Δευτέρα 18 Φεβρουαρίου 2013

Βάρναλης: Αυτό το φως καίει εδώ και 90 χρόνια


γράφει ο Νίκος Λούντος


Δεν χρειάζεται να επιχειρηματολογήσει κανείς για το ότι η ποίηση του Κώστα Βάρναλη παραμένει ζωντανή και επίκαιρη. Ο Βάρναλης ήθελε να είναι ποιητής της εργατικής τάξης και μέχρι σήμερα από κάθε μεγάλη απεργιακή συγκέντρωση αποκλείεται να λείψει μια μελοποιημένη εκδοχή ποιήματός του. Στις αρχές του 1923, πριν από 90 χρόνια κυκλοφορούσε στην Αλεξάνδρεια η πρώτη έκδοση της ποιητικής συλλογής του Κώστα Βάρναλη “Το φως που καίει”.
Το “Φως που Καίει” ήταν η συλλογή με την οποία έκανε αυτήν την επιλογή, θέτοντας τον εαυτό του στην υπηρεσία του κινήματος και της οργανωμένης πάλης, μια επιλογή που διατήρησε μέχρι το τέλος της ζωής του.
Κάτω από τον τίτλο της πρώτης έκδοσης υπήρχε μια επιγραφή: “Εν αρχή ην η τάσις προς πράξιν”. Το ίδιο το ψευδώνυμο που διάλεξε ο Βάρναλης για να δημοσιεύσει είχε στόχο να τονίσει αυτή τη στροφή. Υπέγραψε ως Δήμος Τανάλιας. Όπως γράφει ο Ηρακλής Κακαβάνης στο βιβλίο που δημοσίευσε πρόσφατα για το Βάρναλη: “Η επιλογή του συγκεκριμένου ψευδωνύμου ήταν μια αντίδραση στην καλλιέπεια των ονομάτων που επέλεγαν οι δημιουργοί της εποχής.” Ο ίδιος μάλιστα ήθελε να γίνει πιο περιπαικτικός και να υπογράψει ... “Σφύρος Δρεπάνης”. Ο Ριζοσπάστης της εποχής έγραφε ότι τα ποιήματα στο “Φως που καίει” “σαν τανάλιες βγάνουν μια μια τις ψευτοϊδέες και ψευτοπεποιθήσεις που σχηματίζονται από την πνευματική τροφή που μας παρείχαν ως τώρα”.
Η σύγκρουση με τις παλιές ιδέες αφορά και τον ίδιο τον Βάρναλη. Το πρώτο και μεγαλύτερο από τα ψέματα που έρχεται σε ρήξη είναι ο εθνικισμός. Ο Βάρναλης είχε γεννηθεί στο Μπουργκάς της Βουλγαρίας το 1884, είχε ζήσει τον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897, τους Βαλκανικούς Πολέμους, στη συνέχεια τον Α' Παγκόσμιο και τη Μικρασιατική Εκστρατεία. Ο Βάρναλης εκείνη την εποχή, μέσα στον πυρετό του πολέμου, θα γράψει ποιήματα εθνικιστικά. Ανήκει όμως σε μια ολόκληρη γενιά που βλέποντας μπροστά στα μάτια της το μακελειό και την απάτη του πολέμου στρέφεται στις σοσιαλιστικές ιδέες και στην οργάνωση. Ο ίδιος λέει πως συνειδητοποιήθηκε περισσότερο στο Παρίσι, όπου βρέθηκε για κάποιες σπουδές το 1923-1924, ερχόμενος σε επαφή με τις αντιπολεμικές οργανώσεις και το Μαρξισμό. Η Ρώσικη Επανάσταση του 1917 έπαιξε καταλυτικό ρόλο. Στα τέλη του 1922 είχε γράψει το ποίημα “Λευτεριά” απαντώντας στο ποίημα του Παλαμά “Λύκοι” στο οποίο με λύκους παρομοιάζονταν οι Μπολσεβίκοι.

Άλλο δρόμο

Κοιτώντας πίσω την μέχρι τις μέρες του ποίηση, ο Βάρναλης βλέπει ποιητές να ψάχνουν να βρουν την ομορφιά και την απελευθέρωση στις υψηλές ιδέες, στη “μορφή” και στο “απόλυτο”. Γι'αυτό στο “Φως που καίει” αναγκάζεται να διαχωρίσει τη θέση του και να δηλώσει ότι θα ακολουθήσει άλλο δρόμο, το δρόμο της επανάστασης. Για την “υψηλή ποίηση” γράφει:
Εγώ μαι η Τέχνη, που χωρίζω,
αντίς να ενώνω τους ανθρώπους,
και που ανασταίνω
μέσα από τους τάφους
παλιές ιδέες, πόχουν πεθάνει,
χτυπώντας τα φτερά του πνεύματος
οπίσω, οπίσω, οπίσω,
σκοτώνοντας τη ζωή
και τη λαχτάρα της για Φως,
για Λευτεριά, γι’ Ανέβασμα!
Το “Φως που καίει” σόκαρε και ενόχλησε. Σώζεται μάλιστα ένα αντίτυπο της πρώτης έκδοσης, πάνω στο οποίο ένας ρουφιάνος έκανε σημειώσεις και τις έστειλε στον πρωθυπουργό Μιχαλακόπουλο για να ασκηθεί δίωξη στον Βάρναλη ή τουλάχιστον να χάσει τη δουλειά του σαν εκπαιδευτικός. Ο ρουφιάνος έγραφε: “Βάρναλης, καθηγητής εις την Παιδαγωγικήν Ακαδημίαν, δηλαδή την αυθαίρετον Σχολήν του Γληνού.
Εάν επιθυμείτε και έχετε καιρόν αναγνώσατέ το όλον, αλλά πάντως αναγνώσατε τας σελίδας 40 (τελευταίον στίχον) 53 όπου υβρίζει την Παναγίαν, τέλος δε από της σελίδος 61 μέχρι τέλους.
Το κτήνος αυτό είναι Βουλγαρικόν. Είναι και κωφόν. Εν τούτοις, επειδή είναι μαλλιαρόν, εν γνώσει των πίστεών του, το απέστειλαν δις ή τρις υπότροφον!”.
Όπως σημειώνει ο Νίκος Σαραντάκος που έχει αναδείξει το συγκεκριμένο αντίτυπο: “ο Βάρναλης ήταν πράγματι βαρήκοος, ενώ ο χαρακτηρισμός Βουλγαρικόν κτήνος μάλλον εννοεί το ότι ο Βάρναλης είχε γεννηθεί στην Ανατολική Ρωμυλία (και όχι ότι ήταν αριστερός μια και το 1925 δεν έλεγαν Βούλγαρους τους κομμουνιστές). Κατά τα άλλα, η εθνικοφροσύνη έσκιζε τα ρούχα της για τον εκτός των συνόρων ελληνισμό.”
Η απεργία στο Πασαλιμάνι τον Αύγουστο του 1923 με τους 11 νεκρούς εργάτες, όπως και το κίνημα των Παλαιών Πολεμιστών, θα δέσουν ακόμη περισσότερο τον Βάρναλη με τη στρατευμένη πάλη. Γίνεται συνεργάτης του Ριζοσπάστη από νωρίς και σε αυτή τη θέση επιστρέφει και σε άλλες στιγμές της ζωής του. Το 1932 μαζί με άλλους διανοούμενος υπογράφει ένα κείμενο ενάντια στον επερχόμενο πόλεμο γράφοντας “ο καινούριος πόλεμος που ετοιμάζεται πρέπει να σημάνει τη θανατική καταδίκη του καπιταλισμού. Πρέπει να γίνει ο τάφος του”, ενώ το 1933 με την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία, παίρνει μέρος στην Αντιχιτλερική Επιτροπή Βοήθειας στα Θύματα του Ναζισμού. Ο Βάρναλης θα παραμείνει στη διαρκή στράτευσή του με φυλακές και εξορίες.
Μια από όλες αυτές τις φορές ήταν το 1940, στη διάρκεια του ελληνο-ιταλικού πολέμου, για την οποία αξίζει να αφήσουμε τον ίδιο τον Βάρναλη να μας θυμίσει.

Eναντίον του φασισμού

Η επικαιρότητα του κειμένου είναι προφανής: “Το νόημα που έδινε η 4η Αυγούστου στο 'αλβανικό έπος” μας το εξήγησε με τρόπον επίσημον ο τότε διευθυντής της Ασφάλειας, κ. Παξινός... “εμείς οι αριστεροί δημοσιογράφοι και διανοούμενοι πήραμε στα σοβαρά (όπως κι ο λαός) τον πόλεμο κατά των 'βάρβαρων επιδρομέων'. Και γράφαμε πύρινα άρθρα εναντίον τους -εναντίον του 'φασισμού'. Μα το είπαμε: ο δικός μας ο φασισμός, τέκνο και ομοίωμα του ιταλικού και του γερμανικού, δεν του καλάρεσε να βρίζουμε το 'σύστημα'. Κι ένα βράδυ (χειμώνας ήτανε) μας μαζέψανε στη Γενική Ασφάλεια τους ξεροκέφαλους αριστερούς που τους χαλούσαμε τη 'δουλειά'... Ο κ. Διευθυντής κοφτά και μελτημένα μας είπε να μην κάνουμε τον έξυπνο στα άρθρα μας, βρίζοντας το φασισμό (έτσι βρίζαμε έμμεσα και την 4η Αυγούστου και σ' αυτήν την άποψη δεν είχε άδικο ο κ. Διευθυντής) και πως δεν φταίει καθόλου ο φασισμός για τον πόλεμο. Μ' άλλα λόγια, εννοούσε πως έφταιγε ο ιταλικός λαός, που μας μισούσε ή που είχε καταχτητικές βλέψεις.”
• Στοιχεία για το κείμενο αυτό πήραμε από το βιβλίο “Ο άγνωστος Βάρναλης και 19 αδημοσίευτα ποιήματά του”, του Ηρακλή Κακαβάνη, από τις εκδόσεις Εντός, όπως και από την ιστοσελίδα του Νίκου Σαραντάκου: http://tinyurl.com/agl45e5




Εργατική Αλληλεγγύη

Χανιά: Παρουσίαση βιβλίου: "Ο άγνωστος Βάρναλης και 19 αδημοσίευτα ποιήματά του" του Ηρακλή Κακαβάνη





Την Κυριακή, 24 Φεβρουαρίου 2013, στην αίθουσα του Τ.Ε.Ε (Νεάρχου 23) στα Χανιά, στις 7.00 μ.μ. ο πολιτιστικός σύλλογος "ΟΙ ΦΙΛΟΙ ΤΩΝ ΓΡΑΜΜΑΤΩΝ" και το βιβλιοπωλείο Πετράκη σας προσκαλούν στην παρουσίαση του βιβλίου του δημοσιογράφου - συγγραφέα Ηρακλή Κακαβάνη:


Ο ΑΓΝΩΣΤΟΣ ΒΑΡΝΑΛΗΣ
ΚΑΙ 19 ΑΔΗΜΟΣΙΕΥΤΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΤΟΥ"


Για τον Κώστα Βάρναλη και το βιβλίο θα μιλήσουν οι:
Μαρία Μαθιουδάκη, φιλόλογος,
Δημήτρης Δαμασκηνός, φιλόλογος,
& ο ίδιος ο συγγραφέας Ηρακλής Κακαβάνης
Τη συζήτηση θα συντονίσει ο Γιώργος Πρεκατσάκης

Στην αρχή της εκδήλωσης θα προβληθεί το ντοκυμαντέρ του Τάσου Ψαρρά γαι τη ζωή και το έργο του Κώστα Βάρναλη από την τηλεοπτική σειρά ΕΠΟΧΕΣ ΚΑΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ καθώς και στιγμές από την πάνδημη κηδεία του.

Θα διαβαστούν γνωστά του ποιήματα και μελοποιημένα ποιήματα θα ερμηνεύσουν οι: Παναγιώτης Λεοντόπουλος, Στέλιος Μαραγκάκης, Νάγια Πιέρρου και η Σοφία Σακελλαρίου.




Ο άγνωστος Βάρναλης και 19 αδημοσίευτα ποιήματά του
Συγγραφέας: Ηρακλής Κακαβάνης
Εκδόσεις Εντός, 2012
315 σελ.

Ένα μικρό απόσπασμα από το βιβλίο: Δύσκολο το τόλμημα να γράψεις για τον Κώστα Βάρναλη. Και γίνεται δυσκολότερο όταν θέλεις να αγγίξεις το κεντρικό ζήτημα στη μελέτη του Βαρναλικού έργου. Γιατί γράφει, πότε γράφει; Γιατί κάποια από τα ποιήματά του ενώ τα δημοσίευσε στον καιρό τους, αργότερα δεν τα συμπεριέλαβε στις συλλογές ποιημάτων που εξέδωσε;
Μαζί µε τις απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα το βιβλίο προσφέρει στον αναγνώστη πάρα πολλά άγνωστα στοιχεία για τη ζωή και το έργο του και 19 αδημοσίευτα ποιήματα του Βάρναλη που δε συμπεριλαμβάνονται σε καμιά άλλη έκδοση. Μαζί µε αυτά: Μία αδημοσίευτη αυτοβιογραφία του. Η συμμετοχή του στο γλωσσικό ζήτημα, η σύγκρουση µε τον Ξενόπουλο, το Δελμούζο και τον Παλαμά, η κατάθεσή του στη δίκη Λουντέμη, οι παρωδίες του και ο ποιητικός "διάλογος" µε τον Καβάφη. Και, τέλος, η περίοδος της εξορίας του. Τα ποιήματα που έγραψε εκεί και οι επιστολές του.
«...Ο Βάρναλης δεν είναι ένας συνηθισμένος ποιητής. Καταρχήν, δεν είναι µόνο ποιητής. Πάνω απ' όλα είναι διανοητής. Η δημοσίευση ποιημάτων δεν ήταν αυτοσκοπός για κείνον. Το πολύπλευρο ταλέντο του και η μεγάλη μόρφωσή του του έδωσαν τη δυνατότητα να έχει πολλά εκφραστικά μέσα πέραν της ποίησης. (...) Έγραφε για να εκφραστεί. Και σε ό,τι αφορά ειδικά την ποίηση, ο Βάρναλης δεν έγραφε µε σκοπό να δημοσιεύσει, όπως και κανένας ποιητής και γενικά καλλιτέχνης δεν καταφεύγει στην τέχνη του µε αυτοσκοπό τη δημοσίευση• αυτή έρχεται μετά...».




Hρακλής Κακαβάνης: «Στο έργο του Βάρναλη συναντήθηκαν οι επαναστατικές ιδέες με την υψηλή τεχνική και αισθητική». 



Πριν λίγες μέρες κυκλοφόρησε το βιβλίο του δημοσιογράφου-ερευνητή, Ηρακλή Κακαβάνη, «Ο άγνωστος Βάρναλης και 19 αδημοσίευτα ποιήματά του», εκδ. Εντός. Πρόκειται για ένα ιδιαιτέρως «χρήσιμο» (εξ αιτίας των άγνωστων κειμένων και τον ανεκδοτολογικών καταστάσεων που εμπεριέχει [Μία αδημοσίευτη αυτοβιογραφία του, η συμμετοχή του στο γλωσσικό ζήτημα, η σύγκρουση µε τον Ξενόπουλο, το Δελμούζο και τον Παλαμά, η κατάθεσή του στη δίκη Λουντέμη, οι παρωδίες του, ο ποιητικός "διάλογος" µε τον Καβάφη, η περίοδος της εξορίας του, τα ποιήματα που έγραψε εκεί και οι επιστολές του.] ) και «χρηστικό» (λόγω της χρονολογικης δομής του) βιβλίο, όπως εύστοχα δήλωσε και ο συνθέτης Διονύσης Τσακνής στην προχθεσινή παρουσίασή του για δημοσιογράφους και bloggers.  Το βιβλίο έρχεται να καλύψει ένα σημαντικό κενό στη φιλολογικη και ιστορική έρευνα σχετικά με τον πολυσχιδή, ποιητή, δημοσιογράφο, κριτικό, μεταφραστή και πάνω από όλα αριστερό αγωνιστή, Κώστα Βάρναλη, «τον παππού των λαϊκών αγώνων» όπως τον χαρακτήρισε ο Γιάννης Ρίτσος. 




Σινεμά: “Φιλιά εις τα παιδιά”


Εβραίοι στα Γιάννενα συγκεντρωμένοι λίγο πριν οδηγηθούν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης



γράφει ο Νίκος Λούντος


“Αγαπητή Λουΐζα. Σήμερον εφύγαμε με τα τρένα. Με Μποχώρ, Μπαμπά Σαμ Εστέρ, Ρένα, Ισαάκ. Σας φιλώ κα και καλίν Αντάμοσιν. Φιλιά εις τα παιδιά”. 
Το σημείωμα αυτό, γραμμένο από τον πατέρα του Μάριου Σούση, στις 4 Απρίλη του 1944, που έχει διασωθεί μέχρι σήμερα, δίνει τον τίτλο στο ντοκιμαντέρ του Βασίλη Λουλέ. Η “αντάμωση” δεν ήρθε ποτέ, όχι μόνο για την οικογένεια Σούση, αλλά για δεκάδες χιλιάδες άλλους Εβραίους που χάθηκαν στη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής. Τα “τρένα” του σημειώματος οδηγούσαν στο Άουσβιτς. Οι εβραϊκές κοινότητες της Ελλάδας αριθμούσαν πάνω από 75 χιλιάδες μέλη πριν από την κατοχή και από αυτούς επιβίωσαν μόνο 10 χιλιάδες.
Η ταινία του Λουλέ εστιάζει στις προσωπικές ιστορίες πέντε ανθρώπων από τέσσερις διαφορετικές κοινότητες: της Αθήνας, της Θεσσαλονίκης, των Ιωαννίνων και των Χανίων. Η κοινή τους εμπειρία είναι ότι κατάφεραν να επιβιώσουν, μόνοι τους ή με άλλα μέλη της οικογένειάς τους, κρυμμένοι σε σπίτια Χριστιανών. Η αφήγηση των Σήφη Βεντούρα (από τα Χανιά), Ροζίνας Πάρδο (Θεσσαλονίκη), Μάριου Σούση (Αθήνα), Ευτυχίας Ναχμία (Γιάννενα) και Σέλλυ Κοέν (Θεσσαλονίκη) είναι συγκλονιστική. Μικρά παιδιά, 5 – 10 ετών, όταν ξεκίνησε η κατοχή, έπρεπε να αλλάξουν ονόματα, να γίνουν “Κωστάκης” και “Μαρία”, να μάθουν να κρατάνε τη σιωπή τους και να κρατήσουν ως μοναδικό παιδικό παιχνίδι ένα απάνθρωπο “κρυφτό”.
Ο Μάριος Σούσης έχασε κάθε ίχνος του πατέρα του. Ανακάλυψε τι έγινε, δεκαετίες αργότερα, όταν βρήκε στο Εβραϊκό Μουσείο το όνομα του ανάμεσα στους Εβραίους που εκτελέστηκαν επειδή συμμετείχαν στην εξέγερση του Άουσβιτς. Στις 7 Οκτώβρη του '44, οι Εβραίοι Ζόντερκομάντο (όσοι ήταν επιφορτισμένοι με δουλειές στους θαλάμους αερίων) οργάνωσαν μια εξέγερση κατά των ναζί, με αυτοσχέδια όπλα, ανατινάσσοντας ένα από τα κρεματόρια, χρησιμοποιώντας εκρηκτικά που είχαν καταφέρει να περάσουν οι γυναίκες συγκρατούμενές τους. Ο Σούσης περιγράφει την περηφάνεια του όταν ανακάλυψε ότι ο πατέρας του είχε κάνει ό,τι καλύτερο έπρεπε να κάνει, να συμμετάσχει στην εξέγερση.
Η διήγηση της Ευτυχίας Ναχμία αναφέρεται στην λεγόμενη “Παρέλαση”, κατά την οποία οι Εβραίοι των Ιωαννίνων φορτώθηκαν σε κάρα και πέρασαν μέσα από ολόκληρη την πόλη, όταν οι ναζί τους μετέφεραν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης.
Ο Σήφης Βεντούρας είναι ο τελευταίος εν ζωή Εβραίος άνδρας γεννημένος στην Κρήτη. Το σημείο κλειδί στην αφήγησή του είναι ότι διασώθηκε από την υπηρέτρια της οικογένειας, η οποία μετατράπηκε σε παραμάνα του όσο οι δικοί του κρύβονταν αλλού.

Διπλά πικρή

Η τύχη της συντριπτικής πλειοψηφίας των Εβραίων της Κρήτης ήταν διπλά πικρή. Το πλοίο Τάναϊς, στο οποίο είχαν φορτωθεί από τους ναζί για να φτάσουν στον Πειραιά και από εκεί στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, βυθίστηκε τον Ιούνη του '44 στα ανοιχτά του Ηρακλείου, όχι από τους Γερμανούς, αλλά από τους Άγγλους συμμάχους, οι οποίοι “δεν ήξεραν”. Άνθρωποι όλων των ηλικιών, από νεογέννητα παιδιά μέχρι γέροντες, έχασαν τη ζωή τους κλειδωμένοι στα αμπάρια.
Η αντιναζιστική μνήμη στην Ελλάδα δεν βρίσκεται μόνο στα βιβλία. Βρίσκεται στις αφηγήσεις ανθρώπων που ακόμα ζουν, στις εμπειρίες που άφησαν στα παιδιά τους, στους δρόμους, στις πλατείες και στις μάντρες των Μπλόκων, στα καμένα χωριά από τα Γιαννιτσά, το Δίστομο, ως την Κάνδανο.
Η ταινία του Λουλέ είναι μια τεράστια προσφορά στη διατήρηση αυτής της μνήμης, τη στιγμή που την έχουμε ανάγκη περισσότερο από ποτέ. Η Ροζίνα Πάρδο το λέει καθαρά, όταν εξηγεί πως μετά από τόσα χρόνια, όταν σκέφτεται τους Γερμανούς εκείνης της εποχής, εκείνους που σκότωσαν την οικογένεια και την κοινότητά της, της έχει φύγει το μίσος. “Μισώ όμως αυτούς που πάνε να τους μιμηθούν σήμερα”.


ΙΝFO

Η ταινία προβάλλεται στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος (Ιερά Οδός και Μεγάλου Αλεξάνδρου) κάθε μέρα στις 6μμ, στις 8μμ και στις 10μμ. Στη Θεσσαλονίκη θα παίζεται κάθε Σάββατο και Κυριακή στις 5μμ, στο Ολύμπιον, ξεκινώντας από την Κυριακή 17 Φλεβάρη
Η δράση του ΕΑΜ οδήγησε στη σωτηρία πολλών από τους Εβραίους που επέζησαν της κατοχής. Διαβάστε περισσότερα στο άρθρο του Ιάσονα Χανδρινού στην Εργατική Αλληλεγγύη http://tinyurl.com/ctv7x48


Εργατική Αλληλεγγύη

Λέσχης Εκτός Γραμμής: Το παράδειγμα των Arditi



Μια πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση με αφορμή την έκδοση του Μαρξιστικού Βιβλιοπωλείου “Αrditi del Popolo – η ιστορία της πρώτης αντιφασιστικής οργάνωσης” πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια σειράς εκδηλώσεων της Λέσχης Εκτός Γραμμής το Σάββατο 9 Φλεβάρη. Ομιλητές ήταν ο Φίλιππος Μπούρας από τη Λέσχη, ο Κώστας Πίττας από το Μαρξιστικό Βιβλιοπωλείο και ο Χρίστος Τουλιάτος από την Αριστερή Ανασύνθεση.
Τη συζήτηση άνοιξε ο Φίλιππος Μπούρας με μια εκτενή παρουσίαση του βιβλίου. Στη συνέχεια ο Κώστας Πίττας αναφέρθηκε στην πλούσια αντιφασιστική παράδοση της Αριστεράς τις δεκαετίες του 1930 και του 1940 στην Ευρώπη και στην Ελλάδα.
Ο Χρίστος Τουλιάτος, αφού ανέλυσε τη διαφοροποίηση που υπάρχει ανάμεσα σε διάφορα αυταρχικά καθεστώτα και το φασισμό τόνισε ότι “το φασιστικό φαινόμενο έχει, επομένως, σχετική αυτοτέλεια και δεν πρέπει να υποτιμάται και να αντιμετωπίζεται απλώς ως ένα μέρος της ευρύτερης πάλης για τα δημοκρατικά δικαιώματα και τις λαϊκές ελευθερίες”.
Στη συζήτηση που ακολούθησε άνοιξαν τα άμεσα ζητήματα, όπως για παράδειγμα η δράση των νεοναζί στα σχολεία.
Το ενδιαφέρον που υπήρχε, ειδικά από τους νεότερους σε ηλικία από τους συμμετέχοντες, έδειξε την ανάγκη για περισσότερες τέτοιες πρωτοβουλίες μέσα στην αριστερά και την ίδια την ΑΝΤΑΡΣΥΑ.

Βιβλίο: «Όταν γίνεις ποίημα» ΒΑΓΓΕΛΗΣ Θ. ΚΑΚΑΤΣΑΚΗΣ




ΒΑΓΓΕΛΗΣ Θ. ΚΑΚΑΤΣΑΚΗΣ
«Όταν γίνεις ποίημα»
                                                   Χανιά 2013
Σχήμα:  17 x 24,5 , Σελ:80, Τιμή: 9 ευρώ
ISBN:  978 - 960 - 98066 - 7 - 1
Εκδόσεις Πολιτιστική Εταιρεία Κρήτης - Πυξίδα της Πόλης
http://ekdoseis-pek.blogspot.gr/


Προϊόν πάλης με τις λέξεις και το ρυθμό, πάνω απ’ όλα ωστόσο, μια απροκάλυπτη κατάθεση ψυχής που την εναποθέτει στην κρίση του αναγνώστη, είναι η ποιητική συλλογή του Βαγγέλη Θ. Κακατσάκη «Όταν γίνεις ποίημα», που κυκλοφορήθηκε στις αρχές του 2013 από την «Πολιτιστική Εταιρεία Κρήτης - Πυξίδα της Πόλης» και περιλαμβάνει ποιήματα που γράφτηκαν την τελευταία 25ετία.
Σημείο στίξης του ποιητή το ερωτηματικό, ως βίωμα, ως σκέψη και ως όραμα, που πασχίζει να βγει στο φως, να γίνει ποίημα. «Όταν γίνεις ποίημα,/ μικρό ερωτηματικό/ της τωρινής ανησυχίας, /θα πάψω να ’χω συντροφιά/ την αποψινή αγρύπνια», λέει στο πρώτο του ποίημα.
Στην πρώτη ενότητα της συλλογής (24 ποιήματα) ο ποιητής κινείται βασικά στον «ιδιωτικό» του χώρο. Αποκαλύπτει μύχιες σκέψεις του, καταθέτει τα συναισθήματά του γι’ αγαπημένα πρόσωπα και ανασυνθέτει κομμάτια απ’ τη ζωή του, κυρίως αυτήν των παιδικών του χρόνων. «Πολλά βράδια,/ λίγο πριν κλείσω τα μάτια,/ πιάνω την ψυχή μου απ’ το χεράκι/ -«στράτα στρατούλα», της λέω-/ και τη βγάζω βόλτα/ στα παιδικά λημέρια», γράφει…
Στη δεύτερη ενότητα (32 ποιήματα) ο ποιητής βγαίνει «Εις την οδόν». Ακολουθεί κάποια απ’ τα μονοπάτια της Ιστορίας, πηγαίνει στην «αγορά των μεταπρατών» όπου «διατιμώνται τα αδιατίμητα», για να σχολιάσει κάποιες απ’ τις ανθρώπινες συμπεριφορές και κατασκηνώνει στις πλατείες των αγώνων για ένα καλύτερο αύριο. Εκεί που τα δάχτυλα σφίγγονται σε γροθιά κι αντροκαλούνε τον ουρανό. «Όχι για ν’ ανοίξουνε τρύπες,/ αλλά για να τον ταρακουνήσουνε/ συθέμελα!». Αυτό ωστόσο δε σημαίνει ότι δεν ατενίζει την ενυπάρχουσα ομορφιά της ζωής και ότι δε χάνεται κάποιες φορές ρεμβάζοντας…
 Η στατικότητα  και ο εφησυχασμός δεν έχουν θέση στην ποίηση -όπως και στη ζωή- του Βαγγέλη Κακατσάκη. Ένας «χαρταετός» που απελευθερώνεται απ’ το σπάγκο του oι ανησυχίες, οι σκέψεις και οι προβληματισμοί του. Ένας  χαρταετός που τελικά δεν του ανήκει και γι’ αυτό, κατά δήλωσή του, τον αγαπά περισσότερο…
Ο Βαγγέλης Κακατσάκης γεννήθηκε στο Νίππος Χανίων από γονείς αγρότες το 1948. Είναι απόφοιτος της Μαρασλείου Παιδαγωγικής Ακαδημίας, σπούδασε στην Πάντειο Σχολή (σημερινό Πάντειο Πανεπιστήμιο) και μετεκπαιδεύτηκε στις Επιστήμες της Αγωγής. Εργάστηκε για 36 χρόνια ως δάσκαλος. Έχει ασχοληθεί ενεργά, για μια 20ετία περίπου, με το συνδικαλισμό και συνεχίζει ν’ ασχολείται εδώ και 40 χρόνια με τον πολιτισμό και την παράδοση. Είναι συνεργάτης, απ’ τα μέσα της 10ετίας του 1970, της εφημερίδας «Χανιώτικα νέα». Εκτός των άλλων δημοσιευμάτων του (ποιήματα, διηγήματα, επιφυλλίδες, χρονογραφήματα, άρθρα, μελέτες κ.λπ.) έχουν κυκλοφορηθεί σε βιβλία άλλες δύο ποιητικές του συλλογές: «Τα άλογα του χρόνου» (1973) και «ΚΑΖΟΒΑΡ» (εκδ. «Φιλιππότη», 1987).


Εκδόσεις Πολιτιστική Εταιρεία Κρήτης – Πυξίδα της Πόλης
ΤΘ 53  ΤΚ 73135 Χανιά Κρήτης , Τηλ. 28210 74104
Web: www.pe-kritis.gr  mail: info@pe-kritis.gr       


Γιώργος Αθ. Αδαμίδης: «Ρωγμές και στρόβιλοι»…του Θεοχάρη Παπαδόπουλου




Είναι στιγμές, που οι κοινωνικές αδικίες της σύγχρονης εποχής μας κάνουν να αγανακτούμε, να νιώθουμε ότι πνιγόμαστε και ότι θα πρέπει να βρούμε έναν τρόπο να βροντοφωνάξουμε για όσα συσσωρεύονται μέσα μας, να βγάλουμε κραυγή διαμαρτυρίας. Ορισμένοι, αυτή την κραυγή, τη μετουσιώνουν σε ποίηση.

