Παναγιώτης Παπαπαναγιώτου: "Σαπράνθρωποι"... του Θεοχάρη Παπαδόπουλου
Στις μέρες μας, το κοινωνικό σύστημα, που μας περιβάλει έχει
αρχίσει να σαπίζει με γρήγορους ρυθμούς. Οι άνθρωποι, παγιδευμένοι μέσα
σε αυτό νιώθουν ήδη τη δυσωδία και την αποφορά του. Μέσα σε αυτή την
κοινωνική σαπρότητα, μέχρι και η ποίηση έχει αρχίσει να παρακμάζει. Και
ξαφνικά, σαν βόμβα, που κάνει πάταγο και ταράζει τα λιμνάζοντα νερά,
έρχεται το βιβλίο του Παναγιώτη Παπαπαναγιώτου: «Σαπράνθρωποι».
Πρόκειται για μια φρεσκοτυπωμένη ποιητική συλλογή, που έχει εκδοθεί από
τις πάντα καλαίσθητες εκδόσεις «ΡΕΩ». Ποίηση, που ξεχύνεται σαν
χείμαρρος να πνίξει την κοινωνική αδικία και να βροντοφωνάξει ενάντια
στην εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο. Ποίηση, που δεν συμβιβάζεται
στην αφομοίωση μιας ποιητικής φόρμας, αλλά ακροβατεί από τον ρεαλισμό
μέχρι τον σουρεαλισμό και τον ντανταϊσμό. Ποίηση, που ακόμα και ο έρωτας
έχει επαναστατικό χαρακτήρα, χωρίς να ξεπέφτει σε γλυκανάλατες
τυποποιημένες επαναλήψεις. Ο Παναγιώτης Παπαπαναγιώτου, ονομάζει τον
εαυτό του «ποιητή της παρακμής», όχι γιατί τα ποιήματά του είναι
παρακμιακά, αλλά γιατί περιγράφει μια κοινωνία σήψης και παρακμής. «Μια
μπαλάντα της παρακμής θα σας πω εγώ / ο ποιητής της παρακμασμένης
εποχής», γράφει ο Παναγιώτης Παπαπαναγιώτου και αυτή η μπαλάντα
ακούγεται καθώς ξεφυλλίζουμε τις σελίδες του βιβλίου του.
Πέρα, όμως, από αυτή την εποχή της παρακμής, ο ποιητής Παναγιώτης Παπαπαναγιώτου κάνει και ορισμένες ιστορικές νύξεις, που αν τις αναγάγουμε στο σήμερα, θα ανακαλύψουμε τη διαχρονική τους αξία, όπως στο ποίημα «Ταμερλάνος», που το παραθέτουμε ολόκληρο: «Είπανε ότι κάποτε ήσουνα / ο βασιλιάς των στεπών, / της Ασίας ο Μέγας ηγέτης, / των καβαλάρηδων ο αρχηγός. / Είπανε ότι κάποτε εσύ κατέβηκες / στον νότο και έπνιξες στο αίμα / όλους τους εχθρούς σου. / Είπανε ότι σε ολάκερη την Ασία / εσύ είχες τις ομορφότερες γυναίκες στο χαρέμι / και τους τρομερότερους πολεμιστές στον πόλεμο. / Είπανε τελικά, ότι ο θρύλος σου και το όνομά σου, / έγιναν ο τρόμος των εχθρών σου. / Εσύ της Μεγάλης Ασίας ο μέγας βασιλέας, / εσύ Ταμερλάνε ο βασιλιάς των στεπών. / Το όνομά σου είναι χαραγμένο / με το αίμα των εχθρών σου. / Στις μνήμες των εχθρών σου είσαι χαραγμένος / με αίμα.»
Σε ορισμένα ποιήματα της ποιητικής συλλογής «Σαπράνθρωποι», ο Παναγιώτης Παπαπαναγιώτου, θυμάται τον Μπάροουζ και αναφωνεί: «Ω! Αμερική μην ανησυχείς. / Τάξη και ασφάλεια επικρατεί στην χώρα σου.» Και αλλού: «Το κράτος θριαμβεύει στα πτώματα / αλλά όχι στους νεκρούς.»
Σε άλλα σημεία της συγκεκριμένης ποιητικής συλλογής, η πένα του ποιητή αποκτά μια λεπτή ειρωνεία, φέρνοντας ένα πικρό χαμόγελο στα χείλη του αναγνώστη. «Αεροπλάνα, καθοίκια, μπουκάλες / με ένα ευρώ εργασία την ημέρα / σε ένα κινέζικο εργοστάσιο, / όπου εκατομμύρια εργάτες – μυρμήγκια, / λιώνουν τον εαυτό τους / σε δεκατρετράωρη εργασία την ημέρα», γράφει ο Παναγιώτης Παπαπαναγιώτου, για να καταλήξει: «Έχω ξεχάσει πάλι να ζητήσω / αύξηση από το αφεντικό. / Α, μην ξεχάσω να ζητήσω αύξηση / για μαθήματα κινεζικών!»
Όπως αναφέραμε και πιο πάνω, ο έρωτας για τον Παναγιώτη Παπαπαναγιώτου είναι συνυφασμένος με την επανάσταση. Θα ʽλεγε κανείς, ότι ο έρωτας αποδίδεται με μια σουρεαλιστική απεικόνιση της έκστασης ως αναρχικής: «Το κορμί σου είναι αγάπη, αγάπη μου, / όπου ο χυμός των χυμών σου / από το γυμνό σου κορμί, / φυτρώνει αιωνόβιους πλάτανους / σε αγροτικές κολεκτίβες ερωτικής αναρχίας / και κάνει βομβιστικές επιθέσεις / στην γεροντική άνοια του καπιταλισμού.»
Αρκετά ποιήματα, από την ποιητική συλλογή του Παναγιώτη Παπαπαναγιώτου «Σαπράνθρωποι», μπορούν να χαρακτηριστούν ως αυτοβιογραφικά, με πινελιές κοινωνικού προβληματισμού: «Και καθώς εγώ βλέπω το σχολείο στη γειτονιά μου / να γίνεται μπετόν και κάγκελα, / αναρωτιέμαι τι απέγινε ο κήπος του / με το γιασεμί και τη μανταρινιά; / Αναρωτιέμαι τι απέγιναν οι χαρούμενες / παιδικές φωνές; / Τελικά σε αυτόν τον κόσμο / καταλήγουν όλα στα λεφτά».
Προχωρώντας, στην ανάγνωση της συγκεκριμένης ποιητικής συλλογής, θα πρέπει να σταθούμε στο «Δοξαστικό σε ποίημα ντάντα», όπου η ειρωνεία φτάνει στην κορύφωσή της: «Από κάτω από τη σκηνή / ακούγονται γιουχαΐσματα και βρισιές / ( αλήτες τα λεφτά μας ). / Στη σκηνή πέφτουνε μπρόκολα, ντομάτες / και άλλα μεσογειακά προϊόντα συνεταιρισμών.»
Κλείνοντας, αυτή τη μικρή κριτική προσέγγιση στην ποιητική συλλογή του Παναγιώτη Παπαπαναγιώτου «Σαπράνθρωποι», παραθέτουμε το τελευταίο ποίημα, σαν επίλογο στο ποιητικό ταξίδι, που μας χάρισε: «Εύχομαι κάποτε, το δέντρο της ελευθερίας, / να γίνει τόσο δυνατό και τόσο μεγάλο, / που κανένα κελί να μην μπορεί να το κλείσει / και καμιά φυλακή να το περιορίσει. / Εύχομαι το δέντρο της ελευθερίας, / να το ποτίσεις εσύ ο ίδιος, / με το νερό της αξιοπρέπειας και της υπερηφάνειας. / Εύχομαι το δέντρο της ελευθερίας να είσαι εσύ!»
Πέρα, όμως, από αυτή την εποχή της παρακμής, ο ποιητής Παναγιώτης Παπαπαναγιώτου κάνει και ορισμένες ιστορικές νύξεις, που αν τις αναγάγουμε στο σήμερα, θα ανακαλύψουμε τη διαχρονική τους αξία, όπως στο ποίημα «Ταμερλάνος», που το παραθέτουμε ολόκληρο: «Είπανε ότι κάποτε ήσουνα / ο βασιλιάς των στεπών, / της Ασίας ο Μέγας ηγέτης, / των καβαλάρηδων ο αρχηγός. / Είπανε ότι κάποτε εσύ κατέβηκες / στον νότο και έπνιξες στο αίμα / όλους τους εχθρούς σου. / Είπανε ότι σε ολάκερη την Ασία / εσύ είχες τις ομορφότερες γυναίκες στο χαρέμι / και τους τρομερότερους πολεμιστές στον πόλεμο. / Είπανε τελικά, ότι ο θρύλος σου και το όνομά σου, / έγιναν ο τρόμος των εχθρών σου. / Εσύ της Μεγάλης Ασίας ο μέγας βασιλέας, / εσύ Ταμερλάνε ο βασιλιάς των στεπών. / Το όνομά σου είναι χαραγμένο / με το αίμα των εχθρών σου. / Στις μνήμες των εχθρών σου είσαι χαραγμένος / με αίμα.»
Σε ορισμένα ποιήματα της ποιητικής συλλογής «Σαπράνθρωποι», ο Παναγιώτης Παπαπαναγιώτου, θυμάται τον Μπάροουζ και αναφωνεί: «Ω! Αμερική μην ανησυχείς. / Τάξη και ασφάλεια επικρατεί στην χώρα σου.» Και αλλού: «Το κράτος θριαμβεύει στα πτώματα / αλλά όχι στους νεκρούς.»
Σε άλλα σημεία της συγκεκριμένης ποιητικής συλλογής, η πένα του ποιητή αποκτά μια λεπτή ειρωνεία, φέρνοντας ένα πικρό χαμόγελο στα χείλη του αναγνώστη. «Αεροπλάνα, καθοίκια, μπουκάλες / με ένα ευρώ εργασία την ημέρα / σε ένα κινέζικο εργοστάσιο, / όπου εκατομμύρια εργάτες – μυρμήγκια, / λιώνουν τον εαυτό τους / σε δεκατρετράωρη εργασία την ημέρα», γράφει ο Παναγιώτης Παπαπαναγιώτου, για να καταλήξει: «Έχω ξεχάσει πάλι να ζητήσω / αύξηση από το αφεντικό. / Α, μην ξεχάσω να ζητήσω αύξηση / για μαθήματα κινεζικών!»
Όπως αναφέραμε και πιο πάνω, ο έρωτας για τον Παναγιώτη Παπαπαναγιώτου είναι συνυφασμένος με την επανάσταση. Θα ʽλεγε κανείς, ότι ο έρωτας αποδίδεται με μια σουρεαλιστική απεικόνιση της έκστασης ως αναρχικής: «Το κορμί σου είναι αγάπη, αγάπη μου, / όπου ο χυμός των χυμών σου / από το γυμνό σου κορμί, / φυτρώνει αιωνόβιους πλάτανους / σε αγροτικές κολεκτίβες ερωτικής αναρχίας / και κάνει βομβιστικές επιθέσεις / στην γεροντική άνοια του καπιταλισμού.»
Αρκετά ποιήματα, από την ποιητική συλλογή του Παναγιώτη Παπαπαναγιώτου «Σαπράνθρωποι», μπορούν να χαρακτηριστούν ως αυτοβιογραφικά, με πινελιές κοινωνικού προβληματισμού: «Και καθώς εγώ βλέπω το σχολείο στη γειτονιά μου / να γίνεται μπετόν και κάγκελα, / αναρωτιέμαι τι απέγινε ο κήπος του / με το γιασεμί και τη μανταρινιά; / Αναρωτιέμαι τι απέγιναν οι χαρούμενες / παιδικές φωνές; / Τελικά σε αυτόν τον κόσμο / καταλήγουν όλα στα λεφτά».
Προχωρώντας, στην ανάγνωση της συγκεκριμένης ποιητικής συλλογής, θα πρέπει να σταθούμε στο «Δοξαστικό σε ποίημα ντάντα», όπου η ειρωνεία φτάνει στην κορύφωσή της: «Από κάτω από τη σκηνή / ακούγονται γιουχαΐσματα και βρισιές / ( αλήτες τα λεφτά μας ). / Στη σκηνή πέφτουνε μπρόκολα, ντομάτες / και άλλα μεσογειακά προϊόντα συνεταιρισμών.»
Κλείνοντας, αυτή τη μικρή κριτική προσέγγιση στην ποιητική συλλογή του Παναγιώτη Παπαπαναγιώτου «Σαπράνθρωποι», παραθέτουμε το τελευταίο ποίημα, σαν επίλογο στο ποιητικό ταξίδι, που μας χάρισε: «Εύχομαι κάποτε, το δέντρο της ελευθερίας, / να γίνει τόσο δυνατό και τόσο μεγάλο, / που κανένα κελί να μην μπορεί να το κλείσει / και καμιά φυλακή να το περιορίσει. / Εύχομαι το δέντρο της ελευθερίας, / να το ποτίσεις εσύ ο ίδιος, / με το νερό της αξιοπρέπειας και της υπερηφάνειας. / Εύχομαι το δέντρο της ελευθερίας να είσαι εσύ!»
