γράφει ο Νίκος Λούντος
Η ΕΤ1 ξαναπροβάλλει από την Παρασκευή 12 Οκτώβρη την τηλεοπτική
εκδοχή των “Ακυβέρνητων Πολιτειών” του Στρατή Τσίρκα. Είναι ευκαιρία για
όσους δεν έχουν δει αυτή την ιστορική σειρά, μιας και προβάλλεται
καθημερινά (και σαββατοκύριακα) στις 11 το βράδυ. Όσοι έχουν διαβάσει
την τριλογία του Τσίρκα θα θυμηθούν τις πόλεις, τα τοπία και τους ήρωες.
Για όσους δεν την έχουν διαβάσει, η σειρά θα τους προκαλέσει.
Όπως είναι λογικό για μια τηλεοπτική μεταφορά τριών τόμων, η σειρά που γύρισε ο Ροβήρος Μανθούλης το 1985, δεν αποδίδει ολόκληρο τον εσωτερικό μονόλογο του Μάνου Σιμωνίδη, του βασικού ήρωα της τριλογίας. Όμως η φωτογραφία και η σκηνοθεσία αποδίδει εντυπωσιακά το ύφος και το κλίμα των τριών πόλεων όπου διαδραματίζεται η ιστορία, την Ιερουσαλήμ, το Κάιρο και την Αλεξάνδρεια, στα χρόνια 1942 – 1944.
Αριστεροί επαναστάτες, αντιστασιακοί, πρόσφυγες μαζί με πράκτορες, ρουφιάνους, σωματέμπορους και μαυραγορίτες, στην ίδια πόλη, ακόμη και μέσα στην ίδια πανσιόν, σε μια περίοδο που ο κόσμος μοιάζει να διχάζεται ανάμεσα σε αυτές τις δυο κατηγορίες ανθρώπων. Ο Μάνος Σιμωνίδης είναι ανάμεσα σε αυτούς που ελπίζουν ότι το τέλος του πολέμου μπορεί να είναι και το τέλος του παλιού και σιχαμερού κόσμου. Βλέπουν το ναζισμό να φτάνει στην ήττα του και μαζί θέλουν να ηττηθούν όσοι του άνοιξαν το δρόμο. Ο Μάνος ξέρει ότι η ηγεσία του κόμματος είναι από ανεπαρκής μέχρι αποπροσανατολισμένη, δεν αντέχει το στεγνό “Ανθρωπάκι”, όπως αποκαλεί τον καθοδηγητή του. Όμως, ξέρει ταυτόχρονα ότι με την αντίπαλη πλευρά τον χωρίζουν πολλά περισσσότερα.
Όπως έλεγε ο ίδιος ο Τσίρκας, που έγραψε την τριλογία του τη δεκαετία του '60, αυτό που τον έκαιγε και τον έκανε να γράψει τη “Λέσχη”, την “Αριάγνη” και τη “Νυχτερίδα” ήταν η υπόθεση του Απρίλη, “η αδικία που έχει γίνει στους ανθρώπους που αγωνίστηκαν και θυσιάστηκαν”. “Να δικαιωθεί ο Απρίλης, αυτό είναι το νόημα”. Ο λόγος για το κίνημα του Απρίλη του '44, όταν οι έλληνες φαντάροι που βρίσκονταν στη Μέση Ανατολή, εξεγέρθηκαν δείχνοντας την υποστήριξή τους στο ΕΑΜ και στην ΠΕΕΑ, την “κυβέρνηση του βουνού” που είχε ανακηρυχθεί στην Ελλάδα, απέναντι στην “εξόριστη” κυβέρνηση του βασιλιά και του (τραπεζίτη) Τσουδερού που καλοπερνούσαν ανάμεσα σε άλλες “εξόριστες” άρχουσες τάξεις από όλην την Ευρώπη.
