Κομιξ: Ο Μπάτμαν επιστρέφει, με ένα πιο σκοτεινό μυστικό

Νέο βιβλίο υποστηρίζει ότι αληθινός δημιουργός του δεν είναι ο Μπομπ Κέιν....

Ο Σκοτεινός Ιππότης επέστρεψε. Για άλλη μια φορά, το μυστικό της αληθινής του ταυτότητας, διασώθηκε. Οχι όμως και το μυστικό της γέννησής του. Ενα σκοτεινό μυστικό που κόστισε στον άνθρωπο-νυχτερίδα έναν… γονιό.

«Κάθε ιστορία του Μπάτμαν υπογράφεται από τις λέξεις: "Μπάτμαν, του Μπομπ Κέιν". Αλλά αυτή δεν είναι όλη η αλήθεια» αναφέρει χαρακτηριστικά μια φράση διαφημίζοντας ένα βιβλίο που με πρωτότυπο τρόπο αποκαλύπτει μια μεγάλη αδικία: ο μαυροφορεμένος ήρωας έπρεπε κάθε φορά να υπογράφεται και από το όνομα Μπιλ Φίνγκερ.

Ποιος είναι αυτός; Ο «Μπιλ το Παιδί-Θαύμα: O μυστικός Συνδημιουργός του Μπάτμαν» (Bill The Wonder Boy: The secret Co-Creator of Batman) όπως λέγεται και η εικονογραφημένη έκδοση που υπογράφει ο Μαρκ Τάιλερ Νόμπλεμαν ο οποίος όχι μόνο αποκαλύπτει την ύπαρξη του άγνωστου συνεργάτη του Μπομπ Κέιν αλλά υποστηρίζει ότι πρόκειται στην ουσία και για τον αληθινό εμπνευστή του διάσημου καρτούν.

Εκείνος, σύμφωνα με τον συγγραφέα ήδη μιας πληθώρας εικονογραφημένων βιβλίων, σκέφτηκε το όνομα του Gotham City και το alter ego του Μπάτμαν, τον εκατομμυριούχο Μπρους Γουέιν. Εκείνος, χάρισε στον υπερασπιστή της δικαιοσύνης τη μάσκα με τα μάτια της αράχνης αλλά και τον σύντροφό του τον Ρόμπιν. Εκείνος στην ουσία εμπνεύστηκε ακόμη και το ίδιο το όνομα του Μπάτμαν: ο Κέιν που είχε πάντα όλα τα προνόμια είχε απλώς δημιουργήσει έναν Ανθρωπο-Πουλί, με έντονη επιρροή από τα εικονογραφημένα του Φλας Γκόρντον.

Μένει επομένως, το ερώτημα: εφόσον είναι όλα αυτά αλήθεια, γιατί ο ίδιος ο Μπιλ Φίνγκερ δεν προσπάθησε να διεκδικήσει τις δάφνες που του άξιζαν; 

Η ιστορία είναι πιο περίπλοκη και από το ίδιο το δράμα στην «Επιστροφή» του Σκοτεινού Ιππότη. Τι συνέβη ακριβώς; Ηταν περί το 1939, όταν η επιτυχία του Σούπερμαν ώθησε τον εκδοτικό του οίκο - που αργότερα θα ονομαζόταν DC Comics - να δημιουργήσει έναν καινούριο σούπερ ήρωα. Θα τον αναλάμβανε ο σκιτσογράφος Μπομπ Κέιν ο οποίος ήδη από την προηγούμενη χρονιά συνεργαζόταν με τον Μπιλ Φίνγκερ. Τα ονόματά τους δεν ζευγάρωσαν ωστόσο ποτέ. Γιατί; «Εκείνη την εποχή η συνεργασία μεταξύ δημιουργών ήταν συνηθισμένη: ήταν όμως συνηθισμένο να γίνονται συμφωνίες που έκρυβαν μία υπογραφή ακριβώς για να φανεί μόνο η άλλη» εξηγεί ο Νόμπλεμαν σύμφωνα με την ιταλική εφημερίδα La Repubblica. 

Ο Φίνγκερ επίσης είχε την ίδια περίοδο οικονομικές δυσχέρειες οπότε του φαινόταν ήδη πολύτιμη η δουλειά που του ανέθεσε ο Κέιν για τον εκδοτικό οίκο. Δεν φαντάστηκε όμως πόσο πολύτιμος θα αποδεικνυόταν ο ίδιος ο Μπάτμαν. Και όταν, τη δεκαετία του '60 ο Μπιλ ύψωσε τελικά τη φωνή, το μόνο που κέρδισε ήταν αχαριστία... 

Ετσι, ο αληθινός πατέρας του σούπερ ήρωα πέθανε το 1974 άγνωστος και φτωχός, στα 60 του χρόνια ενώ οι πληροφορίες για τον ίδιο ήταν ελάχιστες. Οσο για την ιστορία του, ήταν γνωστή μόνο μεταξύ κάποιων φανατικών των κόμικς οι οποίοι υποστήριζαν επίσης ότι ο Μπομπ Κέιν δεν έχανε ευκαιρία να εκμεταλλεύεται τη δουλειά των άλλων ούτε δίσταζε να δηλώνει ότι ήταν ο μοναδικός δημιουργός του Μπάτμαν από την αρχή, παρά τα ολοφάνερα κατά καιρούς διαφορετικά στιλ. Μάλιστα, κάποτε ο Κέιν εξέφρασε τη λύπη του για την απόκρυψη της συνεργασίας από την αρχή, ωστόσο και πάλι δεν αναγνώρισε τον Φίνγκερ ως συνδημιουργό.

Μέχρι που εμφανίζεται ο νεαρός Νόμπλεμαν. Συγγραφέας ήδη πολλών κόμικς, μεταξύ των οποίων και η επιτυχημένη βιογραφία των δημιουργών του Σούπερμαν Τζέρι Σίγκελ και Τζο Σάστερ («Boys of Steel») αυτή τη φορά δημιουργεί μια ιστορία όπου πρωταγωνιστής είναι ο ίδιος: ο Μαρκ, ο οποίος μάχεται να αποδώσει δικαιοσύνη. Μέσα από την εικονογράφηση - που υπογράφει ο Τάι Τέμπλετον- , περιγράφεται η ανάμειξη του Φίνγκερ στη δημιουργία του Μπάτμαν ενώ πιο λεπτομερείς πληροφορίες στο τέλος, αποκαλύπτουν περισσότερα στοιχεία για τον μυστηριώδη καλλιτέχνη αλλά και για τον ίδιο τον Μαρκ Νόμπλεμαν ο οποίος καταθέτει την άποψή του έπειτα από εκτεταμένες έρευνες. Η αναζήτηση της αλήθειας άλλωστε, συνεχίζεται ακόμη.

«Πέντε χρόνια μελετών και δεν έχω τελειώσει» λέει και πάλι ο ίδιος ο συγγραφέας, ο οποίος εξηγεί ότι κάθε φορά που βρίσκει κάποια επιπλέον πληροφορία ενημερώνει το blog του (http://noblemania.blogspot.gr). Νεότερες αποκαλύψεις περιλαμβάνουν τη φωτογραφία του χαμένου γραφείου του Μπιλ, κάποια γράμματα και η μαρτυρία των ηλικιωμένων γειτόνων που θυμούνται, για παράδειγμα, την παράξενη και πανέμορφη γυναίκα του, την Πόρτια.

Η Αθηνά, η κόρη του μοναδικού γιου, Φρεντ, ο οποίος πέθανε και εκείνος 36 μόλις ετών, έμαθε περισσότερα πράγματα για τον παππού της από τον Μαρκ παρά από την οικογένειά της. Και είναι μάλιστα η ίδια η εγγονή που έχει το δικαίωμα να ζητήσει τα δικαιώματα του Φίνγκερ. Σαν τη Κάτγουμαν που θα μπορούσε να ζητήσει την χαμένη κληρονομιά του Μπάτμαν.

Τι ειρωνεία: «Εβδομήντα χρόνια μετά ο Μπάτμαν εξακολουθεί να μας κατακτά γιατί αντιπροσωπεύει τον μοναδικό (σούπερ) ήρωα που δεν ψάχνει τη δικαιοσύνη για τον εαυτό του» αναφέρει και πάλι ο Νόμπλεμαν ο οποίος συμπληρώνει. «Και κυρίως - αντίθετα από τον Σούπερμαν - δεν ψάχνει την αναγνώριση της κοινωνίας, η οποία τον απαρνείται. Και η ιστορία του άγνωστου πατέρα του είναι στην ουσία η ιστορία μιας αναγνώρισης που έχει απορριφθεί». 

Το Βήμα 

Παγκοσμιοποίηση και περιβάλλον - γιατι το πρασινο ειναι κόκκινο του Paul McGarr

Παγκοσμιοποίηση και περιβάλλον - γιατι το πρασινο ειναι κόκκινο

Συγγραφείς: Paul McGarr
Εκδόσεις: Μαρξιστικό Βιβλιοπωλείο
Σελίδες: 101

Τιμή: 8 €





Η σχέση ανάμεσα στα ανθρώπινα όντα και στο περιβάλλον, αποτελεί σήμερα κεντρικό ζήτημα για εκατομμύρια ανθρώπους σ' όλο τον κόσμο. Την τελευταία δεκαετία, το φάντασμα της περιβαλλοντικής καταστροφής πλανάται πάνω μας σε μια κλίμακα που οι προηγούμενες γενιές ούτε καν μπορούσαν να φανταστούν.
Το πιο σοβαρό ζήτημα είναι η απειλή της υπερθέρμανσης της γης, που οφείλεται στην αύξηση των εκπομπών των "αερίων του θερμοκηπίου". Αν δεν υπάρξει αναστροφή του φαινομένου, οι συνέπειες μπορεί να αποδειχθούν καταστροφικές.
Υπάρχει ακόμα ο φρικιαστικός κίνδυνος ενός πυρηνικού ολοκαυτώματος, ενώ μια νέα περιβαλλοντική απειλή που εμφανίστηκε τη δεκαετία του '90 είναι οι γενετικά μεταλλαγμένοι οργανισμοί.
Αυτά τα προβλήματα έχουν πάψει να απασχολούν μόνο μικρές ομάδες ή αντιπαραθέσεις ανάμεσα σε ειδικούς. Ήταν κεντρικά σε όλες τις μεγάλες διαδηλώσεις του αντικαπιταλιστικού κινήματος, από το Σιατλ μέχρι την Πράγα και το Κεμπέκ.
Ο στόχος αυτού του βιβλίου είναι να βαθύνει ακόμα περισσότερο τη συζήτηση. Εστιάζει σε δυο κύρια ζητήματα, στην υπερθέρμανση της γης και στους γενετικά μεταλλαγμένους οργανισμούς, για να υποστηρίξει ότι οι ρίζες της περιβαλλοντικής απειλής βρίσκονται στο ίδιο το καπιταλιστικό σύστημα. Και να καταλήξει, ότι το κλειδί για μια διέξοδο από την κρίση βρίσκεται στην ανατροπή του συστήματος που "κάνει τον κόσμο μας εμπόρευμα" και στην προοπτική μιας σοσιαλιστικής κοινωνίας. Με λίγα λόγια, ότι το πιο αποτελεσματικό "πράσινο" είναι "κόκκινο".

Νέο βιβλίο "Η πάλη ενάντια στο ρατσισμό σήμερα". Kαθαρές απαντήσεις

 γράφει ο Νίκος Λούντος

Ο Γκέμπελς, ο Υπουργός Προπαγάνδας των ναζί, έλεγε πως “Αν πεις ένα μεγάλο ψέμα και συνεχίσεις να το επαναλαμβάνεις, ο κόσμος στο τέλος θα το πιστέψει. Το ψέμα θα παραμένει πιστευτό για όσον καιρό το Κράτος μπορεί να προστατεύει το λαό από τις πολιτικές, οικονομικές και στρατιωτικές συνέπειες του ψέματος. Γι' αυτό είναι ζωτικής σημασίας για το κράτος να καταστέλλει την αντίθετη γνώμη, γιατί η αλήθεια είναι ο θανάσιμος εχθρός του ψέματος και κατά συνέπεια η αλήθεια είναι ο μεγαλύτερος εχθρός του Κράτους”.
Στη μάχη ενάντια στο ρατσισμό και το φασισμό, είμαστε όλοι καθημερινοί μάρτυρες για το πώς παίζεται αυτό το γκεμπελικό επικίνδυνο παιχνίδι. Οι μετανάστες είναι εκατομμύρια γράφουν οι εφημερίδες, φέρνουν ασθένειες, ευθύνονται για την κρίση και την ανεργία, είναι στην πλειονότητά τους εγκληματίες. Το ψέμα επαναλαμβάνεται και επαναλαμβάνεται, μέχρι που γίνεται επίσημα αποδεκτή αλήθεια. Η νέα έκδοση του Μαρξιστικού Βιβλιοπωλείου “Η πάλη ενάντια στο ρατσισμό σήμερα” είναι μια έκδοση με 30 αλήθειες απέναντι σε τριάντα ψέματα και μ'αυτή την έννοια το περιεχόμενό του μπορεί να είναι “ο μεγαλύτερος εχθρός” του φασισμού.
Ο Θανάσης Καμπαγιάννης έγραψε το βιβλίο, με ακριβώς αυτόν τον σχεδιασμό. Απαντώντας με συντομία και σαφήνεια σε τριάντα ερωτήσεις προσφέρει ένα χρηστικό εργαλείο σε κάθε μαχητή και μαχήτρια του αντιρατσισμού και του αντιφασισμού. Όπως γράφει στον πρόλογό του: “Το φυλλάδιο αυτό επιχειρεί να βοηθήσει με ιδέες και επιχειρήματα σε ένα από τα πιο επείγοντα μέτωπα που έχει μπροστά του το εργατικό κίνημα και η Αριστερά στην Ελλάδα: τη μάχη ενάντια στο ρατσισμό. Οι νεοναζί της Χρυσής Αυγής τρέφονται από τη ρατσιστική προπαγάνδα που καλλιεργούν οι κυβερνήσεις, τα ΜΜΕ και τα αφεντικά. Τα πράγματα ήρθαν έτσι που η νίκη κατά των δυνάμεων του μνημονίου, αλλά και το τσάκισμα των νεοναζί, περνάει αναγκαστικά μέσα από το γκρέμισμα των ιδεολογημάτων του ρατσισμού”.

