Επίκαιρο βιβλίο: Ριζοσπαστικό Ισλάμ. ιμπεριαλισμός και Αριστερά

Συγγραφείς: Chris Harman
Εκδόσεις: Μαρξιστικό Βιβλιοπωλείο
Σελίδες: 110

Τιμή: 9 €


 Τι είναι οι ισλαμιστές; Οι νέοι "προληπτικοί" πόλεμοι του Μπους, η σφαγή του ιρακινού λαού και η κατοχή, η βάρβαρη καταστολή της παλαιστινιακής Ιντιφάντα από τον Σαρόν, συνοδεύονται από μια βρόμικη και ρατσιστική εκστρατεία για του "φανατικούς και παράφρονες ισλαμιστές που μας απειλούν όλους". Ακόμα και τα τμήματα της αριστεράς καταλήγουν να υιοθετούν συχνά μια παρόμοια λογική "ίσων αποστάσεων" ανάμεσα στους ιμπεριαλιστές και τον "ισλαμικό φονταμεταλισμό". [...] 

εδώ 


Υπάρχει Ριζοσπαστικό Ισλάμ; (παρέμβαση της Δήμητρας Κυρίλλου) 

 Η Δήμητρα Κυρίλλου καταρρίπτει τα ρατσιστικά στερεότυπα για το Ισλάμ και ανοίγει τη συζήτηση για το ρόλο της Αριστεράς απέναντι στα ισλαμικά κινήματα

Η στρατιωτική νίκη των ΗΠΑ στο Ιρακ σημαδεύτηκε από τις εκδηλώσεις προσκυνήματος των Σιιτών Μουσουλμάνων στην πόλη Καρμπάλα, οι οποίες μετατράπηκαν σε αντιιμπεριαλιστικές διαδηλώσεις, με χιλιάδες κόσμου να βαδίζει με πανώ φωνάζοντας συνθήματα κατά της κατοχής της χώρας τους. Οι εικόνες από τα πρακτορεία έκαναν το γύρο του κόσμου και είναι εντυπωσιακές: «Προσκυνητές» από κάθε γωνιά του Ιράκ βάδισαν στην έρημο για μέρες χωρίς εφόδια για να διαδηλώσουν οργισμένοι κατά των κατακτητών: «Οχι στην αποικιοκρατία, όχι στην κατοχή, όχι στον ιμπεριαλισμό- Όχι σε μια αμερικανική κυβέρνηση». Ο αμερικανικός τύπος δηλώνει ανοικτά την ανησυχία του. «Υποτιμήσαμε το λαϊκό πνεύμα, τη δύναμη της αντίστασης και είμαστε εντελώς απροετοίμαστοι να αντιμετωπίσουμε μια αντιαμερικανική, φονταμενταλιστική ισλαμική διοίκηση», έγραφε η Washington Post. Ακόμη χειρότερα, άλλα κομμάτια των ιμπεριαλιστών μιλούν υποκριτικά για «δάκτυλο» του ισλαμιστικού καθεστώτος του Ιράν στα εσωτερικά του Ιράκ!

Για πάνω από δύο δεκαετίες τα ισλαμιστικά κινήματα γνωρίζουν ανάπτυξη σε μια σειρά χώρες της Mέσης Ανατολής, της Βόρειας Αφρικής, της ΝΑ Ασίας. Στο Ιράν και την Τουρκία βρίσκονται στην κυβέρνηση, στο Αφγανιστάν οι Ταλιμπάν την κατέκτησαν για να συντριβούν με τη περυσινή βάρβαρη εισβολή των ΗΠΑ, σε χώρες όπως η Αίγυπτος, η Αλγερία αποτελούν σημαντικό κομμάτι της κοινοβουλευτικής αντιπολίτευσης, ενώ σε μερικές άλλες όπου δρουν με αντάρτικα (Χαμάς στην Παλαιστίνη, Χεζμπολάχ στο Λίβανο) αποτελούν το μεγαλύτερο πονοκέφαλο για τις ΗΠΑ και το μαντρόσκυλό τους, Ισραήλ. Οι απολογητές του ιμπεριαλισμού κινδυνολογούν αναίσχυντα για το «νέο φασισμό». Ο γνωστός κονδυλοφόρος τους, Σάμιουελ Χάντιγκτον στο βιβλίο του «Η σύγκρουση των πολιτισμών» περιγράφει τον μεταψυχροπολεμικό κόσμο χωρισμένο σε 8 θρησκευτικά στρατόπεδα και το αμοιβαίο μίσος ανάμεσά τους να καθορίζει τις πολιτικές και στρατιωτικές εξελίξεις σε όλα τα επίπεδα. Η εικόνα αυτή έχει οξυνθεί μετά τις 11 Σεπτέμβρη 2001. «Σκοταδισμός, επιστροφή στο μεσαίωνα» κραυγάζει ο Μπους και οι παρ’αυτόν ιμπεριαλιστές για τους οπαδούς του ισλαμικού φονταμενταλισμού. Αυτό ήταν το ιδεολογικό περιτύλιγμα για να ενοχοποιήσουν τα συγκεκριμένα κομμάτια σαν φορείς του κακού στον κόσμο και να νομιμοποιήσουν έτσι τις στρατιωτικές τους επιχειρίσεις πρώτα στο Αφγανιστάν, μετά στο Ιράκ, και έπεται συνέχεια.

Το επόμενο διάστημα πρόκειται να κυκλοφορήσουν στα ελληνικά δυο βιβλία που καλύπτουν το τεράστιο κενό στις γνώσεις μας για τα ισλαμικά κινήματα. Το πρώτο είναι το βιβλίο του Τάρικ Αλι «Η σύγκρουση των φονταμενταλισμών». Οχι τυχαία ο τίτλος του επιλέχθηκε σαν απάντηση στις αντιδραστικές δοξασίες του Χάντιγκτον και των ομοίων του Φ. Φουκουγιάμα, Τ. Φρίντμαν κλπ., και πραγματικά αποτελεί ένα πολύ καλό αντίδοτο, δίνοντας ταυτόχρονα μια πανοραμική εικόνα του κόσμου του Ισλάμ από τη γέννησή του, με φόντο την άφιξη του ιμπεριαλισμού στην περιοχή, την εξέλιξη των κοινωνιών και των κινημάτων και τα ζητήματα που προκύπτουν σήμερα σε Ανατολή και Δύση με τις νέες επιθέσεις των ιμπεριαλιστών. Το δεύτερο είναι το βιβλίο του Κρις Χάρμαν «Ριζοσπαστικό Ισλάμ, Ιμπεριαλισμός και Αριστερά», που ετοιμάζει το Μαρξιστικό Βιβλιοπωλείο. Είναι βιβλίο που αναλύει ψύχραιμα τα ισλαμικά κινήματα, εντοπίζει τα κενά που άφησε η αριστερά και προτείνει τρόπους για να ξεπεραστούν.

Οι αναλύσεις για τον ισλαμισμό συνήθως ξεκινάνε από τα κηρύγματα του προφήτη Μωάμεθ και τις επιταγές του κορανίου και του ισλαμικού νόμου «Σαρία».

Χρειάζεται όμως να θυμηθεί κανείς ότι η θρησκεία δεν εμφανίστηκε στα κεφάλια των ανθρώπων ξεκομμένα από τον κόσμο. Αντίθετα ήταν πάντα δεμένη με την κοινωνία και τις εξελίξεις σ’αυτήν. Τα θρησκευτικά δόγματα δεν έμειναν αναλλοίωτα, αναγκάστηκαν να προσαρμοστούν προκειμένου να επιβιώσουν καθώς η ίδια η κοινωνία άλλαζε. Αν το κήρυγμα της χριστιανικής εκκλησίας σήμερα ήταν ίδιο όπως στο Μεσαίωνα κανείς δεν θα την έπαιρνε στα σοβαρά. Ο λόγος της προσαρμόστηκε στις κοινωνικές και επιστημονικές εξελίξεις. Ο ρόλος της θρησκείας όμως ουσιαστικά δεν έχει αλλάξει. Η θρησκεία, έλεγε ο Μαρξ, είναι ταυτόχρονα «η καρδιά ενός άκαρδου κόσμου» και «το όπιο του λαού». Στους φτωχούς και καταπιεσμένους προσφέρει στοργή, κατανόηση, την ελεημοσύνη των πλουσίων, τη θεία δικαίωση -στον άλλο κόσμο βέβαια στους πλούσιους και τους ισχυρούς τη διαιώνιση της βασιλείας τους πάνω στη γη.

Η ιστορία του Ισλάμ δε διαφέρει. Η μουσουλμανική θρησκεία γεννήθηκε τον 7ο αιώνα μ.χ. στις εμπορικές νομαδικές κοινότητες της Αραβίας. Η πορεία της, όπως και του Χριστιανισμού, ήταν γεμάτη από κρίσεις, διασπάσεις και άγριες διαμάχες. Λίγο μετά το θάνατο του προφήτη Μωάμεθ δύο αντίπαλοι στρατοί πιστών συγκρούστηκαν άγρια για το χρίσμα της διαδοχής αφήνοντας πίσω τους 10.000 νεκρούς. Ο γαμπρός του Μωάμεθ Αλί και ο γιός του Αλί, ο Χουσεϊν έχασαν οριστικά στη μάχη της Καρμπάλα το 680. Τα δύο μεγάλα ρεύματα του Ισλάμ – οι Σουνίτες και οι Σιίτες γεννήθηκαν από αυτή τη διάσπαση.

Όμως, παρά τις επιμέρους διαφορές των αιρέσεων, το μήνυμα που απευθύνει η μουσουλμανική θρησκεία στους πιστούς είναι ουσιαστικά το ίδιο και είναι διπλό: Οι πλούσιοι, ορίζει το Κοράνι πρέπει να πληρώνουν το «ζακάτ», το φόρο για την ανακούφιση των φτωχών, οι ηγέτες πρέπει να κυβερνούν δίκαια και οι άντρες να σέβονται τις γυναίκες τους. Ταυτόχρονα όμως ο πλούτος θεωρείται νόμιμος και οι κλέφτες τιμωρούνται ακόμη και με ακρωτηριασμό. Η ανυπακοή στους άρχοντες χαρακτηρίζεται έγκλημα και οι ελευθερίες των γυναικών ασέβεια. Έτσι τα κηρύγματα του Ισλάμ απευθύνονται με διαφορετικό τρόπο στους Σεϊχηδες από ότι στους εξαθλιωμένους αγρότες και τους εργάτες των παραγκουπόλεων.

Τα ισλαμιστικά κινήματα

Το ίδιο το ισλαμιστικό κίνημα παρά τις κατηγορίες των επικριτών του είναι ένα σχετικά σύγχρονο κίνημα, με ηλικία 100 και κάτι χρόνια, όσα περίπου η παρουσία του ιμπεριαλισμού στην περιοχή της Μ.Ανατολής. Οι δυτικές χώρες είχαν κάνει μεν την εμφάνισή από την εποχή του Μεσαίωνα με τις σταυροφορίες, για πολλούς αιώνες όμως στην περιοχή ηγεμόνευε η Οθωμανική Αυτοκρατορία κάτω από τη σημαία του Ισλάμ.

Η είσοδός της σε κρίση το 19ο αιώνα άνοιξε μια ολόκληρη εποχή διαμάχης των καπιταλιστικών κρατών της Δύσης για τη μοιρασιά της λείας. Για ένα σύστημα που στηρίζεται στην επέκταση σε νέες περιοχές και αγορές, η διαδοχή του «μεγάλου ασθενούς», όπως αποκαλούσαν την Οθωμανική αυτοκρατορία, ήταν καθοριστικό ζήτημα. Έγινε αντικείμενο πολέμων, διαβουλεύσεων και μυστικών συμφωνιών ανάμεσα στα μεγάλα ιμπεριαλιστικά κράτη που χάραξαν τελικά τα σύνορα.

Η εκβιομηχάνηση, η τεχνολογική ανάπτυξη που έφερε ο καπιταλισμός, η ανάδειξη του πετρελαίου σε κομβικό για το παγκόσμιο σύστημα καύσιμο όξυνε και βάθυνε την κυριαρχία του ιμπεριαλισμού.

Οι ρίζες του κινήματος του ισλαμικού φονταμενταλισμού βρίσκονται σ’αυτή την περίοδο, αντιτάσσοντας στη δουλοπρέπεια και στον ξεπεσμό των τοπικών ηγετών μια «επιστροφή στις ρίζες, στην αγνότητα των πρώτων χρόνων του Ισλάμ».

Δεν ήταν όμως οι ισλαμιστές η μόνη πολιτική δύναμη που αναπτύχθηκε ενάντια στην αποικιοκρατία. Στις δεκαετίες του 1950 και 1960 στις περισσότερες αραβικές χώρες γεννήθηκαν εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα και αντίστοιχες ηγεσίες, και μέσα στο φόντο του Ψυχρού Πολέμου χώρες όπως η Αίγυπτος, η Αλγερία, το Ιράκ κατάφεραν να κερδίσουν την ανεξαρτησία από την άμεση παρουσία των Μεγάλων Δυνάμεων. Ο ιμπεριαλισμός όμως, σαν στάδιο του σύγχρονου καπιταλισμού δεν έπαψε να υπάρχει.

Στα χρόνια που ακολούθησαν η άρχουσα τάξη του αραβικού κόσμου δέθηκε όλο και πιο σφικτά με τους καπιταλιστές της Δύσης: Οι σεϊχηδες έγιναν βιομήχανοι, τραπεζίτες, χρηματιστές, έχτισαν εργοστάσια και αγόρασαν επιχειρήσεις, δάνεισαν τα «πετροδολλάρια» τους, κέρδισαν μια θέση στον παγκόσμιο καταμερισμό εργασίας και πλούτου. Δε συνέβη το ίδιο για τις υπόλοιπες κοινωνικές τάξεις του αραβικού κόσμου. Δίπλα στην προκλητική πολυτέλεια των σεϊχηδων, η φτώχια της πλειοψηφίας αγγίζει τα όρια της απελπισίας. Δίπλα στα σύγχρονα διϋλιστήρια, μια θάλασσα από μικρά μαγαζάκια και οικογενειακές βιοτεχνίες των παραδοσιακών κλάδων αγωνίζονται να επιβιώσουν μέσα στην κρίση. Δίπλα στους νέους καπιταλιστές της υπαίθρου που γέννησαν οι αγροτικές μεταρρυθμίσεις, οι μικροκαλλιεργητές φυτοζωούν στα όρια της πείνας, χρεωκοπούν για να καταλήξουν στα αστικά κέντρα, ένας ολόκληρος στρατός από εξαθλιωμένους κουρελήδες.

Η παλιά διατύπωση του Τρότσκι «συνδυασμένη και ανισόμερη ανάπτυξη», περιγράφει πολύ εύστοχα τη σημερινή κατάσταση των αραβικών χωρών, στην οποία συνυπάρχουν η ανάπτυξη και η καθυστέρηση, ο πλούτος και η απίστευτη φτώχια.

Μέσα σ’ αυτή την πραγματικότητα αναπτύχθηκε η νεότερη εκδοχή του ισλαμικού φονταμενταλισμού. Τα μηνύματά του απευθύνονται σε μιά ολόκληρη γκάμα από κοινωνικά στρώματα που αισθάνονται – το καθένα με το δικό του τρόπο- όλο και πιο αποξενωμένα από αυτή την κοινωνία των αντιθέσεων.

Απευθύνονται κατ’ αρχήν στην άρχουσα τάξη, τόσο στο παραδοσιακό κατά κάποιο τρόπο κομμάτι της (γαιοκτήμονες και δεμένοι μ’ αυτούς κληρικοί), όσο και στα τμήματα εμπόρων και μικροεπιχειρηματιών που βλέπουν την παγκόσμια αγορά να απειλεί την ύπαρξή τους.

Την ίδια στιγμή τα μηνύματα του ισλαμισμού αναφέρονται στα εκατομμύρια φτωχών της υπαίθρου που χάνοντας τη λιγοστή γή τους στοιβάζονται στις πόλεις ψάχνοντας δουλειά. Η δύναμη των Ισλαμιστών, τα στελέχη που προπαγανδίζουν τις ιδέες του είναι τα παιδιά των μικροαστικών οικογενειών που με τη μαζικοποίηση της εκπαίδευσης πέρασαν στα Πανεπιστήμια και κατάφεραν να αποκτήσουν πτυχία που μέσα στην κρίση δεν τους εξασφαλίζουν τίποτα. Στην Αίγυπτο διορίζονται δημόσιοι υπάλληλοι με μισθούς τόσο χαμηλούς που αναγκάζονται να κάνουν δεύτερη δουλειά σαν ταξιτζήδες και λαχειοπώλες για να τα βγάλουν πέρα. Στην Αλγερία οι πτυχιούχοι των πανεπιστημίων έβρισκαν τις πόρτες των βιομηχανιών κλειστές επειδή δε μιλούσαν γαλλικά. Στο Ιράν του Σάχη κομμάτια όπως οι μηχανικοί εξεγέρθηκαν ενάντια στον αποκλεισμό που υφίσταντο από τον βίαιο εκσυγχρονισμό κατά τα δυτικά πρότυπα που επέβαλλε το καθεστώς για να ντύσει την τρομακτική καταπίεση και ευθυγράμμιση με τους ιμπεριαλιστές.

Τέτοια σύγχρονα μικροαστικά τμήματα των πόλεων αποτέλεσαν το έδαφος για να στρατολογήσουν τα ισλαμικά κινήματα εκείνα τα στελέχη που τα μετέτρεψαν σε πολιτικούς οργανισμούς ικανούς να επηρεάζουν πλατειές μάζες. Για τους ριζοσπαστικοποιημένους μικροαστούς το πολιτικό Ισλάμ είχε να προσφέρει την προοπτική της προσωπικής τους κοινωνικής ανέλιξης. Δηλαδή να στελεχώσουν έναν μεταρρυθμισμένο κρατικό μηχανισμό, απαλλαγμένο από τα δεσμά του ιμπεριαλισμού και αφοσιωμένο- υποτίθεται- στην υπηρεσία μιας δίκαιης ισλαμικής κοινωνίας. Ταυτόχρονα αυτή η προοπτική κάλυπτε και τις ιδεολογικοπολιτικές ανάγκες ενός κόσμου αγανακτισμένου με τις προκλήσεις μιας κοινωνίας διαλυμένης από το βάρος της ιμπεριαλιστικής καταπίεσης.

Οι αντιφάσεις

Οι προτροπές των ισλαμιστών προς τους άραβες ηγέτες και την άρχουσα τάξη για μια «περήφανη και δίκαιη διακυβέρνηση» ήταν γεμάτη αντιφάσεις και παλιότερα, όταν αυτοί είχαν μεγαλύτερα περιθώρια ελιγμών. Σήμερα τα ισλαμικά κόμματα διχάζονται ανάμεσα σε δύο τακτικές: Την ειρηνική παρέμβαση στις εκλογές και τους θεσμούς και την ένοπλη βία. Και οι δύο αποκαλύπτουν τις αντιφάσεις τους. Η αφοσίωση στο κοινοβούλιο απογοητεύει το μαχητικό τους ακροατήριο που θέλει να συγκρουστεί με το σύστημα με νικηφόρα χειροπιαστά αποτελέσματα. Το αντάρτικο φαντάζει επαναστατικό αλλά η ισλαμική ιδεολογία δεν αφήνει περιθώρια αυτό να στραφεί κατά του κράτους, ούτε να στηριχτεί στην εργατική τάξη και έτσι καταλήγει σε συμβολικά χτυπήματα στους «εχθρούς του Ισλάμ» ή ακόμη χειρότερα στους ασεβείς, στους ανήθικους.

Η ιστορική εμπειρία έδειξε ότι μορφές δράσης από μόνες τους δεν εξασφαλίζουν το ριζοσπαστισμό στο περιεχόμενο ενός πολιτικού ρεύματος.

Οι αντάρτες της Χεζμπολάχ μπορεί να έδιωξαν τα στρατεύματα του Ισραήλ και των ακροδεξιών από το Λίβανο, οι καμικάζι της Χαμάς στην Παλαιστίνη συχνά συγκεντρώνουν το θαυμασμό των αγωνιστών με την αυτοθυσία τους, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι ανοίγουν το δρόμο στη δικαίωση του αγώνα των Παλαιστίνιων.

Η καλύτερη απόδειξη για τις αντιφάσεις και την εγγενή αδυναμία των ισλαμιστών να δικαιώσουν αυτά που πρεσβεύουν είναι η ιστορική εμπειρία από τις περιπτώσεις που αναδείχτηκαν σε αποφασιστική πολιτική δύναμη.

Στην Αίγυπτο η Μουσουλμανική Αδελφότητα, η παλαιότερη ισλαμιστική οργάνωση κατά περιόδους ασκούσε σημαντική επηρροή στην πολιτική σκηνή. Την ανάλωσε αρχικά προσπαθώντας να συνεργαστεί με το διεφθαρμένο βασιλιά Φαρούκ. Το καθεστώς του Νάσερ τους συνέτριψε. Το 1981 οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι οργάνωσαν την εκτέλεση του προέδρου Σαντάτ (διάδοχου του Νάσερ), όταν αυτός προχώρησε σε διαδικασία συμφιλίωσης με το Ισραήλ και τις ΗΠΑ. Ομως η ίδια και χειρότερη πολιτική συνεχίστηκε από το διάδοχό του Μουμπάρακ. Σήμερα προσπαθούν να εμφανιστούν σαν αξιόπιστη δύναμη διαχείρισης. Στο γειτονικό Σουδάν στήριξαν τον αιματοβαμμένο δικτάτορα Νιμεϊρι όταν αυτός υποκριτικά εισήγαγε την εφαρμογή του ισλαμικού νόμου. Αντίστοιχα κινήθηκαν στο Πακιστάν απέναντι στο δικτάτορα Ζία.

Το Ιράν θεωρείται σήμερα το προπύργιο του Ισλαμικού φονταμενταλισμού. Σιίτες μουσουλμάνοι «Αγιατολλάχ» κυβερνούν επικεφαλής μιάς θρησκευτικής δικτατορίας, την οποία οικοδόμησαν κυριολεκτικά πάνω στα συντρίμια της Ιρανικής επανάστασης του 1979 που έδιωξε το διεφθαρμένο Σάχη Ρεζά Παχλεβί.

Την επανάσταση του 1979 δεν την οργάνωσαν οι ισλαμιστές. Ουσιαστικά ήταν το αποτέλεσμα της όξυνσης των τεράστιων αντιφάσεων που συσσώρευε το τυραννικό καθεστώς μέσα στην κρίση της δεκαετίας του ’70. Η πτώση του Σάχη προήλθε από ένα συνδιασμό διαδηλώσεων που οργάνωσαν φοιτητές και κομμάτια της διανόησης και κατέληξαν σε συγκρούσεις στους δρόμους, απεργιών στα εργοστάσια που παρέλυσαν την παραγωγή με ταυτόχρονη εμφάνιση των εργοστασιακών συμβουλίων «σόρας», και τέλος ανταρσίας στις ένοπλες δυνάμεις, οργανωμένης από την επαναστατική αριστερά.

Το Ισλαμικό Ρεπουμπλικανικό Κόμμα του Αγιατολλάχ Χομεϊνί χρειάστηκε δυόμισυ περίπου χρόνια ελιγμών και σταδιακής εξόντωσης του μαζικού κινήματος και των πολιτικών του αντιπάλων, μέχρι να επικρατήσει ολοκληρωτικά. Εγκαθίδρυσε ένα μονοκομματικό ισλαμιστικό καθεστώς βασισμένο στην αστυνόμευση και την καταπίεση του κόσμου, ιδιαίτερα των γυναικών και των μειονοτήτων, ερχόμενο ταυτόχρονα σε ρήξη με τον αμερικανικό ιμπεριαλισμό. Επιβίωσε από τον πρώτο πόλεμο του κόλπου που διεξήγαγε το Ιράκ με τη στήριξη των ΗΠΑ με τρομακτικές απώλειες σε ανθρώπινες ζωές. Σήμερα προσπαθεί να αυτομεταρρυθμιστεί με ανοίγματα στην αγορά, αλλά βρίσκεται ήδη στη μαύρη λίστα των επιτελείων του Μπους.

Στο Αφγανιστάν το καθεστώς των Ταλιμπάν ήταν ένα από τα ισλαμογενή κομμάτια που με χρηματοδότηση των ΗΠΑ και της Σαουδικής Αραβίας πολέμησαν και ανέτρεψαν το φιλοσοβιετικό καθεστώς. Οι Ταλιμπάν άρπαξαν κυριολεκτικά την εξουσία μέσα στο χάος και τον ανταρτοπόλεμο που ακολούθησε. Η ρήξη τους με τους ιμπεριαλιστές ήταν καθαρά προϊόν αλλαγής πλεύσης και συσχετισμών στην περιοχή με καταλύτη την επίθεση της 11ης Σεπτέμβρη και την πλήρωσαν ακριβά όχι μόνο οι ίδιοι αλλά ολόκληρος ο λαός του Αφγανιστάν με την περυσινή επέμβαση του Μπους.

Τα λάθη της αριστεράς

Το εύλογο ερώτημα είναι τι έκανε η αριστερά σε όλη αυτή την πορεία. Ηταν μοιραίο να περιθωριοποιηθεί σε πολλές χώρες από την ανάπτυξη των ισλαμικών κινημάτων; Η απάντηση είναι σίγουρα όχι. Σε μια σειρά χώρες τα Κομμουνιστικά Κόμματα διέθεταν σημαντική πολιτική και οργανωτική επιρροή. Αλλά η δράση τους χαρακτηρίστηκε από σημαντικά και επαναλαμβανόμενα λάθη. Το ένα, ήταν η άκριτη υποστήριξη για τις αντιμπεριαλιστικές πρωτοβουλίες των ισλαμιστών, τους οποίους σε κρίσιμες στιγμές θεώρησαν «προοδευτική δύναμη». Αυτό έγινε π.χ στο Ιράν στα πρώτα χρόνια του Χομεϊνί, όταν οι ισλαμιστές κατέλαβαν την αμερικάνικη πρεσβεία στην Τεχεράνη. Στο όνομα της κοινής πάλης ενάντια στον αμερικάνικο ιμπεριαλισμό, η αριστερά έπαψε να κριτικάρει τα αντιδραστικά μέτρα του Χομεϊνί στο εσωτερικό του Ιράν και άφησε τον κόσμο απροετοίμαστο για τη δικτατορία που ακολούθησε.

Το δεύτερο λάθος ήταν ο αντίποδας του πρώτου. Η αριστερά παρασύρθηκε στο να βαφτίσει τους ισλαμιστές «φασίστες» και να φτάσει να υποστηρίζει την πάταξή τους από τις δυνάμεις του κράτους, π.χ στην Αλγερία. Στο όνομα της υπεράσπισης του «κοσμικού χαρακτήρα του κράτους», δυνάμεις της αριστεράς βρέθηκαν στο πλευρό της κρατικής καταστολής και απομονώθηκαν απ’ τον απλό κόσμο που υποφέρει στα χέρια στυγνών καθεστώτων.

Και τα δυο λάθη είναι κληρονομιά της σταλινικής στρατηγικής των σταδίων που αναζητάει συμμαχίες χωρίς αρχές βαφτίζοντας κομμάτια των αστών άλλοτε «προοδευτικά» και άλλοτε «φασιστικά».

Στην Αίγυπτο το Κ.Κ ταλαντεύτηκε επανειλημμένα ανάμεσα σε ρόλο ουράς του καθεστώτος Νάσερ στις περιόδους που αυτός στηριζόταν στην ΕΣΣΔ και καταγγελίας του σαν φασίστα, με αποτέλεσμα την ίδια την αυτοπεριθωριοποίησή του. Στο Σουδάν στήριξε το δικτάτορα Νιμεϊρι τα πρώτα χρόνια της εξουσίας του.

Στην Αλγερία ο Μπουμεντιέν που πήρε την εξουσία με στρατιωτικό πραξικόπημα έχτισε ένα καθεστώς στα πρότυπα των κρατικοκαπιταλιστικών χωρών της Ανατολικής Ευρώπης που βυθίστηκε θεαματικά στην κρίση του 1980 για να αναζητήσει διέξοδο στην αγορά, τις περικοπές και την καταστολή του κόσμου που εξεγέρθηκε.

Στο Ιράν το Τουντέχ (Κ.Κ) κάλυψε τον Χομεϊνί όταν αυτός εξόντωνε την επαναστατική αριστερά. Αυτός στη συνέχεια έθεσε και το Τουντέχ εκτός νόμου καταστέλλοντας και φυλακίζοντας τα μέλη του. Παράλληλα, οι μαοϊκής επηρροής επαναστατικές οργανώσεις Φενταγίν και Μοτζαχεντίν, αν και πιο μαχητικές δεν είχαν προσανατολισμό στο να οργανώσουν την αυτενέργεια των μαχητικών εργατών, αλλά στο αντάρτικο που διεξήγαγαν οι ίδιες.

Ακόμα πιο τραγική είναι η ιστορία της Παλαιστίνης. Η PLO και η Φατάχ έχτισαν ένα εθνικοαπελευθερωτικό μέτωπο προσβλέποντας στη στήριξη από τα γειτονικά καθεστώτα. Αυτά πρόδοσαν τους Παλαιστίνιους επανειλημμένα. Η Ιορδανία αρχικά συμμάχησε με το Ισραήλ για να διαμελίσουν τα Παλαιστινιακά εδάφη, στη συνέχεια, όταν οι Παλαιστίνιοι πρόσφυγες εξεγέρθηκαν τους έσφαξε. Οι αλλεπάλληλες ήττες αυτής της στρατηγικής άνοιξαν το δρόμο για την επιρροή των ισλαμικών οργανώσεων.

Σήμερα που ο Μπους και η συμμορία του ετοιμάζονται για νέο κύκλο βαρβαρότητας στη Μέση Ανατολή θα ήταν τεράστιο λάθος κανείς να συνταχθεί με τις κραυγές που ενοχοποιούν τον ισλαμικό φονταμενταλισμό. Τα επιχειρήματα περί «φανατισμού και αντίδρασης που θα πρέπει να συνετιστούν» είναι ουσιαστικά φύλλο συκής για τις ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις. Οι αμερικανοί κατακτητές στο Ιράκ έχουν πανικοβληθεί από τη δυναμική εμφάνιση των Σιιτών. Όμως η ίδια η παρουσία τους είναι που ξεσηκώνει τον κόσμο.

Για το σφαγείο στο Ιράκ δεν ευθύνεται ο ισλαμισμός. Ούτε για τη γενοκτονία των Παλαιστινίων, ούτε για το χάος στο Λίβανο. Η φτώχια, η ανέχεια και οι πόλεμοι στη Μέση Ανατολή θα υπήρχαν και χωρίς το ισλαμιστικό ρεύμα γιατί είναι προϊόντα του σύγχρονου καπιταλισμού, των ανταγωνισμών και των αντιφάσεών του. Γι’αυτό και είναι λάθος η υπεράσπιση των κρατικών μηχανισμών όταν καταστέλλουν τα ισλαμιστικά κινήματα. Από την άλλη χρειάζεται να είναι κανείς καθαρός ότι ο ισλαμισμός δεν είναι φορέας αλλαγής. Η αναδιάρθρωση της κοινωνίας με βάση τις μωαμεθανικές γραφές του 7ου αιώνα είναι μια ωραιοποιημένη ουτοπία μέσα στην απελπισία του καπιταλισμού. Οι ισλαμιστές σήμερα αγωνίζονται να πραγματοποιήσουν την ουτοπία τους άλλοτε σε αντιπαράθεση με τον καπιταλισμό και άλλοτε με συμβιβασμό μαζί του. Αυτές οι ταλαντεύσεις προκαλούν διασπάσεις και ερωτηματικά στις γραμμές του και έχουν ανοίξει μια ολόκληρη συζήτηση για το ποιά είναι η προοπτική.

Η αριστερά μπορεί να απεγκλωβίσει τους φτωχούς των πόλεων και της υπαίθρου από την επιρροή του ισλαμισμού και να τους κερδίσει στην προοπτική της πραγματικής σύγκρουσης με τον ιμπεριαλισμό και τα ντόπια καπιταλιστικά καθεστώτα. Να κερδίσει τα μαχητικά κομμάτια των ισλαμιστών που και στους τρεις πολέμους του Κόλπου διαδήλωσαν μαζικά στους δρόμους. Απαραίτητες προϋποθέσεις για μια τέτοια προοπτική είναι: α) ο προσανατολισμός στην κεντρικότητα της εργατικής τάξης, μιάς δύναμης υπαρκτής στο σύγχρονο Αραβικό κόσμο και β) η πολιτική και οργανωτική ανεξαρτησία της αριστεράς, ώστε να μπορέσει να ανοίξει ξανά σ’αυτό το τεράστιο ακροατήριο την προοπτική της επανάστασης και της ανατροπής του καπιταλισμού, μια προοπτική που φαινόταν ξεθωριασμένη μετά από δεκαετίες ηττών και απογοητεύσεων.