ΘΕΑΤΡΟ
Β. Μαγιακόφσκι: «Σύννεφο με παντελόνια»

Φύλλο: 902
Κυριάκος Μπάνος





«Αν θέλετε - Μπορώ να γίνω μανιασμένη σάρκα - ή αν γουστάρετε ν΄ αλλάξω τόνο όπως ο ουρανός - Θα γίνω άψογα τρυφερός - Δεν είμαι άντρας εγώ, είμαι ένα σύννεφο με παντελόνια»

Ογδόντα χρόνια μετά τον θάνατο του Βλαντιμίρ Μαγιακόφσκι, η τραγική μορφή του μεγαλύτερου ρώσου φουτουριστή ποιητή, ενός από τους σημαντικότερους λογοτέχνες της Οκτωβριανής Επανάστασης, επιζητά μια απελπισμένη αναμέτρηση με το σήμερα.

Στο «Ιδού εγώ. Βλαδίμηρος Μαγιακόφσκι - Το Σύννεφο με τα παντελόνια», τη θεατρική παράσταση που ανεβάζει ο Τάκης Τζαμαριάς στο Θέατρο Επί Κολωνώ, επιτυγχάνεται μια δημιουργική σύνθεση της ζωής και του έργου του ποιητή, με μια ταυτόχρονη προσπάθεια να βρεθεί η νοηματική συνέχεια στο σήμερα.

«Το ερώτημα με το οποίο αναμετρηθήκαμε όλοι από την αρχή είναι: το πόσο αφορά ΄το σύννεφο με παντελόνια΄ ως αυτόνομο έργο αλλά και η μεγαλοφυής δουλειά του Μαγιακόφσκι στο σύνολό της, το σήμερα», λέει στην Ε.Α. ο Γεράσιμος Μιχελής που ενσαρκώνει τον Ρώσο ποιητή. «Οφείλω να σου πω, πως μετά από πολύμηνη δουλειά που έξω από τις υποκριτικές της δυσκολίες κρύβει και μια σημαντική προσπάθεια για την νοηματική κατανόηση του έργου του μεγάλου αυτού λογοτέχνη, είναι εκπληκτικό το πόσο σύγχρονο φαντάζει σήμερα το έργο του Μαγιακόφσκι».

Είναι ήδη 1915, δυο χρόνια πριν την επανάσταση όταν ο Μαγιακόφσκι δημοσιεύει το «Σύννεφο με Παντελόνια», μια δουλειά που έμελε να γίνει το σύμβολο των Ρώσων φουτουριστών. Μόλις 22 ετών ο ίδιος, προλογίζει το ποίημα, δίνοντας το λογοτεχνικό στίγμα μιας ολόκληρης εποχής. Απέναντι στην αστική τέχνη και τους θεσμούς της ο Μαγιακόφσκι αναφέρει επιγραμματικά: «Στα 4 μέρη του ποιήματος αντιστοιχούν 4 κραυγές: Κάτω ο έρωτάς σας! Κάτω η τέχνη σας! Κάτω το καθεστώς σας! Κάτω η θρησκεία σας!».

Είναι η πολιτική του ταυτότητα που καθορίζει την τέχνη του. Στο κελί της απομόνωσης για την ανατρεπτική του δράση (όντας μέλος του Μπολσεβίκικου κόμματος από το 1908) είναι που ξεκινάει στα τέλη της πρώτης δεκαετίας του 20ου αιώνα το μεγάλο λογοτεχνικό του ταξίδι. Η ανάπτυξη του ρώσικου φουτουρισμού βρίσκει τον Μαγιακόφσκι, μετά από μια 11μηνη φυλάκιση, στη σχολή Καλών Τεχνών της Μόσχας να προσπαθεί να εκφράσει ακόμα και «τον τελευταίο προλετάριο».

«Προσπαθήσαμε εξ΄ αρχής να κρατήσουμε την λογική της ΄τέχνης που περπατάει στο δρόμο΄, όπως έλεγε και ο ίδιος Μαγιακόφσκι. Έτσι, παρόλο που σε ένα πρώτο επίπεδο το ποίημα έχει την δυνατότητα να θεατροποιηθεί, εντούτοις αντιληφθήκαμε την δυσκολία να γίνει κατανοητό με μιας. Η ανάγνωση σου δίνει την δυνατότητα να επανέρχεσαι σε σημεία πιο δύσκολα και σύνθετα και να ξαναπερνάς, να ανανεώνεις την νοηματική γραμμή. Στο θέατρο δεν μπορεί να γίνει αυτό. Νιώσαμε λοιπόν όλοι οι συντελεστές την ανάγκη να μπούμε στο πνεύμα του ποιήματος, του ποιητή, του βίου του και του έργου του.

Με την βοήθεια του Ιερώνυμου Πολλάτου, μαζέψαμε τα έργα του Μαγιακόφσκι, ποίηση και πεζά, γράμματα και λόγους αλλά και πολλούς σύγχρονούς του καθώς και αναφορές για τον Μαγιακόφσκι από τον Ρίτσο (που τον μετάφρασε στα ελληνικά) αλλά και από την Κατερίνα Γώγου, ενώ χρησιμοποιήσαμε και κομμάτια που θεωρήσαμε πως εξέφραζαν απόψεις της εποχής τους όπως η ποίηση της Άννας Αχμάτοβα.

Εμπειρία

Τα δέσαμε μαζί και βγήκε αυτό το αποτέλεσμα, σαφώς ποιητικό και λυρικό (πώς αλλιώς θα γινόταν, άλλωστε) αλλά ταυτόχρονα χωρίς να χάνει την ιστοριογραφική του σημασία. Σε αυτούς τους δύσκολους καιρούς, με πολύ σεβασμό, προσπαθήσαμε και εμείς να ακολουθήσουμε τη διαδρομή του ποιητή. Κόντρα στο ρεύμα. Γοητευτήκαμε και τρελαθήκαμε μαζί του. Χάσαμε τον ύπνο μας και είπαμε αυτή την εμπειρία να την επικοινωνήσουμε με το κοινό.

Θέλουμε να θεωρούμε πως κάνουμε μια παράλληλη δράση με όλα αυτά τα παιδιά που βγήκαν στο δρόμο τον Δεκέμβρη. Σαν να συμπληρώνουμε την δράση που έκανε ο κόσμος π.χ. στο πάρκο των Εξαρχείων που απελευθέρωσαν μια έκταση, της έδωσαν άλλο νόημα, την χάρισαν στον κόσμο. Ελπίζουμε πως είμαστε και εμείς κομμάτι αυτής της διαδικασίας, πως προσθέτουμε ένα ακόμα λιθαράκι στην κατανόηση της κοινωνικής και πολιτικής πραγματικότητας».

Το αποτέλεσμα είναι πραγματικά δυνατό. Με τον Γεράσιμο Μιχελή σε μια συγκλονιστική ερμηνευτική αφήγηση αλλά και όλους τους άλλους ηθοποιούς να τον συνοδεύουν με την ίδια ποιότητα. (η Τζούλη Σούμα στο ρόλο της Μπρικ, και της Αχμάτοβα, ο Δημήτρη Καραμπέτσης στο ρόλο του Οσιπ Μπρικ και του Πάστερνακ αλλά και οι Τάσος Σωτηράκης και Σοφία Παπαδοπούλου). Ο Τζαμαργιάς είτε με την βοήθεια των video της ομάδας Com.Odd.Or, είτε με την συνοδεία της πραγματικά επιβλητικής μουσικής (Π. Ανδριτσάκης - Τ. Σωτηράκης) είτε με την απόφαση να τοποθετήσει τον Μαγιακόφσκι ....δυο σκαλιά πιο πάνω, καταφέρνει να μεταφέρει στον θεατή τον ιδιόρρυθμο, εγωπαθή πολλές φορές, αλλά και προσηλωμένο στον σκοπό του επαναστατικού μετασχηματισμού της κοινωνίας, χαρακτήρα του Μαγιακόφσι. Του πιο παθιασμένου ποιητή της Οκτωβριανής Επανάστασης και ταυτόχρονα του πιο απελπισμένου ερωτευμένου, που η αυτοκτονία του στις 14 Απρίλη του 1930, θα έκανε τους Σταλινικούς να αναπνεύσουν με ανακούφιση, αλλά παράλληλα θα εκτόξευε τον μύθο του στο πάνθεον των τραγικότερων μορφών της παγκόσμιας λογοτεχνίας.


Θέατρο Επί Κολωνώ (Ναυπλίου 12 και Λένορμαν 94)

www.epikolono.gr Παρασκευή, Σάββατο, Κυριακή 21:00