Επανέκδοση της μελέτης της Ελενας Χουζούρη για τη Θεσσαλονίκη όπως την
έζησε και την περιέγραψε στα μυθιστορήματά του ο Γιώργος Ιωάννου.
Πολλοί Θεσσαλονικείς θα απεικονίσουν στα κείμενά τους τη μεγάλη πολιτεία
του Θερμαϊκού (η αρχή θα γίνει ήδη από τη γενιά του 1930), αλλά λίγοι
θα τη μετατρέψουν σε εκ των ων ουκ άνευ στοιχείο της λογοτεχνικής τους
ταυτότητας. Ο Γιώργος Ιωάννου θα δώσει πρωταγωνιστικό ρόλο και
εμβληματική θέση στη Θεσσαλονίκη σε όλα σχεδόν τα έργα του. Με έναν
αφηγητή ο οποίος μεταμορφώνεται από παιδί σε έφηβο και από έφηβο σε
νεαρό άνδρα, απλώνοντας τη μνήμη του στο διάστημα μιας εικοσιπενταετίας,
ο Ιωάννου θα οδηγήσει τα πεζογραφήματά του σε ένα εν προόδω μυθιστόρημα
πόλης.
Ασχολήθηκε ιδιαίτερα με την παράδοση και κατέγραψε και εξέδωσε δημοτικά τραγούδια, παραμύθια και έργα του Θεάτρου Σκιών. Σχετικά με την νεοελληνική παράδοση δημοσίευσε τις εξής εργασίες:
Επίσης μετέφρασε και σχολίασε:
Κύρια λογοτεχνική ενασχόληση όμως του Ιωάννου υπήρξε η πεζογραφία, όπου καθιέρωσε ένα εντελώς προσωπικό ύφος και τρόπο γραφής, από το οποίο επηρεάστηκαν αρκετοί μεταγενέστεροι συγγραφείς. Τα κυριότερα πεζά του που εκδόθηκαν μέχρι τον θάνατό του είναι:
Στην τεχνική του διασπασμένου θέματος, τα γεγονότα είναι ψηφίδες που συνθέτουν το αφήγημα ενώ ταυτόχρονα παρεμβάλλονται σκέψεις και συναισθήματα του συγγραφέα. Δεν υπάρχει δηλαδή η κλασική μορφή διηγήματος με αρχή, μέση και τέλος.
Η σύνθεση του χρόνου αποτελεί το τρίτο τεχνικό γνώρισμα των πεζών του Ιωάννου. Σύμφωνα με αυτό, η αφήγηση μπορεί να ξεκινά από το παρόν ή το παρελθόν, αλλά δεν προχωρεί γραμμικά προς μεταγενέστερες στιγμές, αφού η μετάβαση από το παρόν στο παρελθόν και αντίστροφα είναι συνεχής.
Επίσης σημαντικό ρόλο στο έργο του Ιωάννου παίζουν οι εμπειρίες του από τα μέρη όπου έζησε στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, και το κοινωνικό του περιβάλλον (η οικογένεια, οι φτωχογειτονιές, οι φίλοι, οι άνθρωποι που γνώρισε, κλπ.). Ιδιαίτερο ρόλο παίζει η γενέτειρά του, η οποία δίνεται όχι μόνο ως ένας συγκεκριμένος χώρος με τα μνημεία, τις γειτονιές, τους δρόμους, τους πρόσφυγες και την πολυπολιτισμικότητά της, αλλά και ως χώρος στον οποίο έζησε τα παιδικά και νεανικά του χρόνια. Για τη βιωματικότητα στο έργο του, ο Ιωάννου είπε:[1]
Ενα μυθιστόρημα στο εσωτερικό του οποίου η Θεσσαλονίκη θα
λειτουργήσει ως ένα ενιαίο και ταυτοχρόνως ανοιχτό και υπό συνεχή
διαμόρφωση τοπίο, αποκτώντας σε κάθε καινούργιο σταθμό του ήρωα-αφηγητή
και μια διαφορετική διάσταση: πρώτα ένας περίγυρος στον οποίο
προβάλλονται οι φόβοι και οι ανασφάλειες της νεανικής ηλικίας και μετά
ένα περιβάλλον που αντανακλά την κοινωνική και ιστορική ματιά της
ωριμότητας.
