Χανιά: αφιέρωμα στον εργατικό κινηματογράφο (Α΄κύκλος)

Ο πολιτιστικός σύλλογος: “ΟΙ ΦΙΛΟΙ ΤΩΝ ΓΡΑΜΜΑΤΩΝ” διοργανώνει και φέτος δύο κύκλους κινηματογραφικών προβολών στην Αίθουσα του Τ.Ε.Ε. (Νεάρχου 23, Χανιά).

Οι οκτώ ταινίες που θα προβληθούν έχουν ως θέμα τους την παρουσία της εργατικής τάξης και των αγώνων της στη μεγάλη οθόνη. Ο πρώτος κύκλος ταινιών περιλαμβάνει τις ταινίες:

1. Η απεργία, του Σεργκέι Αϊζενστάιν (1925),

    Κυριακή 10 Νοέμβρη 2013.

2. Η γη τρέμει, του Λουκίνο Βισκόντι (1948),

    Σάββατο 16 Νοέμβρη 2013

3. Η εργατική τάξη πάει στον παράδεισο (1971) του Έλιο Πέτρι,

    Κυριακή 8 Δεκέμβρη 2013

4. Ο Πωλ, ο Μικ και οι άλλοι (2001) του Κεν Λόουντς,

 Κυριακή 15 Δεκέμβρη 2013

Ώρα έναρξης προβολών: 20.00 μ.μ.

    Ας σημειωθεί πως πριν την προβολή της ταινίας “Η Απεργία” του Σεργκέι Αϊζενστάιν (1925), θα παρουσιαστεί η μικρού μήκους ταινία του Βασίλη Τσιράκη: “ένα συν ένα” (μυθοπλασίας, διάρκειας 30΄), με θέμα την εργασία.

Σενάριο – σκηνοθεσία: Βασίλης Τσιράκης
Διεύθυνση φωτογραφίας, μοντάζ, β.σκηνοθέτη: Γιώργος Ηλιόπουλος
Μουσική: Νίκος Χαλκιάς
Οπερατέρ: Παύλος Τσιγκόγιας
Μακιγιάζ: Ελένη Κερεκέλογλου
Παίζουν: Ρίζος Αθανασίου, Βάσω Ρουμελιώτη, Νίκος Κουιρουκίδης, Σαράντης Ηλιόπουλος, Γιώργος Γιαννόπουλος, Γιώργος Τζαμαδάνης, Μιχάλης Γκόγκος,
Βάνα Βουρτσάκη, Νίκος Κοασίδης (Τσικ), Κώστας Μπόλης, Παναγιώτης Ξοπλίδης, Θανάσης Μακρυνιώτης, Δημήτρης Τσίτσης
Φωνή οff: Γιάννης Λαθήρας
Εκφωνήτρια δελτίου ειδήσεων: Σοφία Στεφανίδου
Παίζουν οι μουσικοί: Λίζα Ριζοπούλου (βιολοντσέλο), Ωρίων Αφησιάδης (κιθάρα),
Νίκος Χαλκιάς (πιάνο, φυσαρμόνικα)

Λίγα λόγια για τον σκηνοθέτη: Ο Βασίλης Τσιράκης γεννήθηκε στην Καρδίτσα το 1961. Τα εφηβικά του χρόνια τα πέρασε στον Βόλο, ενώ από το 1980 ζει και εργάζεται στη Θεσσαλονίκη, όπου και σπούδασε στο φυσικό τμήμα του ΑΠΘ. Αρθογραφεί για θέματα τέχνης και πολιτισμού στον περιοδικό Τύπο και στο διαδίκτυο. Εργογραφία: “Θεσσαλονίκη 2003″, ντοκιμαντέρ μικρού μήκους, 2003. “Οι ποδηλάτες του χρόνου”, μυθιστόρημα, εκδόσεις “Κοχλίας” 2004. “Ακορντεόν, βιολί και φυσαρμόνικα”, μυθιστόρημα, εκδόσεις “ΚΨΜ” 2007. “Μετεωρολογικό δελτίο”, θεατρικό, 2009. “Ένα συν ένα”, ταινία μικρού μήκους μυθοπλασίας, 2010, Σελανίκ, Τόπος (2012)

.

