Σινεμά: “Φιλιά εις τα παιδιά”

Εβραίοι στα Γιάννενα συγκεντρωμένοι λίγο πριν οδηγηθούν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης

γράφει ο Νίκος Λούντος

“Αγαπητή Λουΐζα. Σήμερον εφύγαμε με τα τρένα. Με Μποχώρ, Μπαμπά Σαμ Εστέρ, Ρένα, Ισαάκ. Σας φιλώ κα και καλίν Αντάμοσιν. Φιλιά εις τα παιδιά”. 

Το σημείωμα αυτό, γραμμένο από τον πατέρα του Μάριου Σούση, στις 4 Απρίλη του 1944, που έχει διασωθεί μέχρι σήμερα, δίνει τον τίτλο στο ντοκιμαντέρ του Βασίλη Λουλέ. Η “αντάμωση” δεν ήρθε ποτέ, όχι μόνο για την οικογένεια Σούση, αλλά για δεκάδες χιλιάδες άλλους Εβραίους που χάθηκαν στη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής. Τα “τρένα” του σημειώματος οδηγούσαν στο Άουσβιτς. Οι εβραϊκές κοινότητες της Ελλάδας αριθμούσαν πάνω από 75 χιλιάδες μέλη πριν από την κατοχή και από αυτούς επιβίωσαν μόνο 10 χιλιάδες.

Η ταινία του Λουλέ εστιάζει στις προσωπικές ιστορίες πέντε ανθρώπων από τέσσερις διαφορετικές κοινότητες: της Αθήνας, της Θεσσαλονίκης, των Ιωαννίνων και των Χανίων. Η κοινή τους εμπειρία είναι ότι κατάφεραν να επιβιώσουν, μόνοι τους ή με άλλα μέλη της οικογένειάς τους, κρυμμένοι σε σπίτια Χριστιανών. Η αφήγηση των Σήφη Βεντούρα (από τα Χανιά), Ροζίνας Πάρδο (Θεσσαλονίκη), Μάριου Σούση (Αθήνα), Ευτυχίας Ναχμία (Γιάννενα) και Σέλλυ Κοέν (Θεσσαλονίκη) είναι συγκλονιστική. Μικρά παιδιά, 5 – 10 ετών, όταν ξεκίνησε η κατοχή, έπρεπε να αλλάξουν ονόματα, να γίνουν “Κωστάκης” και “Μαρία”, να μάθουν να κρατάνε τη σιωπή τους και να κρατήσουν ως μοναδικό παιδικό παιχνίδι ένα απάνθρωπο “κρυφτό”.

Ο Μάριος Σούσης έχασε κάθε ίχνος του πατέρα του. Ανακάλυψε τι έγινε, δεκαετίες αργότερα, όταν βρήκε στο Εβραϊκό Μουσείο το όνομα του ανάμεσα στους Εβραίους που εκτελέστηκαν επειδή συμμετείχαν στην εξέγερση του Άουσβιτς. Στις 7 Οκτώβρη του '44, οι Εβραίοι Ζόντερκομάντο (όσοι ήταν επιφορτισμένοι με δουλειές στους θαλάμους αερίων) οργάνωσαν μια εξέγερση κατά των ναζί, με αυτοσχέδια όπλα, ανατινάσσοντας ένα από τα κρεματόρια, χρησιμοποιώντας εκρηκτικά που είχαν καταφέρει να περάσουν οι γυναίκες συγκρατούμενές τους. Ο Σούσης περιγράφει την περηφάνεια του όταν ανακάλυψε ότι ο πατέρας του είχε κάνει ό,τι καλύτερο έπρεπε να κάνει, να συμμετάσχει στην εξέγερση.

Η διήγηση της Ευτυχίας Ναχμία αναφέρεται στην λεγόμενη “Παρέλαση”, κατά την οποία οι Εβραίοι των Ιωαννίνων φορτώθηκαν σε κάρα και πέρασαν μέσα από ολόκληρη την πόλη, όταν οι ναζί τους μετέφεραν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης.

Ο Σήφης Βεντούρας είναι ο τελευταίος εν ζωή Εβραίος άνδρας γεννημένος στην Κρήτη. Το σημείο κλειδί στην αφήγησή του είναι ότι διασώθηκε από την υπηρέτρια της οικογένειας, η οποία μετατράπηκε σε παραμάνα του όσο οι δικοί του κρύβονταν αλλού.

Διπλά πικρή

Η τύχη της συντριπτικής πλειοψηφίας των Εβραίων της Κρήτης ήταν διπλά πικρή. Το πλοίο Τάναϊς, στο οποίο είχαν φορτωθεί από τους ναζί για να φτάσουν στον Πειραιά και από εκεί στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, βυθίστηκε τον Ιούνη του '44 στα ανοιχτά του Ηρακλείου, όχι από τους Γερμανούς, αλλά από τους Άγγλους συμμάχους, οι οποίοι “δεν ήξεραν”. Άνθρωποι όλων των ηλικιών, από νεογέννητα παιδιά μέχρι γέροντες, έχασαν τη ζωή τους κλειδωμένοι στα αμπάρια.

Η αντιναζιστική μνήμη στην Ελλάδα δεν βρίσκεται μόνο στα βιβλία. Βρίσκεται στις αφηγήσεις ανθρώπων που ακόμα ζουν, στις εμπειρίες που άφησαν στα παιδιά τους, στους δρόμους, στις πλατείες και στις μάντρες των Μπλόκων, στα καμένα χωριά από τα Γιαννιτσά, το Δίστομο, ως την Κάνδανο.

Η ταινία του Λουλέ είναι μια τεράστια προσφορά στη διατήρηση αυτής της μνήμης, τη στιγμή που την έχουμε ανάγκη περισσότερο από ποτέ. Η Ροζίνα Πάρδο το λέει καθαρά, όταν εξηγεί πως μετά από τόσα χρόνια, όταν σκέφτεται τους Γερμανούς εκείνης της εποχής, εκείνους που σκότωσαν την οικογένεια και την κοινότητά της, της έχει φύγει το μίσος. “Μισώ όμως αυτούς που πάνε να τους μιμηθούν σήμερα”.

---

ΙΝFO

Η ταινία προβάλλεται στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος (Ιερά Οδός και Μεγάλου Αλεξάνδρου) κάθε μέρα στις 6μμ, στις 8μμ και στις 10μμ. Στη Θεσσαλονίκη θα παίζεται κάθε Σάββατο και Κυριακή στις 5μμ, στο Ολύμπιον, ξεκινώντας από την Κυριακή 17 Φλεβάρη

Η δράση του ΕΑΜ οδήγησε στη σωτηρία πολλών από τους Εβραίους που επέζησαν της κατοχής. Διαβάστε περισσότερα στο άρθρο του Ιάσονα Χανδρινού στην Εργατική Αλληλεγγύη http://tinyurl.com/ctv7x48

Εργατική Αλληλεγγύη