Ο Τσίρκας, αιγυπτιώτης ο ίδιος, γεννημένος και μεγαλωμένος στην Αίγυπτο, έχει προσωπική αίσθηση για αυτήν την “καλή κοινωνία” των κοσμοπολίτικων πόλεων της Μέσης Ανατολής. Όπως έχει και προσωπική αίσθηση για τις κοινές αγωνίες των απλών ανθρώπων, ανεξάρτητα από τη θρησκεία ή το χρώμα του δέρματος, οι οποίοι για τους πλούσιους και ισχυρούς, αποτελούν απλώς ένα κομμάτι του ντεκόρ.
Όμως, η εξέγερση του Απρίλη ανέτρεπε και το σχεδιασμό της ηγεσίας του ΚΚΕ και του ΕΑΜ. Ένα μήνα αργότερα στη Βηρυτό θα υπογραφόταν η λεγόμενη “Συμφωνία του Λιβάνου”, στην οποία γινόταν αποδεκτή από το ΕΑΜ η υποταγή του ελληνικού στρατού στην “εθνική κυβέρνηση”. Προεξοφλούσε την εξασφάλιση “κατά την προσεχή από κοινού μετά των συμμαχικών δυνάμεων απελευθέρωσιν της Πατρίδος, της τάξεως και της ελευθερίας του ελληνικού λαού”, δηλαδή εκτός από υποταγή στην εθνική κυβέρνηση, γινόταν αποδεκτή και η υποταγή στους Άγγλους, ενώ μετά την απελευθέρωση έπρεπε να υπάρχει “τάξη”.
Ο λόγος για τον οποίο χιλιάδες και χιλιάδες αγωνιστές είχαν ενταχθεί και είχαν δώσει τη ζωή τους για την Αντίσταση, δηλαδή η πραγματική αλλαγή της κοινωνίας, η “Λαοκρατία” σύμφωνα με την ορολογία της εποχής, έπρεπε να ξεχαστεί. Στην Συμφωνία, υπάρχει ρητή καταγγελία της εξέγερσης του Απρίλη, η οποία αποκαλείται έγκλημα κατά της πατρίδας και δηλώνεται η συμφωνία όλων των πλευρών στην καταστολή και την τιμωρία των ενόχων.
Η ηγεσία της Αντίστασης κατήγγειλε τους φαντάρους που εξεγέρθηκαν υπέρ της. Τα γεγονότα αυτά τα παρακολουθούμε στις Ακυβέρνητες Πολιτείες (μέχρι και το κίνημα του '44), μέσα από τα μάτια και τις σκέψεις του Μάνου που από ανθυπολοχαγός του ελληνιικού στρατού, έχει περάσει στην παρανομία για να συνεχίσει την αντιστασιακή του δράση.
Το έργο του Τσίρκα δέχθηκε το ανάθεμα της ηγεσίας του ΚΚΕ, με το που κυκλοφόρησε ο πρώτος τόμος της τριλογίας, η “Λέσχη”, το 1960. Ο Τσίρκας διαγράφηκε από μέλος του κόμματος, αφού πρώτα είχε αρνηθεί να αποκηρύξει το έργο του, όπως του ζητήθηκε.
Η προβολή της σειράς από την ΕΤ1, μέσα σε συνθήκες κρίσης σαν τις σημερινές, είναι μια υπενθύμιση για δύο διδάγματα από εκείνη την εποχή. Την κρίση και τότε όπως και τώρα δεν την πληρώνουμε “όλοι μαζί”. Οι ισχυροί περιμένουν στη γωνία να επανέλθουν χορτασμένοι. Δεύτερον, η αυτοσυγκράτηση των πιο δυνατών κομματιών του κινήματος δεν κάνει την αλλαγή πιο ήπια, αλλά ανοίγει το δρόμο για την αντεπίθεση της άλλης πλευράς.
Εργατική Αλληλεγγύη
Αφιέρωμα: Στρατής Τσίρκας; 100 χρόνια από τη γεννησή του
βιβλιοnet
Όπως είναι λογικό για μια τηλεοπτική μεταφορά τριών τόμων, η σειρά που γύρισε ο Ροβήρος Μανθούλης το 1985, δεν αποδίδει ολόκληρο τον εσωτερικό μονόλογο του Μάνου Σιμωνίδη, του βασικού ήρωα της τριλογίας. Όμως η φωτογραφία και η σκηνοθεσία αποδίδει εντυπωσιακά το ύφος και το κλίμα των τριών πόλεων όπου διαδραματίζεται η ιστορία, την Ιερουσαλήμ, το Κάιρο και την Αλεξάνδρεια, στα χρόνια 1942 – 1944.
Αριστεροί επαναστάτες, αντιστασιακοί, πρόσφυγες μαζί με πράκτορες, ρουφιάνους, σωματέμπορους και μαυραγορίτες, στην ίδια πόλη, ακόμη και μέσα στην ίδια πανσιόν, σε μια περίοδο που ο κόσμος μοιάζει να διχάζεται ανάμεσα σε αυτές τις δυο κατηγορίες ανθρώπων. Ο Μάνος Σιμωνίδης είναι ανάμεσα σε αυτούς που ελπίζουν ότι το τέλος του πολέμου μπορεί να είναι και το τέλος του παλιού και σιχαμερού κόσμου. Βλέπουν το ναζισμό να φτάνει στην ήττα του και μαζί θέλουν να ηττηθούν όσοι του άνοιξαν το δρόμο. Ο Μάνος ξέρει ότι η ηγεσία του κόμματος είναι από ανεπαρκής μέχρι αποπροσανατολισμένη, δεν αντέχει το στεγνό “Ανθρωπάκι”, όπως αποκαλεί τον καθοδηγητή του. Όμως, ξέρει ταυτόχρονα ότι με την αντίπαλη πλευρά τον χωρίζουν πολλά περισσσότερα.
Όπως έλεγε ο ίδιος ο Τσίρκας, που έγραψε την τριλογία του τη δεκαετία του '60, αυτό που τον έκαιγε και τον έκανε να γράψει τη “Λέσχη”, την “Αριάγνη” και τη “Νυχτερίδα” ήταν η υπόθεση του Απρίλη, “η αδικία που έχει γίνει στους ανθρώπους που αγωνίστηκαν και θυσιάστηκαν”. “Να δικαιωθεί ο Απρίλης, αυτό είναι το νόημα”. Ο λόγος για το κίνημα του Απρίλη του '44, όταν οι έλληνες φαντάροι που βρίσκονταν στη Μέση Ανατολή, εξεγέρθηκαν δείχνοντας την υποστήριξή τους στο ΕΑΜ και στην ΠΕΕΑ, την “κυβέρνηση του βουνού” που είχε ανακηρυχθεί στην Ελλάδα, απέναντι στην “εξόριστη” κυβέρνηση του βασιλιά και του (τραπεζίτη) Τσουδερού που καλοπερνούσαν ανάμεσα σε άλλες “εξόριστες” άρχουσες τάξεις από όλην την Ευρώπη.
Ο Τσίρκας, αιγυπτιώτης ο ίδιος, γεννημένος και μεγαλωμένος στην Αίγυπτο, έχει προσωπική αίσθηση για αυτήν την “καλή κοινωνία” των κοσμοπολίτικων πόλεων της Μέσης Ανατολής. Όπως έχει και προσωπική αίσθηση για τις κοινές αγωνίες των απλών ανθρώπων, ανεξάρτητα από τη θρησκεία ή το χρώμα του δέρματος, οι οποίοι για τους πλούσιους και ισχυρούς, αποτελούν απλώς ένα κομμάτι του ντεκόρ.
Απρίλης του '44
Ο Απρίλης του '44 ήταν μια βόμβα για την ελληνική άρχουσα τάξη. Ήξερε ότι είχε χάσει τον έλεγχο μέσα στα σύνορα της Ελλάδας, τώρα έβλεπε τους φαντάρους να ξεσηκώνονται εναντίον της εκεί που είχε βρει ασφαλές καταφύγιο. Οι Άγγλοι σε συνεργασία με την ελληνική κυβέρνηση κατέστειλαν το κίνημα του Απρίλη, με πολλές χιλιάδες φαντάρους σε στρατόπεδα συγκέντρωσης στην έρημο, στα λεγόμενα “σύρματα”.
Όμως, η εξέγερση του Απρίλη ανέτρεπε και το σχεδιασμό της ηγεσίας του ΚΚΕ και του ΕΑΜ. Ένα μήνα αργότερα στη Βηρυτό θα υπογραφόταν η λεγόμενη “Συμφωνία του Λιβάνου”, στην οποία γινόταν αποδεκτή από το ΕΑΜ η υποταγή του ελληνικού στρατού στην “εθνική κυβέρνηση”. Προεξοφλούσε την εξασφάλιση “κατά την προσεχή από κοινού μετά των συμμαχικών δυνάμεων απελευθέρωσιν της Πατρίδος, της τάξεως και της ελευθερίας του ελληνικού λαού”, δηλαδή εκτός από υποταγή στην εθνική κυβέρνηση, γινόταν αποδεκτή και η υποταγή στους Άγγλους, ενώ μετά την απελευθέρωση έπρεπε να υπάρχει “τάξη”.
Ο λόγος για τον οποίο χιλιάδες και χιλιάδες αγωνιστές είχαν ενταχθεί και είχαν δώσει τη ζωή τους για την Αντίσταση, δηλαδή η πραγματική αλλαγή της κοινωνίας, η “Λαοκρατία” σύμφωνα με την ορολογία της εποχής, έπρεπε να ξεχαστεί. Στην Συμφωνία, υπάρχει ρητή καταγγελία της εξέγερσης του Απρίλη, η οποία αποκαλείται έγκλημα κατά της πατρίδας και δηλώνεται η συμφωνία όλων των πλευρών στην καταστολή και την τιμωρία των ενόχων.
Η ηγεσία της Αντίστασης κατήγγειλε τους φαντάρους που εξεγέρθηκαν υπέρ της. Τα γεγονότα αυτά τα παρακολουθούμε στις Ακυβέρνητες Πολιτείες (μέχρι και το κίνημα του '44), μέσα από τα μάτια και τις σκέψεις του Μάνου που από ανθυπολοχαγός του ελληνιικού στρατού, έχει περάσει στην παρανομία για να συνεχίσει την αντιστασιακή του δράση.
Το έργο του Τσίρκα δέχθηκε το ανάθεμα της ηγεσίας του ΚΚΕ, με το που κυκλοφόρησε ο πρώτος τόμος της τριλογίας, η “Λέσχη”, το 1960. Ο Τσίρκας διαγράφηκε από μέλος του κόμματος, αφού πρώτα είχε αρνηθεί να αποκηρύξει το έργο του, όπως του ζητήθηκε.
Η προβολή της σειράς από την ΕΤ1, μέσα σε συνθήκες κρίσης σαν τις σημερινές, είναι μια υπενθύμιση για δύο διδάγματα από εκείνη την εποχή. Την κρίση και τότε όπως και τώρα δεν την πληρώνουμε “όλοι μαζί”. Οι ισχυροί περιμένουν στη γωνία να επανέλθουν χορτασμένοι. Δεύτερον, η αυτοσυγκράτηση των πιο δυνατών κομματιών του κινήματος δεν κάνει την αλλαγή πιο ήπια, αλλά ανοίγει το δρόμο για την αντεπίθεση της άλλης πλευράς.
Εργατική Αλληλεγγύη
Αφιέρωμα: Στρατής Τσίρκας; 100 χρόνια από τη γεννησή του
βιβλιοnet
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου