Βιβλιοκριτική Η (μυθ)ιστορία των αριθμών

Βιβλιοκριτική
Η (μυθ)ιστορία των αριθμών

Τεύχος: 75
Πάνος Γκαργκάνας
ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ ΑΠΟ ΤΑ ΚΑΤΩ

Ντενί Γκετζ, Μηδέν, Ιστορικό Μυθιστόρημα Τιμή 16 ευρώ, 320 σελίδες Εκδόσεις Ψυχογιός


Το ιστορικό μυθιστόρημα είναι ένα είδος που έχει γνωρίσει άνθιση τα τελευταία χρόνια. Στις καλύτερες στιγμές του μπορεί να βοηθήσει ένα ευρύτερο κoινό να καλύψει κενά που οι σκοπιμότητες ή οι αγκυλώσεις του εκπαιδευτικού συστήματος έχουν αφήσει σε πολύ κόσμο. Τέτοια είναι η περίπτωση, παραδείγματος χάρη, των βιβλίων του Τάρικ ’λι όπως «Ένας σουλτάνος στο Παλέρμο» (βλέπε στο Σοσιαλισμός από τα Κάτω Νο 59) ή για τον Σαλαντίν. Σε εποχές ισλαμοφοβίας, εκείνες οι μυθιστορίες του άνοιξαν παράθυρα στον κόσμο του Ισλάμ και στην ιστορία του. Ο Ντενί Γκετζ ίσως δεν γράφει τόσο συναρπαστικά όπως ο Τάρικ ’λι. Αλλά σ΄ αυτό το βιβλίο προσφέρει ένα αντίστοιχο επίτευγμα. Σε εποχές που η Μεσοποταμία στενάζει κάτω από την αμερικάνικη κατοχή και η αντίσταση των λαών της συκοφαντείται με χίλιους δυο τρόπους, το «Μηδέν» μας ξεναγεί στην πλούσια ιστορία της και την τεράστια συμβολή της στον ανθρώπινο πολιτισμό. Μέσα από τέσσερις σταθμούς - στην Ουρούκ πριν 5.000 χρόνια, στην Ουρ πριν 4.000 χρόνια, στη Βαβυλώνα πριν 2.500 χρόνια και στη Βαγδάτη πριν 1.100 χρόνια - δίνει την πορεία της ένταξης των αριθμών στο οπλοστάσιο της ανθρώπινης γνώσης. Και για να μην αφήσει κανένα κενό στη σύνδεση αυτής της ιστορίας με το σήμερα, ανοίγει και κλείνει το βιβλίο του στο Ιράκ του 2003, καθώς ξεκινάει η αμερικάνικη εισβολή.

Η παγιωμένη αντίληψη για την πρόοδο των επιστημών είναι ότι πρόκειται για ευρωπαϊκή υπόθεση. Κάποιοι μεγάλοι άνδρες, όπως ο Γαλιλαίος, ο Κοπέρνικος, ο Νεύτωνας, πού και πού κάποια γυναίκα, στο Παρίσι, στο Λονδίνο ή στις πόλεις της Αναγέννησης, μας χάρισαν την πρόοδο στα Μαθηματικά, στη Μηχανική, στη Φυσική. Χάρη στις προσπάθειες κάποιων αριστερών ερευνητών, αυτή η εικόνα μπορεί να εμπλουτιστεί και να αποχτήσουμε την αίσθηση των κοινωνικών συνθηκών μέσα στις οποίες έγιναν οι μεγάλες επιστημονικές επαναστάσεις που συνδέονται με αυτά τα μεγάλα ονόματα. Σπάνια, όμως, η εικόνα φτάνει έξω από την Ευρώπη ή σε αρχαιότερες πηγές αυτής της εξέλιξης. Οι λάτρεις του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού φρόντισαν συνήθως να υπογραμμίσουν το ρόλο του Αριστοτέλη, του Αρχιμήδη ή του Πτολεμαίου σαν υπόβαθρο για τις πιο σύγχρονες επιστημονικές προόδους. Αλλά σχεδόν πάντοτε λείπουν οι αναφορές σε πολιτισμούς που προηγήθηκαν ή σε πολιτισμούς που γεφύρωσαν το χάσμα ανάμεσα στην αρχαία Αλεξάνδρεια και στην ευρωπαϊκή Αναγέννηση.

Από πού, λοιπόν, μας ήρθαν οι αριθμοί για να μπορέσει να υπάρξει η Αριθμητική και αργότερα η ’λγεβρα; Μήπως η ανθρωπότητα χρωστάει κάποια άλματα που έκανε στους λαούς της Ινδίας (και της Κίνας), της Μεσοποταμίας και αργότερα της Ισλαμικής κυριαρχίας από τον Ινδό ποταμό μέχρι τον Ατλαντικό; Η απάντηση σ΄ αυτά τα ερωτήματα απαιτεί να μελετήσουμε την ιστορία στα τμήματα που συνήθως δεν φτάνει.

Το βιβλίο του Ντενί Γκετζ είναι βοήθεια και κίνητρο προς αυτή την κατεύθυνση. Οι βοσκοί με τα κοπάδια τους και τις πρώτες εμπορικές συναλλαγές τους, οι πρώτες πόλεις, οι επιστάτες των αρδευτικών καναλιών, ο Πύργος της Βαβυλώνας, το αστεροσκοπείο του, οι λαοί των βάλτων και τα πάρε-δώσε τους με τη Βαγδάτη στην εποχή των Χαλίφηδων είναι οι πραγματικοί πρωταγωνιστές. Ενδιάμεσα ξεδιπλώνονται έρωτες και καταιγίδες, ο Ντενί Γκετζ πλάθει ιστορίες πάντα γύρω από μια γυναίκα της κάθε εποχής που πάντα έχει το όνομα Αεμέρ. Αλλά μέσα από τις περιπέτειες αναδύονται τα βήματα της «μαγικής» πορείας των αριθμών.

Διαβάστε το και σίγουρα θα σας ανοίξει την όρεξη για να διαβάσετε περισσότερα για αυτά τα άγνωστα περάσματα της ανθρώπινης ιστορίας.