“Χωράμε όλοι”

Τι είναι ο ρατσισμός; Πόσοι είναι οι μετανάστες και οι πρόσφυγες στην Ελλάδα; Μήπως “δεν χωράμε άλλοι”; Ευθύνονται οι μετανάτες για την εγκληματικότητα; Βλάπτουν την οικονομία; Τι είναι το Δουβλίνο 2;
Αυτές είναι μερικές από τις τριάντα ερωτήσεις για τις οποίες ολοι καταλαβαίνουμε τι αξία έχει να έχουμε καθαρές και πειστικές απαντήσεις. Στις περισσότερες περιπτώσεις, είναι εντυπωσιακό πόσο εύκολες είναι οι απαντήσεις αν διώξεις το προπέτασμα καπνού της συνηθισμένης προπαγάνδας. Ας πάρουμε για παράδειγμα το ζήτημα της εγκληματικότητας. Οι ανθρωποκτονίες στην Ελλάδα έχουν παραμείνει στα ίδια επίπεδα από τις αρχές της δεκαετίας του '90 (138 το 1991, 143 κατά μέσο όρο την τελευταία 20ετία). Όπως αναφέρεται στο βιβλίο: “Για να έχουμε μια αίσθηση των αριθμών, ο μέσος όρος των νεκρών σε τροχαία ατυχήματα τη δεκαετία 2000-2012 στην Ελλάδα ήταν 1.400 άνθρωποι το χρόνο! Αν σκεφτούμε πόσο μελάνι και σάλιο χύνεται για την εγκληματικότητα και πόσο για την οδική ασφάλεια, καταλαβαίνουμε πόσο κατασκευασμένη είναι η συζήτηση για τη βαριά εγκληματικότητα”. Παρακάτω παρουσιάζεται το θαμμένο στοιχείο που έδωσε πρόσφατα η ΕΛΑΣ, ότι η συμμετοχή Ελλήνων σε κλοπές, διαρρήξεις, ληστείες αυξάνεται ραγδαία τα τελευταία χρόνια. Δεν είναι η μετανάστευση αλλά η κρίση και η φτώχεια που αυξάνει την εγκληματικότητα.
Στο ερώτημα αν η μετανάστευση κάνει τις χώρες φτωχότερες, το βιβλίο υπενθυμίζει μια βασική αλήθεια, ότι οι πλουσιότερες χώρες του κόσμου είναι αυτές που δέχθηκαν μετανάστες (οι ΗΠΑ, η Γερμανία), γιατί η μετανάστευση γεννάει πλούτο, αυξάνει τις επενδύσεις και τις δουλειές, φέρνει κέρδη στα ταμεία, μπορεί να βελτιώσει το σύστημα υγείας, γιατί αυτοί που μεταναστεύουν είναι νέοι, υγιείς και έχουν έρθει για δουλειά, όχι συνταξιούχοι. Απέναντι στο μύθο ότι οι Έλληνες που μετανάστευσαν σε άλλες χώρες το έκαναν με καλύτερους όρους, ο συγγραφέας υπενθυμίζει ότι οι Έλληνες που πήγαν στην Αμερική στις αρχές του 20ου αιώνα ήταν οι “Πακιστανοί” της εποχής, καταγράφονταν ως “μαύροι” και όχι ως “λευκοί”, ενώ γινόταν και διαχωρισμός εναντίον των εγκληματιών Ελλήνων και Ιταλών απέναντι στους παλιότερους μετανάστες από τη Βόρεια Ευρώπη που ήταν πλέον “καλοί” και “ενσωματωμένοι”.
Το βιβλίο δεν μένει μόνο στα ερωτήματα για τη μετανάστευση, αλλά προχωράει και στο πώς μπορούμε να σταματήσουμε τη φασιστική απειλή. Τονίζει ότι η άνοδος της Χρυσής Αυγής δεν ήταν αναπόφευκτη, ούτε οφείλεται στο μεταναστευτικό “πρόβλημα” αλλά καλλιεργήθηκε συστηματικά από τα πάνω: «κυρίαρχο ρόλο έπαιξαν σε διατεταγμένη υπηρεσία τα κόμματα του Μνημονίου και τα κυρίαρχα ΜΜΕ. Το ρατσιστικό ΛΑΟΣ και η εκλογή του το 2007 άνοιξε το δρόμο στην είσοδο της Χρυσής Αυγής στην πολιτική σκηνή(...) Η Νέα Δημοκρατία βοήθησε πολυποίκιλα τη Χρυσή Αυγή: τα στελέχη της στην Α' Αθήνας κάλυψαν την παρουσία των νεοναζί στις συγκεντρώσεις “αγανακτισμένων Ελλήνων κατοίκων”, ενώ ο μηχανισμός της βοήθησε τη Χρυσή Αυγή ως αντίβαρο και πλαγιοκόπηση στο ΛΑΟΣ (δύο πρώην υπαρχηγοί της Χρυσής Αυγής, ο Κουσουμβρής και ο Ζαφειρόπουλος έχουν ομολογήσει ανοιχτά ότι η Νέα Δημοκρατία τύπωνε φυλλάδια της ναζιστικής συμμορίας».
Το μικρό αυτό βιβλίο των 80 σελίδων πρέπει να φτάσει παντού, σε κάθε τοπική οργάνωση της ΚΕΕΡΦΑ, σε κάθε γειτονιά, σχολή, σχολείο, εργατικό χώρο. Η αντιφασιστική δράση είναι αυτή που μπορεί να τσακίσει τους φασίστες, αλλά είναι σημαντικό βήμα να καθαρίσουμε τις περιοχές μας από τη δηλητηριώδη επίδραση του ρατσιστικού ψέματος.


Εργατική Αλληλεγγύη

Μαρξιστικό Βιβλιοπωλείο

Περιοδικό: BABUSHKA τεύχος 15: God save the Queen (κυκλοφορεί)

BABUSHKA τεύχος 15, 21 Οκτώβρη 2012
το περιοδικό της αμαρκάλευτης ενημέρωσης...

• Είναι το ευρώ ηλίθιε...
• Η Ευρώπη του φόβου
• Ο ΜΑΤχαριότατος
• ΑΦΙΕΡΩΜΑ: Ένα καράβι για τη Γάζα
• Συνέντευξη: ΠΕΤΡΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ
• ΔΙΑΡΚΗΣ ΠΑΛΗ ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΟ ΣΙΔΕΡΕΝΙΟ ΤΑΚΟΥΝΙ ΤΗΣ ΟΛΙΓΑΡΧΙΑΣ

 διαβάστε εδώ

“Ένας Γαλιλαίος σε
2000 χρόνια είναι υπεραρκετός.”
Πάπας Πίος XII, 1876-1958,
Πάπας της Ρώμης

“Η πυρηνική εποχή
έχει αναιρέσει την ιδέα της τα
εχνολογικής προόδου και ο Μαρξισμός έχει αναιρεθεί από τον Σταλινισμό.
Γι’ αυτό οι άνθρωποι έχουν επιστρέψει στη θρησκεία.”
Reinhold Niebuhr, 1892-1971,
 Αμερικανός θεολόγος

“Οι άνθρωποι μπορεί
να καυγαδίσουν για τη θρησκεία
τους, να γράψουν ή να πολεμήσουν γι’ αυτήν. Μπορεί να κάνουν οτιδήποτε παρά να ζήσουν σύμφωνα με αυτήν.”
Charles Caleb Colton, 1780-1832,
Άγγλος κληρικός & συγγραφέας

“Το πρόβλημα, όταν
γράφεις για θρησκευτικά θέματα,
 είναι ότι διατρέχεις τον κίνδυνο να προσβάλεις κάποιους ευσεβείς θρησκευόμενους ανθρώπους, που μετά σε κυνηγάνε με χασαπομάχαιρα.”
Dave Barry, 1947-, Αμερικανός
δημοσιογράφος

“Είναι πιθανό η ανθρωπότητα
να βρίσκεται στο κατώφλι μια χρυσής εποχής. Αν είναι έτσι όμως, πρέπει πρώτα να αποκεφαλίσουμε το δράκο που φυλάει την πόρτα, και ο δράκος αυτός είναι η θρησκεία.”
                          Bertrand Russell, 1872-1970,
           Βρετανός φιλόσοφος

“Κι αν ακόμα υπάρχει
Θεός, αμφιβάλλω ότι έχει τη
ματαιοδοξία να προσβάλλεται
από αυτούς που αμφισβητούν
την ύπαρξή Του.”
Bertrand Russell, 1872-1970,
Βρετανός φιλόσοφος

“Μάζεψε μια ομάδα
ανθρώπων με κριτήριο τα ισχυρά
θρησκευτικά τους φρονήματα, και θα έχεις -εγγυημένα- μια νοσηρή κατάσταση, εκφρασμένη με εγκλήματα,
ανωμαλία, παράνοια.”
H.P. Lovecraft, 1890-1937,
Αμερικανός συγγραφέας

“Υπήρξε μια εποχή
που όλοι οι άνθρωποι πίστευαν στο
Θεό και η Εκκλησία κυβερνούσε τον
κόσμο. Η εποχή αυτή ονομάζεται
Μεσαίωνας”
Richard Lederer, 1938-,
Αμερικανός συγγραφέας

“Ο χριστιανισμός είναι
εχθρός της ελευθερίας και του
πολιτισμού.”
August Bebel, 1840-1913,
Γερμανός σοσιαλιστής

Η αληθινή 28 Οκτώβρη 1940: Δύο τάξεις, δύο κόσμοι στον πόλεμο

 

Χιλιάδες φαντάροι ακρωτηριάστηκαν στο Μέτωπο

 γράφει ο Λέανδρος Μπόλαρης


Οι παρελάσεις της 28 Οκτωβρίου θα μετατραπούν σε διαδηλώσεις ενάντια στους φασίστες, την κυβέρνηση της τρόικας εσωτερικού. Όπως πέρσι και πρόπερσι, θα ακουστούν φωνές γεμάτες ιερή αγανάκτηση για την σπίλωση της «εθνικής επετείου». Στην πραγματικότητα, το δίκιο θα το έχουν οι διαδηλωτές, όχι μόνο για το παρόν, αλλά και ιστορικά. Γιατί αν κάτι ανέδειξε ο πόλεμος του 1940-41 ήταν ο χωρισμός της κοινωνίας σε δυο αντίπαλα ταξικά στρατόπεδα που θα αναμετριόνταν τα επόμενα χρόνια.
Ο πόλεμος που ξέσπασε το 1940 ήταν το βαλκανικό παρακλάδι του ιμπεριαλιστικού Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Η φασιστική Ιταλία επιτέθηκε στην Ελλάδα της 4ης Αυγούστου για δυο λόγους. Ο πρώτος, γιατί βρισκόταν υπό πίεση να αποδείξει ότι ήταν ακόμα μια μεγάλη δύναμη τουλάχιστον στα Βαλκάνια και την Μεσόγειο απέναντι στην ναζιστική Γερμανία που μόλις είχε βάλει χέρι στα πετρέλαια της Ρουμανίας. Ο δεύτερος, ήταν η κατάρρευση της Γαλλίας τον Ιούνη εκείνης της χρονιάς. Αυτή η εξέλιξη εκλήφθηκε από το ιταλικό φασιστικό καθεστώς ως αλλαγή των στρατιωτικών συσχετισμών υπέρ του.
Από την άλλη, η δικτατορία του Μεταξά στην Ελλάδα λειτουργούσε ως φρουρός των αγγλικών συμφερόντων. Η δικτατορία της 4ης Αυγούστου από άποψης ιδεολογίας δεν έκρυβε την σχέση της με τον φασισμό. Η συμμορία της Χρυσής Αυγής έχει εικόνισμα τον Μεταξά. Όμως, αυτός, ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του ’30 είχε αναγάγει σε δόγμα την συμπαράταξη με την Αγγλία. Εκεί ήταν τα συμφέροντα των ελλήνων καπιταλιστών και η δικτατορία του τα εξυπηρετούσε πιστά, τόσο στην εσωτερική όσο και στην εξωτερική πολιτική της.
Η ιταλική εισβολή κατέληξε μέσα σε λίγες μέρες σε φιάσκο. Έπασχε, από την σύλληψή της ακόμα, από την αναντιστοιχία σκοπών και μέσων, ακόμα κι αν οι αρχικοί σκοποί της, η κατάληψη της Πρέβεζας, ήταν περιορισμένοι. Όταν ο ελληνικός στρατός ολοκλήρωσε την επιστράτευση (μια μερική επιστράτευση είχε γίνει ήδη την άνοιξη του 1939) πέρασε στην αντεπίθεση. Τότε σημειώθηκαν οι επιτυχίες που ονομάστηκαν «αλβανικό έπος» και έφεραν τον ελληνικό στρατό περίπου 80 χιλιόμετρα μέσα στο έδαφος της κατεχόμενης από τους Ιταλούς Αλβανίας.
Επιφανειακά, αυτό που επικρατούσε, στην πρώτη φάση του πολέμου, ήταν ο ενθουσιασμός και η «εθνική ενότητα». Το καθεστώς της 4ης Αυγούστου, το Παλάτι, οι στρατηγοί, οι εφημερίδες, έκαναν ό,τι περνούσε από το χέρι τους για να δείξουν ότι «είμαστε όλοι μαζί». Όμως, αυτό ήταν η επιφάνεια. Όσο περνούσαν οι βδομάδες και οι μήνες, το μέτωπο πάγωνε –κυριολεκτικά και μεταφορικά– τόσο αναδεικνυόταν η φρικτή όψη του πολέμου και μαζί της το ταξικό χάσμα στην κοινωνία.
Ο Θανάσης Χατζής, στέλεχος τότε του ΚΚΕ –κατόπιν θα γινόταν ο πρώτος γραμματέας του ΕΑΜ- αναφέρει στο βιβλίο του Οι Ρίζες της Εθνικής Αντίστασης: «Οι αξιωματικοί των “καλών οικογενειών” είχαν συγκεντρωθεί στα επιτελεία και τις ανώτερες θέσεις της ΕΟΝ και οργάνωναν μεγαλοπρεπείς γιορτές για τις μεγάλες νίκες του έθνους». (Η ΕΟΝ είχε ιδρυθεί από την δικτατορία με υποχρεωτική συμμετοχή όλων των νέων. Οι μαθητικές παρελάσεις ήταν ακόμα μια μιλιταριστική καινοτομία της δικτατορίας).