Αυτή είναι η γραμμή ερμηνείας την οποία ακολουθεί η Ελενα Χουζούρη στη μελέτη της Η Θεσσαλονίκη του Γιώργου Ιωάννου.
Το βιβλίο είδε το φως της δημοσιότητας πριν από σχεδόν 20 χρόνια.
Κυκλοφορεί τώρα ξανά με ένα καινούργιο επιλογικό κεφάλαιο που,
αξιοποιώντας τα ευρήματα και τα συμπεράσματα της παλαιότερης έρευνας,
σπεύδει να αναδείξει σε πανοραμικό πεδίο τα στρώματα που συνιστούν το
άτυπο μυθιστόρημα της γενέθλιας πόλης του Γιώργου Ιωάννου: από τη
Θεσσαλονίκη της βυζαντινής ιστορίας στις λαϊκές συνοικίες της
προσφυγούπολης και από την επικράτεια των προσφύγων σε έναν ιδιότυπο
εθνισμό που δεν κρύβει την αλυτρωτική ψυχολογία του.
Η Χουζούρη κομίζει ως τεκμήριο για τα επιχειρήματά της πλήθος χωρία
από τα βιβλία του Ιωάννου και χρησιμοποιεί με ιδιαίτερα γόνιμο τρόπο
τις θεωρητικές πηγές της, αποφεύγοντας να εγκλωβιστεί στην οποιαδήποτε
γενίκευση. Μια δουλειά που είναι φανερό ότι άντεξε στον χρόνο και μπορεί
να αποτελέσει και σήμερα τη βάση προκειμένου να αποτιμήσουμε έναν
συγγραφέα ο οποίος έχει ακόμη πολλά να μας πει.
Βιογραφικό σημείωμα από Βικιπαιδεία:
Η ζωή του
Ο Γιώργος Σορολόπης (όπως ήταν το πραγματικό όνομα του Γιώργου Ιωάννου) γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1927. Σπούδασε στο τμήμα Ιστορίας-Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης και για ένα διάστημα υπηρέτησε ως βοηθός στην έδρα της Αρχαίας ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της πόλης. Εργάστηκε ως φιλόλογος αρχικά σε ιδιωτικά σχολεία στην Αθήνα και σε άλλα μέρη της Ελλάδας και στη συνέχεια σε δημόσια σχολεία σε διάφορες περιοχές της χώρας. Από το 1962 και για δύο χρόνια δίδαξε στο ελληνικό γυμνάσιο στη Βεγγάζη της Λιβύης. Το 1974 ορίστηκε μέλος της Επιτροπής για τη συγκρότηση ανθολογίου κειμένων λογοτεχνίας για το Δημοτικό σχολείο, καθώς και για την ανανέωση των Νεοελληνικών Αναγνωσμάτων του Γυμνασίου. Πέθανε στα 58 του χρόνια.Το έργο του
Το 1954 εξέδωσε την πρώτη ποιητική του συλλογή Ηλιοτρόπια και εννιά χρόνια αργότερα ακολούθησε η συλλογή Τα χίλια δέντρα. Στράφηκε οριστικά στην πεζογραφία το 1964, με μια συλλογή 22 πεζογραφημάτων με τίτλο Για ένα φιλότιμο.Ασχολήθηκε ιδιαίτερα με την παράδοση και κατέγραψε και εξέδωσε δημοτικά τραγούδια, παραμύθια και έργα του Θεάτρου Σκιών. Σχετικά με την νεοελληνική παράδοση δημοσίευσε τις εξής εργασίες:
- Τα δημοτικά μας τραγούδια (1966)
- Μαγικά παραμύθια του ελληνικού λαού (1966)
- Παραλογές (1970)
- Καραγκιόζης (1971–1972, Τόμοι 3)
- Παραμύθια του λαού μας (1973)
Επίσης μετέφρασε και σχολίασε:
- Ευριπίδη, Ιφιγένεια εν Ταύροις (1969)
- XII βιβλίο της Παλατινής Ανθολογίας που έχει τίτλο: «Στράτωνος Μούσα Παιδική» (1980)
- Γερμανία (ιστορικό δοκίμιο του Τάκιτου) (1981)
Κύρια λογοτεχνική ενασχόληση όμως του Ιωάννου υπήρξε η πεζογραφία, όπου καθιέρωσε ένα εντελώς προσωπικό ύφος και τρόπο γραφής, από το οποίο επηρεάστηκαν αρκετοί μεταγενέστεροι συγγραφείς. Τα κυριότερα πεζά του που εκδόθηκαν μέχρι τον θάνατό του είναι:
- ΄Η Σαρκοφάγος, συλλογή πεζών με 29 κείμενα (1971)
- Η μόνη κληρονομιά, συλλογή πεζών με 17 κείμενα (1974)
- To δικό μας αίμα, (Πρώτο Κρατικό Βραβείο Πεζογραφίας 1978) (1978)
- Επιτάφιος Θρήνος (1980)
- Ομόνοια (1980)
- Κοιτάσματα (1981)
- Πολλαπλά κατάγματα (1981)
- Εφήβων και μη (1982)
- Εύφλεκτη χώρα (1982)
- Καταπακτή (1982)
- Η πρωτεύουσα των προσφύγων (1984)
- Ο της φύσεως έρως (1986)
Στοιχεία τεχνικής του έργου του
Στοιχεία τεχνικής που χαρακτηρίζουν το έργο του Ιωάννου είναι η μονομερής αφήγηση, η τεχνική του διασπασμένου θέματος και η σύνθεση του χρόνου. Η μονομερής ή μονοεστιακή αφήγηση είναι μια μορφή αφήγησης, στην οποία τα πάντα μας δίνονται από την οπτική γωνία ενός μόνο προσώπου, το οποίο άλλοτε μετέχει σε αυτά που εξιστορούνται και άλλοτε είναι θεατής και τα αφηγείται. Η αφηγηματική αυτή μορφή δεν γίνεται απαραίτητα σε πρώτο πρόσωπο, αν και είναι το συνηθέστερο. Π.χ. και μολονότι σε όλα πεζά του Ιωάννου ακολουθείται η μονομερής αφήγηση, άλλα είναι γραμμένα σε πρώτο, άλλα σε δεύτερο και άλλα σε τρίτο πρόσωπο.Στην τεχνική του διασπασμένου θέματος, τα γεγονότα είναι ψηφίδες που συνθέτουν το αφήγημα ενώ ταυτόχρονα παρεμβάλλονται σκέψεις και συναισθήματα του συγγραφέα. Δεν υπάρχει δηλαδή η κλασική μορφή διηγήματος με αρχή, μέση και τέλος.
Η σύνθεση του χρόνου αποτελεί το τρίτο τεχνικό γνώρισμα των πεζών του Ιωάννου. Σύμφωνα με αυτό, η αφήγηση μπορεί να ξεκινά από το παρόν ή το παρελθόν, αλλά δεν προχωρεί γραμμικά προς μεταγενέστερες στιγμές, αφού η μετάβαση από το παρόν στο παρελθόν και αντίστροφα είναι συνεχής.
Επίσης σημαντικό ρόλο στο έργο του Ιωάννου παίζουν οι εμπειρίες του από τα μέρη όπου έζησε στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, και το κοινωνικό του περιβάλλον (η οικογένεια, οι φτωχογειτονιές, οι φίλοι, οι άνθρωποι που γνώρισε, κλπ.). Ιδιαίτερο ρόλο παίζει η γενέτειρά του, η οποία δίνεται όχι μόνο ως ένας συγκεκριμένος χώρος με τα μνημεία, τις γειτονιές, τους δρόμους, τους πρόσφυγες και την πολυπολιτισμικότητά της, αλλά και ως χώρος στον οποίο έζησε τα παιδικά και νεανικά του χρόνια. Για τη βιωματικότητα στο έργο του, ο Ιωάννου είπε:[1]
- «Λέγοντας λοιπόν βιωματική, εννοώ τη λογοτεχνία εκείνη που αντλείται από προσωπικά βιώματα του συγγραφέα [...]. Τα βιώματα πάλι δεν είναι μονάχα εκείνα που προέρχονται από την εμπειρία, αλλά και οι φαντασιώσεις και οι ισχυρές πνευματικές καταστάσεις που έχει ζήσει ο άνθρωπος [...]. Ανακουφίζομαι γράφοντας σε πρώτο πρόσωπο. Είναι για μένα κάτι σαν ψυχολογική ανάγκη. Ωστόσο τα περισσότερα από αυτά που γράφω δεν είναι βιογραφικά και δεν συνέβησαν ακριβώς έτσι, όπως μεταφέρονται στο χαρτί. Άλλωστε, στα πεζογραφήματά μου υποδύομαι και πολλά πρόσωπα που θα ήθελα να είμαι.»
Μεταφράσεις του έργου του στα ισπανικά
- El sarcófago, trad. R.Bermejo- E.Ibáñez- A.López, Valladolid, Servicio de Publicaciones de la Universidad de Valladolid, 1998.
- López Jimeno A., “Un relato de Yorgos Ioanu (1927-1985): +13-12-43, de la colección Por amor propio (Για ενα φιλοτιμο1964)” Fortunatae 9, 1997, 41-57.
- López Jimeno A., “Los judíos sefarditas de Tesalónica en los relatos de Yorgos Ioanu (1927-1985): Las tumbas judías, Las Incantadas y La cama", Hermeneus 4, 2001.
Υποσημειώσεις
- ↑ Συνέντευξη στη Μ. Θερμού, εφ. Η Καθημερινή, 24/7/1977 (αντιγραφή από το περιοδικό Ο παρατηρητής, τεύχος 8, σελ. 62).
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
- Β. Αγγελικόπουλος, «Γιώργος Ιωάννου — Ενας συγγραφέας με "Το δικό μας αίμα"», Η Καθημερινή, 13/2/2005
- Γιώργος Ιωάννου (1927-1985) των Κ. Ολυμπίου και Κ. Χρίστη
- Γραπτά του Γ. Ιωάννου στα Κείμενα του Νίκου Σαραντάκου
- Βιογραφικό και βιβλιογραφία του Γιώργου Ιωάννου στη Βιβλιονέτ
- Α.Κ. Πετρίδης, "H Θεσσαλονίκη του Γιώργου Ιωάννου (1927-1985): (α) 'Στου Κεμάλ το Σπίτι' [1]", ιστολόγιο Λωτοφάγοι [2]
- Α.Κ. Πετρίδης, "H Θεσσαλονίκη του Γιώργου Ιωάννου (1927-1985): (β) 'Το Κρεβάτι [3]",ιστολόγιο Λωτοφάγοι [4]
- Α.Κ. Πετρίδης, "H Θεσσαλονίκη του Γιώργου Ιωάννου (1927-1985): (γ) 'Τα Εβραίικα Μνήματα [5]",ιστολόγιο Λωτοφάγοι [6]
- Ζηβανού, Αναστασία Μαργαρίτη, «Η Θεσσαλονίκη της κατοχής και του εμφυλίου μέσα απο τα μάτις της Λούλας Αναγνωστάκη και του Γιώργου Ιωάννου », Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Σχολή Καλών Τεχνών, Τμήμα Θεάτρου, 2009[7
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου