Κριτική: ΤΕΥΚΡΟΣ ΜΙΧΑΗΛΙΔΗΣ Τρεις έρωτες και ένα μαθηματικό πρόβλημα

Μέσα στη δίνη των δύο παγκοσμίων πολέμων και με φόντο τη Σέριφο εξελίσσεται το νέο μυθιστόρημα του συγγραφέα.

 

 

 

Τρεις μεγάλοι έρωτες κι ένα ονομαστό ανοικτό μαθηματικό πρόβλημα συνθέτουν το νέο μυθιστόρημα του Τεύκρου Μιχαηλίδη, το οποίο εξελίσσεται μέσα στη δίνη των δύο παγκoσμίων πολέμων, των διώξεων των Εβραίων επιστημόνων από τους ναζί, αλλά και των αιματηρών εργατικών εξεγέρσεων στα ορυχεία της Σερίφου.
Τα «Τέσσερα χρώματα του καλοκαιριού» είναι το τρίτο μυθιστόρημα του συγγραφέα, ο οποίος κινείται στον χώρο της λεγόμενης μαθηματικής λογοτεχνίας. Ενώ στα δύο προηγούμενα μυθιστορήματα, «Πυθαγόρεια εγκλήματα» και «Αχμές, ο γιος του φεγγαριού», ενέπλεξε τα μαθηματικά με το αστυνομικό και το ιστορικό αφήγημα, τώρα ο έρωτας συνδιαλέγεται με άλυτα προβλήματα της μαθηματικής επιστήμης.
Eνα ελληνικό νησί, η Σέριφος των πρώτων εργατικών κινητοποιήσεων του 1916, του οικονομικού μαρασμού που ακολούθησε το κλείσιμο των ορυχείων το 1963 και της τουριστικής ανάπτυξης, βρίσκεται στο κέντρο του καμβά της αφήγησης. Εδώ φτάνει το καλοκαίρι του 1970 ένας νεαρός μαθηματικός, μόλις έχει απολυθεί από τον στρατό στον Εβρο, όπου εκπλήρωσε ολόκληρη τη θητεία του λόγω των αριστερών φρονημάτων του πατέρα του, «αποφοίτου της Μακρονήσου», όπως λέει. Δεν αγαπά τα θαλασσινά ταξίδια, αλλά αποδέχτηκε την πρόσκληση ενός Σερφιώτη φίλου του. Ποτέ δεν φανταζόταν όμως ότι οι πρώτες πραγματικές διακοπές της ζωής του θα ήταν μοιραίες. Η Ερνεστίν, η κοπέλα που κρατά με τον θείο της το καφενείο στο λιμάνι, θα του κλέψει την καρδιά, αλλά θα φέρει και τα πάνω κάτω στη ζωή του.

Η οικογενειακή της ιστορία συνδέεται με την Ιστορία του τραγικού 20ού αιώνα, στην Ευρώπη αλλά και στο μικρό αιγαιοπελαγίτικο νησί. Η γιαγιά της η Μαριγώ παντρεύτηκε με τον Γάλλο μηχανικό των ορυχείων, τα οποία ήταν «ευχή και κατάρα για το νησί».
Εφεραν στον τόπο ψωμί, αλλά αυτό αποδείχτηκε «μαύρο και ματωμένο», ενώ το όνομα Γρόμαν, ιδιοκτήτη των ορυχείων, έγινε «συνώνυμο του διαβόλου», όπως γράφει στα απομνημονεύματά του ο σύζυγος της Μαριγώς, ο οποίος αρνήθηκε να ακολουθήσει τη συμβουλή του μεγάλου αφεντικού, να πιάσει φιλίες με τους ντόπιους και τους εργάτες, να είναι το μάτι και το αυτί του. «Γι' αυτό σπούδασα; Για να τρομοκρατώ φτωχούς ανθρώπους;» γράφει. Μετά το αιματοκύλισμα των εργατικών κινητοποιήσεων, με επικεφαλής τον Κώστα Σπέρα, το ζευγάρι με την κόρη τους Δανάη έφυγαν για τη Γαλλία. Ομως, ο φιλεργατικός μηχανικός επιστρατεύτηκε στο μέτωπο του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, όπου και σκοτώθηκε.
Η Ερνεστίν, κόρη της Δανάης, αναζητά την ταυτότητα του δικού της πατέρα, με φόντο ένα «περιθωριακό» αιωνόβιο μαθηματικό πρόβλημα, το οποίο δίνει και τον τίτλο στο βιβλίο. Αυτό αφορά στον αριθμό των διαφορετικών χρωμάτων που είναι απολύτως απαραίτητα για να χρωματίσουμε έναν χάρτη.
«Οποιοσδήποτε επίπεδος χάρτης, πραγματικός ή φανταστικός, με οποιονδήποτε αριθμό χωρών, διατεταγμένων με κάθε δυνατό τρόπο, μπορεί να χρωματιστεί με τέσσερα το πολύ χρώματα, έτσι ώστε δύο χώρες με κοινό σύνορο να έχουν διαφορετικό χρώμα.
Με λίγα λόγια, τέσσερα χρώματα αρκούν για να χρωματίσουν οποιονδήποτε επίπεδο χάρτη», εξηγεί στην Ερνεστίν ο νεαρός μαθηματικός, ο οποίος καλείται να μελετήσει το τετράδιο που άφησε ο νεκρός πατέρας της, διαπρεπής μαθηματικός, και να απαντήσει αν πράγματι απέδειξε την εικασία των τεσσάρων χρωμάτων. Αυτός ο μαθηματικός γρίφος παίδεψε τον κεντρικό ήρωα και ταρακούνησε επικίνδυνα τη σχέση του με την Ερνεστίν, η οποία μέσα από μια επώδυνη διαδρομή ανακάλυψε ποιος ήταν ο πατέρας που δεν γνώρισε.
Απασχόλησε και μερικές από τις λαμπρότερες μαθηματικές διάνοιες του Πανεπιστημίου του Γκέτινγκεν, της «Μέκκας των μαθηματικών», που διαλύθηκε από τους ναζί στην εξόντωση των Εβραίων επιστημόνων. «Στη Γερμανία των ναζί δεν υπάρχει ελευθερία ούτε στα μαθηματικά», γράφει σε επιστολή του ο πατέρας της Ερνεστίν, αναφέροντας σειρά πραγματικών κορυφαίων μαθηματικών, όπως ο Χίλμπερτ.
Ο Τεύκρος Μιχαηλίδης, με αφορμή το πρόβλημα των τεσσάρων χρωμάτων, βρίσκει την ευκαιρία να θέσει ένα άλλο πρόβλημα, αυτό της «απόδειξης» στον αιώνα της πληροφορικής. Αδυνατώντας οι μαθηματικοί να δώσουν μόνοι τους τη λύση κατέφυγαν στη βοήθεια του ηλεκτρονικού υπολογιστή. Αραγε η «απόδειξη» μέσω ηλεκτρονικού υπολογιστή έχει την ίδια αξία όπως στην εποχή του Ευκλείδη;
Ο αναγνώστης θα μείνει με ένα σοβαρό φιλοσοφικό ερώτημα, αλλά θα έχει απολαύσει ένα ωραίο μυθιστόρημα.
Σελιδοδείκτης
«Στην απόδειξή τους είχαν χρησιμοποιήσει, πέρα από τα θεωρητικά επιχειρήματα, κάποια στοιχεία που είχε επεξεργαστεί ένας ηλεκτρονικός υπολογιστής δουλεύοντας ασταμάτητα επί χίλιες ώρες! Αυτό άλλωστε έκανε πολλούς από τους ειδικούς σκεπτικιστές, αφού η "συνεισφορά" του ηλεκτρονικού υπολογιστή δεν ήταν δυνατόν να ελεγχθεί. "Μια μαθηματική απόδειξη είναι ένα ποίημα", φέρεται να έχει πει κάποιος κορυφαίος μαθηματικός, "και τούτο εδώ το πράμα είναι σαν τηλεφωνικός κατάλογος"» (σελ. 142)
«Για να ξεπεραστεί ο σκόπελος, θα έπρεπε να εξεταστούν μία προς μία πάνω από 1.500 ειδικές περιπτώσεις χαρτών, έργο παντελώς ανέφικτο στη διάρκεια μιας ανθρώπινης ζωής. Ο υπολογιστής για την ίδια δουλειά είχε χρειαστεί χίλιες ώρες» (σελ. 144)
«ΤΑ ΤΕΣΣΕΡΑ ΧΡΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΟΥ»

• ΤΕΥΚΡΟΣ ΜΙΧΑΗΛΙΔΗΣ
• Μυθιστόρημα
• Εκδόσεις «Πόλις»
• Σελίδες: 170
• Τιμή: 14 ευρώ

Δήμητρα Ρουμπούλα

http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=22809&subid=2&pubid=63603588