Η άρνηση Χριστιανόπουλου

του Ειρηναίου Μαράκη

   Ανάσα αντίστασης από την πλευρά των σκεπτόμενων και ανεξάρτητων από αφεντικά και χορηγούς δημιουργών, αποτελεί η άρνηση παραλαβής του μεγάλου βραβείου για το σύνολο του έργου του, από τον ποιητή Ντίνο Χριστιανόπουλο. Από την πρώτη στιγμή ο εργαζόμενος κόσμος επικρότησε και χάρηκε τη στάση του ποιητή γιατί στο πρόσωπο του είδε τη δική του αντανάκλαση, αυτή της αντίστασης σε ένα σχηματισμό όπως το Κράτος, που καθημερινά ισοπεδώνει την ύπαρξη και την αξιοπρέπεια μας. Ο ίδιος ο ποιητής έγραφε στο Εναντίον μερικά χρόνια πριν: «Είμαι εναντίον των σχέσεων με το κράτος και βρίσκομαι σε διαρκή αντιδικία μαζί του. Πότε μου δεν πάτησα σε υπουργείο, και το καυχιέμαι. Η μόνη μου εξάρτηση από το κράτος είναι η εφορία, που με γδέρνει.» 
   Ποτέ ξανά σε μια δύσκολη εποχή όπως αυτή που διανύουμε, με τα μνημόνια της χρεοκοπίας και τις εργατικές αντιστάσεις, λαός και ποιητής δεν ταυτίζονται τόσο στην πάλη τους απέναντι στους εξουσιαστές κάθε είδους και μορφής, σαν αυτούς που καταγγέλει ο Χριστιανόπουλος στο Εναντίον. Κι αν η ποίηση δεν ανατρέπει καθεστώτα, μπορεί τουλάχιστον να αντιστέκεται στην ισοπέδωση της διαφορετικότητας, στην εκμετάλλευση του πολιτισμού προς όφελος των μονοπωλίων και στην καταστροφή της ανθρώπινης και κοινωνικής ζωής.
   Γι' αυτό η στάση του Χριστιανόπουλου, η τόσο συνεπής και ειλικρινής, ταρακούνησε με διαφορετικό από τον συνηθισμένο τρόπο, τα λιμνάζοντα νερά της δημοσιογραφίας, αφήνοντας με ανοιχτό το στόμα όλους τους πατριάρχες των ιδεών και της ενημέρωσης, που ακόμα ψάχνουν να βρουν τα αίτια της άρνησης του ποιητή, αποδεικνύοντας, για άλλη μια φορά, ότι είναι πιο τυφλοί κι απ΄τους τυφλούς.
   Αλλά ο Χριστιανόπουλος δεν είναι ο μόνος στην Ιστορία που αρνήθηκε ανάλογες βραβεύσεις. Θυμίζουμε την περίπτωση του Γάλλου εικαστικού Gustave Courbet και την αποποίηση της διάκρισης του με το παράσημο της Λεγεώνας της Τιμής, μέσω επιστολής του προς τον Υπουργό Καλών Τεχνών της Δεύτερης Αυτοκρατορίας Maurice Richard, όπου αντιγράφουμε ένα απόσπασμα: « Η ιδιοτητά μου ως καλλιτέχνη αντιτίθεται και ως προς την αποδοχή μιας ανταμοιβής που μου παραχωρείται από το Κράτος. Το Κράτος είναι αναρμόδιο στα θέματα της τέχνης. όταν αναλαμβάνει την ανταμοιβή της σφετερίζεται τις προτιμήσεις του κοινού. Η παρέμβαση του Κράτους είναι αποθαρρυντική, ολέθρια για τον καλλιτέχνη γιατί τον εξαπατά ως προς την αξία του, ολέθρια και για την τέχνη γιατί την εγκλωβίζει μέσα στις επίσημες συμβάσεις και την καταδικάζει στην πιο άγονη μετριότητα. Θα ήταν, λοιπόν, φρόνιμο να απέχει το Κράτος. Την ημέρα που θα μας αφήσει ελεύθερους, θα ΄χει ολοκληρώσει απέναντι μας τις υποχρεώσεις του.»

παραπομπές:
1) Εναντίον, περιοδικό Διαγώνιος (Τεύχος 1, Ιανουάριος - Απρίλιος 1979)
2) Gustave Courbet, Επιστολή προς τον Υπουργό Καλών Τεχνών, [Παρίσι, 23 Ιουνίου 1876] εκδόσεις Άγρα, επιστολές - αρ. 1 

Χανιά Κρήτης

Μετά την ανακοίνωση των Κρατικών Βραβείων «Δεν θέλω ούτε τα βραβεία, ούτε τα λεφτά τους» Ντίνος Χριστιανόπουλος

Θεσσαλονίκη

 

«Ούτε θα εμφανιστώ ούτε θα απλώσω το χέρι για να το πάρω. Δεν θέλω ούτε τα βραβεία ούτε τα λεφτά τους». Με αυτό τον τρόπο απάντησε ο Θεσσαλονικιός ποιητής, Ντίνος Χριστιανόπουλος στη διάκρισή του με το μεγάλο βραβείο του Υπουργείου Πολιτισμού, παραπέμποντας σε παλιότερο κείμενό του (1979) με τον τίτλο «Εναντίον».

Ο 81χρονος λογοτέχνης απέσπασε το Μεγάλο Βραβείο Γραμμάτων των Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνίας για το σύνολο του έργου του.

«Είμαι εναντίον της κάθε τιμητικής διάκρισης απ' όπου και αν προέρχεται. Δεν υπάρχει πιο χυδαία φιλοδοξία από το να θέλουμε να ξεχωρίζουμε. Αυτό το απαίσιο "υπείροχον έμμεναι άλλων", που μας άφησαν οι αρχαίοι. Είμαι εναντίον των βραβείων γιατί μειώνουν την αξιοπρέπεια του ανθρώπου …» αναφέρει, μεταξύ άλλων, στο κείμενό του «Εναντίον» ο Ντίνος Χριστιανόπουλος.

 

Newsroom ΔΟΛ, με πληροφορίες από ΑΠΕ-ΜΠΕ

http://news.in.gr/culture/article/?aid=1231146846 

«Δεν θέλω ούτε τα βραβεία, ούτε τα λεφτά τους» 

http://www.youtube.com/watch?v=7JoJdmkIHc4 

Ποιήματα του Ντίνου Χριστιανόπουλου

 

ΤΙ ΝΑ ΤΑ ΚΑΝΩ ΤΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΣΑΣ Τί νὰ τὰ κάνω τὰ τραγούδια σας ποτὲ δὲ λένε τὴν ἀλήθεια ὁ κόσμος ὑποφέρει καὶ πονᾷ κι ἐσεῖς τὰ ἴδια παραμύθια Τί νὰ τὰ κάνω τὰ τραγούδια σας εἶναι πολὺ ζαχαρωμένα ταιριάζουν σὲ σοκολατόπαιδα μὰ δὲ ταιριάζουνε γιὰ μένα

Ποιήματα ἔκδ. Διαγώνιος, Θεσσαλονίκη, 1992 ΙΘΑΚΗ Δὲν ξέρω ἂν ἔφυγα ἀπὸ συνέπεια ἢ ἀπὸ ἀνάγκη νὰ ξεφύγω τὸν ἑαυτό μου, τὴ στενὴ καὶ μικρόχαρη Ἰθάκη μὲ τὰ χριστιανικά της σωματεῖα καὶ τὴν ἀσφυχτική της ἠθική. Πάντως, δὲν ἦταν λύση, ἦταν ἡμίμετρο. Κι ἀπὸ τότε κυλιέμαι ἀπὸ δρόμο σὲ δρόμο ἀποχτώντας πληγὲς κι ἐμπειρίες. Οἱ φίλοι ποὺ ἀγάπησα ἔχουνε πιὰ χαθεῖ κι ἔμεινα μόνος τρέμοντας μήπως μὲ δεῖ κανένας ποὺ κάποτε τοῦ μίλησα γιὰ ἰδανικά… Τώρα ἐπιστρέφω μὲ μίαν ὕποπτη προσπάθεια νὰ φανῶ ἄψογος, ἀκέραιος, ἐπιστρέφω κι εἶμαι, Θεέ μου, σὰν τὸν ἄσωτο ποὺ ἀφήνει τὴν ἀλητεία, πικραμένος, καὶ γυρνάει στὸν πατέρα τὸν καλόκαρδο, νὰ ζήσει στοὺς κόλπους του μίαν ἀσωτία ἰδιωτική. Τὸν Ποσειδῶνα μέσα μου τὸν φέρνω, ποὺ μὲ κρατάει πάντα μακριά. Μὰ κι ἂν ἀκόμα δυνηθῶ νὰ προσεγγίσω, τάχα ἡ Ἰθάκη θὰ μοῦ βρεῖ τὴ λύση;

ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΑΞΙΑΣ Σπασμένες μέσα μου εἰκόνες ἀνταπόκρισης, ρήμαγμα μέσα σὲ ξένες ἀγκαλιές, ἀπελπισμένο κρέμασμα ἀπὸ λαγόνια ξένα. Πέσιμο ἐκεῖ ποὺ μοναχὰ ἡ μοναξιὰ ὁδηγεῖ: νὰ ὑποτάξω ἀκόμη καὶ τὸ πνεῦμα μου, νὰ τὸ προσφέρω σὰν τὴν ἔσχατη ὑποταγή. (1953)

ΒΡΟΧΟΣ Τώρα ποὺ σ᾿ ἔχω διαγράψει ἀπ᾿ τὴν καρδιά μου, ξαναγυρνᾷς ὅλο καὶ πιὸ πολὺ ἐπίμονα, ὅλο καὶ πιὸ πολὺ τυραννικά. Δὲν ἔχουν ἔλεος τὰ μάτια σου γιὰ μένα, δὲν ἔχουν τρυφερότητα τὰ λόγια σου, τὰ δάχτυλά σου ἔγιναν τώρα πιὸ σκληρά, ἔγιναν πιὸ κατάλληλα γιὰ τὸ λαιμό μου.

ΕΡΩΤΑΣ Νὰ σοῦ γλείψω τὰ χέρια, νὰ σοῦ γλείψω τὰ πόδια – ἡ ἀγάπη κερδίζεται μὲ τὴν ὑποταγή. Δὲν ξέρω πῶς ἀντιλαμβάνεσαι ἐσὺ τὸν ἔρωτα. Δὲν εἶναι μόνο μούσκεμα χειλιῶν, φυτέματα ἀγκαλιασμάτων στὶς μασχάλες, συσκότιση παραπόνου, παρηγοριὰ σπασμῶν. Εἶναι προπάντων ἐπαλήθευση τῆς μοναξιᾶς μας, ὅταν ἐπιχειροῦμε νὰ κουρνιάσουμε σὲ δυσκολοκατάχτητο κορμί.

ΜΕ ΚΑΤΑΝΥΞΗ Ἔλα νὰ ἀνταλλάξουμε κορμὶ καὶ μοναξιά. Νὰ σοῦ δώσω ἀπόγνωση, νὰ μὴν εἶσαι ζῷο, νὰ μοῦ δώσεις δύναμη, νὰ μὴν εἶμαι ράκος. Νὰ σοῦ δώσω συντριβή, νὰ μὴν εἶσαι μοῦτρο, νὰ μοῦ δώσεις χόβολη, νὰ μὴν ξεπαγιάσω. Κι ὕστερα νὰ πέσω μὲ κατάνυξη στὰ πόδια σου, γιὰ νὰ μάθεις πιὰ νὰ μὴν κλωτσᾶς.

ΟΤΑΝ ΣΕ ΠΕΡΙΜΕΝΩ Ὅταν σὲ περιμένω καὶ δὲν ἔρχεσαι, ὁ νοῦς μου πάει στοὺς τσαλακωμένους, σ᾿ αὐτοὺς ποὺ ὧρες στέκονται σὲ μία οὐρά, ἔξω ἀπὸ μία πόρτα ἢ μπροστὰ σ᾿ ἕναν ὑπάλληλο, κι ἐκλιπαροῦν μὲ μία αἴτηση στὸ χέρι γιὰ μία ὑπογραφή, γιὰ μία ψευτοσύνταξη. Ὅταν σὲ περιμένω καὶ δὲν ἔρχεσαι, γίνομαι ἕνα με τοὺς τσαλακωμένους.

ΤΕΛΟΣ Τώρα ποὺ βρῆκα πιὰ μίαν ἀγκαλιά, καλύτερη κι ἀπ᾿ ὅ,τι λαχταροῦσα, τώρα ποὺ μοῦ ῾ρθαν ὅλα ὅπως τὰ ῾θελα κι ἀρχίζω νὰ βολεύομαι μὲς στὴν κρυφὴ χαρά μου, νιώθω πὼς κάτι μέσα μου σαπίζει.

ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΠΩ ΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ Ἐγκαταλείπω τὴν ποίηση δὲ θὰ πεῖ προδοσία, δὲ θὰ πεῖ ἀνοίγω ἕνα παράθυρο γιὰ τὴ συναλλαγή. Τέλειωσαν πιὰ τὰ πρελούδια, ᾖρθε ἡ ὥρα τοῦ κατακλυσμοῦ. Ὅσοι δὲν εἶναι ἀρκετὰ κολασμένοι πρέπει ἐπιτέλους νὰ σωπάσουν, νὰ δοῦν μὲ τί καινούριους τρόπους μποροῦν νὰ ἀπαυδήσουν τὴ ζωή. Ἐγκαταλείπω τὴν ποίηση δὲ θὰ πεῖ προδοσία. Νὰ μὴ μὲ κατηγορήσουν γιὰ εὐκολία, πὼς δὲν ἔσκαψα βαθιά, πὼς δὲ βύθισα τὸ μαχαίρι στὰ πιὸ γυμνά μου κόκαλα. ὅμως εἶμαι ἄνθρωπος κι ἐγώ, ἐπιτέλους κουράστηκα, πῶς τὸ λένε, κούραση πιὸ τρομαχτικὴ ἀπὸ τὴν ποίηση ὑπάρχει; Ἐγκαταλείπω τὴν ποίηση δὲ θὰ πεῖ προδοσία. Βρίσκει κανεὶς τόσους τρόπους νὰ ἐπιμεληθεῖ τὴν καταστροφή του. (1956) http://users.uoa.gr/~nektar/arts/poetry/ntinos_xristianopoylos_poems.htm#%CE%A4%CE%99_%CE%9D%CE%91_%CE%A4%CE%91_%CE%9A%CE%91%CE%9D%CE%A9_%CE%A4%CE%91_%CE%A4%CE%A1%CE%91%CE%93%CE%9F%CE%A5%CE%94%CE%99%CE%91_%CE%A3%CE%91%CE%A3

Θ. Αγγελόπουλος: πέθανε ο ποιητής των εικόνων

 Έφυγε (ή μάλλον δολοφονήθηκε) κι ο Θεόδωρος Αγγελόπουλος του Οδυσσέα και των Κυθήρων. Οι κακοπαιγμένοι "θίασοι" μένουν. Σαν μην έχουν τελειωμό τα πάθη αυτού του κόσμου..

Λογοτεχνία και Σκέψη

  Ο σκηνοθέτης παρασύρθηκε από μοτοσικλέτα στην Δραπετσώνα κατά τη διάρκεια γυρισμάτων.

 

Στη μονάδα εντατικής θεραπείας του νοσοκομείου Metropolitan άφησε την τελευταία του πνοή o μεγάλος έλληνας σκηνοθέτης Θεόδωρος Αγγελόπουλος που τραυματίστηκε σε τροχαίο ατύχημα που συνέβη λίγο πριν τις 7 το απόγευμα της Τρίτης στον περιφερειακό δρόμο της Δραπετσώνας .Ο σκηνοθέτης υπέστη βαριές εγκεφαλικές κακώσεις και οι γιατροί προβληματίστηκαν για το αν θα έπρεπε να υποβληθεί ή όχι σε χειρουργείο. 

Σημειώνεται ότι στο ΕΚΑΒ, διεξάγεται ΕΔΕ ώστε να διευκρυνιστούν τα αίτια της καθυστέρησης του ασφενοφόρου, στο σημείο του ατυχήματος.

Σύμφωνα με τις πρώτες πληροφορίες ο σκηνοθέτης βρισκόταν στο σημείο για γύρισμα ταινίας και τη στιγμή που διέσχιζε το οδόστρωμα παρασύρθηκε από ιδιωτική μοτοσικλέτα που οδηγούσε ειδικός φρουρός ο οποίος ήταν εκτός υπηρεσίας και τραυματίστηκε ελαφρά.

Την διερεύνηση των συνθηκών υπό τις οποίες συνέβη το δυστύχημα έχει αναλάβει η Τροχαία Κορυδαλλού στην οποία πρόκειται να δώσει κατάθεση ο ειδικός φρουρός. Οπως ανέφεραν αξιωματικοί της Τροχαίας το περιστατικό συνέβη σε μια απόσταση περίπου 30 μέτρων από την έξοδο του πρώτου τούνελ στο δρόμο με κατεύθυνση προς Κερατσίνι σε ένα επικίνδυνο, όπως το χαρακτηρίζουν σημείο, λόγω της συχνότητας των τροχαίων ατυχημάτων που γίνονται εκεί. Παράλληλα στο «μικροσκόπιο» θα μπουν οι εικόνες από κάμερα κλειστού κυκλώματος που βρίσκεται στο τούνελ και ενδεχομένως έχει καταγράψει την σκηνή του δυστυχήματος

Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος κ. Παντελής Καψής με την αναγγελία του θανάτου του κορυφαίου έλληνα σκηνοθέτη δήλωσε: «Ολοι πενθούμε για τον μεγάλο Ελληνα που με το έργο του τίμησε την πατρίδα μας».


«Ξεχάστε με στη θάλασσα»

«Σας εύχομαι υγεία και ευτυχία αλλά δεν μπορώ να κάνω το ταξίδι σας/ Είμαι επισκέπτης/ Το κάθε τι που αγγίζω με πονάει πραγματικά/ κι έπειτα δεν μου ανήκει/ Όλο και κάποιος βρίσκεται να πει "δικό μου είναι"/ Εγώ δεν έχω τίποτε δικό μου είχα πει κάποτε με υπεροψία/ Τώρα καταλαβαίνω πως το τίποτε είναι τίποτε/ Ότι δεν έχω καν όνομα/ Και πρέπει να γυρεύω ένα κάθε τόσο/ Δώστε μου ένα μέρος να κοιτάω/ Ξεχάστε με στη θάλασσα/ Σας εύχομαι υγεία και ευτυχία».

(ανέκδοτο ποίημα του Θόδωρου Αγγελόπουλου γραμμένο το 1982 λίγο πριν από την έναρξη συγγραφής του σεναρίου της ταινία «Ταξίδι στα Κύθηρα»)

Οταν ένας σκηνοθέτης όχι μόνον δεν διαβάζει αλλά ούτε καν μετρά πια τα βιβλία που γράφονται για αυτόν και το έργο του, τότε βρίσκεται στην κορυφή.

Οταν για λογαριασμό μιας ταινίας, έχει την δυνατότητα να κτίσει και μετά να γκρεμίσει ένα ολόκληρο χωριό _όπως έκανε με το «Λιβάδι που δακρύζει»_ τότε βρίσκεται στην κορυφή. Στην Γαλλία, για μια και μόνον ταινία του Θόδωρου Αγγελόπουλου, το «Ταξίδι στα Κύθηρα», έχει γραφεί 600 σελίδων (!) μελέτη για ντοκτορά η οποία στην συνέχεια εκδόθηκε στο εμπόριο.

Οι τίτλοι έναρξης της ταινίας του με τίτλο «Το λιβάδι που δακρύζει»

Στην Ιαπωνία έγινε πάταγος όταν οι ταινίες του κυκλοφόρησαν σε ειδική έκδοση DVD η οποία εκτός των άλλων περιείχε απαγγελία -από τις τρεις κόρες του- ποιημάτων που έχει γράψει ο ίδιος. Στην βιβλιογραφία που τον αφορά θα βρούμε ακόμα και βιβλία στα κινέζικα (!) ενώ όποτε ανακοίνωνε έστω και μια ιδέα για ταινία, τότε η ταινία αυτομάτως γινόταν γεγονός στον παγκόσμιο κινηματογραφικό χάρτη πολλά χρόνια πριν την ολοκλήρωσή της όπως ακριβώς συνέβη με την τελευταία του δημιουργία «Η άλλη θάλασσα» που δυστυχώς θα μείνει ανολοκλήρωτη.

Αυτό είναι το σημείο όπου εδώ και χρόνια βρισκόταν ο Θόδωρος Αγγελόπουλος που γεννήθηκε το 1936 στην Αθήνα και σπούδασε νομικά και κινηματογράφο στο Παρίσι. Αφού πέρασε από τον χώρο της κριτικής (εφημερίδα «Αλλαγή», περιοδικό «Σύγχρονος Κινηματογράφος») ο σημαντικότερος σύγχρονος πρεσβευτής του ελληνικού πολιτισμού στο εξωτερικό, είχε βραβευθεί με ό,τι σημαντικό υπάρχει στον χώρο του κινηματογράφου: Χρυσός Φοίνικας στο φεστιβάλ Κανών για το «Μια αιωνιότητα και μια ημέρα», μεγάλο βραβείο της επιτροπής για το «Βλέμμα του Οδυσσέα» στο ίδιο φεστιβάλ, Χρυσός Λέων για τον «Μεγαλέξανδρο» στο φεστιβάλ Βενετίας. Ο Αγγελόπουλος έφυγε αφήνοντας ένα τεράστιο κενό στον ελληνικό πολιτισμό. Τον πολιτισμό στον οποίο πίστευε, τον πολιτισμό για τον οποίο στεναχωριόταν τόσο πολύ και μέσα από την καρδιά του για την τωρινή κατάντια του.

«Ζούμε μια περίοδο που θα την ονόμαζα μοναδική, όχι με την καλή έννοια αλλά με την αρνητική της» είχε πει πέρσι, τέτοια εποχή στο Βήμα ο Αγγελόπουλος. «Έχω αρκετά χρόνια πίσω μου και τέτοιο πράγμα δεν το έχω ξαναζήσει. Ακόμα και στην περίοδο του Εμφυλίου, στην περίοδο της δικτατορίας ή και στην Κατοχή, ακόμα και τότε τα πράγματα είχαν μια δυναμική περίεργη, μια δυναμική υπόγεια, που δούλευε. Υπήρχε μια αντίσταση, υπήρχαν συγκρούσεις με ιδεολογικό περιεχόμενο, υπήρχε η αναζήτηση ενός καλύτερου κόσμου. Όταν είχαμε χούντα, πιστεύαμε ότι κάποια στιγμή θα τελειώσει και ότι τα πράγματα θα ανοίξουν. Πιστέψαμε σε αυτό που έμοιαζε ότι πάει να πάει να γίνει και ποτέ δεν έγινε».

Ο Θόδωρος Αγγελόπουλος κατόρθωσε να φθάσει σε αυτό το σημείο εξουσίας και αναγνώρισης, καλλιεργώντας υπομονετικά αλλά και πεισματικά την μοναδική αισθητική και γλώσσα του μέσα από μια σειρά ταινιών που αποτυπώνουν την εικόνα και την Ιστορία της Ελλάδας του. Της Ελλάδας μας. Μιας Ελλάδας που υπάρχει δίπλα μας αλλά που χωρίς τις ταινίες του Θόδωρου Αγγελόπουλου ίσως να μην γνωρίζαμε ποτέ. Της Ελλάδας στην «Αναπαράσταση», της Ελλάδας στον «Θίασο», της Ελλάδας στις «Μέρες του '36», της Ελλάδας στον «Μεγαλέξανδρου», στον «Μελισσοκόμο» και στο «Βλέμμα του Οδυσσέα».

Οι σκηνές στο χιόνι από την ταινία «Ο θίασος»

«Είμαι ένας άνθρωπος που ανήκει σε μια γενιά που έχει περάσει από συγκεκριμένες ιστορικές περιόδους με όλες τις έννοιες και με την απήχηση του ιστορικού παρόντος της εκάστοτε εποχής πάνω στην καθημερινότητα» είχε πει στο Βήμα ο Θόδωρος Αγγελόπουλος. «Θεωρώ ότι δεν μπορείς να μένεις εκτός και αυτή είναι η ουσιώδης διαφορά της δικής μου γενιάς κινηματογραφιστών με την σημερινή».

Από την ταινία του Θεόδωρου Αγγελόπουλου «Αναπαράσταση»

Συνέντευξη του Θόδωρου Αγγελόπουλου στο ψηφιακό κανάλι της Δημόσιας Τηλεόρασης και στον δημοσιογράφο Δημήτρη Τρίκα με αφορμή την ταινία του «Η σκόνη του χρόνου» (2008)
Μέρος 1
Μέρος 2
Μέρος 3

http://www.tovima.gr/culture/article/?aid=439984

Ανακοίνωση για τον θάνατο του Θεόδωρου Αγγελόπουλου

25.01.12

Το Νέο Αριστερό Ρεύμα αποχαιρετά με βαθιά θλίψη τον Θόδωρο Αγγελόπουλο, τον αγαπημένο φίλο και σταθερό συμπαραστάτη των αγώνων του από τότε που ιδρύθηκε. Ο Θόδωρος Αγγελόπουλος έφυγε ξαφνικά, άδικα, αναίτια. Έφτιαχνε όμως ως την τελευταία του στιγμή εικόνες, τις εικόνες της «Άλλης θάλασσας» με θέμα της την ανεργία, τη μετανάστευση, τους κύκλους της ιστορίας και της τέχνης. Για άλλη μια φορά σταθερός στις μεγάλες πατρίδες της τέχνης του: τη μουσική, τον έρωτα και την επανάσταση. Μιας τέχνης που αντιστεκόταν στην ευκολία, που πρότεινε τα μεγάλα οράματα και βάθαινε στα μεγάλα θέματα της ανθρώπινης  κατάστασης. Διεθνώς αναγνωρισμένος και πολυβραβευμένος, αυτός ο ποιητής της εικόνας, συντρόφεψε  τους αγώνες και τις αγωνίες του ελληνικού λαού στην πορεία του για μια καλύτερη κοινωνία. Παρέμεινε μέχρι το τέλος της ζωής του αριστερός σε διαρκή αναζήτηση της ιστορίας της επανάστασης και καθόρισε με την καλλιτεχνική και βαθιά ανθρωπιστική, του ματιά την καλλιτεχνική και ανθρώπινη οπτική εκατομμυρίων ανθρώπων. Εμείς θα έχουμε πολύτιμη κληρονομιά τα μεγάλα του πλάνα που κρατούν μέσα τους τον παλμό της ανθρώπινης ζωής που επιμένει να μάχεται για την αξιοπρέπειά της, να μελετά και να προκαλεί την ιστορία, να ηττάται και να επιμένει, να ερωτεύεται και να μένει μόνη, να ακούει τη μουσική που συνθέτουν οι ελπίδες και οι αγώνες της. Η ξαφνική του απώλεια και το έργο του επανατοποθετεί με σύγχρονους όρους, την ανάγκη συμπόρευσης των δυνάμεων της εργασίας, της προοδευτικής διανόησης και του καλλιτεχνικού κόσμου, σε μια κοινή πορεία πολιτισμικής αναγέννησης ενάντια στο σύγχρονο σκοταδισμό και την πολιτιστική απαξίωση. Νέο Αριστερό Ρεύμα, Αθήνα 25/1/2012   Υ.Γ. Πριν από λίγα χρόνια, προτού ξεκινήσει τα γυρίσματα της «Σκόνης του χρόνου», σε μια συζήτηση με μαθητές τον είχαν ρωτήσει πώς θέλει να τον θυμούνται. Εκείνος χαμογελώντας απάντησε: «Το μόνο που ξέρω είναι το τι θα κρατήσω εγώ φεύγοντας. Την εικόνα  των σπιτιών στα Ζαγοροχώρια καθώς τα αντίκριζα να ξεπροβάλλουν σιγά-σιγά καθώς υποχωρούσε η πρωινή ομίχλη. Και τη φωνή ενός γέροντα που τραγουδούσε: Μωρή κοντούλα λεμονιά, με τα πολλά λεμόνια, Βυσσανιώτισσα…».  Τώρα η ομίχλη πύκνωσε, τα σπίτια στα Ζαγοροχώρια κλείστηκαν για πάντα μέσα στα μάτια του Θόδωρου. Το τραγούδι όμως συνεχίζεται. Ακούτε; «Μωρή κοντούλα λεμονιά…». http://www.narnet.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=579&Itemid=1  Βίντεο από ταινίες του: Ο Θίασος (σκηνές) http://www.youtube.com/watch?v=cHeK1ELudBc   Tο ταξίδι στα κύθηρα http://www.youtube.com/watch?v=0GaAIWe6f_8&feature=related

Μάνος Στεφανίδης - Το kitsch και πώς να το λατρέψετε

Αυτό που κυριαρχεί χρόνια στην Εθνική Πινακοθήκη είναι το kitsch ως αισθητική επιλογή, με την κ. Μαρίνα Λαμπράκη - Πλάκα αρχιέρειά του. Το πλέον, όμως, ανησυχητικό -τουλάχιστον για όσους έχουν την αφέλεια ν' ανησυχούν- είναι πως μ' αυτό το kitsch μια ολόκληρη κοινωνία βολεύεται και εφησυχάζει. Έτσι νομιμοποιημένο και "αισθητικό", το kitsch διαπερνά την τέχνη, τους εκπροσώπους και την αγορά της, κατακλύζει τα ΜΜΕ ή την τηλεόραση και φτάνει στα κράσπεδα του Κοινοβουλίου, στον πυρήνα της πολιτικής.

Το kitsch γίνεται εντέλει ο μέγιστος πολιτικός συμβολισμός, γίνεται πολιτικός ρόλος. Εκεί ακριβώς οφείλεται η διαιώνιση της θητείας της κ. Λαμπράκη, εκεί αποδίδω πως ακόμη βρίσκεται στο απυρόβλητο και πως τα συνήθως κανιβαλικά ΜΜΕ δεν την έχουν αγγίξει. Είναι, βλέπετε, σαρξ εκ της σαρκός τους.
Με τη διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης δεν έχω τίποτε προσωπικό, όπως δεν έχω τίποτε προσωπικό με τον κ. Μητσοτάκη, ο οποίος τη διόρισε, ή με τον αείμνηστο Λαμπράκη που τη στήριζε. Οι διαφωνίες μου είναι αισθητικές, δηλαδή πολιτικές, και πάντα τις εξέφραζα δημόσια όταν ακόμη ήμουν υφιστάμενός της, συχνά διωκόμενος. Όμως τώρα το θέμα μας δεν είναι η κ. Λαμπράκη ούτε η καριέρα της που λήγει άδοξα και εν μέσω ορυμαγδού (είναι το μόνο σόου στο οποίο δεν πρωταγωνιστεί. Οι κάμερες είναι ανοιχτές, αλλά εκείνη άφαντη!).
Το θέμα μας είναι το kitsch ως χαρακτηριστικό μιας ολόκληρης εποχής, αυτής της Μεταπολίτευσης, και ως σήμα κατατεθέν μιας κοινωνίας που καλύπτεται από ρόλους και περσόνες αλλά όχι από πρόσωπα. Επειδή "ρόλος" είναι ο Άδωνις υπουργός, ρόλος είναι η "φιλάνθρωπη" είδηση με την οποία τελειώνει κάθε βράδυ το Mega, ρόλος ο βαρυαλγών και εκτίων ποινή για χάρη της πατρίδας κ. Βενιζέλος, ρόλος ο γενικός διευθυντής του κρατικού ραδιοφώνου που γίνεται εξώφυλλο στη "Ραδιοτηλεόραση".
Το kitsch είναι εδώ, εύχαρι και κυρίαρχο για να μας πει πως "όλα πάνε καλά" -η συνήθης μεταμοντέρνα συνθήκη- ενώ δεν πάνε. Κι είναι σφάλμα της αριστεράς που, ενώ έχει άποψη για τα ναυπηγεία Σκαραμαγκά, δεν έχει εξίσου μαχητική και ανατρεπτική άποψη για την Εθνική Πινακοθήκη, την ΕΡΤ ή το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, που αποδέχονται οι διευθυντές τέτοιων θεσμών να διορίζονται από τον εκάστοτε υπουργό Πολιτισμού και να μην προκηρύσσονται οι θέσεις τους μέσα από ανοιχτές διαδικασίες και με εκδήλωση διεθνούς -γιατί όχι;- ενδιαφέροντος.
Οφείλουμε, λοιπόν, πρώτα να θωρακίσουμε τα μουσεία μας κι έπειτα να τα καταστήσουμε ανταγωνιστικά σε σχέση με το παγκόσμιο μουσειολογικό γίγνεσθαι. Αντίθετα, εμείς τ' αντιμετωπίζουμε σαν γκαλερί ή χώρους κοσμικής επίδειξης της εγχώριας νομενκλατούρας. Γι' αυτό και είναι "βαρετά" ή "αντιπαθή" στους νεότερους και γι' αυτό δεν ανταποκρίνονται στον ευρύτερο παιδαγωγικό τους ρόλο. Σ' έναν τόπο όπου κυριαρχούν η ημιμάθεια και το δήθεν -όπου ακόμη και ο θεσμός του πρωθυπουργού είναι τελικά ένας ρόλος- δεν είναι διόλου περίεργη η εξόφθαλμη υποβάθμιση των μουσείων -της βαριάς, πολιτιστικής μας βιομηχανίας- εκ μέρους της πολιτείας. (Φαντάζομαι ότι στο μέλλον ο βουλευτής κ. Βελόπουλος θα εποφθαλμιά το ΥΠΠΟ λόγω του ιδεολογικού του βάρους).
- Και ο Πικάσο; Γιατί δεν ήταν τόσα χρόνια αναρτημένος στα μόνιμα εκθέματα; Γιατί αυτό το έργο - προσφορά στην Αντίσταση των Ελλήνων υπήρξε αποσιωπημένο και ανενεργό; Μα επειδή είναι "άσχημο", επειδή είναι ένα έργο επιθετικό, ένα έργο διαμαρτυρίας που φτιάχτηκε για να ενοχλεί κι όχι για ν' αρέσει. Και η αισθητική του kitsch που πρεσβεύει η Εθνική Πινακοθήκη πλειοδοτεί μόνο σε "κάτι το ωραίον"! Στην τέχνη υπάρχουν όμως έργα που καλύπτουν τη συλλογική μας ανάγκη για εύκολη συγκίνηση και για τα δάκρυα των "ευαίσθητων" και έργα που φτιάχτηκαν για να υπερασπιστούν τα δάκρυα της οδύνης και για να ενοχλήσουν όσους τα προκάλεσαν. Τόσο απλά.
Υπάρχει μια τέχνη διακοσμητική, που γοητεύει τους χορτάτους και τους εφησυχασμένους, και μια τέχνη που καταγγέλλει και ονειρεύεται. Που αμφισβητεί και αυτοαμφισβητείται. Που είναι καχύποπτη και δεν θέλει να καταστεί προϊόν πολυτελείας, γέρας και κοινωνικό status στα χέρια των νεόπλουτων. Που αποτελεί μέσο αυτογνωσίας και κλειδί για να προσπελαθούν τα μυστήρια της ύπαρξης.
- Αν η τέχνη μπορεί να είναι κάτι τόσο γοητευτικό και διεισδυτικό μαζί, επιτρέπεται να τη συγχέουμε με το επιπολάζον, αισθητικό kitsch και τα πολιτικά παράγωγά του;

ΥΓ. 1.: Η απώλεια του Πικάσο που εξυμνεί τη συμμετοχή των Ελλήνων στον πανευρωπαϊκό αντιφασιστικό αγώνα αποκτά και μιαν άλλη, συμβολική διάσταση αυτή τη στιγμή που ένα τμήμα της ευρωπαϊκής ελίτ επιχειρεί να καταστήσει την Ελλάδα πιόνι της. Ποιος δεν το βλέπει;
ΥΓ. 2.: Αν το πολιτικό kitsch πιστεύετε ότι εκπροσωπείται αποκλειστικά από τον Κουλούρη, τότε ζείτε ακόμη στην εποχή της Μεταπολίτευσης!

http://avgi.gr/ArticleActionshow.action?articleID=663338 

Για να σκεφτόμαστε τη ζωή, τον άνθρωπο, τα πράγματα... (Φώτης Αδάμης (Δημήτρης Μαγριπλής) "Μαθήματα Κηπουρικής και άλλα διηγήματα" εκδόσεις Σοκόλη - Κουλεδάκη. Δημήτρης Μαγριπλής "Κρυφές ενοχές", εκδοτικός οίκος Αντ. Σταμούλης)

του Κώστα Θεριανού*

Φώτης Αδάμης (Δημήτρης Μαγριπλής) "Μαθήματα Κηπουρικής και άλλα διηγήματα" εκδόσεις Σοκόλη - Κουλεδάκη.
Δημήτρης Μαγριπλής "Κρυφές ενοχές", εκδοτικός οίκος Αντ. Σταμούλης

Τα δύο βιβλία του Δημήτρη Μαγριπλή παραπέμπουν σε αυτό που μπορεί, χωρίς καμία υπερβολή, να χαρακτηριστεί γνήσια λογοτεχνία. Το κάθε μικρό δοκίμιο αυτών των δύο συλλογών είναι ένα ανθρώπινο κράμα προσωπικών βιωμάτων, αφηγημένων μέσα από τα συναισθήματα και τον τρόπο σκέψης του συγγραφέα. Ανάμεσα στις δύο συλλογές υπάρχει μια διαφορά ύφους. Η πρώτη παραπέμπει σε ένα «λυρικό» ύφος πιο κλασικής γραφής, ενώ η δεύτερη στην πιο «κοφτή», από άποψη γλώσσας, μοντέρνα λογοτεχνία. Αποτελούν πλευρές και στιγμές της καθημερινότητας όχι του καθένα μας, αλλά πολλών από εμάς. Το νόημα της ζωής, ο έρωτας, το κυνήγι της επιβίωσης, η ματαιοδοξία, το ερώτημα περί της αξίας των πραγμάτων και της φιλοδοξίας, η θρησκευτική πίστη. Όλα μαζί, όμορφα και ήρεμα δοσμένα από την πένα του Δημήτρη Μαγριπλή, με έναν τρόπο που διαβάζονται εύκολα και στο τέλος σε προβληματίζουν. Τα βιβλία, αν και μικρά, δεν διαβάζονται απνευστί. Το κάθε δοκίμιο, όταν τελειώνει, αφήνει στον αναγνώστη σκέψεις και ερωτηματικά. Τον κάνει να αφήσει για λίγο το βιβλίο και να σκεφτεί. Να σκεφτεί για όλα τα ζητήματα που αναφέραμε πριν, τα φιλοσοφικά ερωτήματα που βασανίζουν ξανά και ξανά την καθημερινότητα του κάθε ανθρώπου που ζει σ' αυτόν τον κόσμο. Ο Γκράμσι έχει γράψει ότι «όλοι οι άνθρωποι είναι διανοούμενοι, μα δεν έχουν όλοι τους λειτουργία διανοούμενου στην κοινωνία». Τα κείμενα του Μαγριπλή έρχονται να αναδείξουν αυτή την πρώτη όψη του ανθρώπου, του καθημερινού ανθρώπου που στοχάζεται πάνω στη ζωή, αλλά δεν είναι «κατ' επάγγελμα διανοούμενος». Γι' αυτό και τα κείμενα του, όπως ο «Καφές σκέτος» από την πρώτη συλλογή, αφήνουν στη σκέψη μας μια πικρή γεύση. Όχι απογοήτευσης, αλλά σκέψης για το πώς σκεπτόμαστε τελικά για τη ζωή, τους ανθρώπους και τα πράγματα.

* Ο Κώστας Θεριανός είναι κοινωνιολόγος

http://avgi.gr/ArticleActionshow.action?articleID=663640 

Κριτική: ΤΕΥΚΡΟΣ ΜΙΧΑΗΛΙΔΗΣ Τρεις έρωτες και ένα μαθηματικό πρόβλημα

Μέσα στη δίνη των δύο παγκοσμίων πολέμων και με φόντο τη Σέριφο εξελίσσεται το νέο μυθιστόρημα του συγγραφέα.

 

 

 

Τρεις μεγάλοι έρωτες κι ένα ονομαστό ανοικτό μαθηματικό πρόβλημα συνθέτουν το νέο μυθιστόρημα του Τεύκρου Μιχαηλίδη, το οποίο εξελίσσεται μέσα στη δίνη των δύο παγκoσμίων πολέμων, των διώξεων των Εβραίων επιστημόνων από τους ναζί, αλλά και των αιματηρών εργατικών εξεγέρσεων στα ορυχεία της Σερίφου.
Τα «Τέσσερα χρώματα του καλοκαιριού» είναι το τρίτο μυθιστόρημα του συγγραφέα, ο οποίος κινείται στον χώρο της λεγόμενης μαθηματικής λογοτεχνίας. Ενώ στα δύο προηγούμενα μυθιστορήματα, «Πυθαγόρεια εγκλήματα» και «Αχμές, ο γιος του φεγγαριού», ενέπλεξε τα μαθηματικά με το αστυνομικό και το ιστορικό αφήγημα, τώρα ο έρωτας συνδιαλέγεται με άλυτα προβλήματα της μαθηματικής επιστήμης.
Eνα ελληνικό νησί, η Σέριφος των πρώτων εργατικών κινητοποιήσεων του 1916, του οικονομικού μαρασμού που ακολούθησε το κλείσιμο των ορυχείων το 1963 και της τουριστικής ανάπτυξης, βρίσκεται στο κέντρο του καμβά της αφήγησης. Εδώ φτάνει το καλοκαίρι του 1970 ένας νεαρός μαθηματικός, μόλις έχει απολυθεί από τον στρατό στον Εβρο, όπου εκπλήρωσε ολόκληρη τη θητεία του λόγω των αριστερών φρονημάτων του πατέρα του, «αποφοίτου της Μακρονήσου», όπως λέει. Δεν αγαπά τα θαλασσινά ταξίδια, αλλά αποδέχτηκε την πρόσκληση ενός Σερφιώτη φίλου του. Ποτέ δεν φανταζόταν όμως ότι οι πρώτες πραγματικές διακοπές της ζωής του θα ήταν μοιραίες. Η Ερνεστίν, η κοπέλα που κρατά με τον θείο της το καφενείο στο λιμάνι, θα του κλέψει την καρδιά, αλλά θα φέρει και τα πάνω κάτω στη ζωή του.

Η οικογενειακή της ιστορία συνδέεται με την Ιστορία του τραγικού 20ού αιώνα, στην Ευρώπη αλλά και στο μικρό αιγαιοπελαγίτικο νησί. Η γιαγιά της η Μαριγώ παντρεύτηκε με τον Γάλλο μηχανικό των ορυχείων, τα οποία ήταν «ευχή και κατάρα για το νησί».
Εφεραν στον τόπο ψωμί, αλλά αυτό αποδείχτηκε «μαύρο και ματωμένο», ενώ το όνομα Γρόμαν, ιδιοκτήτη των ορυχείων, έγινε «συνώνυμο του διαβόλου», όπως γράφει στα απομνημονεύματά του ο σύζυγος της Μαριγώς, ο οποίος αρνήθηκε να ακολουθήσει τη συμβουλή του μεγάλου αφεντικού, να πιάσει φιλίες με τους ντόπιους και τους εργάτες, να είναι το μάτι και το αυτί του. «Γι' αυτό σπούδασα; Για να τρομοκρατώ φτωχούς ανθρώπους;» γράφει. Μετά το αιματοκύλισμα των εργατικών κινητοποιήσεων, με επικεφαλής τον Κώστα Σπέρα, το ζευγάρι με την κόρη τους Δανάη έφυγαν για τη Γαλλία. Ομως, ο φιλεργατικός μηχανικός επιστρατεύτηκε στο μέτωπο του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, όπου και σκοτώθηκε.
Η Ερνεστίν, κόρη της Δανάης, αναζητά την ταυτότητα του δικού της πατέρα, με φόντο ένα «περιθωριακό» αιωνόβιο μαθηματικό πρόβλημα, το οποίο δίνει και τον τίτλο στο βιβλίο. Αυτό αφορά στον αριθμό των διαφορετικών χρωμάτων που είναι απολύτως απαραίτητα για να χρωματίσουμε έναν χάρτη.
«Οποιοσδήποτε επίπεδος χάρτης, πραγματικός ή φανταστικός, με οποιονδήποτε αριθμό χωρών, διατεταγμένων με κάθε δυνατό τρόπο, μπορεί να χρωματιστεί με τέσσερα το πολύ χρώματα, έτσι ώστε δύο χώρες με κοινό σύνορο να έχουν διαφορετικό χρώμα.
Με λίγα λόγια, τέσσερα χρώματα αρκούν για να χρωματίσουν οποιονδήποτε επίπεδο χάρτη», εξηγεί στην Ερνεστίν ο νεαρός μαθηματικός, ο οποίος καλείται να μελετήσει το τετράδιο που άφησε ο νεκρός πατέρας της, διαπρεπής μαθηματικός, και να απαντήσει αν πράγματι απέδειξε την εικασία των τεσσάρων χρωμάτων. Αυτός ο μαθηματικός γρίφος παίδεψε τον κεντρικό ήρωα και ταρακούνησε επικίνδυνα τη σχέση του με την Ερνεστίν, η οποία μέσα από μια επώδυνη διαδρομή ανακάλυψε ποιος ήταν ο πατέρας που δεν γνώρισε.
Απασχόλησε και μερικές από τις λαμπρότερες μαθηματικές διάνοιες του Πανεπιστημίου του Γκέτινγκεν, της «Μέκκας των μαθηματικών», που διαλύθηκε από τους ναζί στην εξόντωση των Εβραίων επιστημόνων. «Στη Γερμανία των ναζί δεν υπάρχει ελευθερία ούτε στα μαθηματικά», γράφει σε επιστολή του ο πατέρας της Ερνεστίν, αναφέροντας σειρά πραγματικών κορυφαίων μαθηματικών, όπως ο Χίλμπερτ.
Ο Τεύκρος Μιχαηλίδης, με αφορμή το πρόβλημα των τεσσάρων χρωμάτων, βρίσκει την ευκαιρία να θέσει ένα άλλο πρόβλημα, αυτό της «απόδειξης» στον αιώνα της πληροφορικής. Αδυνατώντας οι μαθηματικοί να δώσουν μόνοι τους τη λύση κατέφυγαν στη βοήθεια του ηλεκτρονικού υπολογιστή. Αραγε η «απόδειξη» μέσω ηλεκτρονικού υπολογιστή έχει την ίδια αξία όπως στην εποχή του Ευκλείδη;
Ο αναγνώστης θα μείνει με ένα σοβαρό φιλοσοφικό ερώτημα, αλλά θα έχει απολαύσει ένα ωραίο μυθιστόρημα.
Σελιδοδείκτης
«Στην απόδειξή τους είχαν χρησιμοποιήσει, πέρα από τα θεωρητικά επιχειρήματα, κάποια στοιχεία που είχε επεξεργαστεί ένας ηλεκτρονικός υπολογιστής δουλεύοντας ασταμάτητα επί χίλιες ώρες! Αυτό άλλωστε έκανε πολλούς από τους ειδικούς σκεπτικιστές, αφού η "συνεισφορά" του ηλεκτρονικού υπολογιστή δεν ήταν δυνατόν να ελεγχθεί. "Μια μαθηματική απόδειξη είναι ένα ποίημα", φέρεται να έχει πει κάποιος κορυφαίος μαθηματικός, "και τούτο εδώ το πράμα είναι σαν τηλεφωνικός κατάλογος"» (σελ. 142)
«Για να ξεπεραστεί ο σκόπελος, θα έπρεπε να εξεταστούν μία προς μία πάνω από 1.500 ειδικές περιπτώσεις χαρτών, έργο παντελώς ανέφικτο στη διάρκεια μιας ανθρώπινης ζωής. Ο υπολογιστής για την ίδια δουλειά είχε χρειαστεί χίλιες ώρες» (σελ. 144)
«ΤΑ ΤΕΣΣΕΡΑ ΧΡΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΟΥ»

• ΤΕΥΚΡΟΣ ΜΙΧΑΗΛΙΔΗΣ
• Μυθιστόρημα
• Εκδόσεις «Πόλις»
• Σελίδες: 170
• Τιμή: 14 ευρώ

Δήμητρα Ρουμπούλα

http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=22809&subid=2&pubid=63603588 

ΣΤΟ ΤΥΠΟΓΡΑΦΕΙΟ Το νέο μυθιστόρημα του Κώστα Μουρσελά

«Στην άκρη της νύχτας», το νέο πολυαναμενόμενο μυθιστόρημα του Κώστα Μουρσελά, ένα θρίλερ που εξελίσσεται σε θρίλερ (ή μήπως το αντίθετο;), από τις εκδόσεις «Πατάκη».

http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=22802&subid=2&pubid=63603585 

ΣΤΟ ΘΕΑΤΡΟ «ΑΤΤΙΣ» Νέοι ποιητές λένε «Ιστορία ερχόμαστε»

Το καλοκαίρι του 2011, ο καλλιτεχνικός διευθυντής της 3ης Διεθνούς Συνάντησης Αρχαίου Δράματος στη Σικυώνα, Θεόδωρος Τερζόπουλος, κάλεσε νέους Ελληνες ποιητές να παρουσιάσουν το έργο τους. Θέμα της εκδήλωσης ήταν «Η ποίηση της νεότερης γενιάς και η νέα πολιτική συνείδηση».

 

 

Το καλοκαίρι του 2011, ο καλλιτεχνικός διευθυντής της 3ης Διεθνούς Συνάντησης Αρχαίου Δράματος στη Σικυώνα, Θεόδωρος Τερζόπουλος, κάλεσε νέους Ελληνες ποιητές να παρουσιάσουν το έργο τους. Θέμα της εκδήλωσης ήταν «Η ποίηση της νεότερης γενιάς και η νέα πολιτική συνείδηση».
Με αφετηρία την πρώτη αυτή συνάντηση, την τελευταία Δευτέρα κάθε μήνα, δύο ποιητές της νέας γενιάς φιλοξενούνται από το Θέατρο «Αττις», παρουσιάζουν την ποίησή τους, συνομιλούν μεταξύ τους και με το κοινό και προσπαθούν να συντάξουν μια νέα απάντηση στο παλαιό ερώτημα: «Και οι ποιητές; τι χρειάζονται οι ποιητές σε έναν μικρόψυχο καιρό;». Τίτλος της σειράς «Ιστορία ερχόμαστε. Κοίτα τον ουρανό!».
Το πρόγραμμα έχει ως εξής: Αννα Γρίβα, Ανέστης Μελιδώνης (30/1), Παναγιώτης Αρβανίτης, Νικόλας Ευαντινός (27/2), Γιώργος Πρεβεδουράκης, Γιάννης Στίγκας (26/3), Ζήσης Αϊναλής, Μιχάλης Παπαντωνόπουλος (30/4), Θοδωρής Ρακόπουλος, Θωμάς Τσαλαπάτης (28/5). (Οι «Βραδιές νέων ποιητών» είναι αφιερωμένες στη μνήμη του Νίκου Καρούζου).
Στην Ελλάδα της κρίσης
Πώς ορίζεται μια τοπιογραφία της νεότερης ποιητικής γενιάς; Ζούμε σε έναν κόσμο από καταρρέοντα νεόκτιστα, σε μια διαδρομή φρέσκων ερειπίων. Στην Ελλάδα της κρίσης και των επιβεβλημένων επιπτώσεών της, βιώνουμε ένα κενό πολλαπλό. Ενα κενό πολιτικό, ηθικό, πολιτισμικό. Αν κάποιος χτυπιέται περισσότερο από το κενό αυτό, αυτή είναι η νεότερη γενιά. Μια γενιά ηλικιακά αμέτοχη στη δημιουργία του προβλήματος, καλείται να πληρώσει στο ρευστό παρόν τις αμαρτίες ενός ξένου παρελθόντος, υποθηκεύοντας έτσι το αβέβαιο μέλλον της. Η ιστορία βιώνεται ως προδοσία, η προοπτική ως καταδίκη.
Απέναντι στη φθαρμένη γλώσσα ενός φθαρμένου κόσμου, η νεότερη γενιά καλείται να εφεύρει το δικό της λεξιλόγιο. Η ποίησή της, εκφραστικά πολλαπλή και νωπή στην καταγραφή της, προσπαθεί να αποδείξει το μέλλον. Το ποιητικό «Εμείς», συμπαγές και ταυτόχρονα αφηρημένο, χωρίς δόγμα και χωρίς βεβαιότητες, ζητά να προβάλει το πραγματικά νέο απέναντι στις σφραγίδες του κυρίαρχου, με μόνο σκοπό και μόνο μέσο τη φωνή του.

http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=22802&subid=2&pubid=63604779

«ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΑΡΑΝΤΑΡΗΣ» «Ο,τι γράφεις να το ρίξεις στο... ποτάμι της λογοτεχνίας»

«...Πρέπει, άλλωστε, να 'χεις την ταπεινότητα ό,τι γράφεις να το ρίξεις στο μικρό ή μεγάλο ποτάμι της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας. Κι αν σμίξουν τα νερά τα δικά σου με τα νερά εκείνων που άδικα πηγαίνουν προς τον ποταμό, να καταπιείς τούτο το ποτήρι», έγραφε ο Γιώργος Σαραντάρης στον φίλο του Νίκο Γαβριήλ Πεντζίκη.

 

 

«...Πρέπει, άλλωστε, να 'χεις την ταπεινότητα ό,τι γράφεις να το ρίξεις στο μικρό ή μεγάλο ποτάμι της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας. Κι αν σμίξουν τα νερά τα δικά σου με τα νερά εκείνων που άδικα πηγαίνουν προς τον ποταμό, να καταπιείς τούτο το ποτήρι», έγραφε ο Γιώργος Σαραντάρης στον φίλο του Νίκο Γαβριήλ Πεντζίκη. Ο ίδιος πέθανε νέος, στα 34, το 1941, πριν ολοκληρώσει την πνευματική του κατάθεση. Ωστόσο, πρόλαβε κι άφησε ένα σημαντικό έργο, με τη λάμψη ενός καινούργιου πνευματικού ύφους.
Τη ζωή του, από την Κωνσταντινούπολη όπου γεννήθηκε το 1907, την περιπέτεια της οικογένειάς του στην Ιταλία και την επάνοδο στην Ελλάδα παρακολουθεί ο δημοσιογράφος Γιώργος Ν. Παπαθανασόπουλος, στο βιβλίο του «Γιώργος Σαραντάρης. Ο άνθρωπος, ο ποιητής, ο διανοούμενος», το οποίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Εκπληξη».
Παράλληλα, εξετάζει το έργο και τις σκέψεις του ποιητή ως διανοούμενου. Ο συγγραφέας του βιβλίου αξιοποίησε πηγές και αρχεία, σε Ελλάδα και Ιταλία, και συζήτησε με ανθρώπους που γνώρισαν τον δημιουργό των ποιητικών συλλογών «Αγάπες του χρόνου», «Τα ουράνια», «Αστέρια» και «Στους φίλους μιας άλλης χαράς». Ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι επιστολές που παρατίθενται από την αλληλογραφία με τη μητέρα του, τους ποιητές Νίκο Γαβριήλ Πεντζίκη και Ζωή Καρέλλη κ.ά.

http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=22802&subid=2&pubid=63598061

 

Κινηματογράφος: Οι πραγματικές Σιδηρές Κυρίες

Η Μάργκαρετ Χίλντα Θάτσερ, κόρη παντοπώλη, Λαίδη του Τάγματος της Περικνημίδας, Μέλος του Τάγματος της Αξίας, Μέλος του Συμβουλίου Επικρατείας του Ηνωμένου Βασιλείου, Μέλος της Βασιλικής Εταιρείας, σήμερα Βαρόνη Θάτσερ και μέλος της Βουλής των Λόρδων, με καλές σπουδές χημείας και νομικής, η οποία πέρασε από όλες τις πολιτικές βαθμίδες μέχρι να εξασφαλίσει την ηγεσία του κόμματος των Συντηρητικών και από εκεί την πρωθυπουργία της Βρετανίας από το 1979 έως το 1990, είναι το πρόσωπο με το οποίο ασχολείται η νέα ταινία της σκηνοθέτιδας του «Mamma Mia» (2008), Φιλίντα Λόιντ.

Είκοσι και πλέον χρόνια από την στιγμή που παραιτήθηκε από πρωθυπουργός, έρχεται μια καθ’ όλα φιλόδοξη και μεγάλη παραγωγή, (μιας και δεν είναι η πρώτη ταινία που γυρίζεται για το συγκεκριμένο ιστορικό πρόσωπο), με μια πολύ σημαντική ηθοποιό ως πρωταγωνίστρια (Μέριλ Στρίπ), να θυμίσει στους παλαιότερους και να γνωρίσει στους νεότερους, τον άνθρωπο που έδωσε το όνομά της στην νεοφιλελεύθερη λαίλαπα της δεκαετίας του 1980, με αρχές-συνθήματα όπως το: «δεν υπάρχει κοινωνία, μονάχα το άτομο».
Η ταινία, όντας γνωστό εδώ και αρκετό καιρό ότι επρόκειτο να γυριστεί και με την συγκεκριμένη ηθοποιό στον πρωταγωνιστικό ρόλο, συγκέντρωνε το ενδιαφέρον των απανταχού σινεφίλ και όχι μόνο. Πράγμα λογικό και αναμενόμενο, μιας και ως συνδυασμός έμοιαζε πολύ δυνατός. Έμοιαζε, γιατί η ταινία βγαίνοντας την προηγούμενη εβδομάδα και στις ελληνικές αίθουσες, δεν επιβεβαίωσε την προσδοκία αυτή. Μοιάζει περίεργο αν μη τι άλλο, να συμβαίνει κάτι τέτοιο, αφού και τα δύο βασικά συστατικά της ταινίας, το ιστορικό πρόσωπο και η ηθοποιός που την ενσαρκώνει, είναι πολύ δυνατά. Και είναι αλήθεια επίσης, πως σε ότι αφορά την Μέριλ Στριπ τα πράγματα «αγγίζουν την τελειότητα».
Έχοντας ήδη την Χρυσή Σφαίρα στο τσεπάκι της, οδεύει ολοταχώς προς το τρίτο της Όσκαρ. Ζωντανεύει τον ρόλο που υποδύεται, προσφέροντας απλόχερα το ταλέντο της, με σιδερένια υποκριτική πυγμή και με μια ερμηνεία που κρύβεται στις λεπτομέρειες. Φτάνεις να αναρωτιέσαι αν η ίδια η Θάτσερ θα μπορούσε να παίξει τόσο καλά τον εαυτό της! Κάθε βλέμμα, κίνηση, η ατάκα της ηθοποιού, μας αποκαλύπτουν πολλά περισσότερα για το πρόσωπο που υποδύεται, από την ίδια την ιστορία. Κι εδώ ακριβώς φτάνουμε στο πρόβλημα της συγκεκριμένης ταινίας: την ιστορία.
Είναι εμφανέστατο ότι η συγκεκριμένη ταινία δεν γυρίστηκε τυχαία. Όσο κι αν υπάρχει μια μεγάλη συζήτηση περί περιορισμένων καλών και πρωτότυπων σεναρίων τα τελευταία χρόνια στην κινηματογραφική βιομηχανία, αυτός δεν είναι ο λόγος που η κινηματογραφική παραγωγή στρέφεται στην συγκεκριμένη θεματολογία.

Τάξεις

Ο λόγος είναι η ίδια η εποχή που ζούμε. Εποχή στην οποία βιώνουμε μια παγκόσμια οικονομική ύφεση κι έναν αγώνα ανάμεσα σε δύο τάξεις για το ποιός από τους δύο θα πληρώσει τα σπασμένα αυτής της κρίσης. Στον αγώνα αυτό επιστρατεύονται όλα τα όπλα. Όπλα που θα προσπαθήσουν να δημιουργήσουν πρότυπα. Πρότυπα που θα προσπαθήσουν να διαμορφώσουν συμπεριφορές και αντιλήψεις.
Εν μέρει η επιτυχία των ταινιών «Ο λόγος του Βασιλιά» του 2010 και «Βασίλισσα» του 2006, ήταν ένας λόγος για να έχουμε την τωρινή ταινία για την Θάτσερ. Εν μέρει. Γιατί ο διακαής πόθος του συστήματος, είναι η παρουσίαση ως προτύπων προς μίμηση προσωπικοτήτων, που ιδεολογικά ανήκουν στον χώρο της ανόθευτης παραδοσιακής δεξιάς και που δεν είναι μόνο κοινά λαμόγια, αλλά διαθέτουν και τα ηγετικά εκείνα χαρακτηριστικά που θα μπορούσαν με αυτά να συγκινήσουν ευρύτερα κοινωνικά στρώματα. Τί πιο φυσικό λοιπόν, στην Βρετανία του Κάμερον να γίνει μια προσπάθεια να προβληθεί η Θάτσερ και οι πολιτικές της; (Η ταινία για τον Ρόναλντ Ρέιγκαν αναμένεται να αποτελέσει το σίκουελ).
Από το σημείο αυτό όμως αρχίζουν τα προβλήματα. Γιατί, αφενός ο κόσμος παλεύει και αφετέρου θυμάται. Παλεύει την εφαρμογή των ίδιων πολιτικών στο σήμερα και θυμάται ποιους είχε απέναντί του την δεκαετία του ’80. Κι αυτή η πίεση είναι εμφανέστατη στην προσπάθεια των συντελεστών της ταινίας να συμμαζέψουν τα ασυμμάζευτα. Με αποτέλεσμα η ταινία να είναι ιστορικά, αλλά και κινηματογραφικά ανεπαρκής.
Γιατί αν αφαιρέσεις την κορυφαία σύγκρουση της μεγάλης απεργίας των ανθρακωρύχων του 1984 – 1985 και μια σειρά περικοπών που είχε ξεκινήσει ήδη ως υπουργός παιδείας και συνέχισε και στην διάρκεια των τριών θητειών της ως πρωθυπουργός, για να καταλήξει στον κεφαλικό φόρο που την έριξε τελικά, τί άλλο μένει; Η γυναικεία χειραφέτηση; Η συμπαθής μεγάλη κυρία που πάσχει από αλτσχάιμερ και ζει με το φάντασμα του άντρα της; Η κόρη της που την φροντίζει, ή ο γιός της - που παρεμπιπτόντως, ήταν κατηγορούμενος για λαθρεμπόριο όπλων – και ζει στην Αφρική; Έχουμε λοιπόν, διαρκή φλας μπακ, τα οποία μας αφηγούνται μια ιστορία αποσπασματικά όσο και επιλεκτικά, και που ακόμη και σε αφηγηματικό επίπεδο δεν αφήνουν την ιστορία να κυλίσει.
Τέλος, ενδεικτικό του ότι τίποτα δεν είναι τυχαίο, είναι το ότι πρόσφατα στην Αγγλία, έξω από κινηματογράφο όπου παιζόταν η ταινία, γυναίκες ανθρακωρύχων της μεγάλης απεργίας συγκεντρώθηκαν για να διαδηλώσουν, ανοίγοντας ένα μεγάλο πανό που έγραφε πως: «Οι πραγματικές Σιδηρές Κυρίες είμαστε εμείς». Έτσι απλά…

Info: Δείτε επίσης σε DVD την ταινία: «Billy Eliot - Γεννημένος χορευτής» του 2000. Μια συγκινητική θεώρηση της ίδιας εποχής από άλλη σκοπιά.

http://ergatiki.gr/index.php?option=com_k2&view=item&id=3738%3Ai1002&Itemid=62

Μια δολοφονία στις όχθες του Τάγου

Αστυνοµικό µυθιστόρηµα αγγλικής έµπνευσης και ατµόσφαιρας από τον κλασικό πορτογάλο συγγραφέα Φερνάντο Πεσσόα.

Ο Φερνάντο Πεσόα άφησε πίσω του 72 καταγεγραµµένα ετερώνυµα, πολλούς επινοηµένους εαυτούς και κατέλιπε στην ιστορία της λογοτεχνίας ίσως το πιο διάσηµο µπαούλο της. Εκλεισε µέσα σε αυτό τους δικούς του θησαυρούς έχοντας απόλυτη συναίσθηση του καλλιτεχνικού του εύρους και φροντίζοντας ο ίδιος για την υστεροφηµία του. Την παραµονή του θανάτου του, στις 29 Νοεµβρίου 1935, έγραψε από το δωµάτιο του νοσοκοµείου του «ξέρω τι θα φέρει το αύριο».

Ο κορυφαίος πορτογάλος ποιητής, ο οποίος έπλεξε µε την υποµονή της σοφής αράχνης τον ιστό µιας µυθολογικής ιδιοσυγκρασίας, ήταν ένα πρόσωπο φασµατικό και µυστήριο, ένας µεγάλος άγνωστος που εξώθησε αργότερα τον Οκτάβιο Πας να αναρωτηθεί «ποιος είναι άραγε ο Πεσσόα;», ό,τι δηλαδή διερωτάτο µέσω του πολυδιάστατου έργου του και ο ίδιος σε όλη τη διάρκεια της ζωής του.

Ο δηµιουργός του Αναρχικού τραπεζίτη ήταν αγγλοµανής λόγω της παιδείας που έλαβε από µικρός. «Η πρώιµη λογοτεχνική τροφή της παιδικής µου ηλικίας υπήρξαν τα πολυάριθµα µυθιστορήµατα µυστηρίου και φρίκης» έγραψε σε µια επιστολή του. Στους αγαπηµένους του συγγραφείς συγκαταλέγονταν ο Πόου, ο Κόναν Ντόιλ, ο Αρθουρ Μόρισον «and others» (και άλλοι). «Μια από τις ελάχιστες πνευµατικές τέρψεις που αποµένουν σε ό,τι πνευµατικό αποµένει ακόµα στην ανθρωπότητα είναι η ανάγνωση αστυνοµικών µυθιστορηµάτων» σηµείωνε ο ίδιος, ο οποίος αντλούσε τεράστια τέρψη απ’ αυτό.

Στα αρχεία του βρέθηκαν κατάλογοι µε παραγγελίες µυθιστορηµάτων από την Αγγλία που επιβεβαιώνουν ότι παρακολουθούσε συστηµατικά την επικαιρότητα της αγγλικής αστυνοµικής λογοτεχνίας, όπως σηµειώνει στην κατατοπιστική εισαγωγή του βιβλίου η µεταφράστρια και ακάµατη µελετήτρια του έργου του Μαρία Παπαδήµα. Ο Πεσόα, ο ιερέας της διαύγειας του παραλόγου, ήταν ένας άνθρωπος που έγραφε δοκίµια επί παντός του επιστητού. Συνεπώς δεν προκαλεί έκπληξη που επιχείρησε να διερευνήσει τα µυστήρια της ανθρώπινης συνθήκης και µέσω του εγκλήµατος. Οι µελετητές που ερεύνησαν και προσπάθησαν να αποκρυπτογραφήσουν το περιεχόµενο του περίφηµου µπαούλου του έδωσαν πρόσφατα στη δηµοσιότητα το σύνολο των αστυνοµικών ιστοριών που έγραψε, οι οποίες έχουν ως κύριο πρωταγωνιστή τον γιατρό, αποκρυπτογράφο γρίφων Αµπίλιο Κουαρέσµα, που µοιάζει φοβερά µε τον βοηθό λογιστή Μπερνάρντο Σοάρες µε το όνοµα του οποίου έγραψε το συνταρακτικό Βιβλίο της ανησυχίας. Ο Πεσόα έγραψε τις ιστορίες αυτές κατ’ αρχήν στα αγγλικά (οι πρώτες χρονολογίες γραφής τους τοποθετούνται γύρω στα 1905), ενώ ο προαναφερθείς πορτογάλος (και µεταγενέστερος) κεντρικός ήρωας εντοπίζεται σε σηµειώσεις του για πρώτη φορά το 1914.

Στον κύκλο Quaresma, Decifrador (Κουαρέσµα, Αποκρυπτογράφος ) υπάρχουν 14 ατελείς ιστορίες που δεν υπερβαίνουν τα πέντε κεφάλαια, εκτός της Υπόθεσης Βάργκας η οποία εκτείνεται σε 15 κεφάλαια και µας την παρουσιάζουν για πρώτη φορά στα ελληνικά οι εκδόσεις Νεφέλη. Ολες τις υπόλοιπες ο ίδιος οίκος σκοπεύει να τις παραδίδει σταδιακά στο κοινό, εκδίδοντάς τες σε τακτά χρονικά διαστήµατα.

Η Υπόθεση Βάργκας δεν είναι ένα αστυνοµικό µυθιστόρηµα µε τη στενή έννοια του όρου. Είναι περισσότερο ένα στοχαστικό δοκίµιο για το πώς θα µπορούσαµε να διαβάζουµε τα αστυνοµικά µυθιστορήµατα εµβαθύνοντας περισσότερο στον ψυχισµό των χαρακτήρων τους. Είναι η ιστορία µιας δολοφονίας που εµφανίζεται σκόπιµα ως αυτοκτονία και µας υποδεικνύει το εξής: ο εντοπισµός του δολοφόνου ποτέ δεν ξεδιαλύνει απολύτως τα εσώτερα µυστήρια που τον οδήγησαν στην πράξη του. Τα σκοτεινά «γιατί» είναι αξεδιάλυτα.
 
http://www.tovima.gr/books-ideas/article/?aid=435328&h1=true

Ακριβό ή φθηνό το βιβλίο;

Ενας εκδότης και τρεις βιβλιοπώλες συμφωνούν ότι «πουλάνε» ακριβά και προτείνουν λύσεις για τη μείωση της τιμής.

Από τις στήλες του «Βήματος» ξεκίνησε η συζήτηση για το αν είναι ακριβό το βιβλίο και εξαπλώθηκε με ένταση στο Διαδίκτυο. Απευθυνθήκαμε στους επαγγελματίες του χώρου, οι οποίοι δεν αρνήθηκαν ότι σε ορισμένες περιπτώσεις το βιβλίο είναι ακριβό. Στην ερώτησή μας προς το κύκλωμα «παραγωγή - διακίνηση - πώληση» του βιβλίου, ποιος είναι ο αδύναμος κρίκος και αν υπάρχει η δυνατότητα αλλαγής προς το καλύτερο, όλοι παραδέχονται ότι ο αδύναμος κρίκος είναι το βιβλιοπωλείο.

Ο βιβλιοπώλης και εκδότης από τη Θεσσαλονίκη Ευριπίδης Κωνσταντινίδης λέει ότι «ο πιο αδύναμος κρίκος είναι το βιβλιοπωλείο, με την έννοια ότι αποτελεί τον τελικό αποδέκτη όλων των προβλημάτων και αγκυλώσεων που επικρατούν στους άλλους δύο κρίκους. Και είναι αυτός που θα πρέπει να κάνει την τελική πώληση στον πελάτη, ο οποίος, και λόγω συγκυρίας, είναι πια ιδιαίτερα απαιτητικός».

Ο Νίκος Καρατζάς των εκδόσεων Ιανός συμφωνεί και δίνει μια ερμηνεία: «Η συρρίκνωση της αγοράς οδηγεί σε πτώση των πωλήσεων και σε ένα μεγάλο πρόβλημα ρευστότητας. Αυτό αμέσως οδηγεί τον επόμενο κρίκο, τη διανομή, σε ασφυξία, διότι παίρνει όλη την επισφάλεια της αγοράς. Το γεγονός αυτό ανακυκλώνει το πρόβλημα στον εκδότη ο οποίος δεν έχει σημεία πώλησης για να τοποθετήσει το προϊόν. Αρα για να μειώσει τον κίνδυνο της επισφάλειας τοποθετείται σε λιγότερα σημεία. Στο τέλος όλο το κύκλωμα καταλήγει να αποτελείται από αδύναμους κρίκους. Στο μέλλον λοιπόν λιγότεροι εκδότες θα εκδίδουν λιγότερα βιβλία που θα διανέμουν ελάχιστοι διανομείς σε λιγότερα βιβλιοπωλεία και επομένως θα μοιραστούν μια πολύ μικρότερη αγορά λόγω φτώχειας».

Από μιαν άλλη σκοπιά ο Αργύρης Καστανιώτης των ομώνυμων εκδόσεων επικεντρώνει τον αδύναμο κρίκο στην Πολιτεία λέγοντας ότι «χωρίς να λαμβάνει επαρκή μέτρα δεν στηρίζει και δεν διαδίδει ένα πολιτιστικό προϊόν όπως το βιβλίο. Για να μην παρεξηγηθώ, δεν αναφέρομαι σε χορηγίες και άμεση χρηματοδότηση εκδοτών, αλλά στην ανάγκη δημιουργίας ενός διευρυμένου δικτύου δημόσιων βιβλιοθηκών το οποίο θα προσφέρει στο κοινό δωρεάν πρόσβαση στη γνώση και στη λογοτεχνία». Στην ίδια κατεύθυνση κινείται και η άποψη ενός συνοικιακού βιβλιοπώλη, του Βαγγέλη Κούτα (Βιβλιαγορά, Νέα Ιωνία): «Ενώ το βιβλίο φθάνει στην αγορά με ΦΠΑ 6%, στην παραγωγή είναι με ΦΠΑ 23%, πράγμα που το κάνει ακριβό στην πηγή του».

Στις συζητήσεις που έγιναν στο Διαδίκτυο πολλοί αναγνώστες πρότειναν να μειωθεί το ποσοστό έκπτωσης που δίνουν οι εκδότες στα βιβλιοπωλεία. Αυτό εδώ και χρόνια κυμαινόταν στο 30%-35%, αλλά με την εμφάνιση των αλυσίδων βιβλιοπωλείων έφθασε στο 50% και σε ορισμένες περιπτώσεις στο 55%. Ο κ. Κωνσταντινίδης σημειώνει: «Ο μέσος όρος του ποσοστού έκπτωσης είναι γύρω στο 35%-40% και σε μεμονωμένες μόνο περιπτώσεις φθάνει το 50%. Αν αφαιρέσουμε την αναγκαία έκπτωση 10%  που γίνεται στους πελάτες, τότε το πραγματικό ποσοστό κέρδους για τον βιβλιοπώλη είναι αισθητά χαμηλότερο. Ακόμη και να γίνει κάποια μείωση, θεωρούμε ότι δύσκολα θα περάσει όλη στον καταναλωτή, καθώς το βιβλιοπωλείο είναι πολύ πιθανό να μη θελήσει να μειώσει αισθητά το κέρδος του».

Πώς μπορεί όμως να μειωθεί η τιμή του βιβλίου; Ο Νίκος Καρατζάς προτείνει: «Αν μειωθούν αναλογικά όλοι οι συντελεστές κόστους, από τον συγγραφέα ως το βιβλιοπωλείο. Επίσης, αν αυξηθεί το τιράζ των βιβλίων, δηλαδή αν από 500-1.000 αντίτυπα περάσει στα 2.000-3.000 αντίτυπα, και αυτό θα μειώσει σημαντικά την τιμή του βιβλίου». Ο Αργύρης Καστανιώτης συμφωνεί: «Ολοι οι εμπλεκόμενοι στην παραγωγή και διακίνηση των βιβλίων να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα και να μειώσουν με τη σειρά τους τις δικές τους απολαβές».

Συγκεκριμένα, ο Ευριπίδης Κωνσταντινίδης προτείνει «να συμβάλουν όλοι: από την παραγωγή, όπου εκδότες και συγγραφείς πρέπει να επανεξετάσουν τη μεταξύ τους σχέση αναφορικά με το κόστος των συγγραφικών δικαιωμάτων και τον τρόπο καταβολής, από τη διακίνηση, με την άρση κάποιων περιορισμών και αποκλεισμών, ιδιαίτερα όσον αφορά τα μικρότερα βιβλιοπωλεία που πολλές φορές αναγκάζονται να αγοράζουν βιβλία με αμελητέο ποσοστό κέρδους, και φυσικά από την πώληση, καθώς τα βιβλιοπωλεία, ιδιαίτερα τα μεγαλύτερα, έχουν δυνατότητες να μειώσουν το ποσοστό έκπτωσης ώστε να υπάρχει μια όσο το δυνατόν πιο ισορροπημένη αγορά απέναντι σε όλα τα σημεία πώλησης».

http://www.tovima.gr/books-ideas/article/?aid=438853&h1=true 

Η φιλοσοφία όπως τη βλέπουν στο Κέιµπριτζ

Θεωρείται ένα από τα διεθνώς εγκυρότερα λεξικά φιλοσοφίας το οποίο κυκλοφορεί από το 1995 και έχει µεταφραστεί σε πολλές γλώσσες. Αυτά είναι τα διαπιστευτήρια του «Φιλοσοφικού λεξικού του Cambridge» που έφτασε στα χέρια του έλληνα αναγνώστη από τις εκδόσεις Κέδρος έπειτα από δέκα χρόνια µεταφραστικού µόχθου.

Σχολές, έννοιες, όροι και στοχαστές της φιλοσοφίας από την αρχαιότητα ως σήµερα ταξινοµούνται σε 4.727 λήµµατα, γραµµένα από 440 συντάκτες µε τρόπο εύληπτο για ειδικούς και µη, τα οποία µεταφράστηκαν από 16 έλληνες ειδικούς υπό την επιµέλεια δύο καταξιωµένων καθηγητών Φιλοσοφίας. Με κέντρο τη δυτική φιλοσοφία και έµφαση στην «αναλυτική φιλοσοφία» του αγγλοσαξονικού κόσµου, η θεµατολογία του λεξικού διευρύνεται προς την παγκόσµια φιλοσοφία. Στις 1.382 σελίδες του βρίσκουµε λήµµατα για την αραβική, την αφρικανική, την ιαπωνική, την ιουδαϊκή, την κινεζική, την κορεατική και άλλες φιλοσοφικές παραδόσεις, τη γαλλική και γερµανική «ηπειρωτική φιλοσοφία», το «ζεν», το «γιν» και το «γιανγκ», τη «γιόγκα», ανατολικές λέξεις που εµφανίζονται στον καθηµερινό λόγο χωρίς να έχουµε επίγνωση του φιλοσοφικού βάθους τους. Με σύγχρονη στόχευση, η έκδοση καλύπτει πολλούς αναπτυσσόµενους τοµείς της φιλοσοφίας, όπως η φιλοσοφία του νου, µειονέκτηµα αποτελεί όµως η απουσία βιβλιογραφίας για όσους θελήσουν να εµβαθύνουν τις γνώσεις τους. Θα ξαφνιαστεί πιθανότατα ο έλληνας χρήστης από την παρουσία σε ένα λεξικό φιλοσοφίας ληµµάτων για τον Αλµπερτ Αϊνστάιν, τον Ζίγκµουντ Φρόιντ, την κβαντική µηχανική, τη θεωρία παιγνίων, την ψυχογλωσσολογία, την τεχνητή νοηµοσύνη, την εικασία του Γκόλντµπαχ και άλλες προσωπικότητες και όρους των µαθηµατικών, της πολιτικής οικονοµίας, των κοινωνικών επιστηµών, της θεολογίας, της ψυχολογίας ή της θεωρίας των υπολογιστών. Πρόδηλη της καταγωγής του λεξικού, αυτή η θεµατική ευρύτητα αποτυπώνει τον έντονο διεπιστηµονικό διάλογο που χαρακτηρίζει παραδοσιακά το αγγλοσαξονικό εκπαιδευτικό σύστηµα και προκαλεί ερωτήµατα: Τι είναι η φιλοσοφία, την οποία σκοπίµως αποφεύγουν να περιχαρακώσουν σε έναν ορισµό οι συντάκτες του τόµου; Πρόκειται για ένα κλειστό γνωστικό πεδίο ή για έναν τρόπο σκέψης και λόγου που βρίσκεται στη βάση κάθε επιστηµονικού λόγου; Τέτοια λεξικά είναι αναγκαία ως έργα αναφοράς, σηµαντική θα είναι όµως η προσφορά της συγκεκριµένης µεταφρασµένης έκδοσης στο ελληνικό κοινό αν αποτελέσει αφορµή να συζητήσουµε ποια θέση έχει η φιλοσοφία στην καθηµερινή ζωή και στο εκπαιδευτικό σύστηµα της δικής µας χώρας, η οποία επαίρεται για τη φιλοσοφική της παράδοση.

Οσον αφορά τη µετάφραση, είναι πολύ νωρίς να επιχειρηθεί µια συνολική αποτίµηση. Μια γενική παρατήρηση όµως είναι ότι ο τρόπος παρουσίασης της ύλης δεν έχει προσαρµοστεί κατάλληλα για τον έλληνα αναγνώστη. ∆εν κατανοούµε, για παράδειγµα, τη σκοπιµότητα δίπλα από το όνοµα Σωκράτης να υπάρχει η αγγλική απόδοση [Socrates] ή ο ελληνικής καταγωγής όρος του διεθνούς φιλοσοφικού λεξιλογίου «κατηγορία» να συνοδεύεται από την αγγλική λέξη [category]. Αντιστοίχως, κατανοούµε τη χρησιµότητα της παραποµπής «Σταγειρίτης. Βλ. Αριστοτέλης» για τον αγγλόφωνο αναγνώστη, όχι όµως και για τον έλληνα. Αφθονούν στην έκδοση παραποµπές του τύπου «λογική, τροπική. Βλ. τροπική λογική» οι οποίες θα µπορούσαν να παραλειφθούν µε µια γενική εξήγηση περί του τρόπου ληµµατογράφησης στην εισαγωγή των επιµελητών. Απουσιάζουν όµως παραποµπές που θα ήταν χρήσιµες, για παράδειγµα «βουλησιαρχία. Βλ. βολονταρισµός».

Μεταφραστικές επισηµάνσεις

«Από τα κυριότεραθετικά στοιχεία µιαςτέτοιας έκδοσης είναι η συµβολή της στη διαµόρφωση και καθιέρωση µιας έγκυρης ενιαίας ελληνικής φιλοσοφικής ορολογίας» εκτιµά ο ΚώσταςΑνδρουλιδάκης, καθηγητής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήµιο Κρήτης και µεταφραστής γερµανικής φιλοσοφίας. «Επειτα από ένα πρώτο διάβασµα ορισµένων ληµµάτων» λέει στο «Βήµα» ο µελετητής «σχηµάτισα την εντύπωση ότι η µετάφραση είναι γενικά σωστή, επιµεληµένη και κατά κανόνα σε προσεγµένα ελληνικά. Ενδεικτικά, επιτυχείς αποδόσεις: “Λόγος”, “δυϊσµός”, “ενέργηµα”, “ενορασιοκρατία”, “ευ ζην”,“τεχνούργηµα”, “ουσίες” [ή “υποστάσεις”]». Επισηµαίνει όµως σηµεία όπου «η γλώσσα της µετάφρασης είναι µέτρια ή ακατάληπτη: “συµπερασµός προς τη βέλτιστη εξήγηση”, “θέτει τις ουσίες πίσω στην ύπαρξη”. Κάπου δεν είναι τόσο ακριβής, ενώ σε άλλα σηµεία υπάρχουν αβλεψίες ή λάθη. Ενδεικτικά:

“υλικός” (material) (αντί του ορθού: “καθ’ ύλην”, “κατά περιεχόµενο”, “ουσιαστικός”)· “συνθήκη” (αντί του ορθότερου “όρος”)· “σχεσιακών κατηγοριών” (αντί του ορθού: “κατηγορίες της αναφοράς”). Οι αποδείξεις της υπάρξεως του Θεού κατά τον Θωµά Ακινάτη αποδίδονται ως πέντε “τρόποι” (αντί του ορθού “δρόµοι”, που υιοθετείται όµως για τον τρίτο!), ενώ το “άπειρο αγαθό” αποκαλείται “αιώνιος γλυκασµός” του Θεού (αντί του ορθού: “κάρπωση” ή “απόλαυση”, λατ. fruitio). Στη µετάφραση της περιώνυµης “αρχής όλων των αρχών” του Χούσσερλ συσσωρεύονται λάθη. Τα βιβλία των “Μετά τα Φυσικά” του Αριστοτέλη δηλώνονται µε τη λατινική αρίθµηση».

Μεταφραστικές λύσεις

«Το πλεονέκτηµατης ελληνικής έκδοσης είναι ότι προσφέρει λύσεις σε δυσεπίλυτα µεταφραστικά προβλήµατα» είναι η άποψη του Αρη Στυλιανού, επίκουρου καθηγητή Φιλοσοφίαςστο Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης, µιλώντας στο «Βήµα». «Για παράδειγµα, η substance (substantia) αποδίδεται ως “ουσία”, ενώ η essence (essentia) ως “ουσιότητα” (η παραδοσιακή λύση: substance = “υπόσταση”, essence =“ουσία”). Η intentionality αποδίδεται ως “προθετικότητα” (χωρίςνα αποκλείεται εντελώς το πιο σύνηθες: “αποβλεπτικότητα”). Το mind µεταφράζεται ως “νους” ή ως “πνεύµα” (παραµερίζεται ο όρος “ψυχή”). Στη φιλοσοφία της γλώσσας το sense µεταφράζεται ως “νόηµα” και το meaning ως “σηµασία”».

Σχολιάζοντας την έκδοση στο σύνολό της ο µελετητής καταλήγει: «Πρόκειται για ένα πολύτιµο φιλοσοφικό λεξικό και ανεκτίµητο βοήθηµα για κάθε φιλοµαθή αναγνώστη και ειδικότερα για όσους εµπλέκονται µε τη µελέτη και τη διδασκαλία της Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήµιο, το οποίο καλύπτει µε ιδανικό τρόπο ένα βιβλιογραφικό κενό των φιλοσοφικών σπουδών στη χώρα µας. Τα υπόλοιπα τέσσερα-πέντε φιλοσοφικά λεξικά που κυκλοφορούν στα ελληνικά είναι έργα ενός ανδρός, το πολύ δύο-τριών. Είναι ανθρωπίνως αδύνατον ένας άνθρωπος να είναι παντογνώστης στην εποχή µας. Κάθε λήµµα του “Φιλοσοφικού λεξικού του Cambridge” συντάχθηκε από κάποιον ειδικό και µεταφέρθηκε στα ελληνικά από έναν αντίστοιχο ειδικό. Εγκυρότητα, εµβρίθεια και ακρίβεια είναι κατά βάση τα χαρακτηριστικά του». 

http://www.tovima.gr/books-ideas/article/?aid=438848 

Ο πολιτικός Τσίρκας (από το Βήμα)

Οσοι θεωρούν παραπλανητικό τον πολιτικό προκαθορισµό του Στρατή Τσίρκα (ψευδώνυµο του Γιάννη Χατζηανδρέα, 1911-1980) παραπέµπονται στο οµότιτλο έργο του Ο πολιτικός Καβάφης (1971), που αποτελεί υπεράσπιση της φιλέρευνης πραγµατείας Ο Καβάφης και η εποχή του (1958). Η οποία προκάλεσε πολλαπλές αντιδράσεις, παρά τα εξακριβωµένα στοιχεία της, επειδή προφανώς ανέτρεπε την κατεστηµένη (συντηρητική κατά βάση) άποψη ότι πολιτική και ποίηση εξ ορισµού δεν συµβάλλονται και, όπου εκβιάζεται η συµβολή τους, αποβαίνει εις βάρος τόσο της ποίησης όσο και της πολιτικής.

Στους αντίποδες αναγνωρίζεται η αντίπαλη (µαρξιστικής κατά το πλείστον αφετηρίας) θέση, που υποστηρίζει ότι κέρδος αµοιβαίο προκύπτει τόσο για την πολιτική όσο και για την ποίηση (τη λογοτεχνία γενικότερα) όταν και όπου αντικρίζονται και διασταυρώνονται οι διακριτές επικράτειές τους. Υπό τον όρο να ελέγχονται οι σχετικοί ορισµοί, τα ιστορικά και γραµµατολογικά συµφραζόµενα, οι σταθερές αλλά και οι µεταβλητές συνιστώσες στοιχεία, δηλαδή, µε τα οποία βολιδοσκοπείται κάθε φορά ο πολιτισµός και το εκτόπισµά του. Προς αποφυγήν παρεξηγήσεων, εξαιτίας της υποχρεωτικής εδώ συντοµογραφίας, παραπέµπω στον ένατο τόµο ενός θεµελιακού έργου µε επίτιτλο: Ιστορία της Θεωρίας της Λογοτεχνίας και εξειδικευµένο τίτλο: Ιστορικές, φιλοσοφικές και ψυχολογικές όψεις της θεωρίας της λογοτεχνίας στον εικοστό αιώνα . Επιµέλεια C. Knellwolf & C. Norris, Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών, Ιδρυµα Μανόλη Τριανταφυλλίδη, Θεσσαλονίκη 2010, µε έγκυρες µεταφράσεις, θεωρηµένες από τον Σωτήρη Παράσχα, τον Μίλτο Πεχλιβάνο και την Ευγενία Σηφάκη.

Ο ογκώδης τόµος (συνολικά 653 σελίδες) αρθρώνεται σε εννέα επίτιτλα κεφάλαια:«Ιστορία», «Μαρξισµός και Μεταµαρξισµός», «Από την πολιτισµική ποιητική στις πολιτισµικές σπουδές», «Ψυχαναλυτικές προσεγγίσεις», «Φύλο και σεξουαλικότητα», «Αποικιοκρατία, Μετααποικιοκρατία, Εθνος και Φυλή», «Νεωτερικότητα και Μετανεωτερικότητα», «Φιλοσοφία, Αισθητική και Θεωρία της Λογοτεχνίας», «∆ιεπιστηµονικές προσεγγίσεις». Προηγούνται: Πρόλογος στην ελληνική έκδοση, Σηµείωµα για τους συγγραφείς και Εισαγωγή των επιµελητών. Επονται: επιµερισµένη βιβλιογραφία και ευρετήρια ονοµάτων και εννοιών. Με µέτρο το άρτιο αυτό υπόδειγµα, προτείνεται να κριθεί προδροµική η µεθοδική προσήλωση του Τσίρκα στις καβαφικές του έρευνες, οι οποίες αποκάλυψαν πολιτικές όψεις που έµεναν έως τότε στη σκιά. Η έντονη εξάλλου και έµπρακτη πολιτική εγρήγορση του Στρατή Τσίρκα (που δεν έχει βέβαια το ανάλογό της στον Παπαδιαµάντη ή στον Ελύτη) αναγνωρίζεται τόσο στον δηµόσιο βίο του όσο και στο πολύτροπο συγγραφικό του έργο. Επιµένοντας προς το παρόν στον βιογραφικό συντελεστή, καταλογίζω κάποια ενδεικτικά στοιχεία, αντλώντας σχετικές πληροφορίες και από το (υπεύθυνο και ενήµερο) άρθρο του Αλέξη Ζήρα στο Λεξικό Νεοελληνικής Λογοτεχνίας (εκδόσεις Πατάκη).

Γύρω στο 1930 (προτού κλείσει καν τα είκοσι χρόνια του) εγκαινιάζει ο Στρατής Τσίρκας οργανωτικές επαφές µε το ελληνικό τµήµα του Κοµµουνιστικού Κόµµατος στην Αίγυπτο. Εφεξής αναπτύσσει έντονη πολιτική δράση τόσο στα προπολεµικά χρόνια όσο και κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσµίου Πολέµου. Συµµετέχει το 1937 στο Β’ ∆ιεθνές Συνέδριο, που πραγµατοποιείται στο Παρίσι, όπου χαράσσεται η αντιπολεµική και αντιφασιστική στρατηγική των ευρωπαίων διανοουµένων. Εκλέγεται αργότερα γενικός γραµµατέας της «Αντιφασιστικής Πρωτοπορίας», αρµόδιος για όλη την περιοχή της Νοτιοανατολικής Μεσογείου. Στα επόµενα δίσεχτα χρόνια συµµετέχει στην ίδρυση του «Απελευθερωτικού Συνδέσµου» σε συνεργασία µε τη ∆ιεύθυνση Τύπου της εξόριστης ελληνικής κυβέρνησης, ειδικότερα µε τον Γιώργο Σεφέρη. Συµβάλλει στη στήριξη πολιτικών προσφύγων που διώκονται από τους Αγγλους. Το 1944 έρχεται σε σύγκρουση µε την αντιπροσωπεία του ΕΑΜ στο Λίβανο, παίρνοντας εφεξής αποστάσεις από την επίσηµη γραµµή του ΚΚΕ. Το χάσµα διευρύνεται όταν κυκλοφορεί η «Λέσχη» (1961) και πιέζεται αλλά αρνείται να την αποκηρύξει.

Εγκατεστηµένος από το 1963 στην Ελλάδα, αρθρογραφεί στον «Ταχυδρόµο» µε ψευδώνυµο δηµοσιεύοντας πολιτικά άρθρα αιχµής. Στα χρόνια της δικτατορίας γίνεται ιδρυτικό µέλος του «Πατριωτικού Μετώπου», παρωθεί και πείθει τον Σεφέρη να προβεί στη γνωστή αντιδικτατορική του δήλωση και στελεχώνει την έκδοση των «∆εκαοχτώ Κειµένων», των «Νέων Κειµένων» και της «Συνέχειας». Αυτά δείγµατος χάριν.

Αφησα παντελώς ασχολίαστο το συγγραφικό έργο του Στρατή Τσίρκα, οπότε οφείλεται τρίτη συνέχεια, όπου θα επιστρέψω και στην αφορµή της πολιτικής αυτής διαδροµής του. Εννοείται η αποκαλυπτική (ανέκδοτη έως προχθές) οµιλία του στην Πνευµατική Εστία Αλεξάνδρειας τον Μάρτιο του 1947, υπό τον τίτλο «Το εικοσιένα στη νεοελληνική πεζογραφία».


http://www.tovima.gr/opinions/article/?aid=438884

Φίλιπ Γκούρεβιτς: Η Τέχνη της γραφής ΙΙ

Η Τέχνη της γραφής ΙΙ

Φίλιπ ΓκούρεβιτςΠρολόγισμα: Άρης Μαραγκόπουλος
Εκδόσεις: Τόπος
Μετάφραση: Μαρίνα Τουλγαρίδου
Σελ.: 232
Πρόκειται για τον δεύτερο τόμο της ομότιτλης σειράς, ο οποίος φιλοξενεί πάλι συνεντεύξεις κορυφαίων συγγραφέων που μας δίνουν την ευκαιρία όχι μόνο να προσεγγίσουμε καλύτερα την προσωπικότητά τους και το έργο τους, αλλά και να εμβαθύνουμε στην τέχνη και την τεχνική της γραφής. «Το τι είναι μακράν ποιο σημαντικό από το πώς» αποφαίνεται ο Εζρα Πάουντ στον Ντόναλντ Χολ στη Ρώμη, το 1 962. Ο τόμος αυτός συγκροτήθηκε με επιμέλεια του Φίλιπ Γκούρεβιτς, ο οποίος το 2005 ανέλαβε τη διεύθυνση της έκδοσης του περιοδικού «Paris Review». Το γνωστό περιοδικό είχε αποθησαυρίσει εδώ και μισό αιώνα μια σειρά συνεντεύξεων από μεγάλες προσωπικότητες της γραφής. Οι συνεντεύξεις γενικώς κρατούν το δίχως άλλο το ενδιαφέρον του κοινού, ωστόσο τις περισσότερες φορές έχουν απελπιστικά επικαιρικό περιεχόμενο και το πέρασμα του χρόνου τούς αφαιρεί κάθε αξία. Η διαφορά με τις συνεντεύξεις που παραχωρούν συγγραφείς με αξιομνημόνευτο έργο έγκειται στη διαχρονικότητά τους, μιας και ο πραγματι­κός συγγραφέας έχει σαν βασικό του μέλημα την καταπολέμηση του χρόνου! Έτσι, τα λόγια και οι σκέψεις τους αναμετριούνται με το θνησιγενές και παρά το πέρασμα του χρόνου, διατηρούν τη ζωντάνια τους και το περι­εχόμενό τους. Προφανώς είναι ιδιαίτερα χρήσιμο και ενδιαφέρον να διαβάζουμε συνεντεύξεις συγγραφέων σχετικά με το πώς δημιουργούν αυτό που ονομάζουμε λογοτεχνικό τόπο. Και επειδή η έμπνευση, το ταλέντο, η δημιουργία, ούτε διδάσκονται ούτε κληρονομούνται, η κάθε προσέγγιση πάνω στο ζήτημα της γραφής αποτελεί μια ξεχωριστή διαδικασία, απείρως γοητευτική στη μοναδικότητά της. Σε αυτό τον τόμο παρατίθενται συνεντεύξεις των Έζρα Πάουντ, Χένρι Μίλερ, Ντόροθι Πάρκερ, Κερτ Βόνεγκατ, Τζέιμς Μ. Κέιν, Ουίλιαμ Μπάρο-ουζ και Ρόμπερτ Λόουελ.

Ξενοφών Μπρουντζάκης xenofonb@gmail.com

http://topontiki.gr/article/24918 

Matthew Arnold: Κουλτούρα και αναρχία

Κουλτούρα και αναρχία

Matthew ArnoldΕπιστημονική επιμέλεια: Περικλής Βαλλιάνος
Εκδόσεις: Πάπυρος
Μετάφραση: Γιώργος Χρηστίδης
Σελ.: 321
Εξαιρετικά ενδιαφέρον ανάγνωσμα, γραμμένο από έναν κορυφαίο Άγγλο διανοούμενο του 19ου αιώνα, εξέχοντα ποιητή, οξυδερκή κριτικό και καθηγητή της ποίησης στην Οξφόρδη. Ξεκινώντας από την κοινωνική διαστρω­μάτωση της Βικτωριανής εποχής, μιας εποχής ιδιαίτερα σημαντικής για την κατανόηση του σημερινού κόσμου, ο συγγραφέας καταπιάνεται μέσα από μια πολυεπίπεδη αφήγηση με το θρησκευτικό, πολιτικοοικονομικό και πο­λιτιστικό περιβάλλον της χώρας του, όπως αυτό εκφρά­ζεται μέσα από τρεις κοινωνικές τάξεις, όπως τις διαχωρίζει ο Arnold. Την πρώτη την αποτελούν οι Αριστοκράτες - «βαρβάρους» τους χαρακτηρίζει ο συγγραφέας-, οι οποίοι κρατούν την εξουσία και κατέχουν την έγγειο ιδιοκτησία. Η δεύτερη τάξη αποτελείται από τους Φιλελευθέρους- «Φιλισταίους» τους ονομάζει, οι οποίοι αποδέχονται ως μοναδική αξία της ζωήςτο κέρδος επι­διώκοντας μερίδιο από την εξουσία. Τέλος, το Πλήθος, δηλαδή ο εργαζόμενος λαός, απαρτίζει την τελευταία τάξη και αγωνίζεται για μια θέση στο Κοινοβούλιο και για ένα μερίδιο από τα κέρδη των Φιλελευθέρων. Ενδια­φέρον επίσης έχει για τη σωστή ανάγνωση του βιβλίου η ερμηνεία που δίνεται στην Αναρχία, η οποία κατά τον συγγραφέα σημαίνει την κατάλυση κάθε ρυθμιστικού γενικού κανόνα που έχει σαν στόχο να επιβάλει το εγώ ως συλλογικό πρόταγμα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα της ακραίας αυτής εκδοχής αποτελεί στις μέρες μας η αμερικανική κοινωνία και η ιδεολογία της. Κορυφαία στιγμή του αναγνώσματος, η πολιτισμική αντιπαράθεση (όχι φυλετική) του εβραϊκού θρησκευτικού - ενοχικού πολιτισμού με τον ελληνικό, όπως αυτός εκφράζεται μέσα από την ωραιότητα και την αυταξία του φυσικού κόσμου. Το τελικό ιδεώδες του συγγραφέα αποτελεί η αταξική κοινωνία λαμπρυνόμενη από το ελληνικό φως!

Ξενοφών Μπρουντζάκης xenofonb@gmail.com

http://topontiki.gr/article/24916 

Tristan Garcia: Η καλύτερη πλευρά των ανθρώπων

Η καλύτερη πλευρά των ανθρώπων

Tristan GarciaΜετάφραση: Μαρία Γαβαλά
Εκδόσεις: Πόλις
Σελ.: 345
Παίρνοντας αφορμή από τις σχέσεις δυο ζευγαρι­ών, ο συγγραφέας ξεδιπλώνει όλη την περίοδο της κρίσιμης και καθοριστικής δεκαετίαςτου 1 980, μιας δεκαετίας που οι ιδεολογίες βρέθηκαν στο απόγειό τους, σε ένα μεταίχμιο καθοριστικό για τις εξελίξεις που ακολούθησαν. Ο κόσμος άλλαζε με πολύ μεγα­λύτερες ταχύτητες από ό,τι μπορούσαμε τότε να φα-νταστούμε και να παρακολουθήσουμε. Η ιστορία του Ντομινίκ και του Γουίλι, όπως και αυτή της Ελίζαμπεθ και του Ζαν - Μισέλ εξελίσσονται στο Παρίσι υπό την καθοριστική αλλαγή των μέχρι τότε δεδομένων του ελεύθερου και απενοχοποιημένου έρωτα. Οι κοινω­νίες βρέθη καν αίφνης αντιμέτωπες με τον εφιάλτη του AIDS, που όχι μόνο απειλούσε άμεσα τιςζωέςτων ανθρώπων, όχι μόνο ανέτρεπε απόλυτα τις ερωτικές σχέσεις, όπωςτις είχε γνωρίσει μέσα στην αδιάλειπτη πορεία της η ανθρωπότητα, παρά άλλαζε βίαια και καθοριστικά όλες τις αντιλήψεις και τις ιδεολογίες που συγκροτούσαν τον σύγχρονο πολιτισμό, τις συνθήκες ζωής μέσα στις οποίες διαμορφώνονταν οι ζω­ές μας, τα όνειρά μας, ο ερωτισμός μας. Σε αυτήν την πραγματικότητα, όπο υ ή ρθαν τα πάνω κάτω στη ν πιο δυσοίωνή τους εκδοχή, ο έρωτας με το απαστράπτον και σκοτεινό του πρόσωπο πρωταγωνιστεί στις ζωές των ανθρώπων μέσα από τις συγκεκριμένες ιστορίες των ηρώων του μυθιστορήματος, καθώςτα ευγενικά και αλτρουιστικά αισθήματα των ερωτικών σχέσεων αναμειγνύονται με τα ταπεινότερα, εγωιστικότερα και αθλιότερα ανθρώπινα αισθή ματα. Ωστόσο, ο συγγραφέας, μέσα από ιδιωτικές σχέσεις, καταφέρνει να γενικεύσει την ιστορία του χαρτογραφώντας μια περίοδο όπου τα ιδιωτικά οράματα καθόρισαν τις πολιτικές εξελίξεις.

Ξενοφών Μπρουντζάκης xenofonb@gmail.com

http://topontiki.gr/article/25301 

Χρυσούλα Πλάλα: Ίζημα από θειάφι

Ίζημα από θειάφι

Χρυσούλα ΠλάλαΕκδόσεις: Γαβριηλίδης
Σελ.: 118
Στη δεύτερη εκδοτική της παρουσία, η συγγραφέας μας παρουσιάζει δύο διηγήσεις της. Η πρώτη φέρει τον τίτλο «Ο χειμώνας της πίκρας μας» και η δεύτερη «Ίζημα από θειάφι». Πρόκειται για δυο ερωτικές περιπέτειες, που το βασικό τους χαρακτηριστικό έγκειται στην εξής ιδιαιτερότητα: ενώ είναι σύγχρονα, δηλαδή ο χρόνος και ο τόπος τους αναφέρονται στο παρόν, η αντιμετώπισή τους είναι παλιά. Για την ακρίβεια, διαβάζοντας τις ιστορίες βυθίζεσαι σε έναν παλαιότερο χρόνο. Αυτό εν πρώτης θα μπορούσε να μοιάζει σαν μια αντίφαση, όπου η ανακολουθία του χρόνου με τα ήθη και τις συνήθειες είναι εμφανής. Ωστόσο, όσον αφορά σε ερωτικά ζητήματα, τα πάντα κρατούν μια καθυστέρηση. Ενώ όλα εξελίσσονται, τα ερωτικά ήθη κρατούν καθυστερήσεις σ’ έναν κόσμο παρωχημένο και ξεπερασμένο από τις φρενήρεις ταχύτητες της τρέχουσας ζωής. Αυτό τονίζει και μια διάσταση της πραγματικότητας που ζούμε, ότι δηλαδή αδυνατούμε να ακολουθήσουμε τις ταχύτητες ενός κόσμου που εξελίσσεται βεβιασμένα. Έτσι, οι υποθέσεις του έρωτα μοιάζουν μερικές φορές αναχρονιστικές εξαιτίας της διαχρονικότητάς τους, που θέλουν τους ανθρώπους να έχουν τον δικό τους χρόνο, να παθιάζονται, να αγαπιούνται, να προδίδουν και να συγχωρούν. Παράλληλα με τον έρωτα η ζωή προχωρά ένα βήμα μπρος. Μέσα στην ευρύτερη καθημερινότητά τους οι ήρωες, φορτωμένοι τον δικό τους κόσμο, συμπορεύονται στη συνήθεια και την επανάληψη. Ο έρωτας και στα δυο κείμενα αναδεικνύεται «θεσμικά» ανατρεπτικός, εμπλουτίζοντας και δίνοντας ένα ξεχωριστό χαρακτήρα στις πολυσύνθετες ανθρώπινες σχέσεις.

Ξενοφών Μπρουντζάκης xenofonb@gmail.com

http://topontiki.gr/article/24474 

Σαραμάγκου: Το τελευταίο τετράδιο

Το τελευταίο τετράδιο

Ζοζέ Σαραμάγκου
Μετάφραση: Αθηνά Ψυλλιά
Εκδόσεις: Καστανιώτης
Σελ.: 210
Τα τελευταία κείμενα του Πορτογάλου νομπελίστα, ο οποίος πέθανε στις 18 Ιουνίου του 2010, δημοσιεύονται σε αυτόν τον - ας τον πούμε - δεύτερο τόμο, υπό τον τίτλο «Τετράδια», που έρχεται σαν συνέχεια των κειμένων του που ξεκίνησαν να αναρτώνται στο blog του συγγραφέα από τον Σεπτέμβριο του 2008 έως τον Μάρτιο του 2009. Τα τελευταία του κείμενα είναι αυτά που συνεχίζουν από τον Μάρτιο του 2009 ώς και τον Ιούνιο του 2010. Δίχως υπερβολή, λοιπόν, θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί ότι ο Σαραμάγκου έγραφε ώς την τελευταία στιγμή της ζωής του. Το γεγονός δε ότι αυτά τα κείμενα σχετίζονται λίγο πολύ με την επικαιρότητα, με όλα όσα συνέβαιναν τόσο στην πατρίδα του αλλά και στον κόσμο, δείχνει έναν άνθρωπο με βαθύτατη συνείδηση απέναντι στην κοινωνία, έναν άνθρωπο αγωνιστή, που το φάσμα του θανάτου δεν του απέσπασε την προσοχή από τη ζωή. Το ενδιαφέρον και σε αυτό τον τόμο, σε αυτά τα κείμενα, βρίσκεται όχι τόσο στην πολεμική τους απέναντι στη διάχυτη αδικία που βασιλεύει στον κόσμο, όσο στο πώς η ματιά ενός συγγραφέα αποσπά από την τρέχουσα επικαιρότητα την προοπτική της πάνω στις ζωές των ανθρώπων. Ωστόσο, το πιο εντυπωσιακό είναι ότι ο αναγνώστης έχει την ευκαιρία ενός ιδιωτικού διαλόγου με την άποψη του συγγραφέα πάνω σε ζητήματα που την ίδια περίοδο απασχόλησαν και τον ίδιο. Τέλος, αυτά τα κείμενα που αναφέρονται σε δη μόσιες και προσωπικές υποθέσεις αποτελούν τεκμήρια της προσωπικότητας ενός μεγάλου μυθιστοριογράφου της εποχής μας, όπως αναμφισβήτητα υπήρξε ο Σαραμάγκου!

Ξενοφών Μπρουντζάκης xenofonb@gmail.com

http://topontiki.gr/article/24473 

Pόζα Λούξεμπουργκ: H Φλόγα της Eπανάστασης

γράφει ο Νίκος Λούντος


Η Ρόζα Λούξεμπουργκ εγκαταστάθηκε στο Βερολίνο το 1898 και εντάχθηκε στο σημαντικότερο κίνημα της Ευρώπης, το γερμανικό, μετά από 12 χρόνια επαναστατικής δράσης στην Πολωνία και την Ελβετία. Αναδείχθηκε γρήγορα σε βασική αρθρογράφος του περιοδικού Die Neue Zeit (Η νέα εποχή), θεωρητικού οργάνου του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος SPD, ενός μαζικού κόμματος που είχε στις περγαμηνές του ότι ιδρύθηκε από τον Ενγκελς.

Ακριβώς εκείνη την περίοδο όμως, είχε ήδη ξεσπάσει μια μεγάλη διαμάχη στο εσωτερικό του κόμματος. Μια πτέρυγα του SPD, με ηγετική φυσιογνωμία τον Εντουαρντ Μπερνστάιν ισχυρίζονταν ότι η επανάσταση δεν ήταν πλέον επίκαιρη και χρειαζόταν μια ριζική επανεξέταση των αρχών του Μαρξισμού. Αποκαλούνταν ρεβιζιονιστές, αναθεωρητές δηλαδή, και χρησιμοποιούσαν ως επιχείρημα ότι η πραγματικότητα έχει αλλάξει και άρα είναι ανάγκη να αλλάξει και ο Μαρξισμός. Οι θεωρίες περί επανάστασης, σύμφωνα με τον Μπερνστάιν, δεν καταλάβαιναν ότι πλέον ο καπιταλισμός έχει μετατραπεί σε ένα σύστημα που αγκαλιάζει ολόκληρη την κοινωνία, καταφέρνει να οργανώνει ορθολογικά την παραγωγή και παρά την εκμετάλλευση, το βιοτικό επίπεδο των εργατών ανεβαίνει διαρκώς.

Το βιβλίο του Μπερνστάιν, «Η εξέλιξη του σοσιαλισμού και τα καθήκοντα της Σοσιαλδημοκρατίας», διαβάζεται πολύ εύκολα ακόμη και σήμερα. Ο λόγος είναι ότι περιέχει επιχειρήματα, τα οποία τα έχουμε ακούσει πολλές φορές από τότε, από το στόμα στελεχών όλων των κομμάτων του κοινοβουλευτικού δρόμου, από το ΠΑΣΟΚ, το ΣΥΡΙΖΑ και το ΚΚΕ. «Η νομοθεσία έχει λογική», λέει ο Μπερνστάιν, «η Επανάσταση μόνο συναίσθημα». «Δεν έχει νόημα ο τελικός σκοπός, το ζήτημα είναι οι μεταρρυθμίσεις εδώ και τώρα». Ενώ υποστήριζε επίσης ότι όχι μόνο η πλειονότητα των εργατών δεν έχει διάθεση να κάνει επανάσταση αλλά και ότι είναι τόσο ανώριμοι και με τόσες προκαταλήψεις ώστε είναι επικίνδυνο να κάνουν επανάσταση. Οι μεταρρυθμίσεις, έλεγε, μπορεί να είναι ο αργός δρόμος, αλλά είναι ο μόνος σίγουρος.

Υπήρχε μία βάση στην οποία πατούσε για να στηρίξει αυτήν την αναθεώρηση. Τα χρόνια μετά το 1871, η Ευρώπη δεν είχε γνωρίσει σημαντική οικονομική κρίση, ούτε πόλεμο. Τα γεγονότα έμοιαζαν να επιβεβαιώνουν τη θεωρία ότι ο καπιταλισμός πάει από το καλό στο καλύτερο.

Kρίση

Η Ρόζα Λούξεμπουργκ ανέλαβε με μια σειρά πύρινα άρθρα και με το βιβλίο «Μεταρρύθμιση ή Επανάσταση;» να συντρίψει την άποψη του Μπερνστάιν. Πρώτα απ' όλα ανέτρεψε την αυταπάτη ότι ο καπιταλισμός ξεπέρασε τις κρίσεις. Με βαθειά γνώση της οικονομίας, η Ρόζα εξήγησε ότι το χρηματοπιστωτικό σύστημα δεν λύνει το πρόβλημα του καπιταλισμού. Το μόνο που κάνει είναι να το μεταθέτει στο μέλλον και να κάνει την κρίση να ξεσπάει ακόμη πιο άγρια.

Η αποικιοκρατία και η αρπαγή νέων εδαφών ήταν η εξήγηση γιατί υπήρξαν εκείνες οι δύο δεκαετίες χωρίς κρίση. Αυτά όμως όχι μόνο την κρίση δεν ξεπερνάνε, αλλά δίπλα στην οικονομική κρίση φέρνουν τον πόλεμο και τις πολιτικές αναταράξεις. Ηδη, το 1900, όταν εκδόθηκε το βιβλίο της, τα γεγονότα είχαν αρχίσει να τη δικαιώνουν. Η οικονομική άνθηση υποχώρησε και οι ανταγωνισμοί μεταξύ των Αυτοκρατοριών οξύνονταν.

Το πρόβλημα όμως με τις απόψεις του Μπερνστάιν δεν ήταν απλά πολιτικής οικονομίας. Η Ρόζα έβλεπε ότι οι απόψεις αυτές είναι καταστροφικές γιατί μπορούν να διαλύσουν τον τρόπο με τον οποίο δρα το εργατικό κίνημα. Ο Μπερνστάιν παρουσίαζε την ομαλότητα και τη νομιμότητα ως λογική λειτουργία της κοινωνίας. Οι νόμοι δεν είναι της κοινωνίας συνολικά, απαντούσε η Ρόζα, είναι του κράτους. Tο κράτος είναι ταξικό γιατί ανήκει μόνο στα αφεντικά και όχι σε εμάς. Η αποτελεσματικότητα του καπιταλιστικού κράτους και η μεγαλύτερη παραγωγικότητα των εργοστασίων δεν μας φέρνει πιο κοντά στο σοσιαλισμό.

Η Ρόζα δεν ήταν ενάντια στις μεταρρυθμίσεις. Κάθε άλλο. Προειδοποιούσε όμως ότι καμιά μεταρρύθμιση δεν είναι μόνιμη στον καπιταλισμό. Οταν το σύστημα νιώσει δυνατό ή όταν μπει σε κρίση μπορεί να τις πάρει πίσω όλες μεμιάς. Αρα, το βασικό για την εργατική τάξη είναι να μάθει να παλεύει, να αυτοοργανώνεται και να νικάει. Μια μικρή μεταρρύθμιση που κερδίζεται με απεργίες είναι χίλιες φορές σημαντικότερη από μια μεγάλη μεταρρύθμιση που έρχεται από τους κοινοβουλευτικούς συσχετισμούς.

Mάχες

Ο μεταρρυθμισμός και η επανάσταση δεν είναι δυο δρόμοι που τους διαλέγεις «όπως διαλέγεις αν θα βάλεις πιπέρι ή κανέλα στο φαγητό σου», λέει η Ρόζα. Είναι δυο δρόμοι που οδηγούν σε διαφορετική κατάληξη. Η αυταπάτη των μεταρρυθμίσεων οδηγεί σε παθητικοποίηση του κινήματος και σε ήττες. Ο επαναστατικός δρόμος σε φέρνει πάντα σε θέση να αντιμετωπίζεις την κάθε μάχη από τη σκοπιά της τάξης που έχει να κερδίσει έναν ολόκληρο κόσμο.

Αυτή η διαμάχη, λίγα χρόνια αργότερα, εκφράστηκε με έναν πιο άμεσο τρόπο, στο κίνημα της Γαλλίας. Ηταν η πρώτη φορά που τέθηκε το δίλημμα σε ένα εργατικό κόμμα αν θα συμμετάσχει σε μια αστική κυβέρνηση. Ενα τμήμα της αστικής τάξης πρότεινε στον Μιλεράν, σοσιαλιστή και στενό συνεργάτη του ηγέτη της αριστεράς, Ζαν Ζορές, να γίνει υπουργός Εμπορίου. Η κίνηση αυτή προβαλλόταν ως απάντηση στην κλιμάκωση της φιλομοναρχικής, ακροδεξιάς προπαγάνδας που ξεκίνησε με την αντισημιτική εκστρατεία γύρω από την υπόθεση Ντρέιφους.

Ο Ζαν Ζορές στήριξε την είσοδο του Μιλεράν στην κυβέρνηση και το ίδιο έκανε με λιγότερες ή περισσότερες κριτικές, το μεγαλύτερο τμήμα των σοσιαλιστών σε Γαλλία και Γερμανία, όχι μόνο οι ρεφορμιστές του Μπερνστάιν. Στην ίδια κυβέρνηση συμμετείχε και ο στρατηγός Γκαλιφέ, ο σφαγέας της Κομμούνας του Παρισιού του 1871. Η Ρόζα Λούξεμπουργκ τάχθηκε τελείως εναντίον της συμμετοχής στην κυβέρνηση. Η κυβέρνηση δεν είναι πεδίο διεξαγωγής της ταξικής πάλης, τόνιζε. Οι κυβερνητικές αποφάσεις μέσα στον καπιταλισμό δεν καθορίζονται από το αν το πρόσωπο που τις εφαρμόζει είναι καλό ή κακό, για να καταλήξει: «Στην αστική κοινωνία, ο ρόλος των Σοσιαλιστών είναι κόμμα αντιπολίτευσης. Κόμμα εξουσίας επιτρέπεται να γίνουν μόνο πάνω στα συντρίμμια του αστικού κράτους».

Η επαναστατική αριστερά χρωστάει πολλά στη Ρόζα Λούξεμπουργκ και ιδιαίτερα σε αυτή της την μάχη ενάντια στον κοινοβουλευτικό και τον κυβερνητικό δρόμο. Η Ρόζα Λούξεμπουργκ, κόντρα στους παλιούς και αξιοσέβαστους μαρξιστές της εποχής της, διέσωσε την ουσία του Μαρξισμού, τη βασική αρχή ότι η απελευθέρωση της εργατικής τάξης είναι έργο της ίδιας της τάξης. Και όποιος υποστηρίζει ότι μπορεί να υποκαταστήσει ή να «εκπροσωπήσει» αυτή τη δράση, όσο «φίλος» και αν δηλώνει, γίνεται εμπόδιο στην πραγματική κίνηση προς τα εμπρός, την κίνηση που αλλάζει όχι μόνο τον κόσμο, αλλά και τη συνείδηση αυτών που παλεύουν.

Οι απόψεις του Μπερνστάιν ήταν η πιο καθαρή άρνηση του επαναστατικού δρόμου μέσα στο σοσιαλιστικό κίνημα. Τι όμως πραγματικά σήμαινε επανάσταση για τους σοσιαλιστές που δεν την εγκατέλειψαν; Πάνω σ' αυτό το ζήτημα έκανε η Ρόζα Λούξεμπουργκ την επόμενη σημαντική συνεισφορά της. Οι αστικές επαναστάσεις του 18ου αιώνα ήταν μάχες οδοφραγμάτων στις μεγάλες πόλεις. Μπορεί η εργατική τάξη να καταλάβει την εξουσία με τον ίδιο τρόπο; Οι εργάτες δεν μπορούν απλώς να πάρουν στα χέρια τους τον στρατό, την αστυνομία και τα κυβερνητικά κτίρια.

Χρειάζεται να αλλάξουν τον τρόπο με τον οποίο γίνεται η παραγωγή, το τι και το πώς παράγουν τα εργοστάσια, πρέπει να απαλλαγούν από τα αφεντικά μέσα σε κάθε χώρο δουλειάς. Οι ηγέτες του SPD είχαν μία άποψη για το πώς λύνεται το πολιτικό ζήτημα της επανάστασης: οι εργάτες παλεύουν για τα οικονομικά τους ζητήματα, ο καθένας απέναντι στο αφεντικό του. Οι βουλευτές του κόμματος είναι οι εκφραστές των εργατών στο πολιτικό επίπεδο. Αυτοί είναι που θα έδιναν τη μάχη για την κατάληψη της εξουσίας, της κυβέρνησης και των δυνάμεων του κράτους.

Η Ρόζα είδε ότι αυτός ο διαχωρισμός είναι και αβάσιμος και επικίνδυνος. Η μορφή που παίρνει η εργατική επανάσταση στον καπιταλισμό δεν είναι ούτε το οδόφραγμα, ούτε το κοινοβούλιο, αλλά η γενική απεργία. Η γενική απεργία ενώνει τους εργάτες πάνω από τα συγκεκριμένα οικονομικά τους ζητήματα και μετατρέπεται σε πολιτική μάχη. Οι πολιτικές εμπειρίες με τη σειρά τους, ξανατροφοδοτούν την αυτοπεποίθηση για νέες οικονομικές μάχες ενάντια στα αφεντικά.

Η Ρόζα βασίστηκε στις εμπειρίες των εργατών του Βελγίου και της Ρωσίας. Στο Βέλγιο οι εργάτες πάλεψαν με γενική απεργία όχι για οικονομικά αιτήματα, αλλά για το δικαίωμα στην καθολική ψηφοφορία. Δεν υπάρχουν «σινικά τείχη» ανάμεσα στα οικονομικά και τα πολιτικά αιτήματα, υπογράμμιζε η Ρόζα Λούξεμπουργκ. Οι εργάτες της Ρωσίας το 1905 επιβεβαίωσαν αυτό το συμπέρασμα με τρόπο αναμφισβήτητο. Οι απεργίες που ξεκίνησαν το Γενάρη για δευτερεύοντα οικονομικά ζητήματα έφτασαν να πουν «Οχι στον πόλεμο», να αμφισβητήσουν τον τσαρισμό.

Σοβιέτ

Οι εργάτες που ξεκίνησαν την μάχη έχοντας στην ηγεσία τους έναν παπά και παρακαλώντας τον Τσάρο να τους ελεήσει, μέσα σε λίγους μήνες δημιούργησαν όργανα μιας δικιάς τους εναλλακτικής κυβέρνησης, τα σοβιέτ και γίνονταν με μαζικό τρόπο μέλη των σοσιαλιστικών κομμάτων.

Η Ρόζα έγραψε μια σειρά άρθρα και το βιβλίο «Μαζική Απεργία, Κόμμα και Συνδικάτα» για να συμπυκνώσει αυτές τις εμπειρίες. Οικονομικός, πολιτικός και ιδεολογικός αγώνας δεν εξελίσσονται με μικρά βηματάκια, αλλά με άλματα. Κανένας καταμερισμός εργασίας δεν χωράει ανάμεσα στα τρία επίπεδα. Ολα είναι κομμάτι της ίδιας πάλης και οι αλλαγές υλοποιούνται όταν η εργατική τάξη μπαίνει στη μάχη χωρίς μεσολαβητές:

«Γι'αυτό η μαζική απεργία είναι η πρώτη, φυσικά και αυθόρμητη μορφή που παίρνει κάθε μεγάλη επαναστατική προλεταριακή δράση. Οσο περισσότερο η βιομηχανία γίνεται η κυρίαρχη μορφή της οικονομίας, τόσο σημαντικότερος γίνεται ο ρόλος της εργατικής τάξης και όσο πιο εξελιγμένη γίνεται η σύγκρουση μεταξύ εργασίας και κεφαλαίου, τόσο πιο ισχυρές και αποφασιστικές γίνονται οι μαζικές απεργίες. Η παλιότερη κύρια μορφή των αστικών επαναστάσεων, δηλαδή η μάχη στα οδοφράγματα, η ανοιχτή αναμέτρηση με την οπλισμένη κρατική εξουσία, είναι μια περιφερειακή πλευρά της επανάστασης σήμερα, είναι μόνο μια στιγμή στη συνολική διαδικασία του μαζικού αγώνα του προλεταριάτου».

Οταν ξεκινούσε η αντιπαράθεση της Ρόζας με τον Μπερνστάιν σχετικά με την κρίση του καπιταλισμού, ο πόλεμος δεν φαινόταν στον ορίζοντα. Ομως, καθώς ο 20ος αιώνας μετρούσε τα πρώτα του χρόνια, καθώς τα οπλοστάσια συσσωρεύονταν, οι αντιπαραθέσεις φούσκωναν και ο εθνικισμός απλωνόταν, οι διαφορές γίνονταν όλο και πιο ορατές.

Ακόμη και ο Κάουτσκι, ωστόσο, αντίπαλος του Μπερνστάιν στην εσωκομματική διαμάχη, αντιμετώπιζε τον πόλεμο σαν ένα «κακό» που δεν έχει τη ρίζα του στον καπιταλισμό. Οι καπιταλιστές δεν έχουν συμφέρον από τον πόλεμο διότι τους μειώνει τα κέρδη, ισχυριζόταν ο Κάουτσκι. Οι σοσιαλιστές υπερασπίζονταν τη λογική και την ειρήνη και υπέγραφαν διακηρύξεις ότι θα κάνουν το παν να σταματήσουν την αλληλοσφαγή αν ξεσπάσει η ανόητη πολεμική θύελλα. Οταν, ο πόλεμος ήρθε, το 1914, όλες οι διακηρύξεις πετάχτηκαν στα σκουπίδια και οι ηγέτες της γερμανικής σοσιαλδημοκρατίας τάχθηκαν στην υπεράσπιση της «δικής τους» πατρίδας.

Οταν ο Λένιν διάβασε την εφημερίδα των γερμανών, μέχρι χθες συντρόφων του, που πλέον θύμιζε πολεμικό εμβατήριο, πίστεψε ότι η εφημερίδα ήταν πλαστή. Για τη Ρόζα Λούξεμπουργκ, η πίκρα ήταν εξίσου μεγάλη, όχι όμως και η έκπληξη. Το 1914 έφτανε στο αποκορύφωμά του το αποτέλεσμα των «διαφορετικών δρόμων», του ρεφορμισμού και της επανάστασης. Ο ρεφορμισμός, οδήγησε κατευθείαν στην αγκαλιά της πατρίδας, στον αγώνα για τη σωτηρία του καπιταλισμού από τον ίδιο του τον εαυτό. Για τη Ρόζα Λούξεμπουργκ και τους επαναστάτες, ο πόλεμος ήταν η απόδειξη του μεγάλου διλήμματος: «Σοσιαλισμός ή Βαρβαρότητα».

Πόλεμος

Οι θεωρίες ότι ο ιμπεριαλισμός είναι απλώς ένα λάθος: «προσπαθεί να πείσει την αστική τάξη ότι ο ιμπεριαλισμός και ο μιλιταρισμός είναι δηλητηριώδεις ακόμη και από την σκοπιά των αστικών συμφερόντων, με την ελπίδα ότι θα απομονώσει αυτούς που έχουν συμφέρον από τον πόλεμο και θα διαμορφωθεί ένα μπλοκ μεταξύ του προλεταριάτου και της πλειοψηφίας της αστικής τάξης».

Η Ρόζα Λούξεμπουργκ και οι επαναστάτες που τάχθηκαν ενάντια στον πόλεμο και στην υπεράσπιση της πατρίδας διασπάστηκαν και έφτιαξαν την ομάδα «Διεθνής» που δύο χρόνια αργότερα μετονομάστηκε σε Σπάρτακος. Στα ιδρυτικά της μέλη: η Ρόζα, η Κλάρα Τσέτκιν, ο Φραντς Μέρινγκ και ο Καρλ Λήμπκνεχτ, ένας από τους μόνο δύο βουλευτές του SPD που καταψήφισαν τις πολεμικές δαπάνες.

Ο εθνικισμός φαινόταν να σαρώνει τα πάντα. Ομως, η Ρόζα είχε το σθένος να βλέπει μέσα στην άβυσσο την ελπίδα της επανάστασης: «Η Γερμανία πάνω απ' όλους! Ζήτω η Δημοκρατία! Ζήτω ο Τσάρος και οι Σλάβοι! Δέκα χιλιάδες κουβέρτες, εγγυημένες σε τέλεια κατάσταση. Εκατό χιλιάδες κιλά λαρδί, υποκατάστατα καφέ -άμεση παράδοση! Οι μετοχές ανεβαίνουν και οι προλετάριοι πέφτουν. Και μαζί με κάθε έναν, βυθίζεται ένας μαχητής του μέλλοντος, ένας στρατιώτης της επανάστασης, ένας απελευθερωτής της ανθρωπότητας από το ζυγό του καπιταλισμού και βρίσκει έναν ανώνυμο τάφο.

«Eνωθείτε!»

Η παράνοια θα σταματήσει και το ματοβαμμένο προϊόν της κόλασης θα τελειώσει μόνο όταν οι εργάτες της Γερμανίας και της Γαλλίας, της Μεγάλης Βρετανίας και της Ρωσίας, θα ξυπνήσουν από τη φρενίτιδα, θα απλώσουν ο ένας στον άλλο, χέρι φιλίας και θα πνίξουν την κτηνώδη συγχορδία των υαινών του καπιταλισμού μέσα στη βροντερή ιαχή του σύγχρονου εργατικού κινήματος: «Εργάτες όλου του Κόσμου Ενωθείτε!».

Και αυτή η στιγμή δεν άργησε. Οι εργάτες της Ρωσίας έκαναν την αρχή, με την επανάσταση του Φλεβάρη του 1917. Εστρεψαν τα όπλα κατά των αξιωματικών τους και ανέτρεψαν τον Τσάρο. Οι εργάτες και οι στρατιώτες της Γερμανίας πήραν τη σκυτάλη λίγο αργότερα, με την επανάσταση που ξέσπασε το 1918. Η Ρόζα και οι περισσότεροι άλλοι σύντροφοί της, στην ηγεσία του Σπάρτακου βρίσκονταν στη φυλακή από το 1916. Απελευθερώθηκαν από την επανάσταση στις 8 Νοέμβρη και αμέσως έτρεξαν να οργανώσουν σε όλα τα μέτωπα, εκδίδοντας αμέσως την εφημερίδα Rote Fahne - Κόκκινη Σημαία.

Την Πρωτοχρονιά του 1919 , ίδρυσαν το Κομμουνιστικό Κόμμα Γερμανίας. Σε 15 μέρες η Ρόζα και ο Καρλ Λήμπνεχτ θα έπεφταν νεκροί από τη βία των Freikorps, των σωμάτων «ασφαλείας» που εξαπέλυσε ο σοσιαλδημοκράτης Φρίντριχ Εμπερτ. Και οι δυο επαναστάτες ήξεραν ότι η εξέγερση για την κατάληψη της εξουσίας ήταν πρόωρη και κακοοργανωμένη. Ομως αφού δεν είχαν τη δύναμη να αλλάξουν την απόφαση, έδωσαν όλες τους τις δυνάμεις για να πετύχει.

Η Ρόζα Λούξεμπουργκ, η επαναστάτρια που είχε καταλάβει πιο νωρίς και πιο καθαρά από όλους, τον επικίνδυνο δρόμο που είχε πάρει η ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία, γινόταν ένα από τα πρώτα θύματά της. Τα πέντε φλογισμένα χρόνια που μεσολάβησαν από το 1914, όταν η Ρόζα και οι άλλοι επαναστάτες έσπασαν από το SPD δεν ήταν αρκετά για να στεριώσει μια οργάνωση που θα μπορούσε να ηγηθεί της εργατικής τάξης όταν αυτή ξεσηκώθηκε στα τέλη του 1918. Οι Μπολσεβίκοι στη Ρωσία είχαν καθυστερήσει να καταλάβουν τον βαθύ διχασμό στο SPD, όμως είχαν στα χέρια τους ένα μαζικό επαναστατικό κόμμα, με συσσωρευμένη εμπειρία δεκαετιών που μπόρεσε να οργανώσει την πλειοψηφία της εργατικής τάξης από το Φλεβάρη ως τον Οκτώβρη του 1917.

Ο ίδιος ο θάνατος της Ρόζας ήρθε με τραγικό τρόπο να σφραγίσει αυτό για το οποίο πάλευε σε όλη της τη ζωή: μόνο η πράξη και η οργάνωση στο παρόν μας κάνουν δυνατότερους για να νικήσουμε στις μάχες του μέλλοντος.

1871 Η Ρόζα Λούξεμπουργκ γεννιέται στην ανατολική Πολωνία που τότε αποτελούσε τμήμα της αυτοκρατορίας του Pώσου τσάρου.
1886 Πριν κλείσει τα 16 της χρόνια, εντάσσεται στο κόμμα Προλεταριάτο, την πρώτη σοσιαλιστική οργάνωση στην Πολωνία.
1889 Καθώς η οργάνωση το «Προλεταριάτο» βρίσκεται υπό διωγμό, η Ρόζα πηγαίνει στη Ζυρίχη της Ελβετίας, όπου οι δυνατότητες είναι μεγαλύτερες. Μέσα σε πολύ λίγο καιρό έχει αναδειχθεί σε ηγετική διανοούμενη των πολωνών σοσιαλιστών, μέσα από τις στήλες της εφημερίδας Εργατική Υπόθεση. Παράλληλα σπουδάζει μαθηματικά, οικονομικά και φυσικές επιστήμες.
1893 Μόλις στα 22 της χρόνια συμμετέχει στο συνέδριο της Σοσιαλιστικής Διεθνούς, δίνοντας μάχη ενάντια στην κυριαρχία των πατριωτικών συνθημάτων στο σοσιαλιστικό κίνημα της Πολωνίας.
1894 Η οργάνωση Προλεταριάτο μετονομάζεται σε Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα του Βασιλείου της Πολωνίας και Λιθουανίας.
1898 Μετακινείται στο Βερολίνο, το σημαντικότερο κέντρο του εργατικού και σοσιαλιστικού κινήματος και γίνεται βασική αρθρογράφος του θεωρητικού περιοδικού του SPD. Εχει ήδη ξεκινήσει την αρθρογραφία της κατά της ρεφορμιστικής πτέρυγας του Μπερνστάιν.
1899 Ο σοσιαλιστής Αλεξάντρ Μιλεράν μπαίνει στην αστική κυβέρνηση της Γαλλίας.
1900 Μεταρρύθμιση ή Επανάσταση;
1905 Ξεσπάει η ρώσικη επανάσταση. Το Δεκέμβρη καταφέρνει και περνάει στο ρώσικο τμήμα της Πολωνίας.
1906 Μαζική Απεργία, Κόμμα και Συνδικάτα.
1907 Διαμορφώνει την διεθνιστική στρατηγική απέναντι στον πόλεμο
1910 Ολοκληρώνεται η διάσταση από τον «πάπα του Μαρξισμού», Καρλ Κάουτσκι
1913 Η Συσσώρευση του Κεφάλαιου
1914 Ξεσπάει ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος. Ιδρύει την οργάνωση «Διεθνής»
1916 Ιδρύεται η οργάνωση «Σπάρτακος»
1917 Ξεσπάει η ρώσικη επανάσταση
1918 Ξεσπάει η γερμανική επανάσταση
1919 Ιδρύεται το Κομμουνιστικό Κόμμα Γερμανίας. Ξεσπάει η εξέγερση στο Βερολίνο. Δολοφονείται κατά την καταστολή της εξέγερσης

http://www.sek-ist.gr/EA/home.php?article_ID=1316