Ο Άλεξ Καλλίνικος για το θάνατο του Κρίστοφερ Χίτσενς

Η είδηση του θανάτου του συγγραφέα Κρίστοφερ Χίτσενς γέμισε το μαυλό μου με αντιφατικές εικόνες και συναισθήματα.

Θυμάμαι τον Κρίστοφερ νεαρό. Ήταν ένα δυο έτη μεγαλύτερος από μένα στο ίδιο κολέγιο της Οξφόρδης στα τέλη της δεκαετίας του '60. Ήταν τότε ο πιο γνωστός ακτιβιστής των Διεθνών Σοσιαλιστών (από όπου προέρχεται το SWP), στην Οξφόρδη.
Μανιώδης καπνιστής, κομψός ακόμα και μέσα στο λαϊκό σακάκι που φορούσαν απαραίτητα όλοι στην επαναστατική αριστερά, ήταν ένας εκπληκτικός ρήτορας. Ήταν μέσω αυτού που πρωτοέμαθα, συχνά με την ισχύ της Αποκάλυψης, πολλές από τις βασικές ιδέες της μαρξιστικής παράδοσης.
Ακόμη και τότε, ήταν ξεκάθαρο ότι ο Κρίστοφερ κρατούσε πισινή. Στην αυτοβιογραφία του “Χιτς-22” παραδέχεται ότι ζούσε διπλή ζωή, “φωνάζοντας από την ντουντούκα πατώντας σε ένα καφάσι από γάλατα έξω από κάποιο εργοστάσιο και λίγο αργότερα φορούσα βιαστικά ένα επίσημο σακάκι για να μιλήσω στη λέσχη πολιτικού διαλόγου της Οξφόρδης, τηρώντας όλους τους κανόνες της κοινοβουλευτικής αντιπαράθεσης”.
Αυτή η ένταση έγινε ακόμη πιο ισχυρή αφού ο Κρίστοφερ έφυγε από την Οξφόρδη και έγινε δημοσιογράφος στο Λονδίνο. Εξελίχθηκε σε κεντρική φυσιογνωμία μιας διάσημης φιλολογικής ομάδας, στην οποία συμμετείχαν ο Μάρτιν Έιμις και ο Σαλμάν Ρουσντί, και πλησίαζε σιγά σιγά προς το Εργατικό Κόμμα.
Η πορτογαλική επανάσταση του 1975-76 έφερε το ρεφορμιστικό Σοσιαλιστικό Κόμμα σε σύγκρουση με τους αυτοοργανωμένους εργάτες και φαντάρους. Ο Κρίστοφερ γράφει ότι σηματοδότησε “το τέλος της πορείας” στη σχέση του ίδιου με τους Διεθνείς Σοσιαλιστές.
Την τελευταία φορά που είδα τον Κρίστοφερ ήταν το καλοκαίρι του 1980, όταν ήταν ετοιμαζόταν να μετακομίσει στις ΗΠΑ -μόνιμα, όπως αποδείχθηκε. Η Αμερική ήταν το αποκορύφωμα της καριέρας του. Στο κοινό των τηλεοπτικών συζητήσεων άρεσε ιδιαίτερα να βλέπει διάφορους ψωνισμένους μεγαλόσχημους να δέχονται πυρά και προσβολές από κάποιον με αριστοκρατική αγγλική προφορά.
Μ'αυτό δεν υποτιμώ τον πολιτικό ρόλο που έπαιξε ο Κρίστοφερ στις δεκαετίες του '80 και του '90. Το ότι βρισκόταν στο κέντρο της αυτοκρατορίας, φαίνεται ότι του έδινε την πίεση ώστε να μεγαλουργήσει ως κριτικός της αμερικάνικης εξωτερικής πολιτικής και ως υποστηρικτής των Παλαιστίνιων. Εξελίχθηκε επίσης σε πολύ καλό συγγραφέα, ικανό να παραγάγει εξαιρετικά δοκίμια.
Και ξαφνικά εκανε τη στροφή. Μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτέμβρη στη Νέα Υόρκη και την Ουάσινγκτον, ύψωσε την σημαία που φάνηκε πως πλέον είχε διαλέξει και υποστήριξε τον Τζορτζ Μπους στους πολέμους κατά του Αφγανιστάν και του Ιράκ.
Μου είναι ακόμη δύσκολο να το εξηγήσω πλήρως. Σίγουρα, ο Κρίστοφερ είχε δείξιε και από παλιότερα μια αδυναμία του απέναντι στον “προοδευτικό” πατριωτισμό, όταν υποστήριξε τον πόλεμο της Μάργκαρετ Θάτσερ κατά της Αργεντινής για τα νησιά Φόκλαντ.
Κατάφερε να πείσει τον εαυτό του στη διάρκεια των Πολέμων στα Βαλκάνια τη δεκαετία του '90 ότι οι Μουσουλμάνοι της Βοσνίας ήταν το σύγχρονο ανάλογο των Ισπανών Δημοκρατικών της δεκαετίας του '30. Όμως, όποια κι αν είναι η εξήγηση, τίποτα δεν μπορεί να δικαιολογήσει τα αντιδραστικά του ξιφουλκήματα κατά των Μουσουλμάνων. Η προσπάθειά του να παράσχει ιδεολογική κάλυψη σε αυτήν την επίθεση, ασκώντας μια επιφανειακή και ανίδεη πολεμική εναντίον της θρησκείας εν γένει, υπέστη την αξέχαστη κατεδάφιση από τον Τέρι Ήγκλετον.
Θυμάμαι όταν πρωτοδιάβασα σε ένα από πολύ παλιό άρθρο του Κρίστοφερ το εξής απόσπασμα από τον φιλόσοφο Άλαστερ Μακιντάιρ, ο οποίος ήταν τότε Μαρξιστής:
“Δύο εικόνες με συνοδεύουν σε όλη τη διάρκεια της συγγραφής αυτού του δοκιμίου... Η μία είναι του Τζον Μέιναρντ Κέινς, η άλλη ήταν του Λέον Τρότσκι... Ο ένας, ιδεολογικός φρουρός του κατεστημένου, παρείχε νέες πολιτικές λύσεις και θεωρίες χειραγώγησης ώστε η κοινωνία να παραμείνει άθικτη μέσα στην οικονομική στενωπό, ενώ την ίδια ώρα δημιουργούσε μια προσωπική περιουσία.
Ο άλλος, εξόριστος ως επαναστάτης από τη Ρωσία και από τον Τσάρο και μετά από τον Στάλιν, στη διάρκεια όλης του της ζωής υπεράσπισε την ανθρώπινη δραστηριότητα, τη δύναμη της συνειδητής και ορθολογικής ανθρώπινης προσπάθειας. Τους σκέφτομαι στο τέλος της ζωής τους, ο Κέινς με τους τίτλους ευγενείας του, ο Τρότσκι με μια αξίνα καρφωμένη στο κρανίο του. Οι δυο τους είναι οι δίδυμες ζωές ανάμεσα στις οποίες βρίσκεται η επιλογή του διανοούμενου στην κοινωνία μας.”
Αυτό το απόσπασμα το θυμόταν διαρκώς ο Κρίστοφερ. Το ανέφερε μόλις πριν μερικά χρόνια σε ένα κείμενο που έγραψε όπου εξέφρασε τον συνεχιζόμενο θαυμασμό του για τον Τρότσκι. Το ερώτημα είναι πώς θα σκεφτόταν για το δικό του τέλος σε σύγκριση με αυτό του Κέινς και του Τρότσκι;
Φαίνεται ότι αντιμετώπισε τη θανατική του καταδίκη από τον καρκίνο με αρκετό θάρρος. Όμως πέθανε μέσα στη στενή αγκαλιά του κατεστημένου, ως διασημότητα των γραμμάτων, πνιγμένος στους επαίνους από γνωστούς ανύπαρκτους. Λυπηρό τέλος για κάποιον που, στις καλύτερες στιγμές του, μπορούσε να διατυπώσει πολύ ευγενέστερους πόθους.

http://ergatiki.gr/index.php?option=com_k2&view=item&id=3641%3Ai999&Itemid=62

Άλεξ Καλλίνικος

πανεπιστημιακός, συγγραφέας και ηγετικό μέλος του SWP(αδελφό κόμμα του ΣΕΚ στην Αγγλία). Ο Καλλίνικος κατάγεται από την Ιθάκη, γεννήθηκε στην Ζιμπάμπουε το 1950 (πρώην αγγλική αποικία) και σπούδασε στο Balliol College στην Οξφόρδη. Ενεργοποιήθηκε στο φοιτητικό κίνημα και οργανώθηκε στους Διεθνείς Σοσιαλιστές, από τους οποίους προήλθε το Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα. Τα πρώτα του κείμενα ήταν μια ανάλυση για το κίνημα στα πανεπιστήμια τη δεκαετία του ’70.

Στη συνέχεια καταπιάστηκε με μια σειρά από θέματα που τον ανέδειξαν σε ένα από τους κορυφαίους Μαρξιστές της εποχής μας με πραγματικά πολύτιμη συμβολή στην εξέλιξη της μαρξιστικής θεωρίας. Πριν τη δεκαετία του ‘80 ασχολήθηκε με τη σκέψη και τα κείμενα του Λουίς Αλτουσέρ και με την κατάσταση στη Νότια Αφρική. Το 1983 έγραψε τις «Επαναστατικές Ιδέες του Καρλ Μαρξ» που είναι ένα πολύτιμο εργαλείο για την κατανόηση του Μαρξισμού. Ειδικά σήμερα με την τεράστια οικονομική κρίση και τα ερωτήματα που υπάρχουν, αξίζει να διαβαστεί από όλους αφού συμπυκνώνει τις βασικές ιδέες της μαρξιστικής θεωρίας σε λίγες σελίδες με πολύ κατανοητό τρόπο. Το βιβλίο κυκλοφορεί στα ελληνικά από το Μαρξιστικό Βιβλιοπωλείο.

Το 1985 έγραψε για τα διδάγματα από την μεγάλη απεργία των ανθρακωρύχων στην Αγγλία που κράτησε για δύο χρόνια και ακολούθησαν μια σειρά από βιβλία με κεντρικό στόχο την υπεράσπιση της βασικής ιδέας του Μαρξ ότι η εργατική τάξη είναι το υποκείμενο της επαναστατικής ανατροπής του καπιταλισμού.

Μετά την κατάρρευση των καθεστώτων του κρατικού καπιταλισμού και την παράλυση πολλών κομματιών μέσα στην αριστερά, ο Καλλίνικος έγραψε το 1991 την «Εκδίκηση της ιστορίας: Οι επαναστάσεις στην Ανατολική Ευρώπη». Είναι ένα βιβλίο που εξηγεί με τη βοήθεια της θεωρίας του Τόνι Κλιφ τι είδους καθεστώτα είχαν δημιουργηθεί στην Ανατολική Ευρώπη και γιατί οι εξεγέρσεις που ξέσπασαν δεν ήταν δημιουργήματα της CIΑ ή κάποιων σκοτεινών πρακτόρων, αλλά σύγκρουση των εργατών με καταπιεστικές γραφειοκρατίες που εκμεταλλεύονταν την εργατική τάξη.

Την ίδια περίοδο κυκλοφόρησε το βιβλίο για τον Τροτσκισμό (1990). Είναι ένα βιβλίο που αναφέρεται τόσο στις βασικές ιδέες του Τρότσκι όπως η Διαρκής Επανάσταση όσο και στα ρεύματα τροτσκιστών που αναπτύχθηκαν μέσα στο κίνημα στις προηγούμενες δεκαετίες. Στο τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου ο Καλλίνικος παρουσιάζει τις ιδέες του Τόνι Κλιφ που βοήθησαν για να επικαιροποιηθεί και να αναπτυχθεί παραπέρα ο μαρξισμός του Τρότσκι.

Το 1991 ο Καλλίνικος γράφει το βιβλίο «Ενάντια στο Μεταμοντερνισμό» με το οποίο καταρρίπτει τα επιχειρήματα αυτής της θεωρίας που γνώρισε μεγάλη άνθηση στην δεκαετία του 1980. Παρόμοια προσπάθεια είναι και το βιβλίο «Ενάντια στον Τρίτο Δρόμο» το 2002, μια πολεμική στα κείμενα του Άντονι Γκίντενς.

Για τον πόλεμο και τον ιμπεριαλισμό έχει γράψει τρία βιβλία. Το πρώτο χρονολογείται το 1994 με τίτλο «Μαρξισμός και Νέος Ιμπεριαλισμός» και το 2003 έγραψε το «Οι Μανδαρίνοι της αμερικάνικης δύναμης» για τα σχέδια του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού στον 21ο αιώνα, τη χρονιά που ξεκινούσε ο πόλεμος στο Ιράκ. Το τελευταίο βιβλίο του είναι για τον «Ιμπεριαλισμό και την Παγκόσμια Πολιτική Οικονομία» που κυκλοφόρησε το 2009.

Σημαντική παρέμβαση στη συζήτηση για το κίνημα που εμφανίστηκε με τις διαδηλώσεις στο Σιατλ και στη Γένοβα ήταν το «Αντικαπιταλιστικό Μανιφέστο» που γράφτηκε επίσης το 2003. Στα ελληνικά κυκλοφορεί και το βιβλίο του «Ρατσισμός-τι είναι και πώς παλεύεται», ενώ άρθρα του περιέχονται στα συλλογικά βιβλία «Πώς χάθηκε η Ρώσικη Επανάσταση» και «Αντικαπιταλιστικό Κίνημα και η προοπτική του» και σε πολλά τεύχη του περιοδικού Σοσιαλισμός από τα Κάτω. Μετά το θάνατο του Κρις Χάρμαν στα τέλη του 2009, είναι υπεύθυνος της έκδοσης του θεωρητικού περιοδικού International Socialism του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος στην Αγγλία.

Εκτός από τη συγγραφική και ακαδημαϊκή του δραστηριότητα (αφού είναι εν ενεργεία καθηγητής στο King’s College) ο Άλεξ Καλλίνικος συμμετείχε στις οργανωτικές επιτροπές για τη διαδήλωση στην Πράγα (που έφερε το μήνυμα του νέου αντικαπιταλιστικού κινήματος και στην Ευρώπη) και για τις συναντήσεις των ακτιβιστών και των κινημάτων στα Ευρωπαϊκά Κοινωνικά Φόρουμ.

http://www.ithacanews.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=3936&Itemid=28