Θεοχάρης Παπαδόπουλος
25-07-2012
25-07-2012
Συλλογή ποιημάτων του Παναγιώτη Παπαπαναγιώτου “Οι σαπράνθρωποι”... του Κυριάκου Μπάνου
Μια πραγματικά ευχάριστη έκπληξη αποτελεί το πρώτο ολοκληρωμένο
λογοτεχνικό πόνημα του συντρόφου Παναγιώτη Παπαπαναγιώτου που
κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις ΡΕΩ τον προηγούμενο μήνα. Ευαίσθητο και
ταυτόχρονα ειρωνικό, ερωτικό αλλά και με μια πικρή κυνικότητα, πολιτικό
με ξεκάθαρη θέση στο πλάι της αριστεράς και των κινημάτων, οι
“Σαπράνθρωποι” -όπως είναι το όνομα της ποιητικής συλλογής- θα έλεγε
κανείς πως προσπαθούν να ανακαλύψουν, να σκιαγραφήσουν, τα ακριβή
συστατικά της καθημερινότητας μέσα στην κρίση.
Από την μία αυτή η έντονη ερωτικότητα, η σαρκική έλξη, το σωματικό σκίρτημα, μια ατομικότητα τόσο όμορφη αλλά και σκληρή, αλλά και τόσο απλή και καθημερινή που καταλήγει πανανθρώπινη, και από την άλλη η καθημερινότητα του κοινωνικού περίγυρου, του πολιτικού προβληματισμού, του σχολιασμού.
Με ένα λόγο σχεδόν πεζό που η ποίηση κρύβεται στις εικόνες, ο σ. Παναγιώτης δεν προσπαθεί να παρουσιάσει τον εαυτό του σαν έναν αντικειμενικό παρατηρητή ή σαν κάποιο εξειδικευμένο αναλυτή και στραπατσάρει την εικόνα του, σαν “ποιητής της παρακμής”. Παρόλα αυτά διεκδικεί να ακουστεί, με την παρρησία του λόγου του, μιλάει στον συνάνθρωπο, “στο σύντροφο, τον φίλο, τον συμμαθητή”. Δίνει συμβουλές, επικροτεί αλλά και επιπλήττει, συμφωνεί ή διαφωνεί, προσπαθεί να αντιπαρατεθεί με τις κοινωνικές συμβάσεις, με αυτό που “ονομάζουν φυσιολογική ζωή”, και να προειδοποιήσει για τα “κενά μνήμης που σου κληροδοτεί το τώρα”, αφήνοντας ωστόσο πάντα μια -έστω και αμυδρή- χαραμάδα φωτός, ελπίδας. “Ο Εχθρός μας είναι στην ίδια μας την πατρίδα!”, φωνάζει σε ένα ποίημα, “Γι' αυτό μοίρασε φίλε προκυρήξεις στην απεργία (...) Γι' αυτό φίλε, μην παραδοθείς ποτέ”.
Μπορεί να ειρωνεύεται την εποχή του ΔΝΤ, να τραγουδάει την “μπαλάντα της παρακμής”, να “εγγυάται” ένα μέλλον χτισμένο πάνω στην τάξη, την ησυχία και την ασφάλεια ενός νεκροταφείου (...) MADE IN USA” ή να φωνάζει “προσοχή στα ξυρισμένα κεφάλια”, όμως προσπαθεί να βρει τις λύσεις, να δώσει απαντήσεις. “Σύντροφε πιάσε το χέρι μου να κάνουμε αλυσίδα”, τελειώνει το ποίημα “Γρηγορόπουλος όπως Καλτεζάς”. “Ζυμώνουμε το ψωμί του μέλλοντος. Που σημαίνει: Αγώνας μέχρι τη Νίκη!” ολοκληρώνει το ποίημα με τίτλο “Αίθουσα Γκίνη” και δικαιολογεί τις καπνισμένες κάννες των “οργισμένων προλετάριων” από την Αθήνα, ως το Σαντιάγκο της Χιλής και την Νέα Ορλεάνη.
Άλλωστε ο σ. Παπαπαναγιώτου το ξεκαθαρίζει από την αρχή στο σημείωμά του πως δεν μπορεί -μέσα σε μια κοινωνία που πίνει από κρανία σφαγμένων ανθρώπων- ο ίδιος να σταματήσει να παλεύει μέσα από τις τάξεις της επαναστατικής αντικαπιταλιστικής αριστεράς για ένα από τα μεγάλα “ελαττώματά” του, το όραμα για μια νέα καλύτερη κοινωνία. Στην πρώτη του αξιοσημείωτη αυτή δουλειά ο σύντροφος Παναγιώτης προσθέτει ένα φωτεινό λογοτεχνικό λιθαράκι στο συλλογικό μας αγώνα. Την ποιητική συλλογή “ΣαπρΑνθρωποι” του Παναγιώτη Παπαπαναγιώτου μπορεί κάποιος να την προμηθευτεί και από το Μαρξιστικό Βιβλιοπωλείο (Φειδίου 14, Αθήνα).
Από την μία αυτή η έντονη ερωτικότητα, η σαρκική έλξη, το σωματικό σκίρτημα, μια ατομικότητα τόσο όμορφη αλλά και σκληρή, αλλά και τόσο απλή και καθημερινή που καταλήγει πανανθρώπινη, και από την άλλη η καθημερινότητα του κοινωνικού περίγυρου, του πολιτικού προβληματισμού, του σχολιασμού.
Με ένα λόγο σχεδόν πεζό που η ποίηση κρύβεται στις εικόνες, ο σ. Παναγιώτης δεν προσπαθεί να παρουσιάσει τον εαυτό του σαν έναν αντικειμενικό παρατηρητή ή σαν κάποιο εξειδικευμένο αναλυτή και στραπατσάρει την εικόνα του, σαν “ποιητής της παρακμής”. Παρόλα αυτά διεκδικεί να ακουστεί, με την παρρησία του λόγου του, μιλάει στον συνάνθρωπο, “στο σύντροφο, τον φίλο, τον συμμαθητή”. Δίνει συμβουλές, επικροτεί αλλά και επιπλήττει, συμφωνεί ή διαφωνεί, προσπαθεί να αντιπαρατεθεί με τις κοινωνικές συμβάσεις, με αυτό που “ονομάζουν φυσιολογική ζωή”, και να προειδοποιήσει για τα “κενά μνήμης που σου κληροδοτεί το τώρα”, αφήνοντας ωστόσο πάντα μια -έστω και αμυδρή- χαραμάδα φωτός, ελπίδας. “Ο Εχθρός μας είναι στην ίδια μας την πατρίδα!”, φωνάζει σε ένα ποίημα, “Γι' αυτό μοίρασε φίλε προκυρήξεις στην απεργία (...) Γι' αυτό φίλε, μην παραδοθείς ποτέ”.
Μπορεί να ειρωνεύεται την εποχή του ΔΝΤ, να τραγουδάει την “μπαλάντα της παρακμής”, να “εγγυάται” ένα μέλλον χτισμένο πάνω στην τάξη, την ησυχία και την ασφάλεια ενός νεκροταφείου (...) MADE IN USA” ή να φωνάζει “προσοχή στα ξυρισμένα κεφάλια”, όμως προσπαθεί να βρει τις λύσεις, να δώσει απαντήσεις. “Σύντροφε πιάσε το χέρι μου να κάνουμε αλυσίδα”, τελειώνει το ποίημα “Γρηγορόπουλος όπως Καλτεζάς”. “Ζυμώνουμε το ψωμί του μέλλοντος. Που σημαίνει: Αγώνας μέχρι τη Νίκη!” ολοκληρώνει το ποίημα με τίτλο “Αίθουσα Γκίνη” και δικαιολογεί τις καπνισμένες κάννες των “οργισμένων προλετάριων” από την Αθήνα, ως το Σαντιάγκο της Χιλής και την Νέα Ορλεάνη.
Άλλωστε ο σ. Παπαπαναγιώτου το ξεκαθαρίζει από την αρχή στο σημείωμά του πως δεν μπορεί -μέσα σε μια κοινωνία που πίνει από κρανία σφαγμένων ανθρώπων- ο ίδιος να σταματήσει να παλεύει μέσα από τις τάξεις της επαναστατικής αντικαπιταλιστικής αριστεράς για ένα από τα μεγάλα “ελαττώματά” του, το όραμα για μια νέα καλύτερη κοινωνία. Στην πρώτη του αξιοσημείωτη αυτή δουλειά ο σύντροφος Παναγιώτης προσθέτει ένα φωτεινό λογοτεχνικό λιθαράκι στο συλλογικό μας αγώνα. Την ποιητική συλλογή “ΣαπρΑνθρωποι” του Παναγιώτη Παπαπαναγιώτου μπορεί κάποιος να την προμηθευτεί και από το Μαρξιστικό Βιβλιοπωλείο (Φειδίου 14, Αθήνα).
Κυριάκος Μπάνος
29-8-2012
Πηγές:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου