Δημήτρης Λιβιεράτος: O Eργατικός Αθλητισμός στην Κατοχή

Όταν άρχισε η Κατοχή της Ελλάδας από τις φασιστικές δυνάμεις δημιουργήθηκαν άλλες καταστάσεις. Από την επιβίωση, την Αντίσταση, αλλά ακόμα και κοινωνικά. Ένα από αυτά ήταν η ψυχαγωγία ενός λαού, μιας νεολαίας που ζούσε κάτω από μαύρες συνθήκες εξαθλίωσης και τρομοκρατίας. Να μην επικρατήσει μια θανάσιμη μοιρολατρεία που θα ήταν καταστροφική.
Στο σύνολο της αντιστασιακής δράσης, ένοπλης, συνδικαλιστικής, καθημερινής επιβίωσης προστέθηκε και το καθήκον της ψυχαγωγίας του λαού. Το καθήκον αυτό ανέλαβαν οι νεολαιίστικες οργανώσεις. Στην αρχή το ΕΑΜ Νέων και από το Φεβρουάριο του 1943 η ΕΠΟΝ. Ένα κύριο καθήκον, παρά τις δυσκολίες, ήταν να κρατήσουμε ζωντανό τον αθλητισμό. Ειδικά, τον τοπικό αθλητισμό, το συνοικιακό για τις πόλεις.
Δημιουργήθηκαν δύο μορφές αθλητισμού. Η πρώτη ονομάστηκε ΕΕΑ- Ένωση Ελλήνων Αθλητών που συγκέντρωσε και τους περισσότερους αθλητές (μεταξύ αυτών τον πρωτοπόρο Γρηγόρη Λαμπράκη). Οι επίσημες οργανώσεις του Αθλητισμού είχαν παραλύσει. Η ΕΕΑ με συγκεντρώσεις, παρουσιάσεις, υπομνήματα και άλλες ενέργειες κατάφερε να εξασφαλίσει καθημερινό συσσίτιο για την επιβίωση των αθλητών. Συγχρόνως, όσοι μπορούσαν έπαιρναν μέρος σε περιορισμένες αθλητικές εκδηλώσεις.
Η δεύτερη μορφή οργάνωσης που ήταν και πιο μαζική αφορούσε τις τοπικές οργανώσεις. Οι νεολαίοι της αντίστασης, του ΕΑΜ Νέων και κατόπιν της ΕΠΟΝ έπρεπε να κινητοποιήσουν τη νεολαία της γειτονιάς, του τόπου τους για τη δημιουργία τοπικών, κυρίως, ποδοσφαιρικών συλλόγων. Όσο το δυνατόν πιο μαζικών.

Ψυχαγωγία

Κοινωνική ανάγκη βέβαια αφού δεν υπήρχε καμιά ουσιαστική ψυχαγωγία. Ο τότε κινηματογράφος έπαιζε όλο φασιστικά έργα από την Ιταλία, τη Γερμανία, την Ουγγαρία. Ουσιαστικά δεν βλεπόντουσαν, αλλά ήταν και γελοία. Πολλές φορές εκεί που έλεγαν ότι γινόταν το έργο τραγικό, κοινωνικό, εθνικιστικό, φασιστικό με δυο λόγια προπαγανδιστικό, το κοινό γελούσε, γιουχάιζε. Με δυο λόγια, ήταν γελοία, αλλά και κόστιζαν.
Έτσι, το τοπικό ποδόσφαιρο, οι αγώνες κάθε Κυριακή απόγευμα, συγκέντρωναν τον κόσμο της γειτονιάς να βρίσκει κάποια ψυχαγωγία. Συγχρόνως, έγιναν και μαζικοί χώροι συγκέντρωσης της νεολαίας. Δημιουργήθηκαν εκατοντάδες τέτοια σωματεία, αθλητικά, ποδοσφαιρικά στην Αθήνα, Πειραιά, συνοικισμούς. Πολλά από αυτά είχαν καταστατικά και γραφεία, στέκια να συγκεντρώνονται και τις άλλες μέρες εκτός Κυριακής.
Οι οργανώσεις χρησιμοποιούσαν οποιοδήποτε γήπεδο ήταν διαθέσιμο. Η πίεση της Αστυνομίας είχε σταματήσει μπροστά στην κοινωνική συμφορά. Δεν τολμούσαν να επέμβουν στις διοργανώσεις. Αλλά και η Αστυνομία είχε επηρεαστεί από την Αντίσταση και πολλοί αστυνομικοί είχαν περάσει στις γραμμές του ΕΑΜ. Επίσης, δεν υπήρχε και καμιά αντίδραση από τους επίσημους οργανισμούς που ήταν διαλυμένοι.
Η οργάνωση συνέστησε σε όλες τις αθλητικές ποδοσφαιρικές οργανώσεις που είχαν δημιουργηθεί να συγκεντρωθούν σε μια κεντρική οργάνωση, ανά πόλη και περιοχή. Θυμάμαι ότι εδώ στην Αθήνα δημιουργήθηκε η ΟΠΑΣΑ- Ομοσπονδία Ποδοσφαιρικών Αθλητικών Σωματείων Αθηνών που είχε έδρα της στην οδό Αγίας Ειρήνης κοντά στο Μοναστηράκι. Έτσι, υπήρχε μια κεντρική καθοδήγηση από την οργάνωση για τα εκατοντάδες σωματεία και συλλόγους. Γινόντουσαν τοπικά πρωταθλήματα, συνοικιακά, περιφερειακά. Παρά τις μεγάλες δυσκολίες οργάνωσης και εξεύρεσης των μέσων για τις αθλητικές συναντήσεις. Έστω και με ένα άσπρο φανελάκι, μαύρο παντελονάκι, οτιδήποτε παπούτσια και χιλιομπαλωμένη από τους τσαγγάρηδες μας μπάλα. Συγκέντρωναν πολύ κόσμο από τις γειτονιές. Όλων των ηλικιών. Άντρες και γυναίκες. Γινόταν τόπος συγκέντρωσης και ψυχαγωγίας και βέβαια γόνιμο έδαφος για την αντιστασιακή οργάνωση να στρατολογεί και να κρατάει το ηθικό του λαού μας.
Δυστυχώς, αυτές οι εκατοντάδες πηγαίες αθλητικές οργανώσεις που δημιουργήθηκαν σε τόσο δύσκολες συνθήκες δεν επέζησαν μετά τον πόλεμο και την ήττα του Κινήματος Αντίστασης. Η επικρατήσασα αντίδραση δεν μπορούσε να ανεχτεί κανενός είδους μαζική οργάνωση που μάζευε κόσμο. Έτσι, και η ΟΠΑΣΑ διαλύθηκε και ξεχάστηκε.

Δημήτρης Λιβιεράτος

Εργατική Αλληλεγγύη