Κινηματογράφος: Παζολίνι, του Έιμπελ Φεράρα

O Παζολίνι στον τάφο του Αντόνιο Γκράμσι

Κινηματογράφος: Παζολίνι, του Έιμπελ Φεράρα

γράφει η Δήμητρα Κυρίλλου

 

Η ταινία του Έιμπελ Φεράρα παίζεται από τις 14 Μάη στις αίθουσες και παρουσιάζει την τελευταία μέρα της συναρπαστικής ζωής του Πιερ-Πάολο Παζολίνι, ποιητή, συγγραφέα, σκηνοθέτη. 

 

Ο «Πιέρπα» είναι πια αναγνωρισμένος διεθνώς και σε μεγάλη δημιουργικη έξαρση. Επιστρέφει από την Στοκχόλμη και έχει μόλις ολοκληρώσει την ταινία «Σαλό - 120 μέρες στα Σόδομα», που έμελλε να κάνει πάταγο αλλά δυστυχώς να είναι και η τελευταία του. Το ίδιο βράδυ, 2 Νοέμβρη 1975, δολοφονήθηκε με βάρβαρο τρόπο από τον νεαρό εραστή του, στην παραλία της Όστια. Μέσα στην μέρα που μεσολάβησε, γράφει ασταμάτητα στη γραφομηχανή του, γευματίζει με τη μητέρα και τους φίλους του, δίνει μια συνέντευξη, στην οποία ο δημοσιογράφος τον «στριμώχνει» σε σχέση με το τι έχει να αντιπροτείνει στην σάπια «κατάσταση» της χώρας του, την οποία μόνιμα καταγγέλλει, οραματίζεται την επόμενη ταινία του, συναντά φίλους και καταλήγει σε ένα συνηθισμένο ψωνιστήρι αγοραίου σεξ στον σταθμό του Τέρμινι, που επρόκειτο να καταλήξει στο θάνατό του. 

 

Όλα αυτά είναι σημαντικά στοιχεία για τον Παζολίνι, αλλά ταυτόχρονα τόσο λίγα για να κατανοήσει κανείς την αντισυμβατική  και αντιφατική του πορεία, μια πορεία  που ακολούθησε την ταραγμένη πολιτική ζωή της μεταπολεμικής Ιταλίας.  

 

Σε όλη του τη ζωή ο Παζολίνι ανακατεύεται και –σε μεγάλο βαθμό ταυτίζεται με τις πολιτικές εξελίξεις στην Ιταλία. Το 1947 ήταν ένας νεαρός, πολλά υποσχόμενος λογοτέχνης και φιλόλογος, όταν δημοσιεύτηκε μια δήλωσή του στην πρώτη σελίδα της εφημερίδας Λιμπερτά, με τίτλο «πιστεύουμε ότι μόνο ο κομμουνισμός μπορεί να φέρει σήμερα μια νέα κουλτούρα». Δεν ήταν ακόμη μέλος του Κ.Κ. Ιταλίας και έμελλε να γίνει αλλά όχι για πολύ. 

 

“Προσβολή”

 

Εκτός από Μαρξιστής, ο Παζολίνι ήταν ανοιχτά ομοφυλόφιλος, έτσι το 1949 διαγράφηκε από το κόμμα με την κατηγορία για «διαφθορά νεαρών μελών» και «προσβολή δημοσίας αιδούς»(!) και έχασε και τη δουλειά του καθηγητή. Πέρασε δύσκολα χρόνια στη Ρώμη, βγάζοντας  το ψωμί του σαν εργάτης στη Σινετσιτά -τη βιομηχανία θεάματος της Ιταλίας- και πουλώντας ο ίδιος τα έργα του στην πλανόδια αγορά του Τίβερη. 