 Stachka / (Strike) Η Απεργία (1925)

Σκηνοθεσία: Σεργκέι Αϊζενστάιν, Σοβιετική Ένωση, 1925, 94 λεπτά.

Σενάριο: Grigori Aleksandrov, Sergei M. Eisenstein, Ilya Kravchunovsky, Valerian Pletnev.

Ηθοποιοί: Grigori Aleksandrov, Maksim Shtraukh, Mikhail Gomorov.

Πλοκή: Κατά τη διάρκεια της τσαρικής κυριαρχίας στην Ρωσία, οι εργαζόμενοι ενός εργοστασίου είναι εν βρασμώ, προς κήρυξη μεγάλης απεργίας. Οι εργοδότες τους στέλνουν κατασκόπους δικούς τους και της κυβέρνησης, για να δουν τί μπορεί να κάνουν…
Η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του πρωτοπόρου Σοβιετικού σκηνοθέτη Σεργκέι Αϊζενστάιν γεμάτη συμβολισμούς και αντιθέσεις. Αφηγείται τη διενέργεια και καταστολή μιας απεργίας κάνοντας χρήση του μεταφορικού μοντάζ, δημιουργώντας εντυπώσεις μέσα από τη διαδοχική διαλεχτική σύγκρουση των εικόνων με στόχο τον προβληματισμό – σοκ – του θεατή και τη δημιουργία της σύνθεσης. Σκηνές από συναρπαστικό μοντάζ, κινηματογραφική καινοτομία και σουρεαλιστικό βαριετέ απεικονίζουν την επική μάχη ανάμεσα στο προλεταριάτο και τους καπιταλιστές.

    Η ταινία γυρίστηκε με πενιχρό κεφάλαιο, αλλά η τεχνική του Αϊζενστάιν, που ήταν μόλις 26 χρονών, είναι ολοζώντανη, ήδη, από το πρώτο της δείγμα.

Ο ίδιος ο σκηνοθέτης τη χαρακτηρίζει «κινηματοθεατρικό» έργο και τη διαιρεί σε έξι πράξεις:

1.      Όλα στο εργοστάσιο είναι ήρεμα.

2.      Η απεργία κηρύσσεται.

3.      Το εργοστάσιο δε δουλεύει.

4.      Η απεργία παρατείνεται.

5.      Η προβοκάτσια

6.     Οι απεργοί συντρίβονται.

     Ο Κιθ Ρίντερ στην Ιστορία του Παγκόσμιου Κινηματογράφου γράφει για την «Απεργία» του Αϊζενστάιν:

     «Το φιλμ αφηγείται την ιστορία μιας απεργίας που καταπνίγηκε, μ’ ένα ποιοτικά διαφορετικό τρόπο απ’ ό, τι ο μέχρι τότε κινηματογράφος. Η παραδοσιακή αντίληψη του ατόμου – πρωταγωνιστή έχει αντικατασταθεί από τον ανθρώπινο τύπο: τα αφεντικά είναι καρικατούρες που καπνίζουν πούρα και οι προβοκάτορες απεργοσπάστες δείχνονται και βγαίνουν από βαρέλια μέσα από τη γη. Για τον Αϊζενστάιν σημασία δεν έχουν τα άτομα σαν άτομα αλλά οι κοινωνικές δυνάμεις που εκπροσωπούν. Η ταινία χρησιμοποιεί με εντυπωσιακό τρόπο το μεταφορικό μοντάζ, ειδικά σε μια σεκάνς που αντιπαραθέτει διαδοχικές εικόνες από ένα σφαγείο όπου σφάζονται βόδια με εικόνες από το μακελειό ανάμεσα στους απεργούς και τους μπράβους της εργοδοσίας – ένα σημείο με μεγάλη δύναμη αποπροσωποίησης. Με αφορμή την Απεργία, o Αϊζενστάιν μίλησε για μοντάζ των σοκ, κάτι που προχώρησε παραπέρα αργότερα σαν την ουσία του κινηματογράφου-γροθιά, που έκφραζε την επιθετική δύναμη του κινηματογράφου.

    Υπάρχει χιούμορ στην Απεργία: κάθε χαφιές που εμφανίζεται μεταμορφώνεται σε ζώο… Όσο κι αν πρόκειται για προπαγανδιστικό εύρημα, το χιούμορ στον Αϊζενστάιν βοηθάει στο να μη βιώνει κανείς την ταινία σαν ένα «μισο-ντοκιμαντέρ» που καταγράφει αληθινά γεγονότα. Το θέμα που μπαίνει τόσο μέσα από την αφηγηματική μέθοδο όσο και μέσα από το ίδιο το θέμα, δεν είναι «πώς ήταν τα δύο αντιμαχόμενα μέρη σ’ αυτή τη συγκεκριμένη απεργία» αλλά «πώς γίνεται μια απεργία».»

    Πολλά χρόνια αργότερα από τα γυρίσματα της «Απεργίας» στα χειρόγραφα των αναμνήσεων του ο Αϊζενστάιν θα περιέγραφε την πρώτη του ταινία με τους εξής χαρακτηρισμούς:

    «Απεργία: αδέξια… αιχμηρή… απροσδόκητη… αμετανόητη… ασυνήθιστα εγκυμονούσα με σχεδόν όλα εκείνα που επρόκειτο να αναδειχθούν στην ωριμότητά μου στη διάρκεια των τελευταίων χρόνων της δουλειάς μου».

    Πράγματι, η «Απεργία» είναι ένα μίγμα δυναμισμού και ανωριμότητας, πληθωρικότητας και ελαττωματικότητας που φανερώνει ένα νέο σκηνοθέτη με δημιουργικό «πυρετό στο αίμα». Παρ’ όλες τις αδυναμίες της, αποκαλύπτει μια κινηματογραφική διάνοια χωρίς προηγούμενο στην ιστορία του κινηματογράφου. Η φρεσκάδα και ο μοντερνισμός αυτής της ταινίας εκπλήσσει ακόμη κι αυτούς που είναι εξοικειωμένοι με τα κατοπινά γνωστότερα φιλμ της ίδιας πειραματικής περιόδου στην εξέλιξη του Αϊζενστάιν, πάνω απ’ όλα το «Θωρηκτό Ποτέμκιν». Έχω καταλήξει στο συμπέρασμα ότι το «Θωρηκτό Ποτέμκιν» τείνει πάντα να απογοητεύει στην πρώτη παρακολούθησή του λόγω του μύθου και των προσδοκιών που το συνοδεύουν. Έχει γίνει ένα από τα κατεξοχήν «μουσειακά» φιλμ, όπου η κινηματογραφική απόλαυση, η συμμετοχή του θεατή ή/και η συναισθηματική εμπλοκή του χρειάζονται «ξεναγό». Με την «Απεργία» δύσκολα συμβαίνει κάτι τέτοιο, ακόμη κι αν κάποιος, που έχει δει και τα δύο φιλμ, καταλαβαίνει αμέσως ότι το «Θωρηκτό Ποτέμκιν» είναι πιο στιβαρό και συνεκτικό στην εφαρμογή των απόψεων και των μεθόδων του Αϊζενστάιν.

 Σημαντικότερες ταινίες

• Stachka – Η απεργία 1925
• Bronenosets Potyomkin – Θωρηκτό Ποτέμκιν 1925
• Oktyabr – Οκτώβρης ή Οι δέκα μέρες που συγκλόνισαν τον κόσμο 1929
• Aleksandr Nevskiy – Αλέξανδρος Νέφσκι 1939
• Ivan Groznyy I – Ιβάν ο Τρομερός 1ο μέρος 1944
• Ivan Groznyy IΙ – Ιβάν ο Τρομερός 2ο μέρος 1958