Δημήτρης Λιβιεράτος: Ο εργατικός αθλητισμός στην Ελλάδα

Ο Εργατικός Αθλητισμός υπήρξε μια ανάγκη της κοινωνίας του Μεσοπολέμου 1922-1940. Ξεκίνησε κυρίως από τις φτωχές γειτονιές των προσφύγων στις παρυφές των πόλεων. Τις περισσότερες φορές δεν ήταν μόνο αθλητισμός. Η αθλητική δραστηριότητα αποτελούσε μέρος μιας γενικότερης προσπάθειας ενός Εξωραϊστικού, Προσφυγικού, Εθνοτοπικού Συλλόγου. Οι καιροί ήταν δύσκολοι, η φτώχεια μεγάλη, η ψυχαγωγία ελάχιστη για τα λαϊκά στρώματα. Εργατικός ονομάστηκε επειδή κατ’αρχήν προήλθε από τις εργατικές γειτονιές. Όμως με τον καιρό έγινε και αθλητισμός εργοστασίων και επιχειρήσεων.

Η ΟΚΝΕ-Οργάνωση Κομμουνιστικών Νεολαίων Ελλάδος, νεολαιίστικη οργάνωση του Κομμουνιστικού Κόμματος της εποχής εκείνης αναζητούσε από την αρχή της ίδρυσης της το 1923, και λόγω της ημιπαρανομίας στην οποία βρισκόταν, επαφές με ευρύτερες ομάδες νέων.

Σκοπός της ήταν βέβαια να αναπτύξει τις γενικότερες διεκδικήσεις, αλλά και να στρατολογήσει καινούργια μέλη. Άλλωστε, αυτή υπήρξε και δραστηριότητα όλων των αριστερών και προοδευτικών οργανώσεων της δύσκολης από όλες τις απόψεις εποχής εκείνης.

Η ίδρυση αυτή εκδηλώθηκε σε δύο κατευθύνσεις. Η πρώτη εκφραζόταν με την διείσδυση σε ήδη υπάρχουσες ομάδες και η δεύτερη στην προσπάθεια δημιουργίας νέων όπου δεν υπήρχαν. Σε πόλεις, κωμοπόλεις, ακόμη και χωριά.

Το 1925 έγινε απόπειρα για τη συγκρότηση μιας ευρύτερης οργάνωσης των συλλόγων. Όμως, η τελική συγκρότηση της «Ομοσπονδίας Εργατικού Αθλητισμού Ελλάδος» όπως ονομάστηκε έγινε τον Ιούνιο του 1928. Υπήρχε ήδη αρκετά μεγάλος αριθμός ομάδων και συλλόγων σε πολλές πόλεις και επαρχίες. Η ίδρυση της Ομοσπονδίας βοήθησε στην παραπέρα εξάπλωση. Θα πρέπει να αναφέρουμε ότι επρόκειτο για ανεξάρτητη κίνηση, η οποία δεν αναγνωριζόταν από τις επίσημες αθλητικές ενώσεις, υποστηριζόμενες από το κράτος και οι οποίες λειτουργούσαν περισσότερο σαν εξαρτημάτα της επάνω κοινωνίας με ειδικούς «παράγοντες» παρά το γεγονός ότι μεγάλο κοινό φιλάθλων παρακολουθούσε το Ποδόσφαιρο, το Στίβο και οτιδήποτε αθλητικές εκδηλώσεις.

Αυτή η Ομοσπονδία τον επόμενο χρόνο 1929 έγινε και μέλος της Ενωτικής Γενικής Συνομοσπονδίας Εργατών Ελλάδος. Της αριστερής δηλαδή Συνομοσπονδίας εργατικών Σωματείων που είχαν διαγραφεί από την επίσημη ΓΣΕΕ. Να σημειώσουμε ακόμη ότι από την αρχή της ίδρυσης τους οι Σύλλογοι επιθυμούσαν και προσπαθούσαν να έχουν σύνδεση με τα επίσημα Σωματεία. Αν δεν ήταν ήδη σωματειακοί σύλλογοι. Αυτή η Ομοσπονδία Εργατικού Αθλητισμού απεκλήθη και Ομοσπονδία Εργατο-αγροτικού Αθλητισμού-ΟΕΑ. Συνολικά αναφέρονται από τις υπηρεσίες ασφάλειας της εποχής της δικτατορίας Μεταξά 1936-1941 ότι η Ομοσπονδία συγκέντρωσε σύνολο 65 αθλητικών οργανώσεων. Κυκλοφόρησαν μάλιστα και δύο αθλητικές εφημερίδες «Εργατικά σπορ» και «Αθλητικά χρονικά», την περίοδο 1926-1932.

Οι εκδηλώσεις των Εκδρομικών και Αθλητικών σωματείων δεν τελείωναν πάντα ομαλά. Επενέβαινε η Αστυνομία και η Χωροφυλακή για να διαλύσει, δείρει, συλλάβει. Είχε εντολές από τις κυβερνήσεις να επιτίθεται σε κάθε σωματείο ακόμα και εκπολιτιστικό που μπορούσε να συγκεντρώσει κόσμο και ειδικότερα τη νεολαία. Σημειώνουμε ακόμα ότι οι επίσημοι σύλλογοι δεν έδιναν τα γήπεδα τους για τις εκδηλώσεις των Εργατικών Συλλόγων. Ούτε οι Δήμοι, Κοινότητες, Σχολεία διευκόλυναν τη δραστηριότητα τους. Όλες οι εκδηλώσεις γινόντουσαν σε οικόπεδα, αλάνες, πλατώματα που με εθελοντική εργασία είχαν κάπως διαρρυθμίσει.

Λίγα μέσα

 

Tα μέσα των συλλόγων πολύ λίγα. Φτωχός ο κόσμος, λίγες οι συνδρομές. Αν μπορούσαν τοποθετούσαν στα συμβούλια επαγγελματίες της περιοχής με λίγα παραπάνω μέσα. Εξασφάλιζαν μερικά παντελονάκια, φανέλες και ίσως λαστιχένια παπούτσια. Οι μπάλες δερμάτινες και ακριβές με δυσκολία αγοραζόντουσαν. Κάνανε συνέχεια εράνους, λαχειοφόρες αγορές, χορούς, εκδρομές για να ενισχύσουν και τα οικονομικά του σωματείου. Τα λιγοστά ρούχα πέρναγαν πολλές φορές από αθλητή σε αθλητή.

Διεθνώς υπήρχαν δύο αθλητικές οργανώσεις που είχαν επαφή με τις ανάλογες πολιτικές και συνδικαλιστικές. Η μια ήταν η «Διεθνής της Λουκέρνης» την οποία στήριζαν τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα. Η άλλη ήταν η «Κόκκινη Αθλητική και Γυμναστική Διεθνής» υποστηριζόμενη από τα Κομμουνιστικά Κόμματα.

Το κορυφαίο γεγονός του Εργατικού Αθλητισμού την περίοδο του Μεσοπολέμου συνέβη τον Ιούλιο του 1936. Στις αρχές Αυγούστου επρόκειτο να διεξαχθούν οι Ολυμπιακοί Αγώνες του Βερολίνου. Το ναζιστικό καθεστώς του Χίτλερ εκμεταλλευόταν αυτή την παγκόσμια αθλητική εκδήλωση για την προβολή του φασιστικού καθεστώτος σε όλες τις χώρες. Ήθελε να ταυτίσει τη ναζιστική Γερμανία με το Ολυμπιακό Ιδεώδες. Όμως, οι δημοκρατικοί, σοσιαλιστές, κομμουνιστές πολλών χωρών θέλουν να οργανώσουν μια άλλη Ολυμπιάδα στη δημοκρατική Ισπανία μεταξύ 22-26 Ιουλίου 1936, λίγες μέρες πριν του Βερολίνου. Είχαν προγραμματιστεί στη Βαρκελώνη.

Στην Ελλάδα δημιουργήθηκε μια «Λαϊκή Ολυμπιακή Επιτροπή» για να οργανώσει την αποστολή Ελλήνων αθλητών. Ο χρόνος ήταν λίγος και το ελληνικό κράτος που έχει δηλώσει συμμετοχή στο Βερολίνο, δεν έχει διάθεση να δώσει χρήματα για μια Λαϊκή Ολυμπιάδα. Η επιτροπή συγκεντρώνει χρήματα για να στείλει τους αθλητές στη Βαρκελώνη.

Ο πρωταθλητής Αδαμόπουλος αναχώρησε στις 11 Ιουλίου. Την επόμενη ο ΣΕΓΑΣ, η κρατική αθλητική οργάνωση, και η επίσημη Ολυμπιακή Επιτροπή της Ελλάδας απειλούν τους αθλητές που θέλουν να φύγουν ότι θα τους διαγράψουν αν πάνε στην Ισπανία. Οι κρατικές υπηρεσίες στην αρχή αρνούνται να εκδόσουν διαβατήρια. Στο τέλος αναγκάζονται να δώσουν, αλλά τα εκδίδουν με απαγόρευση εισόδου στη δημοκρατική Ισπανία. Τότε, επεμβαίνει ο Ισπανός πρέσβης στην Αθήνα διαμαρτυρόμενος για την εχθρική εκδήλωση προς τη χώρα του.

Τελικά, στις 17 Ιουλίου 193 αναχωρούν με πλοίο για τη Μασσαλία οι αθλητές Μαυραπόστολος, Σταυρινός, Νίτσας, Ζώγας, Κουραχάνης, Βεργόπουλος, Δουνάκης και οι παλαιστές Παπαδάκης και Μητρόπουλος. Μέσω του Πορτ Βαντρ, τελευταίου σταθμού στα ανατολικά Πυρηναία θα περάσουν στην δημοκρατική Ισπανία.

Αλλά είναι ήδη πολύ αργά επειδή οι αγώνες της Βαρκελώνης αρχίζουν στις 22 Ιουλίου. Έτσι, μόνο ο Αδαμόπουλος, εφημεριδοπώλης στο επάγγελμα, θα παρελάσει μόνος του στην έναρξη των αγώνων. Συνολικά παίρνουν μέρος 3000 αθλητές από 25 χώρες.

Αλλά ακριβώς εκείνες τις μέρες τα στρατεύματα του πραξικοπηματία, φασίστα στρατηγού Φράνκο από το Μαρόκο, ισπανική αποικία της εποχής, αποβιβάζονται στην Ισπανία για να πνίξουν τη Δημοκρατία. Σε όλες τις πόλεις, όπου υπάρχουν συνωμότες αξιωματικοί εξεγείρονται επίσης. Τη βραδιά πριν αρχίσουν οι ουσιαστικοί αγώνες στίβου, εξερράγη πραξικόπημα των φασιστών στη Βαρκελώνη.

Επίτηδες, για να μην γίνουν οι αγώνες. Καταλαμβάνουν ένας παλαιό φρούριο της πόλης και από κει βομβαρδίζουν την έδρα της Ολυμπιακής Επιτροπής και το στάδιο. Την άλλη μέρα οι Δημοκρατικοί καταλαμβάνουν το φρούριο με μεγάλες απώλειες. Αλλά οι αγώνες δεν μπορούν πλέον να γίνουν και η δημοκρατική κυβέρνηση τους αναβάλει για αργότερα.

Οι Έλληνες αθλητές επιστρέφουν στην πατρίδα τους στις 30 Ιουλίου. Στις 4 Αυγούστου όμως του 1936 γίνεται το φασιστοειδές πραξικόπημα στην Ελλάδα από τον στρατηγό Μεταξά και τα Ανάκτορα. Πολλοί αθλητές υποφέρουν για τη συμμετοχή τους στη Λαϊκή Ολυμπιάδα.

• Στο επόμενο φύλλο της ΕΑ άρθρο για τον εργατικό αθλητισμό στην Κατοχή

Εργατική Αλληλεγγύη