 

Δεν άργησε να βγει από την αφάνεια. Συνεργάστηκε με τον Φελίνι στις «Νύχτες της Καμπίρια» και το 1960 γύρισε την πρώτη του ταινία «Ακατόνε», σαφώς επηρεασμένη από το ρεύμα του Ιταλικού νεορεαλισμού. Σε αυτήν, όπως και στην επόμενη «Μάμα Ρόμα», εξυψώνει τους λούμπεν ήρωές του (ένας σωματέμπορας, μια πόρνη), παρά τα όρια που τους βάζει η κοινωνική τους θέση, σε αντίθεση με την αστική τάξη και τους μικροαστούς, τους οποίους κριτικάρει αλύπητα. Φυσικά συγκεντρώνει ντουζίνες από μηνύσεις, αφορισμούς και απειλές για την τολμηρή του αφήγηση. Εν τω μεταξύ  γυρίζει το «Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο», όπου  παρουσιάζει έναν «επαναστάτη» Ιησού Χριστό, αλλά και το «Θεώρημα» και το «Χοιροστάσιο» και πολλές ταινίες όπου ασκεί σκληρή κριτική στην αστική τάξη και τον φασισμό. 

 

Στην πραγματικότητα ο Παζολίνι υπήρξε ένας μεγάλος αιρετικός που έχτισε ένα ιδιαίτερο «σύμπαν» συνδυάζοντας τον Μαρξισμό και την θρησκευτική πίστη, μέσω της ψυχανάλυσης. Αυτό εξηγεί τόσο το λογοτεχνικό – ποιητικό του έργο, όσο και την αντιφατική στάση του στις πολιτικές εξελίξεις της Ιταλίας. 

 

Το 1969 η Ιταλία μπαίνει σε μια περίοδο ανόδου του μαζικού κινήματος με το «καυτό φθινόπωρο», όταν όμως οι φοιτητές συγκρούονται με την αστυνομία, ο Παζολίνι θα γράψει ένα ποιήμα όπου εξυμνεί τους αστυνομικούς, ως παιδιά της εργατικής τάξης (ενώ οι φοιτητές είναι μικροαστοί και αστοί). Μεγάλο ατόπημα, που εξηγείται από τον ιδεαλιστικό τρόπο που σκεφτόταν. Ασφαλώς  δεν ήταν με τους αστικούς θεσμούς, ίσα-ίσα συγκρούστηκε με ολόκληρο το εποικοδόμημα της  μεταπολεμικής Ιταλίας: Δικαιοσύνη, ΜΜΕ, καταναλωτισμός, ηθικολογία, αλλά βασικά μόνο με αυτό. Χτυπούσε τα σύμβολα του καπιταλισμού και την αδικία, όπως την αντιλαμβανόταν ο ίδιος. Όταν το 1972 η αστυνομία δαιμονοποίησε αναρχικούς στην βομβιστική επίθεση του Μιλάνο, συνεργάστηκε με την οργάνωση της επαναστατικής αριστεράς «Λότα Κοντίνουα» και γύρισε μια ταινία μικρού μήκους που αποκαθιστούσε την αλήθεια. 

 

Καθώς η πολιτική κρίση οξυνόταν και η κοινωνία πολώθηκε ανάμεσα στην αριστερά και τους νεο-φασίστες, ο Παζολίνι έγινε κόκκινο πανί. Ήταν άλλωστε «εύκολος» στόχος: Ομοφυλόφιλος, αιρετικός και βλάσφημος. Παρά τα πισωγυρίσματα και τις αντιφάσεις του, άφησε ένα πλούσιο κινηματογραφικό και λογοτεχνικό έργο που πιστεύουμε ότι η αριστερά και το κίνημα οφείλουν να διεκδικήσουν. Όπως έλεγε και ο ίδιος «Την ιστορία δεν την έγραψαν οι αυλικοί ούτε οι καρδινάλιοι, αλλά αυτοί που είπαν Όχι». Ο Παζολίνι ήταν ένας πό αυτούς.

 

πηγή