“Τρικούβερτο γλέντι”

Και συμπληρώνει ο Χατζής: «ήταν και κάτι άλλο που ερέθιζε τους φαντάρους. Οι ηγέτες των μετόπισθεν και των καταφυγίων, οι καλαμαράδες της Αθήνας παρουσίαζαν τον πόλεμο σαν τρικούβερτο γλέντι με χαρές και γλέντια για τους έλληνες φαντάρους και τους Ιταλούς τρομοκρατημένους λαγούς που φεύγανε μονάχα με το άκουσμα της ιαχής “Αέρα!”. Έκρυβαν την πραγματικότητα…»
Ο Ελ. Ειμαρμένος που ήταν επιστρατευμένος σε ειδική υπηρεσία στο μέτωπο περιγράφει την κατάσταση στο νοσοκομείο των Ιωαννίνων:
«Από είκοσι ημερών, 4-5 γιατροί του νοσοκομείου Ιωαννίνων χειρουργούσαν αδιάκοπα μέρα νύχτα, χωρίς να ξέρουν ποιον, χωρίς να ρωτάνε αν θέλει, πώς και πού τραυματίσθηκε, χωρίς αναισθητικά, χωρίς αρκετά φάρμακα, με εργαλεία ελλιπή, χωρίς γάντια, χωρίς να λένε λέξη. Ένας νοσοκόμος με ματωμένη ποδιά κουβαλούσε μέσα σε κουτιά τα κομμένα μέλη, δάκτυλα, πόδια, χέρια, μαυροκόκκινα. Κάθε γιατρός πριν τελειώσει καλά-καλά την εγχείριση φώναζε: Άλλος, εμπρός...»
Στον πόλεμο οι ταξικές διαφορές δεν εξαφανίζονται, αντίθετα, εντείνονται και στο στρατό παίρνουν διαστάσεις παροξυσμού. Είναι εντυπωσιακό πως τέτοιου είδους εμπειρίες είναι εξοβελισμένες όχι μόνο από τον επίσημο «λόγο» του κράτους αλλά και της ίδιας της Αριστεράς. Όμως, θραύσματά τους υπάρχουν καταγεγραμμένα. Όπως στο «Ημερολόγιο» του Δημήτρη Λουκάτου. Εικόνα πρώτη, επιστράτευση, Νοέμβρης 1940:
«Ένα περίεργο πράμα. Κανείς απ’ όλους τους “Έμπεδους” δεν θέλει να φύγη για το Μέτωπο. Όλοι θά΄‘τανε ευτυχείς, αν τους κρατούσανε εδώ. Πού είναι, λοιπόν, τα φανταχτερά λόγια “οι φαντάροι μας αδημονούν να μεταβούν εις την πρώτην γραμμήν”;».
Εικόνα δεύτερη, στρατωνισμός στην Κηφισιά πριν την αποστολή στο μέτωπο:
«Οι κυρίες της Κηφισιάς έχουν οργανώσει, και για τις οικογένειες των επιστρατευμένων, συσσίτια. Τρίτη, Πέμπτη και Σάββατο, φτιάχνουν ένα φαΐ. Μια έγκυος μου παραπονιέται πως λιποθυμάει συχνά από την πείνα. Ο άνδρας της είναι εργάτης άνεργος και ανάπηρος. Όμως, οι “φιλάνθρωπες” κυρίες τη διώχνουν, κάθε που πάει να ζητήσει συσσίτιο, γιατί ο “κανονισμός δεν προβλέπει τας οικογενείας των μη επιστρατευμένων”».
Συσσίτια, λιποθυμίες από την πείνα σε εργατικές οικογένειες; Δεν είναι (ακόμα) η Αθήνα του λιμού τον χειμώνα του ‘41-‘42, είναι η Αθήνα του «ένδοξου πολέμου».
Η συνέχεια των «ημερολογιακών σημειώσεων» έχει πολύ λίγους ηρωισμούς και πατριωτική έξαρση –και αυτό έχει τη σημασία του, ακριβώς επειδή ο συγγραφέας του δεν αμφισβητεί στο παραμικρό το δίκαιο χαρακτήρα του πολέμου. Είναι, όμως, γεμάτες με εικόνες που αναδεικνύουν το χάσμα που χώριζε αξιωματικούς και φαντάρους. Ακόμα και στην πρώτη γραμμή ζούσαν σε ξεχωριστούς κόσμους. Οι πρώτοι σε ζεστά σπίτια, με καλό φαΐ, με ένα σμήνος ορντινάντσες, οι δεύτεροι στην ψείρα και την πείνα.
Εικόνα τρίτη, ένα επεισόδιο που ακριβώς επειδή είναι «ασήμαντο» φανερώνει όσα θα χρειάζονταν σελίδες επί σελίδων να αναλυθούν. Ένας λοχίας δεν φτιάχνει στην ορισμένη προθεσμία τους καταλόγους για τα συνεργεία των «χωριατών» (Αλβανών) που πρέπει να κόψουν ξύλα για τα συρματοπλέγματα:
«Ο Ταγματάρχης απαιτεί να τους έχη σε μια ώρα… “Δεν είναι εύκολο, κ. Ταγματάρχα”. Ο Ταγματάρχης τον αρχίζει, αντί γι’ απάντηση, στα χαστούκια. Εκεί μπροστά μας και μπροστά στους χωριάτες, τους Αλβανούς. “Να, να, να, παλιοτόμαρο! Κοπρόσκυλο!”».

Ανυπακοή

Τον Απρίλη του 1941 η κατάρρευση των μετώπων μετά την εισβολή της Βέρμαχτ συνοδεύτηκε από φαινόμενα μαζικής ανυπακοής των φαντάρων, ακόμα και στάσεων. Ο στρατηγός Μπάκος δήλωνε σε μια σύσκεψη: «..ανέφερα επανειλημμένα και αναφέρω μετά παρρησίας ότι η κατάστασις εξελίσσεται ραγδαίως επί τα χείρω. Διαρροή, ανυπακοή, εγκατάλειψις αξιωματικών, επιτείνονται παρόλα τα ληφθέντα μέτρα και τουφεκισμούς».
Ο Λουκάτος δίνει μια παρόμοια εικόνα: «Πολλοί έχουν ντυθεί εντελώς πολιτικά. Είχανε μαζί τους μουλάρια και τα δώσανε στους χωριάτες για να ντυθούνε έτσι. Για να μην τους πιάσουνε οι Γερμανοί. Εκείνο που διαπιστώνω είναι πως όλοι χαίρονται για την έκβαση αυτής της διάλυσης». Λίγο πριν, φαντάροι είχαν πλακώσει στα χαστούκια και είχαν αφοπλίσει αξιωματικό που πήγε να τους βάλει σε σχηματισμό.
Ο Παντελής Πουλιόπουλος, ο επαναστάτης διεθνιστής σύντροφος του Τρότσκι που βρισκόταν στις φυλακές του Μεταξά, σημείωνε μετά το ξέσπασμα του ελληνο-ιταλικού πολέμου:
«Ο ιταλοελληνικός πόλεμος είναι απλώς ένας τομέας του μεγάλου ιμπεριαλιστικού πολέμου που γίνεται παγκόσμιος, είναι δηλαδή πόλεμος ιμπεριαλιστικός. Σε αυτόνε κρίνεται η κυριαρχία των μεσογειακών βάσεων και διαβάσεων του αγγλοαμερικάνικου ιμπεριαλισμού στην σύγκρουσή του με τον Άξονα. (Γερμανία, Ιταλία, Ιαπωνία) στην Ευρώπη, Ασία και Αφρική και μ’ αυτόν οι έλληνες ιμπεριαλιστές υπερασπίζοντας το έδαφος της εκμετάλλευσής τους, διεκδικούν συνάμα την επέκτασή τους στην Βαλκανική, στα νησιά της ανατολικής Λεκάνης της Μεσογείου και αλλού».
Οι επαναστάτες δεν ήταν αδιάφοροι απέναντι στην πάλη ενάντια στο φασισμό. Αυτό που έλεγαν, για χρόνια, είναι ότι η εργατική τάξη δε μπορεί να βασίζεται σε αυτόν τον αγώνα σε δυνάμεις που θέλουν να την πνίξουν: τις αστικές τάξεις και τις ιμπεριαλιστικές μεγάλες δυνάμεις.
Όταν έγραφε αυτές τις γραμμές ο Πουλιόπουλος και οι σύντροφοί του ήταν μια χούφτα αγωνιστές στα μπουντρούμια της δικτατορίας. Η «μεγάλη δύναμη» στην Αριστερά ήταν το ΚΚΕ, με επικεφαλής τον «αρχηγό» Ζαχαριάδη. Στις 2 Νοέμβρη, δημοσιεύεται η περίφημη «Ανοιχτή Επιστολή» του: «Στον πόλεμο αυτό που τον διευθύνει η κυβέρνηση Μεταξά, όλοι μας πρέπει να δώσουμε όλες μας τις δυνάμεις χωρίς επιφύλαξη...» έγραφε.
Ηταν ο προάγγελος μιας γραμμής που θα αφόπλιζε το κίνημα, ιδεολογικά και κυριολεκτικά τα επόμενα χρόνια: η γραμμή που έλεγε ότι αυτό που προέχει είναι η «Εθνική Ενότητα» στον «μεγάλο πόλεμο των Συμμάχων». Ήταν η πολιτική που έφερε τους συμβιβασμούς που οδήγησαν σε συντριβή το κίνημα της Αντίστασης.
Όμως, αυτό βρισκόταν ακόμα στο μέλλον. Οι εμπειρίες του πολέμου 1940-41 κλόνισαν ανεπανόρθωτα τη δυνατότητα της άρχουσας τάξης να κυβερνάει. Η δικτατορία της 4ης Αυγούστου και μαζί της η μοναρχία, η κλίκα των ανώτερων αξιωματικών, έγιναν μισητές στον κόσμο που μάτωσε και πείνασε στους μήνες των «ένδοξων μαχών». Είτε έμειναν στην Ελλάδα για να γίνουν δωσίλογοι των ναζί, είτε πήγαν στην Μέση Ανατολή υπό την προστασία των Εγγλέζων.
Γι’ αυτό πάλι ο Π. Πουλιόπουλος πρόβλεπε σωστά όταν έγραφε τον Μάη του 1941: «Το πρώτο επαναστατικό “ξέφωτο” και η πρώτη νέα επαναστατική εξόρμηση των μαζών μπορεί ν' αρχίσει στην Ευρώπη κι από τα Βαλκάνια». Και ένα μήνα μετά, τον Ιούλη του 1941, έγραφε: “Το προλεταριάτο αρχίζει να σηκώνει κεφάλι και πάλι. Τα τανκς και τα στούκας του Χίτλερ, οι μεραρχίες και οι καραμπινιέροι του Μουσολίνι, οι νέοι Μανιαδάκηδες και Τσολάκογλου, όλες αυτές οι σειρές αλυσίδας που ‘χουν ζώσει τη χώρα δεν στάθηκαν ικανές να κρατήσουν καθηλωμένο το προλεταριάτο και τις άλλες καταπιεζόμενες μάζες και να τις υποχρεώσουν να δεχθούν αδιαμαρτύρητα την κατάσταση που δημιούργησαν με τον πόλεμό τους οι Αγγλοι, οι Ιταλο-γερμανοί και ντόπιοι εκμεταλλευτές και τα μέτρα για τους πολεμικούς του Αξονα και τα συμφέροντα της ελληνικής μπουρζουαζίας... Δεν θα μπορέσουν να πνίξουν το ξέσπασμα της αγανάκτησης των μαζών που άρχισε κιόλας”.

Μαρξιστικό Βιβλιοπωλείο: Εκδήλωση - Arditi del Popolo. Η ιστορία της πρώτης αντιφασιστικής οργάνωσης

 

 

 

Δευτέρα 29 Οκτώβρη, 7μμ, Πολιτιστικό Κέντρο Εξαρχείων (Τσαμαδού 9, πλησίον πλ. Εξαρχείων)

Κάτω τα χέρια από το θέατρο ΕΜΠΡΟΣ

Πριν από ένα περίπου χρόνο έγραφε η Εργατική Αλληλεγγύη: “Από τις 11 Νοέμβρη η Κίνηση Μαβίλη, μια ομάδα καλλιτεχνών του ερευνητικού θεάτρου, κατέλαβε το Θέατρο Εμπρός στου Ψυρρή, που ρήμαζε παρατημένο. “Βασικά χαρακτηριστικά του σκεπτικού της ενέργειάς μας είναι η συλλογική ανάληψη αποφάσεων, η συνεργασία σε οργανωτικό επίπεδο καλλιτεχνών, η αμφισβήτηση πεπατημένων προσεγγίσεων σε σχέση με την καλλιτεχνική δημιουργία και τη λειτουργία ενός χώρου πολιτισμού”, υπογράμμιζαν στο ανοιχτό κάλεσμα που εξέδωσαν πριν την επανοικειοποίηση του εγκαταλελειμμένου θεάτρου.” (Περισσότερα στο http://bit.ly/T6xzt4)
Τώρα, το θέατρο Εμπρός εκπέμπει SOS, καθώς το Δημόσιο απειλεί το θέατρο με κλείσιμο, ώστε να “αξιοποιηθεί” το ακίνητο. Όπως γράφει η ανακοίνωση της “κίνησης Μαβίλη”: “Mετά από σχεδόν ένα χρόνο καλλιτεχνικών δράσεων στο θέατρο Εμπρός, η νεοσυσταθείσα ΕΤΑΔ (πρώην ΚΕΔ -εταιρεία διαχείρισης ακινήτων του Δημοσίου) προβαίνει στο κλείσιμο του καλλιτεχνικού και κοινωνικού χώρου του Εμπρός την επόμενη Πέμπτη 25 Οκτωβρίου με την συνδρομή της Αστυνομίας. Η επιστολή μας στην κυρία Κόλλια (ΕΤΑΔ) υπάρχει εδώ (http://bit.ly/Rglx2o) και την στηρίζουν 705 άτομα μέχρι τώρα από τον χώρο των τεχνών, του πολιτισμού, της εκπαίδευσης, της γειτονιάς του Ψυρρή, κ.ά. καθώς και φορείς από την Ελλάδα και το Εξωτερικό. (Επιστολή των κατοικών του Ψυρρή προς ΕΤΑΔ υπάρχει στο http://bit.ly/SdqVVs)
Απέναντι σε αυτή την πρόκληση, την Τετάρτη 24/10 οργανώθηκε δράση και συναυλία στις 9μμ, ενώ την Πέμπτη 25/10 η κίνηση Μαβίλη καλούσε σε “ειρηνική συγκέντρωση διαμαρτυρίας από τις 11 το πρωί έξω από το χώρο του Εμπρός.” Το θέατρο βρίσκεται στην οδό Ρήγα Παλαμήδου 2, στου Ψυρρή. Επιστολές στήριξης στην Κίνηση Μαβίλη μπορείτε να στείλετε στο kinisimavili@gmail.com

Κινηματογράφος: “Ο εξαιρετικός κύριος Λαζάρ”

“Ο εκπληκτικός κύριος Λαζάρ” του Φιλίπ Φαλαρντό είναι μια ταινία σχολικής αίθουσας, με θέμα τη σχέση του δασκάλου με τους μικρούς μαθητές δημοτικού, γυρισμένη στο Μοντρεάλ του γαλλόφωνου Καναδά. Η ταινία ξεκινάει με την πιο σκληρή της σκηνή. Ένας μαθητής ανακαλύπτει τη δασκάλα τους κρεμασμένη μέσα στη σχολική αίθουσα. Ο Μπασίρ Λαζάρ που συστήνεται ως δάσκαλος που μόλις έχει φτάσει από την Αλγερία, αναλαμβάνει να καλύψει το κενό ελλείψει άλλων εκπαιδευτικών. Έχει να διαχειριστεί το γεγονός ότι μόλις έχει φτάσει στον Καναδά, παιδιά που τώρα γνωρίζει, τα οποία ξέρει πως έχουν υποστεί ένα τραυματικό σοκ. Στην πορεία της ταινίας ανακαλύπτουμε ότι και αυτός δεν μπαίνει στην αίθουσα λιγότερο πληγωμένος από τα παιδιά, μάλλον περισσότερο.
Έχει να αντιμετωπίσει έναν υφέρποντα ρατσισμό, λόγω της καταγωγής και του ξενικού του ονόματος, τη διαρκή σύγκριση με τη δασκάλα που αυτοκτόνησε, αλλά καταφέρνει να κερδίσει την τάξη. Όχι όμως με κάποια πρωτοποριακή μέθοδο διδασκαλίας, ούτε με τη στιβαρή προσωπικότητά του, όπως σε άλλες ταινίες σχολικής αίθουσας. Απλώς καταθέτοντας τον εαυτό του και προσπαθώντας ο ίδιος να καταλάβει τα παιδιά, ώστε να μπορούν να τον καταλάβουν κι αυτά με τη σειρά τους.
Στην ταινία αγγίζονται διάφορα ερωτήματα, στα οποία όμως δεν γίνεται προσπάθεια να δοθεί απάντηση. Από το ποιος είναι ο σωστός τρόπος να στήσεις τα θρανία, μέχρι το πότε τα παιδιά ώριμα να διαβάσουν λογοτεχνία για ενήλικους. Πιο έντονα θίγεται το ζήτημα της σωματικής επαφής. Ο γυμναστής παραπονιέται ότι όταν τα παιδιά αντιμετωπίζονται σαν “πυρηνικά απόβλητα” και δεν μπορείς να τα αγγίξεις ούτε για να ανέβουν στο μονόζυγο, το μόνο που μένει είναι να τα βάζει να τρέχουν γύρω γύρω και αυτός “να σφυρίζει σαν ηλίθιος, οπότε και τα παιδιά με αντιμετωπίζουν σαν ηλίθιο”.
Από την άλλη, μια σφιχτή αγκαλιά της δασκάλας προς ένα μαθητή έχει προκαλέσει συναισθηματική αναστάτωση που δεν ξεπερνιέται εύκολα. Κάποια ερωτήματα φαίνεται ότι αντιμετωπίζονται κάπως ελαφριά, όπως για παράδειγμα με την περιορισμένη αλλά επαναλαμβανόμενη βία των παιδιών απέναντι σε έναν υπέρβαρο συμμαθητή τους. Όμως, η σκιά του θανάτου μέσα στη σχολική αίθουσα υπενθυμίζει διαρκώς ότι ο εκπαιδευτικός μπορεί να αναγκάζεται να παραβλέπει πολλά, γιατί έχει ακόμη περισσότερα να αντιμετωπίσει, συνήθως ψάχνοντας τη λύση μόνος του.

Εργατική Αλληλεγγύη

Καινούργιο νεανικό βιβλίο από τον Βασίλη Κρεμμυδά: Η γνώση ενάντια στο ρατσισμό

Ο θείος από την Αμερική , εκδόσεις Τυπωθήτω

Ο παππούς Αχιλλέας πήγε και στη γιορτή του σχολείου του Ηριδανού' ποτέ δεν κατάλαβε γιατί οι σχολικές γιορτές πρέπει να είναι τόσο “κρύες”, τόσο “ανόητες” και κυρίως, τόσο κακόγουστες' γιατί πρέπει τα μικρά παιδιά να μαθαίνουν ότι τα πιο κακόγουστα πράγματα μπορεί να λέγονται “γιορτή”;
Τον Βασίλη Κρεμμυδά τον απασχολεί ένα παραπλήσιο ερώτημα με τον παππού Αχιλλέα: γιατί η γνώση να είναι βαρετή; Στις σελίδες της Εργατικής Αλληλεγγύης έχουμε κατά καιρούς αξιοποιήσει και αναφερθεί στο έργο του ιστορικού Βασίλη Κρεμμυδά -στα βιβλία και τα άρθρα του για την επανάσταση του 1821 και για τη ναυτιλία. Σε όλο του το έργο είναι ολοφάνερη η αγωνία να μην αφήσει ούτε μια υπόνοια ότι η Ιστορία είναι μια απόκρυφη επιστήμη, ικανή να γίνει κατανοητή μόνο από τους ειδικούς. Η εμπειρία του στη μετάδοση της γνώσης διαπερνά και τα παιδικά-νεανικά βιβλία με τα οποία έχει καταπιαστεί τα τελευταία χρόνια.
Όμως το τελευταίο του νεανικό βιβλίο “Ο θείος από την Αμερική” είναι ταυτόχρονα και μια σημαντική παρέμβαση για το ρατσισμό, για τα παιδιά των μεταναστών στις σχολικές αίθουσες, για το πώς μπορούν οι εκπαιδευτικοί να ανοίξουν το ζήτημα της μετανάστευσης, ήδη από το δημοτικό. Ο μικρός ήρωας του βιβλίου, Ηριδανός, 10-11 χρονών, είναι γεννημένος στην Ελλάδα από μητέρα ελληνίδα και πατέρα μετανάστη από την Μπουρκίνα Φάσο. Δεν είναι μετανάστης, καλά καλά δεν ξέρει τι σημαίνει μετανάστης, όμως:
“Θέλω να σου πω ότι η δασκάλα μου μας είπε πως είμαι μετανάστης. Ο παππούς Αχιλλέας έπαθε σοκ – ανακατεύτηκε μέσα του' “άφεριμ”, σκέφτηκε, “δασκάλα να σου πετύχει”.(...)
-Να, μας είπε ότι εμείς οι μετανάστες
πρέπει να διαβάζουμε περισσότερο...
-Και είπε τα ονόματά σας;
-Ναι, είπε, ο Γιάννης, ο Νούντι, ο Αχμέτ και ο Νάμπα.
-Εσένα, το άλλο όνομά σου, το Νάμπα,
πώς το ήξερε;
-Εγώ της το είχα πει' ότι έχω και αυτό το όνομα'
κι εκείνη δε με λέει Ηριδανο, με λέει Νάμπα.(...)
Ηρίδο μου, θέλεις να σου πω τι είναι ο μετανάστης;
-Ναι, αυτό.
-Μετανάστης είναι αυτός που γεννήθηκε και έζησε κάποια χρόνια της ζωής του σε μια χώρα και μετά έφυγε από κει και ζει σε μια άλλη χώρα. (...)
-Άρα δεν είμαι μετανάστης! Γιούπι...!
-Στάσου, στάσου, δεν μου άρεσε αυτό! Γιατί, τι έχουν οι μετανάστες και χαίρεσαι που δεν είσαι;
-Να, παππού, τους βρίζουν όλοι, δεν τους θέλει
κανένας. Και θυμάσαι που εμένα με έλεγαν “αράπη”
οι συμμαθητές μου στο άλλο σχολείο που πήγαινα;
-Στάσου, βρε Ηριδάκι μου, μην τα μπερδεύουμε όλα' άλλο το ένα, άλλο το άλλο' άλλο μετανάστης, άλλο αράπης.
-Γιατί παππού, για βρισιά δεν τα λένε και τα δύο;
Ο παππούς Αχιλλέας αναλαμβάνει να λύσει τις απορίες του εγγονού του μέσα από έναν οργανωμένο διάλογο, δίνοντας τον απαραίτητο χρόνο και χρησιμοποιώντας τα κατάλληλα εργαλεία. Αξιοποιεί το βιβλίο του Θανάση Βαλτινού “Συναξάρι του Αντρέα Κορδοπάτη” που μιλάει για τους έλληνες “λαθρο”μετανάστες στην Αμερική, κάνει επισκέψεις με τον εγγονό του στο σπίτι μιας μετανάστριας από την Ουκρανία και ενός 93χρονου ελληνοαμερικανού.

Στερεότυπα

Δεν αφήνει κανένα περιθώριο στη δημιουργία στερεότυπων στο μυαλό του μικρού παιδιού. Οι μετανάστες δεν είναι ούτε κακόμοιροι, ούτε “της γης οι κολασμένοι”, δεν χρειάζονται συμπόνοια, είναι παραγωγοί πλούτου.
Οι σκέψεις που κάνει ο παππούς Αχιλλέας, όταν προσπαθεί να βρει τρόπο να απαντήσει στα ερωτήματα του εγγονού του χωρίς να μπερδέψει, χωρίς να κουράσει και χωρίς να κάνει “μάθημα” περιέχουν ερωτήματα και απαντήσεις που απασχολούν τον κάθε γονιό και εκπαιδευτικό. Μ' αυτήν την έννοια, το βιβλίο δεν είναι αμιγώς “παιδικό”. Ο Βασίλης Κρεμμυδάς το έχει γράψει με σκοπό να μπορεί να γίνει δημιουργική του χρήση στη σχολική αίθουσα, να διαβαστεί από κοινού από εκπαιδευτικούς και μαθητές και μπορεί να βοηθήσει στην προσπάθεια να μη βρει καμία θέση στα σχολεία το ρατσιστικό δηλητήριο.

Εργατική Αλληλεγγύη

Δημήτρης Λιβιεράτος: O Eργατικός Αθλητισμός στην Κατοχή

Όταν άρχισε η Κατοχή της Ελλάδας από τις φασιστικές δυνάμεις δημιουργήθηκαν άλλες καταστάσεις. Από την επιβίωση, την Αντίσταση, αλλά ακόμα και κοινωνικά. Ένα από αυτά ήταν η ψυχαγωγία ενός λαού, μιας νεολαίας που ζούσε κάτω από μαύρες συνθήκες εξαθλίωσης και τρομοκρατίας. Να μην επικρατήσει μια θανάσιμη μοιρολατρεία που θα ήταν καταστροφική.
Στο σύνολο της αντιστασιακής δράσης, ένοπλης, συνδικαλιστικής, καθημερινής επιβίωσης προστέθηκε και το καθήκον της ψυχαγωγίας του λαού. Το καθήκον αυτό ανέλαβαν οι νεολαιίστικες οργανώσεις. Στην αρχή το ΕΑΜ Νέων και από το Φεβρουάριο του 1943 η ΕΠΟΝ. Ένα κύριο καθήκον, παρά τις δυσκολίες, ήταν να κρατήσουμε ζωντανό τον αθλητισμό. Ειδικά, τον τοπικό αθλητισμό, το συνοικιακό για τις πόλεις.
Δημιουργήθηκαν δύο μορφές αθλητισμού. Η πρώτη ονομάστηκε ΕΕΑ- Ένωση Ελλήνων Αθλητών που συγκέντρωσε και τους περισσότερους αθλητές (μεταξύ αυτών τον πρωτοπόρο Γρηγόρη Λαμπράκη). Οι επίσημες οργανώσεις του Αθλητισμού είχαν παραλύσει. Η ΕΕΑ με συγκεντρώσεις, παρουσιάσεις, υπομνήματα και άλλες ενέργειες κατάφερε να εξασφαλίσει καθημερινό συσσίτιο για την επιβίωση των αθλητών. Συγχρόνως, όσοι μπορούσαν έπαιρναν μέρος σε περιορισμένες αθλητικές εκδηλώσεις.
Η δεύτερη μορφή οργάνωσης που ήταν και πιο μαζική αφορούσε τις τοπικές οργανώσεις. Οι νεολαίοι της αντίστασης, του ΕΑΜ Νέων και κατόπιν της ΕΠΟΝ έπρεπε να κινητοποιήσουν τη νεολαία της γειτονιάς, του τόπου τους για τη δημιουργία τοπικών, κυρίως, ποδοσφαιρικών συλλόγων. Όσο το δυνατόν πιο μαζικών.

Ψυχαγωγία

Κοινωνική ανάγκη βέβαια αφού δεν υπήρχε καμιά ουσιαστική ψυχαγωγία. Ο τότε κινηματογράφος έπαιζε όλο φασιστικά έργα από την Ιταλία, τη Γερμανία, την Ουγγαρία. Ουσιαστικά δεν βλεπόντουσαν, αλλά ήταν και γελοία. Πολλές φορές εκεί που έλεγαν ότι γινόταν το έργο τραγικό, κοινωνικό, εθνικιστικό, φασιστικό με δυο λόγια προπαγανδιστικό, το κοινό γελούσε, γιουχάιζε. Με δυο λόγια, ήταν γελοία, αλλά και κόστιζαν.
Έτσι, το τοπικό ποδόσφαιρο, οι αγώνες κάθε Κυριακή απόγευμα, συγκέντρωναν τον κόσμο της γειτονιάς να βρίσκει κάποια ψυχαγωγία. Συγχρόνως, έγιναν και μαζικοί χώροι συγκέντρωσης της νεολαίας. Δημιουργήθηκαν εκατοντάδες τέτοια σωματεία, αθλητικά, ποδοσφαιρικά στην Αθήνα, Πειραιά, συνοικισμούς. Πολλά από αυτά είχαν καταστατικά και γραφεία, στέκια να συγκεντρώνονται και τις άλλες μέρες εκτός Κυριακής.
Οι οργανώσεις χρησιμοποιούσαν οποιοδήποτε γήπεδο ήταν διαθέσιμο. Η πίεση της Αστυνομίας είχε σταματήσει μπροστά στην κοινωνική συμφορά. Δεν τολμούσαν να επέμβουν στις διοργανώσεις. Αλλά και η Αστυνομία είχε επηρεαστεί από την Αντίσταση και πολλοί αστυνομικοί είχαν περάσει στις γραμμές του ΕΑΜ. Επίσης, δεν υπήρχε και καμιά αντίδραση από τους επίσημους οργανισμούς που ήταν διαλυμένοι.
Η οργάνωση συνέστησε σε όλες τις αθλητικές ποδοσφαιρικές οργανώσεις που είχαν δημιουργηθεί να συγκεντρωθούν σε μια κεντρική οργάνωση, ανά πόλη και περιοχή. Θυμάμαι ότι εδώ στην Αθήνα δημιουργήθηκε η ΟΠΑΣΑ- Ομοσπονδία Ποδοσφαιρικών Αθλητικών Σωματείων Αθηνών που είχε έδρα της στην οδό Αγίας Ειρήνης κοντά στο Μοναστηράκι. Έτσι, υπήρχε μια κεντρική καθοδήγηση από την οργάνωση για τα εκατοντάδες σωματεία και συλλόγους. Γινόντουσαν τοπικά πρωταθλήματα, συνοικιακά, περιφερειακά. Παρά τις μεγάλες δυσκολίες οργάνωσης και εξεύρεσης των μέσων για τις αθλητικές συναντήσεις. Έστω και με ένα άσπρο φανελάκι, μαύρο παντελονάκι, οτιδήποτε παπούτσια και χιλιομπαλωμένη από τους τσαγγάρηδες μας μπάλα. Συγκέντρωναν πολύ κόσμο από τις γειτονιές. Όλων των ηλικιών. Άντρες και γυναίκες. Γινόταν τόπος συγκέντρωσης και ψυχαγωγίας και βέβαια γόνιμο έδαφος για την αντιστασιακή οργάνωση να στρατολογεί και να κρατάει το ηθικό του λαού μας.
Δυστυχώς, αυτές οι εκατοντάδες πηγαίες αθλητικές οργανώσεις που δημιουργήθηκαν σε τόσο δύσκολες συνθήκες δεν επέζησαν μετά τον πόλεμο και την ήττα του Κινήματος Αντίστασης. Η επικρατήσασα αντίδραση δεν μπορούσε να ανεχτεί κανενός είδους μαζική οργάνωση που μάζευε κόσμο. Έτσι, και η ΟΠΑΣΑ διαλύθηκε και ξεχάστηκε.

Δημήτρης Λιβιεράτος

Εργατική Αλληλεγγύη 

Ιστορία: Χανδρινός, Μπόλαρης για την απελευθέρωση της Αθήνας τον Οκτώβρη του 1944

 

Ο Γιώργος Σιάντος μιλάει σε συγκέντρωση του ΚΚΕ στο Σύνταγμα. Στη φωτό δεξιά ο Παπανδρέου στην Ακρόπολη

Η Αθήνα της απελευθέρωσης

Το πρωινό της 12ης Οκτωβρίου ο βασανισμένος λαός της Αθήνας δονούνταν από την κραυγή «φεύγουν». Η Κατοχή έδινε τη σκυτάλη σε μια νέα εποχή ανελέητων συγκρούσεων. Τα δύο μεγάλα συλλαλλητήρια του ΚΚΕ στις 13 Οκτωβρίου και των αστικών οργανώσεων στις 15 Οκτωβρίου 1944 φωτογράφιζαν ένα απόλυτο ταξικό χάσμα.
Πρώτο κατέβηκε το ΚΚΕ. Την επόμενη της εορταστικής μέρας, ένα τεράστιο «λαϊκό κύμα» με την καθοδήγηση όλων των Αχτίδων της ΚΟΑ, ξεχύθηκε από τους προσφυγικούς συνοικισμούς στη λεωφόρο Πανεπιστημίου με ζητωκραυγές υπέρ του ΕΑΜ και του Κόμματος και ζητώντας την παραδειγματική τιμωρία των προδοτών –το πιο «καυτό» αίτημα των ημερών. Στο πλήθος ξεχώριζαν παπάδες (μερικοί με κόκκινες σημαίες), γριές γυναίκες και μικροί μαθητές.
O συγγραφέας Γιώργος Θεοτοκάς, από τους πιο διεισδυτικούς παρατηρητές της τότε αθηναϊκής καθημερινότητας, δήλωνε στο ημερολόγιό του πως αυτά τα πρωτόγνωρα κοινωνικά φαινόμενα, όπως και τα χιλιάδες σφυροδρέπανα που είχαν πλημμυρίσει τους τοίχους «ξεσκέπαζαν, σε μια απότομη στροφή της ιστορίας, μια πρωτεύουσα κόκκινη», ενώ παραλλήλισε αυτή την έκρηξη ελευθερίας και την κοινωνική πολυχρωμία των ενθουσιασμένων Εαμιτών με την Κομμούνα των Παρισίων. Πέρα από οποιαδήποτε ανάλυση, αυτή η τολμηρή σύγκριση τεκμηριώνει πως ο ριζοσπαστισμός που διαπερνούσε όλα τα στρώματα του πληθυσμού στο τέλος της Κατοχής, όσο κι αν έμοιαζε ιδεολογικά ανώριμος, ήταν απόλυτα γνήσιος. Οι συνθήκες της φασιστικής κατοχής και οι αγώνες κατά των κατακτητών και των συνεργατών τους, είχαν αναδείξει σε μάρτυρες και ήρωες τα λαϊκά στρώματα που δικαιωματικά αξίωναν πλέον την άνευ όρων ανακατονομή της πολιτικής τράπουλας.

Αστικός κόσμος

Τρεις μέρες αργότερα θα ριχνόταν στη «μάχη των εντυπώσεων» και ο αστικός κόσμος. Στο εξίσου ογκώδες συλλαλλητήριο, το παρόν έδινε η ευπαρουσίαστη αστική τάξη της Αθήνας: ώριμοι άντρες, οικογενειάρχες, φοιτητές και καλοντυμένες κοπέλες, μια ετερόκλητη συμμαχία με πολιτικές τοποθετήσεις που ποίκιλαν από την φιλελεύθερη δημοκρατία έως τον «μοναρχοφασισμό».
Η έντονη αντιεαμική συνείδηση των μεσοαστικών και μεγαλοαστικών στρωμάτων θα τροφοδοτούσε ένα «μαύρο μέτωπο» το οποίο στις μάχες του Δεκέμβρη θα συναποτελούσαν ο αναβαπτισμένος ελληνικός στρατός της Μέσης Ανατολής (Ιερός Λόχος, ΙΙΙ Ορεινή Ταξιαρχία Ρίμινι), τα Σώματα Ασφαλείας (Αστυνομία Πόλεων, Χωροφυλακή, Ασφάλεια) και –φυσικά– οι άνδρες και αξιωματικοί των Ταγμάτων Ασφαλείας που περίμεναν υπομονετικά στους στρατώνες του Γουδή, την εξιλέωση στο πρόσωπο της εξόριστης ελληνικής κυβέρνησης και των Βρετανών. Αυτές οι «χρυσές εφεδρείες», που θα αποδεικνύονταν σωτήριες την ώρα της σύγκρουσης, δρούσαν ήδη σαν εμπροσθοφυλακή της βρετανικής επέμβασης σκοτώνοντας ύπουλα και μαζικά, χωρίς προσχήματα. Την προηγούμενη μάλιστα μέρα του συλλαλλητηρίου των «αστών», ένοπλα παραστρατιωτικά σώματα κάθε προέλευσης (ΕΔΕΣ Αθήνας, Χίτες και άνδρες της Ειδικής Ασφάλειας) που είχαν οχυρωθεί στα ξενοδοχεία της Ομόνοιας αιματοκύλησαν από τα παράθυρα με πολεμικά όπλα και χειροβομβίδες μια αντιδιαδήλωση του ΕΑΜ που κατέβηκε στα Χαυτεία, περιστατικό αδιαμφισβήτητο που ωστόσο σπάνια αναφέρεται στις πηγές.
Ο «εθνικόφρων» φοιτητής Πολυτεχνείου Μ.Β., πρώην μέλος της Χ, που βρέθηκε τυχαία στο δρόμο, περιέγραψε πρόσφατα στον γράφοντα μερικές εικόνες χαρακτηριστικές: «Έρχεται από την Καισαριανή μια τεράστια διαδήλωση που κρατούσε ένα πλακάτ, μια γυναίκα δεμένη με αλυσίδες. Ξαφνικά βλέπω να κυνηγάνε έναν ο οποίος έτρεξε στην είσοδο του ξενοδοχείου που μέναν οι Εδεσίτες, απέναντι απ’ το ΡΕΞ και οι σύντροφοί του Εδεσίτες πυροβόλησαν. Όταν λέμε σκοτωμός, δε μπορείτε να φανταστείτε πόσοι πυροβολισμοί και πόσες χειροβομβίδες πέσανε. Μακελειό, ουρλιαχτά...Όπως έπεσα κάτω –στεκόμουνα στο περίπτερο ανάμεσα στο Τιτάνια και το ΡΕΞ– χώθηκα σε ένα ρολογάδικο. Μια κοπέλα θυμάμαι, τα γυαλιά της ήταν γεμάτα αίματα. Μες στο ρολογάδικο είχαν καταφύγει τραυματίες. Ενός το πόδι ήταν κομμένο από χειροβομβίδα, κι ήταν κι ένας παπάς που είχε φάει σφαίρα στο στήθος...».
Στην Αθήνα της Απελευθέρωσης συναντάμε όλα τα ορόσημα που συνθέτουν την ιστορία της κατοχικής Ελλάδας. Έχοντας βιώσει την απόλυτη φρίκη ενός λιμού, τον παλλαϊκό ενθουσιασμό των διαδηλώσεων, την τρομοκρατία των εκτελέσεων και των μπλόκων και τους νέους πολιτικούς διαχωρισμούς σε όλη τους την ένταση, η πόλη ήταν κυριολεκτικά σκισμένη στα δυο. Στις 14 Οκτωβρίου οι πρώτοι Βρετανοί στρατιώτες που αποβιβάζονταν στον Πειραιά, διάβαζαν στην Επιχειρησιακή Διαταγή του ταξιάρχου Ronald Scobie, πως, εκτός από το αρχιτεκτονικό θαύμα του Παρθενώνα, θα έβλεπαν και «μάχες ανάμεσα σε αντίπαλες φατρίες». Ήταν μια εύστοχη παρατήρηση για μια πόλη που έβραζε από το ταξικό μίσος.

Ιάσονας Χανδρινός

---

Μία παρά φύση “συγκυβέρνηση”

Υπάρχει μια σκηνή απαθανατισμένη σε φωτογραφίες και στα κινηματογραφικά επίκαιρα της εποχής που υποτίθεται ότι αποδίδει την ατμόσφαιρα της απελευθέρωσης της Αθήνας τον Οκτώβρη του 1944. Είναι ο Γεώργιος Παπανδρέου, πρωθυπουργός της κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας, να υψώνει την γαλανόλευκη στο Βράχο της Ακρόπολης. Εκτός από το αναπόφευκτο των κοριτσιών με παραδοσιακές ενδυμασίες που του παρέδωσαν τη σημαία, ο συμβολισμός της τελετής ήταν καλά μελετημένος. Τιμές απέδιδαν τρία αγήματα: 50 Βρετανοί αλεξιπτωτιστές, 50 αντάρτες του ΕΛΑΣ και 50 άνδρες του Ιερού Λόχου. Η «εθνική ενότητα» στο πλευρό των «Μεγάλων Συμμάχων μας, Άγγλων» σε μικρογραφία.
Η τελετή έγινε στις 18 Οκτώβρη, μια βδομάδα μετά την απελευθέρωση της Αθήνας και ενώ οι δρόμοι της έβραζαν από τις διαδηλώσεις –και τις συγκρούσεις. Εκείνη τη μέρα είχε καταφθάσει στον Πειραιά από την Ιταλία η κυβέρνηση της «Εθνικής Ενότητας» που είχε συγκροτηθεί στις 2 Σεπτέμβρη. Σ’ αυτή συμμετείχε το ΕΑΜ-ΚΚΕ με τέσσερις θέσεις. Υπουργοί ήταν ο Γ. Ζεύγος (Γεωργίας) και Μ. Πορφυρογένης (Εργασίας) και οι δυο μέλη του Πολιτικού Γραφείου της ΚΕ του ΚΚΕ, ο Η. Τσιριμώκος (Εθνικής Οικονομίας) και ο Ν. Ασκούτσης (Δημοσίων Έργων).
Η κυβέρνηση ήταν προϊόν της Συμφωνίας του Λιβάνου που υπογράφτηκε τον Μάη του 1944. Με πρωτοβουλία της αγγλικής κυβέρνησης, αντιπροσωπείες της κυβέρνησης του Καϊρου και των αντιστασιακών οργανώσεων από την Ελλάδα, κλείστηκαν σε ένα ξενοδοχείο ενός ορεινού θέρετρου του Λιβάνου, σχεδόν κρατούμενοι, χωρίς τη δυνατότητα επικοινωνίας με τον έξω κόσμο. Εκεί, μετά από τρεις μέρες συνεχών επιθέσεων στο ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, οι αντιπρόσωποί του υποχώρησαν σε όλες τις διεκδικήσεις τους και υπέγραψαν ένα κατάπτυστο κείμενο που ανάμεσα στ’ άλλα καταδίκαζε τους «άφρονες οργανωτές» του αντιφασιστικού κινήματος των φαντάρων και των ναυτών της Μέσης Ανατολής τον Απρίλη και το αποκαλούσε «εθνικό έγκλημα».
Ο «Λίβανος» είχε προκαλέσει μια έκρηξη αποδοκιμασίας στις οργανώσεις του ΕΑΜ και του ΚΚΕ. Η ηγεσία αποφάσισε να διαπραγματευθεί ξανά για να διορθώσει την συμφωνία. Το τελικό αποτέλεσμα, όμως, δεν διέφερε επί της ουσίας. Μετά την συγκρότηση της κυβέρνησης ήρθε η συμφωνία της Καζέρτα. Οι εκπρόσωποι του ΕΛΑΣ αποδέχτηκαν σαν ανώτερο στρατιωτικό διοικητή όλων των ένοπλων σχηματισμών έναν εγγλέζο ανώτερο αξιωματικό, τον στρατηγό Ρόναλντ Σκόμπι. Και επί της ουσίας ο ΕΛΑΣ δεσμεύτηκε να μην μπει στην Αθήνα όταν θα αποχωρούσαν οι Γερμανοί.
Το ΕΑΜ κυριαρχούσε σχεδόν σ’ όλη την Ελλάδα. Οι εργάτες, οι αγρότες και η νεολαία που είχαν ματώσει στην πάλη ενάντια στον φασισμό, στους γερμανοτσολιάδες, έβλεπαν σαν έπαθλο των θυσιών τους μια κοινωνία ριζικά διαφορετική από την Ελλάδα του μεσοπολέμου, της φτώχειας, της ανεργίας, της καταπίεσης και θεωρούσαν ότι το ΕΑΜ και το ΚΚΕ σαν τις δυνάμεις που θα πετύχουν αυτό το αποτέλεσμα. Όμως, η ηγεσία δεχόταν να μπει σε μια κυβέρνηση που διακηρυγμένο στόχο είχε να αποτρέψει αυτή την προοπτική. Ήταν η έμπρακτη εφαρμογή μιας συνολικής στρατηγικής που θυσίαζε την επαναστατική δυναμική του κινήματος στην «εθνική ενότητα» με τους καπιταλιστές και την «αντιφασιστική συμμαχία» με τους άγγλους ιμπεριαλιστές.

Με το ζόρι

Παρόλα αυτά, επρόκειτο για ένα «γάμο με το ζόρι» που όσο περνούσαν οι μέρες έμοιαζε να διαλύεται στην καυτή ατμόσφαιρα της απελευθερωμένης Αθήνας. Τα πλήθη που κατέβαιναν από τους συνοικισμούς στο κέντρο σαν ανταριασμένα ποτάμια, ένιωθαν ότι είχαν να κανονίσουν λογαριασμούς που εκκρεμούσαν όχι μόνο από τα χρόνια της Κατοχής αλλά πήγαιναν πολύ πιο πίσω, έφταναν στη δεκαετία του ’20 και του ’30.
Όταν ο Γ. Παπανδρέου ανέβηκε στην εξέδρα που είχε στηθεί απέναντι από τον Άγνωστο Στρατιώτη, διακοπτόταν συνεχώς από το σύνθημα «Λαοκρατία! Λαοκρατία!». Εκνευρισμένος, αναγκάστηκε να πει τη φράση που έχει μείνει στην ιστορία: «Πιστεύομεν και εις την Λαοκρατίαν!». Λίγες μέρες πριν είχε ζητήσει από τον Τσόρτσιλ να στείλει στην Ελλάδα «επιβλητικές δυνάμεις» γιατί «τα πολιτικά μέσα διά την αντιμετώπισιν της κρισίμου καταστάσεως δεν ήσαν πλέον επαρκή».
Το συγκεντρωμένο πλήθος ξέσπασε σε χειροκροτήματα. Όμως, οι ρητορικές νίκες ενός έμπειρου πολιτικού των κοινοβουλευτικών εδράνων, δεν μπορούσαν να εξαφανίσουν το ταξικό χάσμα που είχαν ανοίξει οι αγώνες και οι θυσίες της Κατοχής. Από μια διαφορετική πλευρά, το ίδιο πρόβλημα αντιμετώπιζαν και οι ηγεσίες του κινήματος.
Υπάρχει μια άλλη φωτογραφία, τραβηγμένη δυο-τρεις βδομάδες μετά: σε ένα από τα ατελείωτα συλλαλητήρια τα πλακάτ των διαδηλωτών απαιτούν: «Να τιμωρηθούν οι προδότες» και «Να ανοίξουν τα κλειστά εργοστάσια».
Η έκρηξη δεν θα αργούσε να έρθει, τον Δεκέμβρη του 1944.

Λέανδρος Μπόλαρης

 

Εργατική Αλληλεγγύη 

Χάλα Ακάρι: Συγκλονιστική μαρτυρία για τους πρόσφυγες της Συρίας

Χάλα Ακάρι

Η επανάσταση στην Συρία είναι η αληθινή επανάσταση ενός λαού. Είναι επανάσταση κατά των διακρίσεων, κατά της αδικίας, κατά της διαφθοράς, της πολιτικής διαφθοράς, της κοινωνικής διαφθοράς και της οικονομικής διαφθοράς. Είναι κατά της εξουσίας μιας οικογένειας που για 42 χρόνια εξουσιάζει την Συρία και έχει μετατρέψει τον λαό της χώρας αυτής σε έναν φτωχό λαό σε έναν λαό που δεν μπορεί να εκφραστεί, αφού είναι έγκλημα να εκφραστείς ελεύθερα και πόσο μάλλον να εκφραστείς κατά του καθεστώτος. Όποιος θέλει να εκφραστεί ελεύθερα ή θα μπει στην φυλακή, ή θα εξαφανιστεί ή θα πρέπει να φύγει έξω από την χώρα.
Αυτό συμβαίνει για 40 χρόνια τώρα. Και όποιος ξέρει την Συρία ξέρει πως στις αρχές του '80 σε λίγες μόνο μέρες το καθεστώς του Άσαντ σκότωσε σε μία μόνο πόλη, ισοπεδώνοντας την, 40.000 άτομα και από τότε οι Σύριοι μπήκαν σε μια κατάσταση σιωπής και φόβου.
Τώρα σηκώσαμε το κεφάλι. Η Αραβική Άνοιξη εμπνέει τους λαούς που δεν αντέχουν πλέον την αδικία. Δεν υπάρχει ξένο χέρι σε αυτή την επανάσταση όσα και αν πουν. Όσο και αν μιλάνε και λένε πως άλλα υπάρχουν πάνω στο τραπέζι και άλλα κάτω από αυτό, κανείς από τους μεγάλους στην ουσία δεν θέλει αυτό το ντόμινο να συνεχιστεί.
Άμα νικήσει η επανάσταση στην Συρία ξέρουν πως θα εξαπλωθεί και αλλού και θα αλλάξουν εντελώς τα πράγματα στην περιοχή γι’ αυτό και θέλουν να την θάψουν εκεί, στη Συρία, πριν απλωθεί. Στην Συρία έχουμε καταλάβει πολύ καλά το κόλπο και τί θέλουν οι άλλοι από εμάς, όμως δεν πρόκειται να αφήσουμε κανέναν να αποφασίσει για το μέλλον μας. Γι' αυτό και ευχόμαστε πραγματικά να νικήσουμε χωρίς καμιά βοήθεια από το εξωτερικό ώστε να μην μπορούν να μας εκβιάζουν στο μέλλον.
Η επανάσταση σήμερα γίνεται όλο και πιο δυνατή. Όταν επικοινωνούμε με τους ανθρώπους κάτω, αυτοί μας δίνουν δύναμη, αντί να τους δώσουμε εμείς. Έχουμε πολύ μεγάλη ελπίδα ότι όλο αυτό θα τελειώσει σύντομα. Φυσικά το σύντομα είναι σχετικό μετά από τόσους μήνες επανάσταση, όμως είμαστε σίγουροι πως δεν υπάρχει περίπτωση να κάνουμε πίσω.
Όπως καταλαβαίνεται αυτό σημαίνει πως έρχεται μεγάλο κύμα από Σύριους πρόσφυγες, και το πιο λογικό είναι μετά την Τουρκία το πρώτο έδαφος που πατάνε να είναι η Ελλάδα. Έχουμε πάρα πολλές αναφορές και ιστορίες και κάθε μέρα τρέχουμε για να προλάβουμε περιπτώσεις επαναπροώθησης από την Ελλάδα στην Τουρκία. Στον Έβρο, πολλές προσπάθειες που κάνουν Σύροι πρόσφυγες αντιμετωπίζονται με τον χειρότερο τρόπο. Πολλές φορές τους σταματάνε μέσα στο νερό και τους γυρίζουν πίσω. Και όταν φτάσουν σε ελληνικά εδάφη ή τους στέλνουν ξανά πίσω ή τους φυλακίζουν για πολύ καιρό. Έχουμε ανθρώπους που βρίσκονται στις φυλακές για μήνες χωρίς να τους λέει κανείς τίποτα. Δεν ξέρουν για πόσο θα μείνουν, δεν υπάρχουν δικηγόροι, δεν υπάρχουν διερμηνείς, εγκατελειμένοι στο έλεος του θεού.

Απέλαση

Πολλοί Σύριοι που περνάνε από τα κρατητήρια των συνόρων παίρνουν χαρτί απέλασης που τους λέει πως σε 90 μέρες πρέπει να φύγουν από την χώρα. Αυτό είναι υπηρεσιακό χαρτί και παρόλα αυτά όταν τους σταματάει η αστυνομία στο δρόμο τις περισσότερες φορές οι αστυνομικοί σκίζουν αυτό το χαρτί. Υπάρχουν πάρα πολλές τέτοιες περιπτώσεις. Τις καταγράφουμε. Έχουμε πολλές φορές ρατσιστική αντιμετώπιση από την αστυνομία.
Στην Ελλάδα και κυρίως στην Αθήνα οι Σύριοι συγκεντρώνονται πολλές φορές σε περιοχές με πολύ φτωχές συνθήκες. Εκεί έχουμε επιθέσεις από την Χρυσή Αυγή. Τον προηγούμενο μήνα είχαμε δυο τέτοιες επιθέσεις, μέσα σε 15 μέρες. Δυο επιθέσεις με μολότωφ σε ένα κτήριο που υπήρχαν μέσα οικογένειες με παιδιά. Και αναγκάστηκαν να φύγουν μέσα σε λίγες μέρες και μετά να φύγουν από την περιοχή. Προτιμούν να μείνουν σε πλατείες παρά να μείνουν σε εκείνο το σπίτι. Προτιμούν τον δρόμο.
Η κατάσταση είναι πραγματικά φρικτή. Κάθε μέρα έχουμε καινούριες περιπτώσεις. Θα σας πω μία από αυτές που την καταγράψαμε αυτές τις μέρες με την βοήθεια ενός αγγλικού καναλιού. Ένας κύριος με την ηλικιωμένη μητέρα του, μόλις φτάσανε στα σύνορα, στον Έβρο, τους κρατήσανε από τις 6 το πρωί μέχρι τις 12 το βράδυ. Ήταν 40-50 άτομα, τους βάλανε σε βάρκες, η αστυνομία στα σύνορα, σε μικρές βάρκες και όταν έφτασαν μέσα στο ποτάμι άρχισαν να ρίχνουν τον κόσμο στο νερό. Μέσα στο νερό, τους έσπρωχναν να πέσουν μέσα στο ποτάμι. Ο άνθρωπος που μας διηγήθηκε την ιστορία μας είπε πως «όταν έφτασε η ώρα και έπεσα στο νερό και μετά έριξαν την μητέρα μου, 80 χρονών γυναίκα, έτρεξα μέσα στο σκοτάδι να σώσω την μητέρα μου.
Ένας άλλος φίλος έτρεξε να σώσει την γυναίκα του. Δεν είχαμε καταλάβει όμως πως είχανε ρίξει και 4 παιδιά μέσα στο νερό. Παιδιά από μια οικογένεια. Από 6 μηνών μέχρι 6-7 χρονών. Όταν έσωσα την μητέρα μου και την έβγαλα στην τούρκικη πλευρά του ποταμού, και ο φίλος ο άλλος έβγαλε την γυναίκα του κοιτάξαμε και είδαμε πως τα 4 παιδιά είχαν φύγει. Είχαν φύγει πάρα πολύ μακριά μέσα στο ποτάμι που ήταν αρκετά δυνατό και δεν μπορέσαμε να σώσουμε τα 4 αυτά μωρά. Χαθήκαν μπροστά από τα μάτια μας».
Αυτή είναι μια αναφορά από τις πολλές ιστορίες που φθάνουν κάθε φορά στα αυτιά μας. Και οι αστυνομικοί λένε πως είναι πολύ περήφανοι για το έργο τους. Άκουσα αξιωματικό να λέει πως πέρσι είχαν περάσει 5.500 κόσμος φέτος μόνο 2.000, είμαστε περήφανοι για το έργο μας. Και όταν ρωτήσαμε πώς το καταφέρατε αυτό, αυτός απάντησε, με όπλα, με σκυλιά, με ό,τι δύναμη είχαμε ώστε να μην περάσει κανείς από τα σύνορα. Του είπα πως για τους Σύριους δεν υπάρχει άλλος τρόπος για να περάσουν στην Ευρώπη, και μου είπε πως αυτή είναι η δουλειά του, αυτή κάνει και είναι περήφανος για το αποτέλεσμα.
Αναρωτιέμαι τώρα, όσο και αν θέλει η Ελλάδα, και είναι δικαίωμά της σαν χώρα, να προστατέψει τα σύνορά της, έχει άραγε το δικαίωμα να πατάει τα ανθρώπινα δικαιώματα με αυτόν τον τρόπο; Και μάλιστα την στιγμή που οι άνθρωποι αυτοί είναι πρόσφυγες; Και τους στέλνει πίσω πού; Στο ποτάμι, στην Τουρκία, σε βάρκες για να πνιγούν; Πού είναι το πίσω; Πίσω στο θάνατο; Αυτή την ερώτηση την αφήνω στην ελληνική κοινωνία να απαντήσει.



Εργατική Αλληλεγγύη

Επισκόπηση αριστερού περιοδικού τύπου

Οι απεργοί που θα διαδηλώνουν ενάντια στο νέο Μνημόνιο έξω από τη Βουλή στις 7 Νοέμβρη θα έχουν την τύχη να τιμήσουν στο δρόμο τη σημαντικότερη στιγμή στην ιστορία του επαναστατικού κινήματος: την κατάληψη της εξουσίας από τη ρωσική εργατική τάξη, που πραγματοποιήθηκε με την ανατροπή της κυβέρνησης Κερένσκι και την πτώση των Χειμερινών Ανακτόρων το βράδυ της 7ης Νοέμβρη (25 Οκτώβρη με το παλιό ημερολόγιο) 1917. Στην επέτειο αυτή είναι αφιερωμένος ο τόμος της Μαρξιστικής Σκέψης (τμ. 7, Οκτώβριος-Δεκέμβριος 2012) που μόλις κυκλοφόρησε στα βιβλιοπωλεία.

Το αφιέρωμα της Μαρξιστικής Σκέψης είναι ξεχωριστό, όχι μόνο γιατί περιέχει κείμενα των πρωταγωνιστών της Επανάστασης (του Τρότσκι, του Μπουχάριν, του Ζινόβιεφ, του Λουνατσάρσκι, της Τσέτκιν). Κυρίως, αυτό που κάνει το αφιέρωμα να ξεχωρίζει είναι τα κείμενα δημοσιογράφων, ακτιβιστών, συγγραφέων, κλπ, που επισκέφτηκαν τη Ρωσία τους μήνες της επανάστασης και μας δίνουν από πρώτο χέρι μαρτυρίες, κυριολεκτικά μέσα από τη φωτιά της μάχης. Το κλασικότερο κείμενο – που είναι και το πιο γνωστό ντοκουμέντο της Ρώσικης Επανάστασης – είναι αυτό του αμερικάνου δημοσιογράφου Τζον Ριντ, με τίτλο “Δέκα Μέρες που Συγκλόνισαν τον Κόσμο”. Αυτό που δεν είναι τόσο γνωστό είναι ότι τέτοιες πρωτότυπες πηγές υπάρχουν δεκάδες, παραμένουν ωστόσο αμετάφραστες στα ελληνικά και γι’ αυτό παντελώς άγνωστες.
Το αφιέρωμα μας εισάγει σε αυτές τις πρωτότυπες πηγές: αναφέρουμε ενδεικτικά τα κείμενα του Τζον Ριντ, της αμερικανίδας δημοσιογράφου Μπέσι Μπίτι, του αμερικάνου σοσιαλιστή Άλμπερτ Ρις Ουίλιαμς, του Γάλλου αναρχοσυνδικαλιστή και μετέπειτα κομμουνιστή Αλφρέντ Ροσμέρ, του επικεφαλής του Αμερικανικού Ερυθρού Σταυρού Ρέιμοντ Ρόμπινς, του βρετανού σοσιαλιστή δημοσιογράφου Μόργκαν Φίλιπς Πράις, του Βικτόρ Σερζ και πολλών άλλων. Μέσα από τα κείμενα, αναβλύζει το κίνημα των επαναστατημένων μαζών, η έκρηξη της αυτενέργειάς τους, η σημασία του κόμματος των Μπολσεβίκων και των ηγετών του, του Λένιν και του Τρότσκι, στην επιτυχία της επανάστασης, ταυτόχρονα με τις πρώτες αποφάσεις της για το χτίσιμο μιας κοινωνίας εργατικού ελέγχου.
Ταυτόχρονα με τις μαρτυρίες αυτές, το αφιέρωμα εμπλουτίζεται από κείμενα αντιπάλων της επανάστασης, από εκθέσεις του Βρετανικού Κοινοβουλίου και της “επιτροπής Όβερμαν” (γερουσιαστή του Αμερικανικού Κονγκρέσου) μέχρι αντικομμουνιστικούς λίβελους, όπως αυτόν του ρώσου εμιγκρέ Πιτιρίμ Σορόκιν. Συνολικά πρόκειται για μια πολύ αξιόλογη δουλειά: το εισαγωγικό κείμενο του αφιερώματος υπογράφει ο Χρήστος Κεφαλής.
Η αντιμέτωπιση του ρατσισμού και του φασισμού αποτελεί το θέμα όλο και περισσότερων παρεμβάσεων στο κίνημα και στη δημόσια συζήτηση. Η επιθεώρηση πολιτισμού Ένεκεν (τεύχος 24, Απρίλιος-Ιούνιος 2012) περιέχει τρία σχετικά άρθρα: του Enzo Traverso με τίτλο “Η φάμπρικα του μίσους – Εθνικισμός και ξενοφοβία στην Ευρώπη” με μια καλοδεχούμενη έμφαση στη μάχη κατά της ισλαμοφοβίας, καθώς και των Γιώργου Μητραλιά και Κώστα Μαραγκού για την πάλη ενάντια στο φασισμό με αφορμή την άνοδο της Χρυσής Αυγής.
Στο πολιτιστικό κομμάτι, που καταλαμβάνει και τη μερίδα του λέοντος, εκτός από την κινηματογραφική κριτική της Δήμητρας Κυρίλλου (“Από το Λιμάνι της Χάβρης στα Χιόνια του Κιλιμάντζαρο”), θα σταθούμε σε ένα ποιητικό στιγμιότυπο του περιοδικού. Πρόκειται για τη δημοσίευση του ποιήματος του Πιερ Πάολο Παζολίνι “Το ΚΚΙ στους νέους” (σε μετάφραση της Ελένης Κοσμά). Μια αιματοβαμμένη σύγκρουση Ιταλών αριστερών φοιτητών με τις δυνάμεις καταστολής τον Μάρτη του 1968 στην πλατεία Valle Giulia, γίνεται αφορμή για μια δημόσια παρέμβαση του Παζολίνι στην οποία αποκαλεί τους φοιτητές “αστούς βουτυρομπεμπέδες”, σε αντίθεση με τους αστυνομικούς “που είναι παιδιά φτωχών ανθρώπων”. Πέραν από τις ιδιοτροπίες του Παζολίνι, η άποψη αυτή απηχούσε την πολιτική γραμμή του ΚΚ Ιταλίας απέναντι στο ριζοσπαστισμό του “Μάη του 1968” και αποτελούσε προάγγελο της ταξικής συνεργασίας και του “ιστορικού συμβιβασμού” του ευρωκομμουνιστή Μπερλινγκουέρ λίγα χρόνια μετά. Για πολλούς λόγους, η ιστορία του ιταλικού κινήματος τη δεκαετία 1968-1978 είναι πολλαπλά χρήσιμη στο ελληνικό κίνημα σήμερα. Στην ιστορία αυτή θα χρειαστεί να επανέλθουμε αναλυτικότερα από τις στήλες του περιοδικού μας.

Ιστορία της Λογοτεχνίας: Το κοκορέτσι του Πτωχοπρόδρομου ή Τα επαιτικά ποιήματα του 12ου αιώνα

Τα επαιτικά ποιήματα του 12ου αιώνα, οι ιστορίες ενός πεινασμένου γραμματικού και οι απαρχές της νεοελληνικής γλώσσας. Η κριτική έκδοση των σημαντικών μεσαιωνικών στιχουργημάτων

Είναι μεσήλικος, παντρεμένος με γυναίκα δύστροπη και μοχθηρή, που γκρινιάζει ολημερίς και του κλειδώνει το ντουλάπι με τα τρόφιμα. Είναι οικογενειάρχης με δεκατρία παιδιά, τόσο φτωχός που κοντεύει να πεθάνει από την πείνα. Είναι γραμματικός, τεχνίτης του λόγου, μορφωμένος, αλλά τα γράμματα δεν ωφελούν να βρει δουλειά να βγάλει το ψωμί του και ζηλεύει τους χειρώνακτες τεχνίτες που είναι καλοψωνιστές και το τραπέζι τους είναι πάντοτε γεμάτο. Είναι νεαρός καλόγερος, άπορος και ασήμαντος, υπηρέτης των ηγουμένων στο μοναστήρι, και υποφέρει από την πείνα. Οι ηλικίες, οι ιδιότητες, τα προσωπεία που φορά ο αφηγητής των τεσσάρων υστεροβυζαντινών δημωδών ποιημάτων που είναι γνωστά ως «πτωχοπροδρομικά» ποικίλλουν. Απαράλλαχτες μένουν σε κάθε ποίημα μονάχα η απελπιστική πενία του και η μόνιμη πείνα του, αυτές που τον αναγκάζουν να γράψει στον αυτοκράτορά του ζητώντας τη συνδρομή του. Σώσε με από τις στερήσεις, από τη φτώχεια, «των δανειστών μου, βασιλεύ, λύσον τις απαιτήσεις» παρακαλεί τον βασιλιά Μανουήλ Κομνηνό (1143-1180) ο λεγόμενος Πτωχοπρόδρομος.

Με αυτό το όνομα ως τίτλο, που λειτουργεί ως ειδολογικός χαρακτηρισμός μιας σειράς επαιτικών ποιημάτων του 12ου αιώνα, κυκλοφορεί από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης η νεότερη και πληρέστερη μέχρι στιγμής κριτική έκδοση αυτών των στιχουργημάτων: η έκδοση του γερμανού νεοελληνιστή Χανς Αϊντενάιερ του 1991, μεταφρασμένη στα ελληνικά, με αναλυτική εισαγωγή, εξαντλητικό γλωσσάριο, ελκυστική τυπογραφική εμφάνιση και σχέδια του Αλέκου Φασιανού που διανθίζουν ανάλαφρα τη σοβαρότητα του φιλολογικού κειμένου.

Γρουσούζης, τεμπέλης, στριμμένος, κακόγλωσσος

Ηταν πραγματικό πρόσωπο ο Πτωχοπρόδρομος; Το ζήτημα απασχόλησε επί μακρόν τους ερευνητές. Δεν είναι ο Θεόδωρος Πρόδρομος, ο λόγιος ποιητής της αυλής των Κομνηνών, καταλήγει στην εισαγωγή του ο Χανς Αϊντενάιερ, δεν ήταν καν ένα πρόσωπο ο συντάκτης αυτών των δεκαπεντασύλλαβων στίχων, αλλά πιθανότατα περισσότεροι συγγραφείς που ακολούθησαν ένα πρότυπο επαιτικής σατιρικής ποίησης εξαιρετικά δημοφιλές, το οποίο ξεκίνησε ως γραπτό δημώδες κείμενο, πέρασε στην προφορική παράδοση και έγινε αντικείμενο μίμησης.

Από τα πρώτα νεοελληνικά κείμενα, γραμμένα σε δημώδη ποιητική κοινή - ένα γλωσσικό ιδίωμα που κρατά αποστάσεις τόσο από τη λόγια γλώσσα όσο και από τις τοπικές διαλέκτους -, τα πτωχοπροδρομικά χρονολογούνται περίπου από την εποχή του ακριτικού έπους του Διγενή Ακρίτη. Δεν τοποθετούνται όμως στις εσχατιές της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, δεν αποκαλύπτουν τις σχέσεις της με τους Αραβες και άλλους λαούς, δεν αφηγούνται τα θαυμαστά κατορθώματα ενός ήρωα. Από τις σκηνές του πολέμου μάς μεταφέρουν στον κλειστό χώρο της οικογενειακής ή της μοναστικής ζωής, στις γειτονιές της Βασιλεύουσας, με πρωταγωνιστή έναν αντιήρωα, του οποίου η μόνη φιλοδοξία είναι να γεμίσει το στομάχι του, μετερχόμενος διάφορα τεχνάσματα, σαν τον Καραγκιόζη.

Γρουσούζη, τεμπέλη, απρόκοφτο, στριμμένο, κακόγλωσσο και σιχαμερό κόλακα χαρακτηρίζει τον Πτωχοπρόδρομο αυτών των σύντομων ψευδοαυτοβιογραφικών ποιημάτων σε ομώνυμο δοκίμιό του ο Φώτης Κόντογλου. «Αυθέντα μου πανσέβαστε, δόξα και καύχημά μου», «δέσποτα στεφηφόρε, σκηπτούχε κομνηνόβλαστε, κράτιστε κοσμοκράτορ» προσφωνεί τον αυτοκράτορά του ο επαίτης και συνεχίζει τις κολακείες του προλογίζοντας σε στομφώδες λόγιο ύφος. Σε γλώσσα δημώδη, αφηγείται στη συνέχεια τα βάσανά του και αποκαλύπτεται οκνηρός και φυγόπονος. Αντιδρά στα καθήκοντα στο μοναστήρι και δεν θέλει ευθύνες στην οικογένεια. Οταν χτυπά το παιδί του, εκμεταλλεύεται την αναστάτωση για να κλέψει τρόφιμα από το ντουλάπι της γυναίκας του.

Δεν είναι συμπαθής, είναι όμως διασκεδαστικός. Σατιρίζει τους πάντες, και τον εαυτό του τον ίδιο. Γι' αυτό και τα πτωχοπροδρομικά ποιήματα ήταν αγαπητά και διαδόθηκαν ευρέως. Σώζονται σε αρκετά χειρόγραφα, που φτάνουν τα επτά για το τέταρτο ποίημα και το τρίτο ποίημα, του οποίου παροιμιώδης παραμένει ως σήμερα ο στίχος του ταλαίπωρου γραμματικού: «Ανάθεμαν τα γράμματα, Χριστέ, κι οπού τα θέλει».

Κωμικά, με ένα ελευθέριο λαϊκό χιούμορ που επανεκτιμάται στη μεταμοντέρνα εποχή, αυτά τα μεσαιωνικά στιχουργήματα ψυχαγωγούν και τον σύγχρονο αναγνώστη. «Αλλά τα μέτρα πού ωφελούν την άμετρόν μου πείναν;» παραπονείται ο ίδιος γραμματικός. Εκείνος αναφέρεται στον ίαμβο, στον σπονδείο, στον πυρρίχιο, στα μέτρα της ποίησης τα οποία μελετά, εμείς όμως ως σύγχρονοι Πτωχοπρόδρομοι διαβάζουμε στα λόγια του και ένα σχόλιο για άλλα μέτρα που μας παιδεύουν.

Οι πληροφορίες που αλιεύουμε από τα στιχουργήματα αυτά για την καθημερινή και την ιδιωτική ζωή στο Βυζάντιο είναι πλούσιες: για τάξεις, για επαγγέλματα, για νομίσματα και, κυρίως βέβαια, για φαγητά. Χονδρόγυλο (ψωμί), απάκι και τυρίτσιν κρητικό, χορδοκοιλίτσι (πατσάς) και χουρδουβελία (κοκορέτσι), γοφάρια, γαλέοι, θύννες (τόνοι) και ψάρια παστά, σφουγγάτο (ομελέτα) και το περίφημο ευωδιαστό μονοκυθρίτσιν, που διαρκώς ορέγεται ο Πτωχοπρόδρομος, φαγητό μαγειρεμένο στη χύτρα με πολλά υλικά. Λέξεις γνωστές και άλλες γοητευτικά άγνωστες, καταγράφονται όλες στο γλωσσάρι που συνέταξαν η Τίνα Λεντάρη, λέκτωρ Μεσαιωνικής Δημώδους Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, και ο νεοελληνιστής Νότης Τουφεξής, καθιστώντας αυτά τα κείμενα του 12ου αιώνα προσιτή ψυχαγωγία και για τον πολύπαθο έλληνα αναγνώστη του 21ου αιώνα. 

 

Το Βήμα 

 

 

Βιογραφικό και ποιήματα του Πτωχοπρόδρομου

Μο Γιαν σημαίνει «μη μιλάς»

Ο συγγραφέας της μετα-μαοϊκής εποχής και εκφραστής του κινεζικού μοντερνισμού σηματοδοτεί με το έργο του το πέρασμα από την παλιά στη νέα Κίνα

Το 1904 στην Ιατρική Ακαδημία του Σεντάι της Ιαπωνίας φοιτούσε κάποιος νεαρός Κινέζος ονόματι Τζου Σουρέν. Μια μέρα ένας από τους καθηγητές πρόβαλε στους φοιτητές την εικόνα ενός Κινέζου που με τα χέρια δεμένα στην πλάτη τον πήγαιναν για εκτέλεση. Ο Κινέζος είχε καταδικαστεί ως κατάσκοπος των Ρώσων κατά τη διάρκεια του ρωσο-ιαπωνικού πολέμου (1904-1905). Γύρω του υπήρχαν και άλλοι Κινέζοι που παρατηρούσαν το φαινόμενο απαθείς.

Αυτή η εικόνα προκάλεσε τέτοιο σοκ στον Τζου Σουρέν που αποφάσισε να εγκαταλείψει τις σπουδές του στην Ιατρική προκειμένου να βοηθήσει τους συμπατριώτες του να «θεραπευτούν από τις πνευματικές τους αρρώστιες». Ο Τζου Σουρέν υιοθέτησε το ψευδώνυμο Λου Χσουν και από τότε με τα διηγήματα, τα δοκίμια και τα άρθρα του, ως το 1936 που πέθανε, αναδείχθηκε ηγετική μορφή της κινεζικής λογοτεχνίας του 20ού αιώνα.

Τα πολιτικά κείμενα κατά κύριο λόγο του Λου Χσουν άσκησαν βαθιά επίδραση στο έργο του Μο Γιαν (γενν. 1955) τον οποίο εφέτος η Σουηδική Ακαδημία τίμησε με το βραβείο Νομπέλ Λογοτεχνίας. Η σύγχρονη κινεζική πεζογραφία, όπως άλλωστε και η ποίηση, έχει βέβαια αρχίσει να γίνεται γνωστή στον δυτικό κόσμο - απόδειξη ότι αυτό είναι το δεύτερο βραβείο Νομπέλ με το οποίο τιμάται μέσα σε 22 χρόνια. Φυσικά δεν γεννάται θέμα σύγκρισης ανάμεσα στον πρώτο νικητή τού 2000, τον Γκουάν Χσινγκγιάν, έναν μέτριο συγγραφέα, και στον Μο Γιαν. Ο δεύτερος είναι πεζογράφος πρώτης γραμμής και τέσσερα βιβλία του τουλάχιστον, τα Η ζωή και ο θάνατος με φθείρουν, Μεγάλα στήθη και φαρδιές περιφέρειες, Η δημοκρατία του κρασιού και Οι μπαλάντες του σκόρδου (το τελευταίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη), είναι πεζογραφήματα πρώτης γραμμής.

Ιστορία και παράδοση

Η υποδοχή των έργων του Μο Γιαν στη Δύση την τελευταία δεκαπενταετία υπήρξε ενθουσιώδης, με αποτέλεσμα να επιχειρείται η σύγκρισή του με τον κυριότερο εκπρόσωπο του λατινοαμερικανικού μαγικού ρεαλισμού, τον Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες, ορισμένοι μάλιστα να θεωρούν ότι η επίδραση του τελευταίου στο έργο του είναι καθοριστική. Αλλά ο Μο Γιαν βγαίνει από μια τεράστια παράδοση. Πρώτον, από το κίνημα της 4ης Μαΐου 1919. Τότε σημειώθηκε μια τεράστια διαδήλωση φοιτητών στο Πεκίνο εναντίον της Συνθήκης των Βερσαλλιών με αντι-ιμπεριαλιστικό, πολιτικό και πολιτιστικό χαρακτήρα, που σήμανε τον ριζοσπαστισμό και την ανανέωση της κινεζικής λογοτεχνίας.

Δεύτερον, από τη δυναστική παράδοση της χώρας και την απίστευτη πληθώρα των μύθων της. Λ.χ., στο πλέον πολιτικό και αιχμηρό μυθιστόρημά του, το Η ζωή και ο θάνατος με φθείρουν, ο Μο Γιαν  στήνει με βάση τη θεωρία της μετενσάρκωσης έναν πανίσχυρο πολιτικό μύθο καλύπτοντας μια ιστορική περίοδο 50 ετών, από το 1950 ως το 2000, που ορίζει τη γέννηση και την εξέλιξη της σύγχρονης Κίνας. (Ενώ ένα άλλο βιβλίο του, το Μεγάλα στήθη και φαρδιές περιφέρειες, καλύπτει το πρώτο μισό του 20ού αιώνα.)

Στο Η ζωή και ο θάνατος με φθείρουν ένας γαιοκτήμονας ονόματι Χσιμέν Νάο βρίσκεται την 1η Ιανουαρίου 1950 στην Κόλαση. Εκεί ο άρχων του Κάτω Κόσμου Αφέντης Γιάμα τον δικάζει και για τιμωρία τον στέλνει πίσω στο κτήμα του, που τώρα έχει μοιραστεί στους ακτήμονες, υπό μορφή όμως γαϊδάρου. Ο Χσιμέν παραμένει ως γάιδαρος επί δέκα χρόνια και υφίσταται πλείστες ταπεινώσεις, χειρότερη από τις οποίες είναι πως ο παλιός του έμπιστος Λαν Λιάν έχει παντρευτεί την παλλακίδα του. Ο γάιδαρος σκοτώνεται στη διάρκεια του Μεγάλου Αλματος και μετενσαρκώνεται στη συνέχεια σε βόδι, έπειτα σε σκύλο, κατόπιν σε μαϊμού και τέλος σε παιδί. Καθεμιά από τις πέντε μετενσαρκώσεις του αντιστοιχεί σε μια δεκαετία όπου συμβαίνουν μεγάλες κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές αλλαγές. Το 2000 λοιπόν το παιδί αυτό, εναλλακτικά με τον Λαν Λιάν, μας αφηγείται την ιστορία που προηγήθηκε.

Το πέρασμα από την παλαιά στη νέα Κίνα (αυτή που δημιουργήθηκε μετά τις μεταρρυθμίσεις του Ντενγκ Χσιαοπίνγκ) το σηματοδοτεί μια σκηνή στο τέλος του βιβλίου, όπου με σαρδόνιο τρόπο ο συγγραφέας βάζει κάποιους από τους χαρακτήρες του να οδηγούν BMW, ενώ άλλοι κυκλοφορούν με τα μαλλιά βαμμένα ξανθά ή με έναν χρυσό χαλκά περασμένο στη μύτη. Δυσκολεύεται κανείς να πιστέψει ότι το μυθιστόρημα αυτό ο συγγραφέας το έγραψε μέσα σε 43 ημέρες - και μάλιστα με τον παραδοσιακό τρόπο, δηλαδή πάνω σε ρυζόχαρτο και χρησιμοποιώντας πινέλο και σινική μελάνη.

Κριτική και «κινηματογραφική» ματιά
Η κριτική ματιά του Μο Γιαν δεν είναι αρκετή για κάποιους αντικαθεστωτικούς. Η κριτική όμως που ασκεί ένας συγγραφέας μέσα από το έργο του είναι πολύ σημαντικότερη. Πώς αφηγείται μια ιστορία κάποιος που έχει μετενσαρκωθεί σε ζώο πέντε φορές - και τι αφηγηματικές προκλήσεις συνεπάγεται αυτό το απίστευτο εύρημα; Ο Μο Γιαν δεν πρέπει να συγκρίνεται με τον Οργουελ της Φάρμας των ζώων. Εδώ το στοιχείο της μεταμόρφωσης είναι συνεχές και στην πραγματικότητα, στο μέσον περίπου της αφήγησης, οι άνθρωποι συμπεριφέρονται λες και έχουν εντελώς αποκτηνωθεί. Το στοιχείο της βίας ωστόσο είναι κυρίαρχο σε όλο το έργο του Μο και μετριάζεται μόνο από την ικανότητά του να διακωμωδεί το παρόν, ακόμη και τον ίδιο τον εαυτό του, προσόν μόνο των προικισμένων και των ιδιοφυών.

Δύο ταινίες του Ζαν Γιμού, οι «Κόκκινοι αγροί» και οι «Ευτυχισμένες στιγμές», είναι βασισμένες σε ισάριθμα έργα του Μο Γιαν. Η πρώτη στο μυθιστόρημα Κόκκινο σόργο (στα κινέζικα το σόργο λέγεται καολιάνγκ τζιου, από το οποίο παράγεται ένα δυνατό ποτό) και η δεύτερη στη συλλογή διηγημάτων του με τίτλο Σιφού: Τα πάντα για ένα γέλιο. Ελπίζουμε ότι θα μεταφραστούν σύντομα και στα ελληνικά.

Το Βήμα 

Αναστολή λειτουργίας εντύπου αντί × λόγου

 Ανακοίνωση

Με το 14ο τεύχος του αντί × λόγου  (Ιούνιος 2012) έκλεισε η εποχή της έντυπης έκδοσης. Προγραμματίζαμε να τυπώσουμε και το 15ο τεύχος μας (Σεπτεμβρίου 2012), αλλά δυστυχώς η προσπάθεια θα σταματήσει εδώ.

 

Θα συνεχίσουμε όμως να στηρίζουμε τη λογοτεχνία με την ηλεκτρονική έκδοση στο site μας www.antiepilogou.gr. Θα θέλαμε να σας ευχαριστήσουμε για την προτίμηση σας και να σας ζητήσουμε συγνώμη για την καθυστέρηση της έκδοσης και τη μη εκτύπωση του εν τέλει. 

 

Δυστυχώς αναγκαζόμαστε να αναστείλουμε τη λειτουργία του έντυπου περιοδικού επ’ αόριστον και οι λόγοι είναι αποκλειστικά και μόνο οικονομικοί. 

 

Η χαρά της δημιουργίας και η αγάπη μας για τη λογοτεχνία δε σταματούν εδώ. Θα συνεχίσουμε με το ίδιο πάθος την επικοινωνία με τους αναγνώστες μας διαδικτυακά. Σας περιμένουμε εκεί με νέα ηλεκτρονικά τεύχη. 

 

Το 15ο τεύχος θα δημοσιευτεί κανονικά στην ιστοσελίδα μας, έτσι όπως είχε ετοιμαστεί για την έντυπη έκδοση του. 

 

Καλές διαδικτυακές αναγνώσεις!  

 

Φιλικά,

Ομάδα του αντί × λόγου.

 

ΥΓ. Οι ενεργοί συνδρομητές θα ενημερωθούν μέσω ταχυδρομείου για το πως θα ήθελαν να διευθετήσουν το υπόλοιπο της συνδρομής τους. 

 

αντί x λόγου  

Μαθήματα κινηματογράφου από το Κινηματογραφικό Εργαστήρι Χανίων

Το Κινηματογραφικό Εργαστήρι Χανίων οργανώνει τα ετήσια μαθήματα κινηματογράφου. Τα μαθήματα θα είναι θεωρητκά και πρακτικά. Τα θεωρητικά μαθήματα θα επικεντρωθούν στην :

Εισαγωγή στην θεωρία κινηματογράφου

Γραφή σεναρίου

Βreakdown / storyboard

Ειδικότητες κιν/φικού συνεργείου

Θεωρία μοντάζ

Κατά τη διάρκεια των πρακτικών μαθημάτων, οι μαθητές θα οργανώσουν και θα γυρίσουν τη δικιά τους ταινία. Τα θεωρητικά μαθήματα θα πραγματοποιούνται κάθε Δευτέρα 6-8 μμ στον κινηματογράφο Αττικόν και τα πρακτικά μαθήματα κάθε δεύτερη εβδομάδα, το σαββατοκύριακο ,σε εξωτερικό χώρο της πόλης μας.

Σύνολο ωρών : 14
Κόστος : 35 ευρώ το μήνα
Εισηγητής : Θεόδωρος Θωμαδάκης
Επικοινωνία : 6942200951
Facebook page : KINHMATOΓΡΑΦΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΧΑΝΙΩΝ

και εδώ: Μαθήματα Κινηματογράφου 

βίντεο: Το Κινηματογραφικό Εργαστήρι Χανίων παρουσιάζει... 

Στον Κινέζο συγγραφέα Μο Γιαν το Νόμπελ Λογοτεχνίας 2012

Υπό έντονες επευφημίες ανακοινώθηκε το όνομα του Κινέζου συγγραφέα Μο Γιαν, στον οποίο απονέμεται το Νόμπελ Λογοτεχνίας 2012. Τα έργα του συνδυάζουν τον «παραληρηματικό ρεαλισμό» με τα παραμύθια, τις ιστορίες και τη σύγχρονη ζωή στη γενέτειρά του, αναφέρεται σε ανακοίνωση της επιτροπής των βραβείων.

Το βραβείο, που απονέμεται από τη Σουηδική Ακαδημία, συνοδεύεται από οκτώ εκατομμύρια σουηδικές κορώνες (σχεδόν 925.000 ευρώ).
«Εχει τόσο χαρακτηριστική γραφή, που αν διαβάσεις μισή σελίδα από έργο του, αμέσως καταλαβαίνεις ότι είναι από έργο του», είπε ο επικεφαλής της Σουηδικής Ακαδημίας.
Το Μο Γιαν είναι ψευδώνυμο που σημαίνει «Μην μιλάς». Το πραγματικό του όνομα είναι Γουάν Μογιέ.
Η ανακοίνωση για το βραβείο αναφέρει ότι ο Μο χρησιμοποιεί ένα μείγμα φαντασίας και πραγματικότητας, με ιστορική και κοινωνική προοπτική για να δημιουργήσει έναν κόσμο που θυμίζει τα γραπτά του Ουίλιαμ Φόκνερ και του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μαρκές.
Την ίδια ώρα, έχει ανακαλύψει ένα «σημείο εκκίνησης στην παλαιά κινεζική λογοτεχνία και στην προφορική παράδοση», αναφέρει η Ακαδημία.
Ο Μο είναι ιδιαίτερα γνωστός για το έργο του 'Οι κόκκινοι αγροί' (1987), όπου περιγράφεται η δύσκολη ζωή των Κινέζων αγροτών στα πρώτα χρόνια του κομμουνισμού. Oι κόκκινοι αγροί ήταν το έργο που άρχισε να του δημιουργεί προβλήματα με τη λογοκρισία. Μεταφέρθηκαν στον κινηματογράφο από τον Ζανγκ Γιμού.
O Μο Γιαν γεννήθηκε το 1955 στην επαρχία Σαντόνγκ της βορειοανατολικής Κίνας από μια φτωχή οικογένεια που μετά βίας μπόρεσε να μεγαλώσει τα τέσσερά της παιδιά. Το 1976 κατατάχτηκε εθελοντικά στον Λαϊκό Απελευθερωτικό Στρατό όπου και σπούδασε βιβλιοθηκάριος.
Το 1981 δημοσίευσε το πρώτο του μυθιστόρημα 'Βροχή' που πέφτει μια ανοιξιάτικη νύχτα. Ακολούθησε το βιβλίο του
Το επόμενο μυθιστόρημά του 'Oι μπαλάντες του σκόρδου' (1988) απαγορεύτηκε, γεγονός που οδήγησε τον Γιαν να παραιτηθεί από τον στρατό.
Τα βιβλία του 'Η δημοκρατία του κρασιού' (2001) και 'Μεγάλα στήθη και φαρδιές περιφέρειες' (2003) είχαν επίσης προβλήματα με τη λογοκρισία. Παρά τις προτάσεις που είχε από τη Δύση, ο Μο Γιαν δεν εγκατέλειψε ποτέ την Κίνα. 

Χανιώτικα Νέα 

Φρανκφούρτη: 64η Διεθνής Εκθεση Βιβλίου

 Φρανκφούρτη: 64η Διεθνής Εκθεση Βιβλίου

Με 7.500 εκθέτες από 110 χώρες και τιμώμενη χώρα τη Νέα Ζηλανδία άνοιξε τις πύλες της  η 64η Διεθνής Εκθεση Βιβλίου της Φρανκφούρτης, η μεγαλύτερη έκθεση βιβλίου στον κόσμο.
«Νέοι παίκτες εισέρχονται στη βιομηχανία του βιβλίου καθημερινά και προκύπτουν εντελώς νέες σχέσεις, σχεδιάζονται νέα προϊόντα και αναδύονται νέα επαγγελματικά μοντέλα», είπε ο Γιούργκεν Μπόος, διευθυντής της Διεθνούς Εκθεσης στη συνέντευξη Τύπου.
Πρόσθεσε ακόμη ότι «μπορούμε κάλλιστα να αποκαλέσουμε αυτές τις εξελίξεις το σημείο της ‘Μεγάλης Εκρηξης’ στην εκδοτική βιομηχανία».

Ο Μπόος επεσήμανε ότι «φέτος εντοπίσαμε και αναλύσαμε σε ποιους τομείς είναι πιο εμφανείς οι αλλαγές» και «αναπτύξαμε έναν ‘Οδικό χάρτη των εκδοτικών τάσεων’, ο οποίος αποτυπώνει πού αρχίζουν να εμφανίζονται τα νέα επαγγελματικά μοντέλα, ποιες νέες πολιτισμικές συμπεριφορές αναδύονται και ποιες δεξιότητες είναι σημαντικές για το μέλλον».

Οι τέχνες, το ταξιδιωτικό βιβλίο, η γαστρονομία και η τεχνολογία είναι οι θεματικές ενότητες της φετινής έκθεσης. Δίνεται όμως μεγαλύτερη έμφαση και στο παιδικό και νεανικό βιβλίο και χιλιάδες παράλληλες εκδηλώσεις μέσα σε πέντε ημέρες.

Η Ελλάδα συμμετέχει (αν και μικρότερη παρουσία λόγω κρίσης) στην έκθεση με 21 εκδότες, που συγκεντρώνονται στο Εθνικό Περίπτερο του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων, Πολιτισμού και Αθλητισμού και του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου. Δύο εκδότες συμμετέχουν στην έκθεση ανεξάρτητα με δικό τους περίπτερο.

Η έκθεση θα διαρκέσει ως τις 14 Οκτωβρίου, ανοιχτή αποκλειστικά για επαγγελματίες τις πρώτες ημέρες ενώ το κοινό θα μπορεί να την περιηγηθεί, κατά παράδοση, τις δύο τελευταίες ημέρες της, Σάββατο και Κυριακή.

Χανιώτικα Νέα 

 Το βιβλίο πάει Φρανκφούρτη «λαβωμένο» από την κρίση

Λιγότεροι εκδότες θα ταξιδέψουν φέτος στη Φρανκφούρτη, για την 64η Διεθνή Εκθεση Βιβλίου, μεταξύ 10 και 14 Οκτωβρίου, με τιμώμενη χώρα τη Νέα Ζηλανδία.

Η φετινή ελληνική παρουσία σε τίποτα δεν θα θυμίζει τις παλιές καλές εποχές, όταν οι εκδότες είχαν δικά τους περίπτερα, γύρω από το μεγάλο εθνικό περίπτερο.

Η κρίση πλήττει σοβαρά και τον κόσμο του βιβλίου.

Ετσι, το φετινό εθνικό περίπτερο, όπως ανακοίνωσε το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου, υπεύθυνο για τη συμμετοχή μας στο μεγαλύτερο παζάρι βιβλίου στον κόσμο, θα είναι το μισό σε έκταση σε σχέση με πέρυσι, μόλις 96 τ.μ., στο οποίο θα συμμετάσχουν 21 εκδότες (Αγρα, Εστία, Καστανιώτης, Λιβάνης, Πατάκης, Ανάπλους, Εταιρεία Ψυχοκοινωνικής Υγείας του παιδιού και του Εφήβου, Ιανός, Ιων, Εκδόσεις Καζαντζάκη, Καλέντης, Καρυδάκη, Κονδύλι, Κύβος, Μελάνι, Μεταίχμιο, Νεφέλη, Παπαδόπουλος, ΤΑΠ, Το Θείον Φως, Φαραί). Θα πάρουν μέρος επίσης το Ιδρυμα Ελληνικού Πολιτισμού με το Παράρτημα του Βερολίνου και το γραφείο του ΕΟΤ στη Φρανκφούρτη.

Στον χώρο του περιπτέρου θα υπάρχει έκθεση μεταφρασμένων βιβλίων Ελλήνων συγγραφέων των τελευταίων ετών (το 2011 μεταφράστηκαν 433 ελληνικά έργα σε 26 ξένες γλώσσες) και έκθεση ελληνικών βιβλίων που βραβεύτηκαν το 2011.

Έθνος