Τέτοιες σκέψεις μας ήρθανε στο νου διαβάζοντας το βιβλίο του Γιώργου Αθ. Αδαμίδη: «Ρωγμές και στρόβιλοι». Πρόκειται για μια ποιητική συλλογή, που όπως γράφει στον πρόλογο του βιβλίου ο ιστορικός Δημήτρης Λιβιεράτος, αποδεικνύει ότι: «Η Ποίηση είναι κι αυτή μια μορφή αγώνα. Έχει την ευχέρεια, αλλά και τη δυσκολία να εκφράζεται συνοπτικά. Δεν έχει ανάγκη από επεξηγήσεις. Μια άλλη αμεσότητα από τον υπόλοιπο λόγο.» Μορφή αγώνα, λοιπόν, είναι και τα ποιήματα της συγκεκριμένης ποιητικής συλλογής. Αγώνα, για μια καλύτερη κοινωνία, όπου η εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, θα είναι ένας μακρινός εφιάλτης του παρελθόντος. Και πως ακριβώς θα μπορούσε κάτι τέτοιο να επιτευχθεί; Σύμφωνα, με το Γιώργος Αθ. Αδαμίδη, η κοινωνία αλλάζει με επανάσταση. Έτσι ο ποιητής στρατεύεται, όχι στη στενή ιδεολογία κάποιου κομματικού μηχανισμού, αλλά σε ένα ιδανικό, σε ένα όραμα: «Των στοχασμών οι στίχοι / τον άνθρωπο υμνούν / των στοχασμών οι στίχοι / τη λευτεριά υμνούν / των χιλιετιών το πέρασμα / των ανθρώπων τη λευτεριά κραυγάζουν / έτσι λεν, οι προφήτες τέλειωσαν με τον Μωάμεθ, / άθεοι εμείς, θεοί αυτοί / ας προσπαθήσουμε στη νομοτέλεια / ίσως είμαστε εμείς, η επανάσταση.» 

 Ένα μεγάλος μέρος της ποιητικής συλλογής του Γιώργου Αθ. Αδαμίδη «Ρωγμές και στρόβιλοι» είναι αφιερωμένο στην Αφρική, την πολυβασανισμένη ήπειρο, όπου τα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα στρέφονται τόσο κατά των ξένων όσο και κατά των ντόπιων εκμεταλλευτών: «Στης Κένυας τις πεδιάδες είδε ο άνθρωπος το φως. / Η προσφορά μεγάλη, / η αποικιοποίηση, σκλαβιά των άσπρων, / η νεοαποικιοκρατία φτιάχνει δούλους νέους, / κάπου ο Λέων και ο Λατίνος τριγυρίζει, / κι ας δεν το ξέρουν, / κι η Λευτεριά βάζει μπροστά την ΑΦΡΙΚΗ».

Πως, όμως, βλέπει τον έρωτα ο ποιητής; Ο Γιώργος Αθ. Αδαμίδης μας μιλάει για τον αγνό, ανθρώπινο έρωτα, που απελευθερώνει τον άνθρωπο από τα δεσμά της συμβατικότητας: «Τι κι αν πεις σ’ αγαπώ / τις ανθρώπινές σου στιγμές. / Τι κι αν πεις σ’ αγαπώ / τις στιγμές της αδυναμίας ή της δύναμής σου, / σ’ αγαπώ, όχι σαν την αγορά / σ’ αγαπώ είναι λευτεριά, / έτσι κι αλλιώς ανθρώπινος / είναι ο έρωτας κι επανάσταση.»

 Σε ορισμένα ποιήματα της ποιητικής συλλογής «Ρωγμές και στρόβιλοι» η πένα του Γιώργου Αθ. Αδαμίδη αποκτά ένα συμβολικό χαρακτήρα, χωρίς, όμως, να παρεκκλίνει από την κεντρική ιδέα της κοινωνικής αδικίας, που διαπνέει, σχεδόν όλο το βιβλίο του: «Η δυσκολία να μπορείς / τα σκοτάδια της σκέψης / να διώξεις. / Το μίσος στραμμένο / όχι σ’ αυτούς, / αλλά σ’ αυτούς / που με γλυκό χαμόγελο / ή μίσος / χαλούνε τους ανθρώπους.»

Σε άλλο σημείο, της συγκεκριμένης ποιητικής συλλογής, ο ποιητής Γιώργος Αθ. Αδαμίδης μας παρουσιάζει το δράμα των οικονομικών μεταναστών, που αγωνίζονται για να στείλουν στην οικογένειά τους, που άφησαν πίσω, ένα κομμάτι ψωμί και νοσταλγούν την πατρίδα τους. «Η αγωνία βεβαιότητα / σε ξένη χώρα», γράφει ο Γιώργος Αθ. Αδαμίδης, για να καταλήξει: «Ας δώσω και τούτη τη μάχη / να δω λοιπόν τι καταφέρνω; / Οι μέρες στην πατρίδα περιμένουν / κι εγώ περιμένω».

Κλείνοντας αυτή τη μικρή κριτική προσέγγιση στην ποιητική συλλογή του Γιώργου Αθ. Αδαμίδη «Ρωγμές και στρόβιλοι», συμπεραίνουμε ότι πρόκειται για ένα θούριο, ένα σάλπισμα για τον αγώνα οικοδόμησης μιας καλύτερης κοινωνίας και «μέχρι τότε / όπως λέει ο Μπρεχτ, / να πολεμάει κανείς την αδικία / ακόμα και με αδύναμα μέσα».


ΘΕΟΧΑΡΗΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ 

Παρασκευή 8 Φεβρουαρίου 2013

Τα γεράκια (μνήμη Νίκου Ξυλούρη)




Τα γεράκια

μνήμη Νίκου Ξυλούρη

του Ειρηναίου Μαράκη

   Διπλή η καταγωγή μου. Κρήτη και Πελοπόννησος. Ηρωικοί τόποι, ισοπεδωμένοι από τον ήλιο και τα βήματα των κατακτητών. Οι άνθρωποι τους, σκληροτράχηλοι μα και ευαίσθητοι γνωρίζουν πότε να πιάσουν όπλο στα χέρια για την ελευθερία και πότε την κούπα για να πιουν στην υγειά της αγάπης και της παρέας. Μπεσαλήδες μέχρι το κόκκαλο, φιλότιμοι μα και ξεροκέφαλοι συνάμα, συγκαταβατικοί απέναντι στους ανόητους, τίμιοι μπροστά σε τίμιους και πάλι τίμιοι μπροστά σε άτιμους και μωροφιλόδοξους, γνωρίζουν ότι όλα είναι ζήτημα καθήκοντος. Κι αν οι τόποι τους έχουν γίνει έρμαιο στα χέρια παραγόντων, πολιτικάντηδων και επικίνδυνων δημαγωγών, αυτοί μπορούν με μια μαντινάδα - πονεμένη, βρώμικη μέσα από τις λάσπες του αιώνιου μυαλού - να αναστήσουν τα παλιά μεγαλεία. Η κραυγή τους, κραυγή άγριου και ανυπόταχτου θηρίου, θα ταράξει συθέμελα τα σάπια θεμέλια της κοινωνίας. Κι αν μοιάζουν συντηρητικοί είναι που πέτρινα δεσμά κρατάνε τα πόδια τους σε γη γερασμένη που στην ανάγκη της για ζωή και παρέα γίνεται αμείλικτη και σκληρή ακόμα και με τα ίδια τα παιδιά της. 
   Υπάρχουν στιγμές όμως, όπου μέσα από τη ρωγμή του χρόνου, της ιστορίας και της παράδοσης, κάποια παιδιά σπάνε τα δεσμά τους και γίνονται παιδιά όλου του κόσμου. Τότε η γη δεν τους χωράει και σαν γεράκια το σκάνε από τα βουνά της πατρίδας για άλλους αφιλόξενους τόπους για να διαδώσουν το νόημα και της αξίες της ζωής. Το χαμόγελο, το φιλότιμο, την αγάπη στον Άνθρωπο, τη Φύση και τη Γυναίκα. Γνωρίζουν ότι το έργο τους είναι δύσκολο πολύ αλλά αντί να υποχωρήσουν πίσω στη θαλπωρή της πατρικής εστίας σαν άλλοι ιεραπόστολοι ξεκινούν να μπολιάζουν με δημιουργικό και αντάρτικο πνεύμα τις ανθρώπινες ψυχές, που σκουριασμένες μέσα στα υποθηκευμένα σπίτια προσμένουν σωτήρες να τους γλιτώσουν από τα προβλήματα της καθημερινότητας.
  Κι όταν έρθουν τα χρόνια της Πείνας, του Φόβου και της Τρομοκρατίας ο απλός κόσμος της γειτονιάς, του σχολείου και του χωριού θα γνωρίζει ποιοι είναι οι φίλοι του και οι εχθροί και ανάλογα θα τους αντιμετωπίσει σε μια μάχη σκληρή, ανελέητη μα οπωσδήποτε αναγκαία. Όταν η μάχη θα λήξει νικηφόρα τότε και μόνο τότε τα γεράκια αυτά θα γυρίσουν πίσω στην πατρώα γη και θα κοιμηθούν γαλήνια πάνω στα μαραμένο στήθος της γριάς μητέρας ευτυχισμένοι που δεν πήγε χαμένη η θυσία τους. Αλλά ως τότε ο δρόμος είναι μακρύς. Πολλά από αυτά τα παιδιά, από αυτά τα γεράκια ίσως να πέσουν νεκρά κάτω από την ξιφολόγχη άγνωστου και ύπουλου εχθρού. Τότε το δικό μας καθήκον θα είναι να ολοκληρώσουμε το έργο τους πριν δοθούν για εκμετάλλευση από μεγαλόσχημους, εναλλακτικούς του καναπέ που  οικονόμησαν στα χρυσά χρόνια του χρηματιστηρίου και σήμερα τσακίζουν όνειρα και επιθυμίες.
   Για να χτίσουμε μια άλλη διαφορετική, όμορφη και πολύχρωμη κοινωνία όπου τα γεράκια δεν θα έχουν ανάγκη να διδάσκουν σε μας τις αξίες της ζωής αφού θα είναι πια κατάκτηση όλων και ανέμελα, ελεύθερα από κάθε δεσμά θα σκίζουν τον ανοιξιάτικο ουρανό με τα φτερά τους.

Και να αδερφέ μου
που μάθαμε να κουβεντιάζουμε
ήσυχα, ήσυχα κι απλά.
Καταλαβαινόμαστε τώρα
δε χρειάζονται περισσότερα.

Κι αύριο λέω θα γίνουμε
ακόμα πιο απλοί.
Θα βρούμε αυτά τα λόγια
που παίρνουνε το ίδιο βάρος
σ' όλες τις καρδιές,
σ' όλα τα χείλη,
έτσι να λέμε πια
τα σύκα-σύκα
και τη σκάφη-σκάφη.

Κι έτσι που να χαμογελάνε οι άλλοι
και να λένε:
"Τέτοια ποιήματα
σου φτιάχνω εκατό την ώρα".
Αυτό θέλουμε κι εμείς.
Γιατί εμείς δεν τραγουδάμε
για να ξεχωρίσουμε, αδελφέ μου,
απ' τον κόσμο.
Εμείς τραγουδάμε
για να σμίξουμε τον κόσμο.

Στίχοι: Γιάννης Ρίτσος - Μουσική: Χρήστος Λεοντής
Πρώτη εκτέλεση: Γιάννης Ρίτσος & Νίκος Ξυλούρης ( Ντουέτο )