Τζο Νέσμπο: Με λίγη τύχη, έχω εφιάλτες δημιουργικούς

Οταν ο Τζο Νέσμπο ήταν παιδί φοβόταν τρομερά το σκοτάδι. Και το θυμάται ακόμα και σήμερα, στα 52 του. Θυμάται τις ατέλειωτες νύχτες, όταν έπρεπε να παραμείνει ξύπνιος στο κρεβάτι, κουκουλωμένος κάτω από την κουβέρτα, με ορθάνοιχτα και γουρλωμένα τα μάτια, ανίκανος να διαχειριστεί το μυστήριο του σκοταδιού, ανήσυχος για τον «μπαμπούλα» που κρυβόταν κάπου εκεί έξω.

Σήμερα ο νορβηγός συγγραφέας, ο πιο επιτυχημένος storyteller αστυνομικών θρίλερ της Ευρώπης (αν όχι του πλανήτη), εξακολουθεί να έχει φοβίες, αλλά τουλάχιστον έχει ξεπεράσει τον φόβο του σκοταδιού, όπως ανέφερε στη συνέντευξη που παραχώρησε αποκλειστικά στο «Βήμα» με αφορμή την κυκλοφορία στις αίθουσες της ταινίας «Κυνηγοί κεφαλών» - της πρώτης κινηματογραφικής διασκευής μυθιστορήματός του.

«Σίγουρα φοβόμουν περισσότερο όταν ήμουν παιδί» λέει ο Νέσμπο, «αλλά νομίζω ότι εκείνος ο φόβος, ο φόβος της παιδικής ηλικίας τον οποίο κάποια στιγμή ξεπερνάς στη ζωή σου, εξακολουθεί πού και πού να με επισκέπτεται. Και αν είμαι αρκετά τυχερός, μπορεί να τρομάξω με κάτι που ενδεχομένως να εξελιχθεί σε δημιουργικό εφιάλτη».

Για φαντάσου! Αν είναι αρκετά τυχερός έχει δημιουργικούς εφιάλτες. Η ερώτηση που είχε προηγηθεί ήταν αν οι ιστορίες που γράφει του προκαλούν εφιάλτες. Και πώς να μη του θέσεις μια τέτοια ερώτηση όταν μία από τις πιο ανατριχιαστικές σκηνές στους «Κυνηγούς κεφαλών» είναι εκείνη όπου ο κεντρικός ήρωας (Αξελ Χένι), για να αποφύγει τον σίγουρο θάνατο, αναγκάζεται να χωθεί ολόκληρος μέσα στα περιττώματα ενός βόθρου αναπνέοντας με τη βοήθεια ενός σκληρού χάρτινου ρολού χαρτιού υγείας…

«Είμαι οι ήρωές μου»

Στα περισσότερα μυθιστορήματα του Νέσμπο («The bat man», «Νέμεσις», «Το αστέρι του διαβόλου», «Ο λυτρωτής», «Ο χιονάνθρωπος») πρωταγωνιστεί ο ιδιαίτερος αστυνομικός επιθεωρητής Χάρι Χόλε. Μοναχικός, δύσκολος στην επικοινωνία, εκνευριστικά πεισματάρης, ασυμβίβαστος (δεν θέλει για παράδειγμα να οπλοφορεί) και πρώην αλκοολικός, ο Χάρι Χόλε ακολουθεί έναν αυστηρό κώδικα ηθικής και ενώ πετυχαίνει τους στόχους του κερδίζει τη συμπάθεια ελαχίστων. «Κάποιοι λένε ότι μοναχικός σημαίνει ακοινώνητος και εγωιστής» λέει ο Χόλε στον «Λυτρωτή». «Εγώ πιστεύω πως έτσι είσαι ανεξάρτητος και δεν παρασέρνεις και άλλους μαζί σου στον χαμό, σε περίπτωση που τραβάς κατά 'κεί. Πολλοί άνθρωποι φοβούνται να είναι μόνοι. Εμένα η μοναξιά με έκανε να αισθάνομαι ελεύθερος, δυνατός και άτρωτος».

Τόσο ο Χάρι Χόλε όσο και ο κεντρικός ήρωας στους «Κυνηγούς κεφαλών», ένας επιτυχημένος (και αρκετά αλαζονικός) κυνηγός επιχειρηματικών ταλέντων της Νορβηγίας που παράλληλα ληστεύει πανάκριβα έργα τέχνης, έχουν κοινά σημεία με τον «πατέρα» τους Τζο Νέσμπο. «Αναπόφευκτα θα πρέπει να έχεις κάποια κοινά σημεία με τους βασικούς χαρακτήρες των έργων σου - τουλάχιστον ένα βασικό σετ αξιών -, αν βεβαίως θέλεις να τους κατανοήσεις» σημειώνει ο συγγραφέας.

Για πολύ καιρό ωστόσο ο Νέσμπο πίστευε ότι ο Χάρι Χόλε και εκείνος είναι δύο εντελώς διαφορετικές προσωπικότητες. «Σήμερα βλέπω ότι δεν είναι αλήθεια. Ο Χάρι ίσως να μην είναι το alter ego μου, σίγουρα όμως έχω χρησιμοποιήσει πολλά στοιχεία της δικής μου προσωπικότητας γράφοντας γι' αυτόν. Ενα 70% ας πούμε. Τα καλύτερα σημεία μου. Εμμ… ίσως και κάποια από τα όχι και τόσο καλά…».

Ερωτώμενος για την πολυσυζητημένη κινηματογραφική διασκευή του «Χιονάνθρωπου» από τον Μάρτιν Σκορσέζε, ο Νέσμπο απαντά λακωνικά ότι «επεξεργάζονται το σενάριο». Ενα ερώτημα όμως είναι κατά πόσο επηρεάζει ο κινηματογράφος τη σκέψη του. Οταν γράφει ένα μυθιστόρημα σκέφτεται ταυτοχρόνως την προοπτική μιας κινηματογραφικής διασκευής του; Και αν ναι, μπορεί μια τέτοια κατάσταση να του προκαλέσει άγχος ή εμπόδια στις σκέψεις του;

«Προσπαθώ πάντοτε να δημιουργώ πρωτότυπες εικόνες» απαντά ο νορβηγός συγγραφέας του οποίου ο πιο αγαπημένος συγγραφέας ιστοριών εγκλήματος είναι ο Αμερικανός Τζιμ Τόμσον. «Ο Μίλαν Κούντερα έλεγε ότι ένα μυθιστόρημα έχει το δικαίωμα να υπάρχει μόνο στον βαθμό της αυθυπαρξίας του, της σημασίας που έχει από μόνο του. Δεν ξέρω αν αυτό είναι απολύτως αληθές, όμως κοιτάζω μυθιστορήματα όπως το "Καμιά πατρίδα για τους μελλοθάνατους" του Κόρμακ Μακάρθι που δεν χρειάζεται καν διασκευή γιατί μοιάζει να αντανακλά σε μια ταινία ή στον κινηματογράφο γενικότερα - παρ' όλ' αυτά λειτουργεί το ίδιο και ως μυθιστόρημα και ως ταινία. Αυτό που κάνεις είναι να προσπαθείς να χρησιμοποιήσεις τα εργαλεία που έχεις στη διάθεσή σου... αλλά και αυτά έρχονται από παντού». Το παράδειγμα που δίνει ο Νέσμπο είναι ότι επιτρέπει στον εγκληματία να μιλά χωρίς να φαίνεται, κάτι που, όπως επισημαίνει, συμβαίνει στις ταινίες και κυρίως στις ταινίες τρόμου.

Η ποιότητα του σκανδιναβικού εγκλήματος
Γεννημένος στις 29 Μαρτίου του 1960 στο Οσλο, την πόλη που αποτελεί τον βασικό δραματουργικό χώρο όλων των ιστοριών του, ο Νέσμπο άρχισε να αποκτά φήμη το 1997, όταν, παράλληλα με τη δημοσιογραφία και έχοντας ήδη σπουδάσει Οικονομικά, εξέδωσε το πρώτο μυθιστόρημά του, «The bat man», το οποίο δεν έχει προς το παρόν κυκλοφορήσει στην Ελλάδα.

Μαζί με τους Σουηδούς Χένινγκ Μένκελ («πατέρας» του επιθεωρητή Κουρτ Βαλάντερ), τον Στιγκ Λάρσον (της τριλογίας του «Κοριτσιού με το τατουάζ») και αρκετούς ακόμη, ο Νέσμπο ανήκει στη γενιά των σκανδιναβών συγγραφέων που έκαναν τεράστια αίσθηση την τελευταία δεκαπενταετία. Για τον ίδιο ωστόσο οι «ρίζες» αυτής της έκρηξης οφείλονται «στην ποιότητα του ίδιου του σκανδιναβικού εγκλήματος. Στη δεκαετία του 1970 συγγραφείς όπως ο Σγιόβαλ και ο Γουαλού καθιέρωσαν το αστυνομικό μυθιστόρημα ως μορφή τέχνης, ως σοβαρή γραφή. Από τότε πολλά νέα ταλέντα της λογοτεχνίας στράφηκαν στο μυθιστόρημα εγκλήματος και μυστηρίου και το χρησιμοποίησαν ως όχημα για τις ιστορίες τους».

Οταν είσαι ένας τόσο επιτυχημένος συγγραφέας, με τις πωλήσεις των βιβλίων σου να ξεπερνούν τα 14 εκατομμύρια αντίτυπα παγκοσμίως και να εκδίδονται σε περισσότερες από 40 χώρες, εύλογα αναρωτιέται κανείς... πού σου αρέσει να γράφεις; Ολως περιέργως (ή μήπως όχι;), ο Τζο Νέσμπο δεν είναι ο άνθρωπος που αναζητεί την αυτοσυγκέντρωση της απομόνωσης. «Για μένα», λέει, «τα καλύτερα σημεία για να γράφω είναι κατά τη διάρκεια πτήσεων, μέσα σε τρένα ή σε αεροδρόμια. Οχι στα δωμάτια των ξενοδοχείων, αλλά στα λόμπι τους. Νιώθω πανευτυχής όταν περιμένω το αεροπλάνο και ακούω ότι θα έχουμε τρεις ώρες καθυστέρηση. Τέλεια, θα μπορέσω να γράψω!».

πότε & που:
Το βιβλίο του Τζο Νέσμπο «Κυνηγοί κεφαλών» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.
Το φθινόπωρο θα εκδοθεί, επίσης από το Μεταίχμιο, ο «Χιονάνθρωπος» και την άνοιξητου 2013 το «The leopard». Η ταινία «Κυνηγοί κεφαλών» του Μόρτεμ Τίλντουμ προβάλλεται στις αίθουσες σε διανομή Οdeon.

http://www.tovima.gr/culture/article/?aid=466700