Νέο μυθιστόρημα ετοιμάζει ο Τεύκρος Μιχαηλίδης

 Ένας νεαρός μαθηματικός κάνει διακοπές σε ένα κυκλαδίτικο νησί. Μια νεαρή γυναίκα χωρίς ρίζες προσδοκά ότι μέσα από τη λύση ενός μαθηματικού προβλήματος θα αποκτήσει ταυτότητα. Οι δυο τους ερωτεύονται στη Σέριφο το καλοκαίρι του 1970. Μια μαθηματική απόδειξη σφραγίζει ένα ερωτικό δράμα. Έτσι συνοψίζεται σε τέσσερις προτάσεις ο κορμός της αφήγησης του νέου μυθιστορήματος που ολοκληρώνει αυτές τις ημέρες ο μαθηματικός και πεζογράφος Τεύκρος Μιχαηλίδης. Ένα ερωτικό-μαθηματικό μυθιστόρημα στο οποίο πρωταγωνιστούν γυναίκες, τρεις γενιές γυναικών μια την ακρίβεια -γιαγιά, μητέρα, κόρη- οι οποίες βιώνουν η καθεμιά τη δική της δυνατή ερωτική ιστορία στην Ελλάδα και στη Γαλλία, σε ταραγμένες εποχές, εν μέσω δύο παγκοσμίων πολέμων και μιας δικτατορίας.

Έρωτας, κοσμοπολίτικο σκηνικό, ιστορικό υπόβαθρο, η συλλογική τραγωδία που καθορίζει αποφασιστικά την πορεία του προσωπικού δράματος είναι οικεία συστατικά της ανθούσης αισθηματικής λογοτεχνίας. Γνωρίζοντας τον φιλοπαίγμονα χαρακτήρα του Τεύκρου Μιχαηλίδη, υποψιαστήκαμε κάποιο παιχνίδι σύζευξης της λεγόμενης γυναικείας λογοτεχνίας με τη θεωρούμενη ανδρική επιστήμη των μαθηματικών και με πολλή περιέργεια του ζητήσαμε διευκρινίσεις.

Η εικασία μας αποδείχτηκε αβάσιμη αφενός διότι ο Τεύκρος Μιχαηλίδης, όπως εξήγησε, δεν θεωρεί τα μαθηματικά προνόμιο των ανδρών. Προς επίρρωσιν, μας θύμισε την ατμόσφαιρα στο Γκέτινγκεν, την προπολεμική Μέκκα της μαθηματικής επιστήμης, όπου οι άνδρες μαθηματικοί έτρεφαν μεγάλο σεβασμό για τις γυναίκες μαθηματικούς και έκαναν μάχη να τις καθιερώσουν. Αφετέρου, δεν πιστεύει στη διάκριση μεταξύ γυναικείας και ανδρικής γραφής.

«Κάθε φορά προσπαθώ να επιλέξω διαφορετικές φόρμες γραφής που να μπλέκουν με τα μαθηματικά», μας λέει. Στα «Πυθαγόρεια εγκλήματα» (Πόλις, 2006) συνδύασε τα μαθηματικά με τη φόρμα του αστυνομικού μυθιστορήματος, στο «Αχμές, ο γιος του φεγγαριού» (2009) χρησιμοποίησε τη φόρμα της βιογραφίας. Τώρα ήθελε να αφηγηθεί μια ιστορία ερωτική, «άλλωστε το πρώτο κείμενο που έγραψα, στα δεκαπέντε μου, ήταν ένα ερωτικό διήγημα» αποκαλύπτει.

Έχοντας αποσαφηνίσει το πρώτο σκέλος του χαρακτηρισμού, το ερωτικό, προχωρούμε στο δεύτερο σκέλος, το μαθηματικό. Το μαθηματικό πρόβλημα στο οποίο εστιάζει η αφήγησή του ετούτη τη φορά είναι το θεώρημα των τεσσάρων χρωμάτων. Χρειαζόμαστε περισσότερα από τέσσερα χρώματα για να χρωματίσουμε τις χώρες σε έναν παγκόσμιο πολιτικό χάρτη, αν υποθέσουμε ότι κάθε χώρα έχει διαφορετικό χρώμα από τις γειτονικές της; Μάλλον όχι, σύμφωνα με μια εικασία που διατυπώθηκε περί τα 1850 και ταλάνισε την επιστημονική κοινότητα των μαθηματικών ως το 1975, οπότε βρέθηκε λύση, για πρώτη φορά με τη βοήθεια ηλεκτρονικού υπολογιστή.

Φαίνεται όμως πως οι μαθηματικοί δεν ησύχασαν. Στον χώρο της φιλοσοφίας των μαθηματικών -και στον χώρο των ιδεών- η λύση αυτή δημιούργησε αναταραχή και γέννησε νέο ερώτημα: μια απόδειξη που στηρίζεται σε δεδομένα ηλεκτρονικού υπολογιστή τα οποία δεν μπορεί να ελέγξει ο άνθρωπος είναι απόδειξη; Στον αιώνα της πληροφορικής η λέξη «απόδειξη» έχει το περιεχόμενο που είχε στην εποχή του Ευκλείδη ή μήπως εκφράζει κάτι διαφορετικό;

Το ερωτικό, μαθηματικό και φιλοσοφικό αφήγημα του Μιχαηλίδη διαδραματίζεται, όπως μας έχει συνηθίσει, σε φόντο ιστορικό. Στο πρώτο του μυθιστόρημα μας είχε μεταφέρει στο Παρίσι της Μπελ Επόκ, στην Ελλάδα των Βαλκανικών Πολέμων, του Διχασμού και της Μικρασιατικής Καταστροφής και στην Αθήνα του Μεσοπολέμου. Στο δεύτερο μας έστειλε στην αρχαία Αίγυπτο των Φαραώ, κάπου στα 1600 π.Χ. Στο τρίτο μυθιστόρημα το νήμα της ιστορίας αρχίζει να ξετυλίγεται από τη Σέριφο των αρχών του 20ού αιώνα, όταν το κυκλαδίτικο νησί ζούσε στιγμές μεγάλης ανάπτυξης όχι χάρη στις παραλίες του και στον τουρισμό αλλά χάρη στη συστηματική εξόρυξη του σιδηρομεταλλεύματος που έκρυβε το υπέδαφός του.

Η εκμετάλλευση του ορυκτού πλούτου του νησιού είναι μια ιστορία άνθησης και παρακμής, πλούτου και εκμετάλλευσης, καταπίεσης και διεκδίκησης με κόστος ανθρώπινες ζωές. «Υπάρχουν μερικές ιστορίες που λατρεύω» λέει ο Τεύκρος Μιχαηλίδης και «αναζητώ τρόπους στα μυθιστορήματά μου να τις αφηγηθώ». Μια από αυτές είναι το χρονικό της απεργίας των μεταλλωρύχων στη Σέριφο τον Αύγουστο του 1916. Οι μέρες έντασης και ταραχής εκείνου του Αυγούστου αλλάζουν την πορεία της πρώτης ερωτικής ιστορίας που οι απολήξεις της φτάνουν στη δεκαετία του 1970.

Οι φίλοι της μαθηματικής λογοτεχνίας, που είναι πάρα πολλοί τα τελευταία χρόνια, ας ετοιμάζονται λοιπόν. Ο τίτλος του μυθιστορήματος θα είναι «Τα τέσσερα χρώματα του καλοκαιριού» και αναμένεται να κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Πόλις στα τέλη Νοεμβρίου, «αν η κατάσταση της χώρας μας το επιτρέψει», σχολίασε χαρακτηριστικά ο συγγραφέας.

Πολιτισμός περισσότερες ειδήσεις 

 

http://www.tovima.gr/culture/article/?aid=419957&h1=true 

ΟΔΗΓΟΣ 100 καινούργια βιβλία για το φθινόπωρο Το στίγμα της νέας εκδοτικής σεζόν

Κλασική μυθοπλασία, επανάκαμψη έπειτα από χρόνια γνωστών ελλήνων λογοτεχνών, προσωπικές αναμνήσεις, non fiction αφηγήσεις, βιογραφίες προκλητικών προσώπων που έγραψαν Ιστορία, περίεργα λεξικά, αναθεωρητικές ιστορικές απόψεις, αριστουργήματα της ξένης λογοτεχνίας που για πρώτη φορά κυκλοφορούν στη χώρα μας, γραμμένα όλα από γνωστά, αλλά και άγνωστα ονόματα, αποτελούν το μενού των φθινοπωρινών βιβλίων τα οποία συλλέξαμε και σας παρουσιάζουμε. Επιλέγουμε τους τίτλους που θα συζητηθούν περισσότερο και μιλάμε με έλληνες συγγραφείς και βιβλιοπώλες που δίνουν το στίγμα της εποχής.

Ελληνική Λογοτεχνία

Συγγραφείς που έχουν δημιουργήσει εθισμό στο κοινό τους κάνουν νέα εμφάνιση το εφετινό φθινόπωρο. Η Ιωάννα Καρυστιάνη γράφει διηγήματαμε μια διαφορετική ματιά στην ατμόσφαιρα των Χριστουγέννων (Καστανιώτης), ο Γιώργος Σκαμπαρδώνης με το «Περιπολών περί πολλών τυρβάζω»και ο Γιάννης Κιουρτσάκης με «Το ζητούμενο του ανθρώπου » (Πατάκης), ο Τάκης Θεοδωρόπουλος με το βιβλίο «Η επιδημία », ο Σωτήρης Δημητρίου με το δικό του «Οι άσκοποι » και η Ερση Σωτηροπούλου με διηγήματα (Πατάκης), η Ζυράννα Ζατέλη με ένα απάνθισμα κειμένων της που κείτονται διάσπαρτα σε επιφυλλίδες (Καστανιώτης), ο Δημήτρης Νόλλας με συγκέντρωση όλων των διηγημάτων του σε έναν τόμο (Καστανιώτης). Ο Περικλής Σφυρίδης με «Το πάρτι και άλλα διηγήματα» (Εστία). Στον χώρο των αστυνομικών ιστοριών επανακάμπτει η κυρία Αθηνά Κακούρη με νέα συλλογή διηγημάτων στις εκδόσεις Καστανιώτη και ο Πέτρος Μαρτινίδης με ατιτλοφόρητο αστυνομικό από τη Νεφέλη. Η Αγγελική Σμυρλή με το δικό της μυθιστόρημα «Η διάψευση», όπου αναφέρεται στο Κυπριακό και στα προβλήματα της συνύπαρξης Ελληνοκυπρίων- Τουρκοκυπρίων. Ο Γιώργος Ξενάριος δέκα χρόνια μετά το «Σμιλεύοντας το φως » με το «Στα όρια του κόσμου » για μια φανταστική Ελλάδα, τη Γη της Επαγγελίας. Η Ευρυδίκη Τρισόν-Μιλσανή με την «Καλλιτεχνική σκευωρία», ένα μυθιστόρημα με φόντο τον κόσμο της τέχνης (Κέδρος). Ο Τηλέμαχος Κώτσιας στο βιβλίο του «Ο χορός της νύφης » μεταφέρει ηπειρώτικο άρωμα από τα βάθη των αιώνων στο σήμερα (Ψυχογιός). Πρωτοεμφανιζόμενη η 28χρονη Βασιλική Πέτσα με τη νουβέλα της «Θυμάμαι» (Πόλις) γύρω από ένα φονικό σε μικρή επαρχιακή πόλη που φέρνει στο φως όλα τα ηθικά και ψυχολογικά αδιέξοδα που υπέβοσκαν ως τότε στη ζωή των ανθρώπων.

Επανέρχονται οι ευπώλητοι Μάρα Μεϊμαρίδη με μυθιστόρημαποταμό στα παράλια της Μικράς Ασίας και ο Μίμης Ανδρουλάκης («Οι γυναίκες που κρύβουν κάτι») με τις ονειροφαντασιώσεις ενός καθηγητή ειδικού στις οικονομικές προβλέψεις, και τα δύο στον Καστανιώτη. Ο Γιώργος Μανιώτης στο μυθιστόρημά του «Τώρα» παρωδεί τον καθημερινό παραλογισμό που βιώνουμε όλοι μας, στις εκδόσεις Ψυχογιός.

Μια σειρά βιβλίων επανασυστήνονται στο ελληνικό κοινό: Τα Απαντα του Νίκου Καχτίτση επανεκδίδουν οι εκδόσεις Κίχλη αρχίζοντας με τον «Εξώστη» του 1964, ενώ οι εκδόσεις Αγρα θα κυκλοφορήσουν σε μετάφραση της Τιτίκας Δημητρούλια το γαλλικό μυθιστόρημα «Republique Βastille» της Μέλπως Αξιώτη. Επανεκδίδεται το τελευταίο μυθιστόρημα του Αλέξανδρου Κοτζιά « Φανταστική περιπέτεια » (Κέδρος), το οποίο είχε τιμηθεί με το Α΄ Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος το 1986 και παραδόξως φαντάζει εξίσου επίκαιρο σήμερα. Επίσης επανεκδίδονται η «Φωνή » του Χρήστου Χωμενίδη και η συλλογή διηγημάτων «Από το ίδιο ποτήρι και άλλες ιστορίες » του Μισέλ Φάις (Πατάκης).

Μένης Κουμανταρέας

«Οι αλεπούδες του Γκόσπορτ»

Κέδρος

«Είναι τελείως αυτοβιογραφικό. Είχε παραμείνει θαμμένο στο αρχείο από το 1959 ως σήμερα. Είναι η αποτύπωση της εμπειρίας μου στην Αγγλία όπου με είχε στείλει ο πατέρας μου το 1949, όταν ήμουν 18 χρονών. Οπωσδήποτε είναι ένα νεανικό έργο, το οποίο όμως έκρινα ότι θα μπορούσε να δει το φως της δημοσιότητας χωρίς να ντρέπομαι. Εχω κάνει πολλές αλλαγές αλλά καμία που να προδίδει το ύφος της εποχής».

Δοκίμια που προκαλούν

Ο Ουμπέρτο Εκο ξέρει να προκαλεί τη σκέψη ακόμη και όταν γράφει για ένα μικρό θέμα. Την τεχνική του αυτή θα βρούμε στη συλλογή δοκιμίων με τίτλο «Δημιουργώντας τον εχθρό» (Ψυχογιός) όπου συνυπάρχουν περιστασιακά κείμενα σχετικά με το Απόλυτο, τους λόγους για τους οποίους κλαίμε ως τον Β. Ουγκό και τα Wikileaks. Για τους εντρυφούντες στους κλασικούς της ψυχανάλυσης υπάρχει ο Ζακ Λακάν με τίτλο «Ακόμη, κι άλλο: σεμινάριο 20» (Ψυχογιός) και στην ίδια κατηγορία των «ψυ» βιβλίων υπάρχει η μελέτη του Ερβιν Γκόφμαν«Η παραφροσύνη της θέσης» (Αλεξάνδρεια), για τη θέση του ατόμου με ψυχικά προβλήματα, από τη στιγμή που παραμένει εκτός ψυχιατρείου. Η Τζούντιθ Μπάτλερ στο ρηξικέλευθο «Η αξίωση της Αντιγόνης» (Αλεξάνδρεια) ερμηνεύει την ηρωίδα ως έκφραση σεξουαλικής ελευθερίας, πολιτικής δράσης και ανυπακοής. Μια επαναστατική ερμηνεία του χριστιανικού Ευαγγελίου προτείνει ο Τerry Εagleton στο «Λογική, πίστη και επανάσταση » (Πατάκης) εξαπολύοντας δριμεία επίθεση στον θεσμικό χριστιανισμό. Τη θρησκευτική πίστη εξετάζει και η γλωσσολόγος και ψυχαναλύτρια Τζούλια Κρίστεβα στο «Αυτή η απίστευτη ανάγκη για πίστη» (Μεταίχμιο) αλλά και την ανάγκη για αγάπη στις «Ιστορίες αγάπης» (Κέδρος).

Ξαναβρίσκοντας την πολιτική και την οικονομία

Το φαινόμενο των ακροδεξιών κομμάτων στις ευρωπαϊκές χώρες στην εποχή μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο μελετά ο ολλανδός πολιτικός επιστήμονας Cas Μudde στο βιβλίο «Λαϊκιστικά ριζοσπαστικά δεξιά κόμματα στην Ευρώπη» (Επίκεντρο), ενώ ο έλληνας ομόλογός του στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Ανδρέας Πανταζόπουλος ασχολείται με την ελληνική διάσταση του λαϊκισμού στη μελέτη «Λαϊκισμός και εκσυγχρονισμός 1965-2005» (Εστία). Μπορούμε να ζήσουμε χωρίς την πρόοδο θέτει το ερώτημα ο ιταλός ιστορικός Μassimo L. Salvadori στο βιβλίο του « Η ιδέα της προόδου » (Σαββάλας).

Η κρίση εμπνέει τους εκδότες. Από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος έχουμε το «RΕWΟRΚ: Στήσε τη δική σου επιχείρηση» των Jason Fried και David Ηeinemeier Ηansson ένα βιβλίο που στηρίζεται στην εμπειρία των δύο συγγραφέων, πώς να διατηρήσεις κερδοφόρα μια μικρή εταιρεία που βασίζεται στην τεχνολογία χωρίς να χρειαστεί να τη μεγαλώσεις και το «Μηδέν φόρος: Φορολογικοί παράδεισοι και οι άνθρωποι που κλέβουν τον κόσμο» του Νicholas Shaxson, ένα βιβλίο ερευνητικής δημοσιογραφίας. Την τρέχουσα οικονομική μας κατάσταση εξετάζουν ο καθηγητής Μάνος Ματσαγγάνης στο« Η κοινωνική πολιτική σε δύσκολους καιρούς» (Κριτική), και ο καθηγητής Νότης Μαριάς, στο «Το μνημόνιο της χρεοκοπίας και ο άλλος δρόμος» (Λιβάνης). Μετά το πολυδιαβασμένο περυσινό «Δόγμα του Σοκ» της Ναόμι Κλάιν οι εκδόσεις Λιβάνη εκδίδουν μια συλλογή άρθρων της ακτιβίστριας δημοσιογράφου με τίτλο «Φράχτες και παράθυρα . Ενα οικονομικο-κοινωνικό πρόγραμμα με σεβασμό στον άνθρωπο και στο περιβάλλονπροτείνει ο βρετανός οικονομολόγος Τim Jackson στο «Ευημερία χωρίς ανάπτυξη» (Κέδρος).

Βιογραφίες, από τον Στιβ Τζομπς στον Μπαχ

Την πολυτάραχη ζωή και τη συναρπαστική προσωπικότητα του εμπνευσμένου ιδρυτή της Αpple, Στιβ Τζομπς, παρουσιάζει ο Γουόλτερ Αϊσακσον στο βιβλίο «Steve Jobs,O θρύλος της Silicon Valley» (Ψυχογιός). Ενδιαφέρον θα έχει και η αυτοβιογραφία του εριστικού Βρετανού Κristopher Ηitchens, « Ηitch- 22,Αμφισβητίας εκ πεποιθήσεως » (Μεταίχμιο) με πολλές ιστορίες από τις σχέσεις του με την οικογένεια, πολιτικούς, διανοουμένους και δημόσια πρόσωπα της εποχής μας. Ο διάσημος γάλλος συγγραφέας και φιλόσοφος Εντγκάρ Μορέν γεννήθηκε από γονείς εβραϊκής καταγωγής που είχαν ζήσει πολλά χρόνια στη Θεσσαλονίκη. Στο βιβλίο του «Ο Βιντάλ και οι δικοί του» (Επίκεντρο) αναφέρεται στα χρόνια που έζησε η οικογένειά του στη Θεσσαλονίκη, στις αρχές του 20ού αιώνα, αναπαριστώντας την ατμόσφαιρα της πολυεθνικής Θεσσαλονίκης της εποχής. Η Κατίνα Τέντα-Λατίφη , παλιά αντάρτισσα του Δημοκρατικού Στρατού, γράφει τη βιογραφία του καθηγητή της Ιατρικής και αντιστασιακού Πέτρου Κόκκαλη «Ο καθηγητής Πέτρος Σ.Κόκκαλης (1896-1962)» (Εστία). Τέλος, η σημαντικότερη βιογραφία του Μπαχ των τελευταίων εκατό χρόνων, «Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ. Ο λόγιος μουσικός», του καθηγητή του Χάρβαρντ Christoph Wolff, θα κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Νεφέλη.

Ιστορία, μια καταφυγή για εξηγήσεις

Δύο ιστορικές μελέτες, έργο αναφοράς η καθεμία στον τομέα της, θα εκδώσει τους επόμενους μήνες το Μορφωτικό Ιδρυμα Εθνικής Τραπέζης, την «Ιστορία της αρχαίας ελληνικής κοινωνίας» του καθηγητή Αρχαίας Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης Fritz Gschnitzer και το «Ο αρχαίος κόσμος μετά τον Μέγα Αλέξανδρο, 323-30 π.Χ.» του καθηγητή Αρχαίας Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Λέστερ Graham Shipley. Μια άλλη πρόταση στην ιστορία είναι η προκλητική «Λαϊκή ιστορία του κόσμου» (Τόπος) του βρετανού σοσιαλιστή, ακτιβιστή και εκδότη Chris Ηarman. Αν ήταν αναπόφευκτη η πτώση της πολυσυζητημένης Δημοκρατίας της Βαϊμάρης και η άνοδος του ναζισμού εξετάζει ο ιστορικός Ηeinrich Α. Winkler στο «Βαϊμάρη, η ανάπηρη Δημοκρατία (1918-1933)» (Πόλις). Απολογισμό της κατάστασης στην Ανατολική Ευρώπη τον χειμώνα του 1989 επιχειρεί ο δημοσιογράφος και αυτόπτης μάρτυρας Βικτόρ Σεμπέστιεν στο «Η πτώση της Σοβιετικής Αυτοκρατορίας- Η επανάσταση του 1989» (Ψυχογιός). Ο Αντώνης Λιάκος μελετάει τις μεταμορφώσεις της ιστορικής συνείδησης στο «Αποκάλυψη,Ουτοπία και Ιστορία» (Πόλις).

Η φιλοσοφία στο προσκήνιο

Στο έργο του Θουκυδίδη αφιερώνεται ο τρίτος τόμος της « Ελληνικής ιδιαιτερότητας» (Κριτική) του Κορνήλιου Καστοριάδη , ανακαλύπτοντας στον αρχαίο ιστορικό έναν κόσμο που μοιάζει εκπληκτικά με τον δικό μας. Το τελευταίο έργο του έτερου σημαντικού έλληνα φιλοσόφου στη Γαλλία, του Κώστα Αξελού, θα κυκλοφορήσει από την Εστία, μια συλλογή κειμένων με τίτλο «Αυτό που επέρχεται, αποσπάσματα μιας προσέγγισης».

Αλέξης Πανσέληνος

«Σκοτεινές επιγραφές»

Μεταίχμιο

«Το 2009 ξεκίνησα να γράφω αυτό το βιβλίο λίγο σαν πρωτάρης. Ποτέ δεν γράφω το ίδιο πράγμα, ποτέ με τον ίδιο τρόπο, πάντα αλλάζω τονικότητα, αλλά αυτό το βιβλίο δεν θυμίζει και πολύ τα παλαιότερα γραψίματά μου, μάλλον ακολουθεί τις αλλαγές μέσα μου. Οι αλλαγές έξω πήγαιναν μαζί, χέρι-χέρι. Η ανατροπή η δική μου σαν να ξέβαφε μέσα στην πραγματικότητα...».

Κώστας Μμουρσελάς

«Στην άκρη της νύχτας»

Πατάκης

«Είναι ένα θρίλερ που εξελίσσεται σε ερωτική ιστορία ή μάλλον μια ερωτική ιστορία που εξελίσσεται σε θρίλερ. Έχει κάποια σχέση με τον Παπαδιαμάντη και τι ανάγκασε αυτόν τον διάσημο συγγραφέα, στο πιο διάσημο διήγημά του, να βάλει ένα τόσο ασήμαντο και λάθος φινάλε; Ίσως φταίει μια γυναίκα. Πρόκειται για μια πολύ απλή ιστορία που για να τη διηγηθώ χρειάστηκα πάνω από διακόσιες τόσες σελίδες. Τόσο λίγες».

Ανέκδοτη Σωτηρίου

Μικρό δείγμα γραφής από το ανέκδοτο μυθιστόρημα της Διδώς Σωτηρίου «Τα παιδιά του Σπάρτακου, που θα κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Κέδρος. Είναι από το πρώτο μέρος του μυθιστορήματος,που διαδραματίζεται στο Σουφλί. Οι πέντε αδερφάδες του, ακόμη και η εννιάχρονη η Βασιλειώ, δούλευαν στα δυο μεγάλα εργοστάσια μεταξιού που είχαν αφεντικά Εβραίους. Αυγές ξεκινούσαν για τη δουλειά, μαζί με εκατοντάδες άλλες εργάτριες. Βάζαν τα τσοκαράκια τους και με τη μπουκιά στο στόμα παίρνανε δρόμο κι απόδρομο μη χαθεί δευτερόλεπτο από το δωδεκάωρο μεροκάματο. Ο Νεόφυτος έκλεινε τα μάτια του κι άκουγε εντυπωσιασμένος τον ρυθμικό χτύπο που κάναν τα τσόκαρα στα καλντερίμια.
“Νάτους! Νάτους ου στρατός τ΄ Σπάρτακου!”

Βασίλης Χατζηιακώβου

Ιανός

«Βλέπω ότι το βιβλιόφιλο κοινό συνεχίζει να κρατιέται γύρω από το βιβλίο.Το ανακαλύπτουν και άλλοι άνθρωποι που τώρα μπαίνουν στο βιβλιοπωλείο για να ενημερωθούν.Το βιβλίο είναι φάρμακο για καταφυγή εναντίον της κρίσης.Βλέπουν μερικοί ότι βοηθάει.Επίσης ανακαλύπτουν ότι το βιβλίο είναι ένα καλό και φθηνό δώρο.Σε αυτό έχουν συμβάλει και οι εκδότες που κρατούν τις τιμές χαμηλά.Πολλοί από αυτούς,αλλά και βιβλιοπωλεία,δημιουργούν τμήματα με προσφορές σε πολύ καλά βιβλία».

Σοφίκα Ελευθερουδάκη

Ελευθερουδάκης

«Θέλω να είμαι λίγο αισιόδοξη.Τα βιβλία έχουν φθηνύνει,οι εκδότες έχουν κάνει μια μεγάλη προσπάθεια προς αυτή την κατεύθυνση και ο κόσμος ανταποκρίνεται.Εμείς τον Αύγουστο ανοίξαμε το Βazaar στην Πανεπιστημίου 15,δίπλα στο νέο κεντρικό κατάστημά μας,και η είδηση μεταδόθηκε από στόμα σε στόμα.

Εχουμε μαζέψει βιβλία που τους δίνουμε μια δεύτερη ευκαιρία,τα οποία είτε ήταν πολύ ακριβά στον καιρό τους είτε είχαν τυπωθεί σε μεγάλα τιράζ και τώρα δίνονται σε εξαιρετικά καλές τιμές.Βρίσκεις βιβλία με τριάμισι ακόμα και με ένα ευρώ».

Ξένη Λογοτεχνία

Καταξιωμένοι συγγραφείς, κλασικά κείμενα, από καιρό οφειλόμενες μεταφράσεις, αλλά και νεοεμφανιζόμενοι με ελκυστική γραφή και ενδιαφέρουσα θεματολογία συνθέτουν το πανόραμα της μεταφρασμένης λογοτεχνίας που θα διαβάσουμε τους επόμενους μήνες. Κυριαρχούν και εφέτος οι αγγλόφωνοι συγγραφείς, αξίζει όμως να σημειωθεί η μικρότερη αλλά σημαντική παρουσία και άλλων φωνών.

Τo αριστούργημα του Κάρλος Φουέντες, η «Τerra Νostra» του 1975, που θα κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Αγρα, είναι η μεγάλη άφιξη του φθινοπώρου στη μεταφρασμένη λογοτεχνία. Ο σπουδαίος μεξικανός συγγραφέας, που κατ΄ επανάληψη αναφέρεται στις συζητήσεις για τα βραβεία Νομπέλ, ερευνά τις μεσογειακές ρίζες του ισπανικού πολιτισμού προσπαθώντας να ανακαλύψει τι πήγε στραβά στον πολιτισμό αυτόν, ενώ στο τελευταίο του μυθιστόρημα «Η θέληση και η τύχη» (Καστανιώτης) μια κομμένη κεφαλή διηγείται τη σύγχρονη ιστορία του Μεξικού.

Την απάνθρωπη σταλινική Ρωσία των γκουλάγκ αναπαριστά, πριν από τον Αρθουρ Καίσλερ και τον Αλεξάντρ Σολζενίτσιν, η καταγγελτική μυθοπλασία του Βικτόρ Σερζ στο «Μεσάνυχτα στον αιώνα» (Scripta) του 1939, ενώ ο Αλβανός Ισμαήλ Κανταρέ στο «Μοιραίο δείπνο» (Μεταίχμιο) μας μεταφέρει στο Αργυρόκαστρο του 1943.

Τo ποιητικό ερωτικό μυθιστόρημα «Το μουνί της Ιρέν» του σουρεαλιστή Λουί Αραγκόν και δύο αφηγήματα του Πεσσόα, το αστυνομικό «Υπόθεση Vargas» και η «Ωρα του Διαβόλου», θα κυκλοφορήσουν από τη Νεφέλη. Στον χώρο του φανταστικού, θα διαβάσουμε τον «Δράκουλα» του Μπραμ Στόουκερ σε ατμοσφαιρική μετάφραση του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη από τις εκδόσεις Κίχλη και το πολυσυζητημένο διεθνώς αποκαλυπτικό «2666» (Αγρα), το τελευταίο μυθιστόρημα του ταλαντούχου και πρόωρα χαμένου Χιλιανού Ρομπέρτο Μπολάνιο.

Η μεγάλη κυρία της αμερικανικής δημοσιογραφίας Τζόαν Ντίντιον στο αυτοβιογραφικό «Η χρονιά της μαγικής σκέψης» (Κέδρος) δίνει ένα συγκινητικό χρονικό της απώλειας και του πένθους μετά τον θάνατο του συζύγου της. Από τους Αμερικανούς της νέας γενιάς μάς έρχεται το δεύτερο βιβλίο στα ελληνικά τού αυτόχειρα πεζογράφου και δοκιμιογράφου Ντέιβιντ Φόστερ Γουάλας, η συλλογή διηγημάτων «Αμερικανική λήθη» (Κέδρος), όπως επίσης και το μυθιστόρημα «Αυτοκρατορικές απολαύσεις»του εκκεντρικού Μπρετ Ιστον Ελις που διαδραματίζεται στη σύγχρονη Καλιφόρνια του πλούτου και της τρυφηλότητας. Από τον Νέο Κόσμο, επίσης, ο Ερικ Λάρσον στο μυθιστόρημά του «Στον κήπο με τα θηρία, ένα συναρπαστικό χρονικό της ανόδου του Τρίτου Ράιχ» (Μεταίχμιο) αναπαριστά το πολιτικό παρασκήνιο που οδήγησε στη δημιουργία του ναζισμού στη Γερμανία, ενώ ο βραβευμένος με Μπούκερ Αυστραλός Πίτερ Κάρεϊ μας ταξιδεύει στην Αμερική την εποχή του Αλέξις ντε Τοκβίλ με το ιστορικό μυθιστόρημα «Ο παπαγάλος και ο Ολιβιέ στην Αμερική» (Ψυχογιός).

Οι Ευρωπαίοι

Από τις Βρετανικές Νήσους ο Σκωτσέζος Αντριου Ο΄ Χέιγκαν στο μυθιστόρημα «Η ζωή και οι απόψεις του σκύλου Μαφ και της φίλης του, της Μέριλιν Μονρόε» (Πόλις) αφηγείται τη ζωή της θρυλικής ντίβας με τη φωνή του σκύλου της. Ο Στίβεν Κέλμαν στα «Εγγλέζικα σπαστά» (Μεταίχμιο) παρουσιάζει τη δύσκολη προσαρμογή ενός νεαρού από την Γκάνα σε μια σκληρή γειτονιά του Λονδίνου. Ο Ιρλανδός Σεμπάστιαν Μπάρι στο «Εις γην Χαναάν» (Καστανιώτης) ανατρέχει σε στιγμές της ιρλανδικής ιστορίας του πρώτου μισού του 20ού αιώνα και της μετανάστευσης στην Αμερική. Ο Αγγλος Αλαν Χόλινγκχερστ στο «Παιδί του ξένου» (Καστανιώτης) αποτυπώνει την κλυδωνιζόμενη αριστοκρατία της Βρετανίας κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα, ενώ στις ίδιες εκδόσεις τον βραβευμένο Ισπανό Ενρίκε Βίλα Μάτας στην πρόσφατη «Δουβλινιάδα» απασχολεί το τέλος του κόσμου και της λογοτεχνίας.

Ενας διακεκριμένος νευρολόγος με διαταραχές μνήμης κατασκευάζει με τη φαντασία του την εναλλακτική βιογραφία του στο «Κορσακόφ» (Πόλις) του Ερίκ Φοτορινό . Στις ίδιες εκδόσεις ο πρωτοεμφανιζόμενος Τριστάν Γκαρσία αναφέρεται στο κίνημα της χειραφέτησης των ομοφυλοφίλων στη Γαλλία της δεκαετίας του ΄80 και στην εμφάνιση του ΑΙDS στο μυθιστόρημα «Η καλύτερη πλευρά των ανθρώπων». Από τη Γαλλία επίσης ο Λοράν Γκοντέ με το μυθιστόρημα «Στο έλεος του κυκλώνα» (Μεταίχμιο) ζωντανεύει τον πανικό και τη βία στην κοινωνία μιας Νέας Ορλεάνης που σπαράσσεται από τον κυκλώνα. Ο Ελβετός Μάρτιν Ζούτερ συνδυάζει εξωτισμό, χρήμα, ευζωία και αισθησιασμό στον «Μάγειρα του έρωτα»(Καστανιώτης).

Πορνογραφίας λεξικό κ.ά.

Το «Λεξικό της πορνογραφίας» (Καλέντης), θα εκπλήξει σίγουρα την εκδοτική αγορά. Πρόκειται για μια συλλογική έκδοση των Πανεπιστημιακών Εκδόσεων της Γαλλίας υπό τη διεύθυνση του Ρhilippe di Folco που κωδικοποιεί μια αρχαία πρακτική που έχει αποκτήσει στις μέρες μας τεράστιες εμπορικές διαστάσεις.

Γι΄ αυτούς που αναζητούν το γιατί και το πώς στη φιλοσοφία υπάρχει ένα λεξικό που ταξινομεί την πολιτική και φιλοσοφική σκέψη. Είναι «Η πολιτική σκέψη στον 20ό αιώνα: Ενα λεξικό για τον 21ο αιώνα» (Σαββάλας) των Robert Βenwick και Ρhilip Green.

Ευγενία Φακίνου

«Το τρένο των νεφών»

Καστανιώτης

«Ηταν ένα στοίχημα για μένα.Ακριβώς επειδή δεν ταξίδεψα ποτέ στη Λατινική Αμερική,προσπάθησα να αναπληρώσω το κενό με πολύ διάβασμα.Το τρένο των νεφών είναι υπαρκτό στη Λατινική Αμερική,κάνει τώρα ένα ταξίδι τουριστικού ενδιαφέροντος,αλλά κάποτε ταξίδευε κατά μήκος των ορυχείων στις κορυφογραμμές των Ανδεων από την Αργεντινή ως τη Χιλή.Η υπόθεση έχει να κάνει με την Οδύσσεια του Κανένα ή του Καθένα.Είναι μια λατινοαμερικανική Οδύσσεια όπου σε κάθε βαγόνι συναντάς ένα κομμάτι της λατινοαμερικανικής ιστορίας και λογοτεχνίας».

Σώτη Ττριανταφύλλου

«Για την αγάπη της γεωμετρίας»

Πατάκης

«Είναι το πικρότατο χρονικό της νιότης.Κεντρική ηρωίδα η Ανατολή Μπότσαρη που μεγαλώνει όπως μπορεί σε μια μεσοαστική οικογένεια στο κέντρο της Αθήνας...Τα γεγονότα: ένας εφηβικός έρωτας,μια εγκατάλειψη,άλλη μία εγκατάλειψη,δύο αποτυχίες απανωτές,ύστερα αρρώστιες,αναρρώσεις: να γονατίζεις επτά φορές και να σηκώνεσαι οκτώ...Ακολουθούν μία αυτοκτονία,ο συνηθισμένος εφιάλτης του εγκλεισμού,ταπεινώσεις,απώλειες,συμβιβασμοί.Το πικρότατο χρονικό της νιότης».

Οι καθιερωμένοι

Γνωστοί συγγραφείς κάνουν την καθιερωμένη ετήσια εμφάνισή τους. Ο Καστανιώτης συνεχίζει την έκδοση των έργων του Τζ. Ντ. Σάλιντζερ με το «Φράνυ και Ζούι» και οι εκδόσεις Πόλις επανεκδίδουν την «Πατρική κληρονομιά» του Φίλιπ Ροθ. Ενα ακόμη έργο του Ορχάν Παμούκ, το πρώτο του μυθιστόρημα με τίτλο «Τζεβντέτ μπέη και υιοί», θα κυκλοφορήσει από την Ωκεανίδα, η οποία ετοιμάζει και το «Γιατί πράγμα μιλάω, όταν μιλάω για το τρέξιμο» του Ιάπωνα Χαρούκι Μουρακάμι, μια προσωπική εξομολόγηση για το τρέξιμο και τη συγγραφή. Από τις ίδιες εκδόσεις θα κυκλοφορήσει σε τρεις τόμους το ογκώδες αμφιλεγόμενο αλλά δημοφιλές μυθιστόρημα «Ο Ατλας επαναστάτησε» της Αμερικανίδας Αϊν Ραντ, μια φανταστική αφήγηση του 1957 για την προοδευτική κατάρρευση της κοινωνίας σε μια δυστοπική Αμερική.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ

Βιβλία + ιδέες περισσότερες ειδήσεις 

 

http://www.tovima.gr/books-ideas/article/?aid=417773 

Η άνοιξη των λογοτεχνικών περιοδικών

Στην τρέχουσα οικονομική δυσπραγία, που λέγεται ότι έχει επηρεάσει και το χώρο του βιβλίου, τα λογοτεχνικά περιοδικά περιέργως φαίνεται να θάλλουν. Εμφανίζονται κατά τακτά διαστήματα, με πλούσια ύλη και ορισμένα από αυτά, χωρίς διαφημιστικές καταχωρήσεις. Τουλάχιστον αυτήν την εικόνα δίνει η καλοκαιρινή σοδειά, μέρος μόνο της οποίας βρίσκεται πάνω στο γραφείο μας, αφού, από τότε που η στήλη “περίπτερα” της σελίδας ατόνησε, κάποια περιοδικά έπαψαν να φτάνουν στα χέρια μας. Και πάλι όχι ακριβώς η καλοκαιρινή σοδειά, μια και λόγω θερινών διακοπών της εφημερίδας,  ορισμένα περιοδικά έχουν μείνει στα τεύχη του Ιουνίου. Όμως τα λογοτεχνικά περιοδικά, όπως και τα βιβλία, δεν είναι ντοματάκια για να χαλάσουν. Αντίθετα, πολλά είναι τα τεύχη αρκετών περιοδικών, που, είτε χάρις σε ένα αφιέρωμα είτε λόγω ενός ή και περισσότερων αξιοπρόσεκτων δημοσιευμάτων, διεκδικούν μια μόνιμη θέση στη βιβλιοθήκη. Παράδειγμα, το προτελευταίο τεύχος του θεσσαλονικιώτικου περιοδικού «Εντευκτήριο», όπου, εκτός της καθιερωμένης ύλης – πεζογραφήματα, ποιήματα, βιβλιοκρισίες και το φωτογραφικό 16σέλιδο «Camera Obscura»– υπάρχουν οι “σελίδες για τον Κώστα Αξελό”. Άξιες να κρατηθούν οι εν λόγω σελίδες για τον έλληνα στοχαστή, που κατέλαβε με το φιλοσοφικό έργο του εξέχουσα θέση στην γαλλική και ευρύτερα ευρωπαϊκή σκέψη, καθώς περιλαμβάνουν εκτενές χρονολόγιο, που κατήρτισε η σύντροφός του Κατερίνα Δασκαλάκη, κείμενα Γάλλων και Ελλήνων, που αποτιμούν τον άνθρωπο και το έργο του, εργογραφία και ως άνοιγμα, αποσπάσματα από το βιβλίο του, «Αυτό που επέρχεται», που εκδόθηκε στα γαλλικά τον Μάρτιο του 2009. Θυμίζουμε ότι ο Αξελός, γεννημένος το 1924, πέθανε στις 4 Φεβρουαρίου 2010.
Μαζί με τα περιοδικά θάλλει και η ποίηση. Για το αληθές του λόγου, το πιο πολυσέλιδο περιοδικό της σοδειάς είναι το “εξαμηνιαίο περιοδικό για την τέχνη της ποίησης”, «Ποιητική». Πρόκειται για τη συνέχεια του περιοδικού «Ποίηση», που συμπληρώνει του χρόνου είκοσι έτη συνεχούς εκδοτικής παρουσίας. Το τρέχον τεύχος προτείνει 300 σελίδες με ελληνική και ξένη ποίηση. Ποιήματα του Θανάση Χατζόπουλου, του Πάνου Κυπαρίσση, της Φοίβης Γιαννίση της Μαρίας Τοπάλη και εν μέσω αυτών, τα «Τέσσερα Κουαρτέτα» του Τ. Σ. Έλιοτ, σε μετάφραση του εμπνευστή και εσαεί διευθυντή του περιοδικού Χάρη Βλαβιανού. Πρωτότυπο είναι το αφιέρωμα του τεύχους, με τίτλο, «Κατά μόνας ειμί εγώ», σε επιμέλεια Λένιας Ζαφειροπούλου. Για τους αδύνατους στην ποίηση και τα θρησκευτικά κείμενα, θυμίζουμε ότι ο τίτλος είναι δάνειο από τους Ψαλμούς του Δαβίδ, ο οποίος απευθύνεται στον Κύριο του. Εκείνος είχε τουλάχιστον από πού να κρατηθεί. Δεν γνώρισε τη μοναξιά των ποιητών και των μισάνθρωπων. Στο αφιέρωμα παρατίθεται εκτενές απάνθισμα από Πετράρχη και Σαίξπηρ, Μπάϋρον και Κητς, Μπωντλαίρ, Ρεμπώ, αλλά και Γκαίτε:  «Όποιος στη μοναξιά παραδοθεί, / αχ! τούτος γρήγορα θα μείνει μόνος /… / Αχ, να ’ρθει και για μένα μια φορά / της μοναξιάς του μνήματος ο χρόνος, / τότε πραγματικά θα μείνω μόνος!» Συγκρατούμε ακόμη από το τεύχος το κείμενο του ανατολικογερμανού ποιητή Ντουρς Γκρήνμπαϊν, «Γιατί να ζούμε χωρίς να γράφουμε». Αν δεν σφάλλουμε, παραμένει αμετάφραστος στα ελληνικά. Εκπλήσσει, πάντως, ευχάριστα με το χιούμορ και τις οξυδερκείς παρατηρήσεις του.
Σε “έναν σπουδαίο ευρωπαίο ποιητή”: τον Πωλ Τσελάν αναφέρεται το αφιέρωμα του δέκατου τεύχους του περιοδικού «Οροπέδιο», που τυπώνεται στην Αθήνα αλλά η καρδιά του χτυπά στην Ολυμπία Ηλείας. Δημιούργημα κι αυτό ενός ανθρώπου, του Δημήτρη Κανελλόπουλου. Το αφιέρωμα ετοίμασε ο Συμεών Σταμπουλού. Το τεύχος ανοίγει με ποίημα του Γιάννη Βαρβέρη, «Βαθέος Γήρατος. Χαρίκλεια Π. Καβάφη + 4-2-1899: «… τι τυχερή γυναίκα / στον θρήνο της προσήλθε / ένας Καβάφης.» Κατά μια άποψη, τι τυχερός ο Γιάννης Βαρβέρης, στο θρήνο του δεν προσήλθε μεν ένας Καβάφης, γιατί πού να βρεθεί στην εποχή μας, αλλά προσήλθε σχεδόν σύσσωμη  η λογοτεχνική Αθήνα. Κατά μια άλλη άποψη, τι άτυχος. Ήταν 56 ετών, ενώ η Χαρίκλεια Καβάφη, σύζυγος Πέτρου Καβάφη, το γένος Φωτιάδη, 65. Ηλικία, που στα τέλη του 19ου αιώνα λογαριαζόταν ως βαθύ γήρας. Ενώ, στις αρχές του 21ου, η ηλικία των 56 ετών, τουλάχιστον για τους άνδρες, λογαριάζεται ως δεύτερη νεότητα.
    Με δώδεκα ποιήματα του Βαρβέρη, από την ίδια ποιητική ενότητα του «Βαθέος Γήρατος», ανοίγει και το τελευταίο τεύχος του περιοδικού «Πλανόδιον». Σύμφωνα με υποσημείωση, τα είχε δώσει ο ίδιος ο ποιητής για δημοσίευση. Είναι εμπνευσμένα από την ηλικιωμένη μητέρα του, που “ευτύχησε” να πεθάνει ένα μήνα πριν από εκείνον. Το ότι δυο περιοδικά ανοίγουν με ποίηση Βαρβέρη, δεν αποτελεί έκπληξη, αφού ο θάνατός του είχε αντίκτυπο σε όλα σχεδόν τα έντυπα. Ούτε, όμως, και σύμπτωση, το γεγονός ότι προέρχονται από την ίδια ποιητική ενότητα. Ο εκδότης του πρώτου υπήρξε επί μακρόν συνεργάτης του δεύτερου, το οποίο είχε και ως πρότυπο κατά το σχεδιασμό του δικού του περιοδικού. Ευτυχώς, συν το χρόνω, φαίνεται να αποκτά την ιδιοπροσωπία του. Όσο για το «Πλανόδιον», τέκνο αποκλειστικά του Γιάννη Πατίλη, με αυτό το τεύχος συμπληρώνει 25 χρόνια εκδοτικής παρουσίας και 50 τεύχη. Εορτάζει την επέτειο με αφιέρωμα στο «Αμερικανικό Μπονζάϊ», όπως έχει αποδώσει ο εκδότης του τον αγγλικό όρο “flash fiction”. Αν και το μπονζάϊ δεν είναι το αποτέλεσμα μιας έκλαμψης, αλλά επίπονης διεργασίας. Το “flash fiction” και το μπονζάϊ συμπίπτουν μόνο ως προς το μέγεθος. Με επιμέλεια Βασίλη Μανουσάκη, ανθολογούνται “43 «Μικρά Διηγήματα» αμερικανών συγγραφέων”.
Από την Κέρκυρα έρχεται σταθερά ο «Πόρφυρας». Στο τεύχος για το τρίμηνο Ιούλιος – Σεπτέμβριος συγκεντρώνονται μελέτες, που ανιχνεύουν τη “διαχείριση” της ποίησης, της ποιητικότητας και της ποιητικής από τις τέχνες και ειδικότερα, από τη μουσική. Εξ ου και ο τίτλος, «Με επίκεντρο την ποίηση». Για να ανοίξουμε την όρεξη των αναγνωστών, αντιγράφουμε τίτλους: «Οι ρόλοι της μουσικής και της ποίησης μέσα από τις εξελισσόμενες θεωρίες του Ρίχαρντ Βάγκνερ» (Αναστασία Σιώψη), «Schubert, Liszt, Μάντζαρος: τρεις συνθέτες του 19ου αιώνα μελοποιούν Πετράρχη» (Κώστας Καρδάμης), «Το έντεχνο τραγούδι φορέας της νεοελληνικής ποίησης» (Δημήτρης Μπρόβας), «Η αισθητική αξία της “δίχως λόγια” μουσικής» (Νικόλας Μαρτίνος). Εκτός αφιερώματος, υπάρχει το ενδιαφέρον κείμενο του Γιώργου Δ. Παναγιώτου με “πραγματολογικά και ερμηνευτικά σχόλια στο ποίημα του Σεφέρη «Μυθιστόρημα»”. Σχετικά με τον Σεφέρη, στις τελευταίες σελίδες του περιοδικού, εκείνες που επιχειρούν έναν “περίπλου” στα γράμματα, προαναγγέλλεται συνέδριο για τα 40 χρόνια από το θάνατό του. Το διοργανώνει η Εταιρεία Κερκυραϊκών Σπουδών. Προγραμματίζεται για τον Νοέμβριο, στο χώρο του σπιτιού, όπου ο Σολωμός έζησε τα τελευταία είκοσι χρόνια της ζωής του.
Από τα Άσπρα Σπίτια Βοιωτίας έρχεται το καλοκαιρινό «Εμβόλιμον», με ποιήματα, πεζά, δοκίμια και μεταφράσματα γνωστών και λιγότερο γνωστών συγγραφέων. Διαβάζουμε τα καινούρια ποιήματα των γνωστών σε εμάς ποιητών, Τάσου Πορφύρη, Αλεξάνδρας Μπακονίκα, Κώστα Ριζάκη, Χρίστου Παπαγεωργίου. Από τα πεζά συγκρατούμε το διήγημα της Μαρίας Κουγιουμτζή, «Ήθελα τα πράγματα να είναι απλά», μαγιά για την επόμενη, τρίτη συλλογή της. Στα δοκίμια ξεχωρίζουμε το κείμενο, «Η Ελλάδα ως ομφαλός και ο Δικέφαλος Αετός», του Φοίβου Πιομπίνου. Μια διεξοδική μελέτη περί συμβόλων, όπως αυτά του ομφαλού και του Δικέφαλου Αετού, η οποία διαλύει ποικίλες εσφαλμένες αντιλήψεις, κυρίως ως προς το δεύτερο.
Μένουν τα καλοκαιρινά τεύχη, για το δίμηνο Ιουλίου – Αυγούστου, της «Νέας Ευθύνης» και της «Νέας Εστίας». Πράγματι νέο το πρώτο, στο 6ο τεύχος του, επιγέννημα της «Ευθύνης». Στο 1846ο τεύχος το δεύτερο, κοντεύει να κλείσει δεκαπενταετία από την τελευταία αλλαγή σκυτάλης και την ανάληψη της διεύθυνσης από τον Σταύρο Ζουμπουλάκη. Δυο τεύχη, που δεν προτείνουν κάποιο αφιέρωμα, αλλά στηρίζονται στα ενδιαφέροντα ποιήματα, πεζά και δοκίμια που συγκεντρώνουν. Επίσης, στις τελευταίες σελίδες με συντομότερα κείμενα και βιβλιοκρισίες: τους «Προσανατολισμούς», όπως αποκαλούνται του πρώτου, και το «Μηνολόγιο» του δεύτερου.
Επιπροσθέτως, η «Νέα Ευθύνη» έχει ξεκινήσει σελίδες με επιστολές, που ανασύρονται από αρχεία επιφανών. Σε αυτό το τεύχος, δημοσιεύονται πέντε επιστολές του Στρατή Τσίρκα προς τον Τίμο Μαλάνο. Η πρώτη επιστολή έχει ημερομηνία 6.8.1934, ενώ οι άλλες τέσσερις είναι της περιόδου 1955-1958: δύο στις 14.10.1955 (τυπογραφικό λάθος, η δεύτερη είναι της 19ης Οκτωβρίου), 21.2.1958 και 1.5.1958. Οι επιστολές στρέφονται γύρω από τον Καβάφη και το σχετικό βιβλίο του Τσίρκα, «Ο Καβάφης και η εποχή του», που εκδόθηκε τον Σεπτέμβριο του 1958, όπως σημειώνει και ο Δημήτρης Αγγελής στην προτασσόμενη στις επιστολές εισαγωγή. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τη Βιβλιογραφία Καβάφη του Δημήτρη Δασκαλόπουλου, τυπώθηκε μεταξύ  7 Ιουλίου και 7 Σεπτεμβρίου. Άρα οι επιστολές προηγούνται της έκδοσης. Οι δύο, ωστόσο, έπονται της μελέτης Μαλάνου, «Ο ποιητής Κ. Π. Καβάφης. Ο άνθρωπος και το έργο του. Συμπληρωματικά σχόλια. Απ’ τα καβαφικά μου τετράδια. Η μυθολογία της καβαφικής πολιτείας.» Πρόκειται για έκδοση συμπληρωμένη και οριστική, όπως παρατηρεί ο Δασκαλόπουλος. Κρίνοντας από τις βιβλιοπαρουσιάσεις της, θα πρέπει να τυπώθηκε τέλη του 1957. Πιστεύουμε ότι για να κατανοηθούν καλύτερα οι επιστολές Τσίρκα, θα χρειάζονταν παράλληλα και οι επιστολές Μαλάνου, στις οποίες, ωστόσο, γίνεται αναφορά στις υποσελίδιες σημειώσεις.
Ας ελπίσουμε η άνοιξη των περιοδικών να επεκταθεί στο φθινόπωρο και τον χειμώνα.

Μ. Θεοδοσοπούλου

http://epohi.gr/portal/politismos/book/10284-%CE%97-%CE%AC%CE%BD%CE%BF%CE%B9%CE%BE%CE%B7-%CF%84%CF%89%CE%BD-%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%BF%CF%84%CE%B5%CF%87%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CF%8E%CE%BD-%CF%80%CE%B5%CF%81%CE%B9%CE%BF%CE%B4%CE%B9%CE%BA%CF%8E%CE%BD

Μυθιστορήματα για βραβείο

ΤΑ ΒΑΡΙΑ ΧΑΡΤΙΑ του «Καστανιώτη» στον τομέα της ξένης λογοτεχνίας είναι ο Εγγλέζος Αλαν Χόλινγκστερ κι ο Ιρλανδός Σεμπάστιαν Μπάρι, υποψήφιοι για το φετινό βραβείο Μαν Μπούκερ και οι δύο.

Μέσα από την ιστορία δύο αριστοκρατικών οικογενειών κατά τον 20ό αιώνα, ο πρώτος περιγράφει την εικόνα μιας Αγγλίας ρευστής κι ευάλωτης στους κλυδωνισμούς του χρόνου («The stranger's Child»), ενώ ο δεύτερος, ξετυλίγοντας το νήμα της ζωής μιας υπέργηρης γυναίκας μεταξύ Ιρλανδίας και ΗΠΑ, μιλά για τον πόλεμο, την αγάπη και τους ισχυρούς οικογενειακούς δεσμούς («On Canaan's side»).
Κάτοχος του παραπάνω βραβείου από το 2005, ο Ισμαήλ Κανταρέ επιστρέφει με το «Μοιραίο δείπνο» (Μεταίχμιο), έργο εμπνευσμένο από ένα πραγματικό γεγονός που συνέβη το 1943 στη γενέτειρά του, το Αργυρόκαστρο, στη διάρκεια του οποίου κρίθηκε η τύχη πολλών αιχμαλώτων του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Υποψήφιο για το περσινό Μπούκερ, το μυθιστόρημα του Πίτερ Κάρεϊ «Ο Παπαγάλος και ο Ολιβιέ στην Αμερική» θα κυκλοφορήσει από τον «Ψυχογιό» ταυτόχρονα σχεδόν με το παιδικό βιβλίο του Σαλμάν Ρουσντί «Ο Λούκα και η φωτιά της ζωής», ενώ δύο επανεκδόσεις του Ουμπέρτο Εκο («Το εκκρεμές του Φουκό», «Μπαουντολίνο») θα συνοδευτούν από τη νέα συλλογή δοκιμίων του «Δημιουργώντας τον εχθρό».
Ενα από τα πιο αλλόκοτα μυθιστορήματα του φθινόπωρου είναι το καινούριο του Σκοτσέζου Αντριου Ο' Χάγκαν «Η ζωή και οι απόψεις του σκύλου Μαφ και της φίλης του, της Μέριλιν Μονρόε» (Πόλις): μια κωμωδία που συνδυάζει την υψηλή τέχνη με την ποπ κουλτούρα και μ' ένα κουτάβι γι' αφηγητή, απ' όπου αναδύεται η ευάλωτη φιγούρα της Μονρόε τα δύο τελευταία χρόνια της ζωής της, όπως κανείς από τους θαυμαστές της δεν θα 'θελε να παραδεχτεί. Από τον ίδιο οίκο περιμένουμε και την «Καλύτερη πλευρά των ανθρώπων», πρώτο μυθιστόρημα του Γάλλου Τριστάν Γκαρσιά που αναδείχτηκε σε έργο αναφοράς για την ομοφυλοφιλική κοινότητα.
Ο «Κέδρος» μάς καλεί ν' ανακαλύψουμε την επική, παράδοξα χιουμοριστική γραφή του αυτόχειρα Νεοϋορκέζου Ντέιβιντ Φόστερ Γουάλας μέσα από τα διηγήματα της συλλογής «Αμερικανική λήθη», ενώ για τον Νοέμβριο έχει προγραμματίσει και την καυστική κοινωνική σάτιρα του Μπρετ Ιστον Ελιν «Αυτοκρατορικές απολαύσεις», όπου πρωταγωνιστούν, μεσήλικες πλέον, μέσα στην καλιφορνέζικη χλιδή και παρακμή, οι ήρωες του «Λιγότερο από το μηδέν». Κι ενώ η «Εστία» φέρνει στην επικαιρότητα την κοινωνική τοιχογραφία «Οι Τιμπό» του γάλλου νομπελίστα Ροζέ Μαρτέν ντι Γκαρ, οι εκδόσεις «Οξύ», με αφορμή τα 75 χρόνια από το θάνατο του Χ.Φ. Λάβκραφτ, ενός εκ των θεμελιωτών της λογοτεχνίας τρόμου, προτείνουν τα διηγήματα που συνθέτουν την «Μυθολογία Κθούλου» πρώτη φορά συγκεντρωμένα και χωρίς περικοπές.

http://www.enet.gr/?i=news.el.texnes&id=308397 

Λογοτεχνική βραδιά με...ολίγον πελατειακό κράτος

 

Großansicht des Bildes mit der Bildunterschrift: Ο συγγραφέας Γιάννης Μακριδάκης

Στη Γερμανία δεν υπάρχει εκδήλωση με ελληνικό θέμα χωρίς αναφορά στην οικονομική κατάσταση της Ελλάδας. Το ίδιο συνέβη και σε ελληνική λογοτεχνική βραδιά στο Βερολίνο με τον συγγραφέα Γιάννη Μακριδάκη.

 

Πριν αρχίσει καν η εκδήλωση, ο παρουσιαστής της Τόμας Βόλφαρτ, διευθυντής του  Λογοτεχνικού Εργαστηρίου, αναφερόμενος στην έντονη συζήτηση στη Γερμανία για την Ελλάδα, τις επικρίσεις, τις κατηγορίες, και τους αφορισμούς, προδίκασε το τι θα επακολουθήσει λέγοντας ότι αυτό σημαίνει πως οι απόψεις που εκφράζονται «προκαλούν κάποια ιστορικά απωθημένα, τα οποία δεν έχουν συζητηθεί και επεξεργαστεί. Σε αυτό το πλαίσιο κινείται και η σημερινή βραδιά.»
Το άρθρο του Μακριδάκη

Bildunterschrift: Großansicht des Bildes mit der Bildunterschrift:  Το άρθρο του συγγραφέα στην Tagesspiegel του ΒερολίνουΤο έναυσμα για μια τέτοια συζήτηση το πρόσφερε, ο ίδιος ο Γιάννης Μακριδάκης.

Σε εκτενές άρθρο του στην εφημερίδα του Βερολίνου Tagesspiegel ο συγγραφέας παρομοίασε την ιστορία του χωριού του, στην Χίο του παλιού καιρού, με την κατάσταση της Ελλάδας σήμερα. Και είπε πως ότι ήταν παλιά για τους χωρικούς η πρωτεύουσα του νησιού είναι σήμερα για τους Έλληνες η πρωτεύουσα της Γερμανίας.

Οι «ληστές», όπως αποκαλεί ο συγγραφέας το κράτος και τους εκπροσώπους των δύο μεγάλων ελληνικών κομμάτων, έχουν μείνει οι ίδιοι. Ειδικά από την μεταπολίτευση και μετά η τάξη πολιτικών με χρήματα της ΕΕ και δάνεια από χώρες, όπως η Γερμανία, οικοδόμησαν και διεύρυναν το πελατειακό κράτος.

Αυτή η διατύπωση προκάλεσε την αντίδραση ορισμένων από τους 200 Γερμανούς που συμμετείχαν στην εκδήλωση, και είχαν έρθει για να καταθέσουν την διαφωνία τους: «Η πρωτεύουσα της Ελλάδας είναι η Αθήνα και όχι το Βερολίνο», είπαν και σημείωσαν ότι «οι ευθύνες θα πρέπει να αναζητηθούν στην Αθήνα. Εκεί ζουν αυτοί που έχουν πλουτίσει. Και σε αυτούς θα πρέπει να απευθυνθείτε για τα χρέη.»

 

«Ο ήλιος με δόντια» - στη δίνη της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης

 

Bildunterschrift: Großansicht des Bildes mit der Bildunterschrift:  Το ακροατήριο Ο Γιάννης Μακριδάκης αισθάνθηκε παρεξηγημένος και παίρνοντας το λόγο προσπάθησε να εξηγήσει τι εννοούσε στο άρθρο του τονίζοντας ότι η Γερμανία είναι αντικειμενικά η πρωτεύουσα της Ελλάδας: γιατί είναι η κατ' εξοχήν χώρα εισαγωγής προϊόντων και ένας από τους μεγάλους δανειστές της, που δικαίως απαιτεί σήμερα τα χρήματα της από τους Έλληνες: «Η Γερμανία δεν είχε τότε λόγο να μιλήσει. Γιατί, όσα λεφτά έδινε δανεικά, τα έβλεπε να επιστρέφουν κατά πολύ περισσότερα πίσω, επειδή οι Έλληνες αγόραζαν τα γερμανικά προϊόντα για να εκσυγχρονιστούν. Υπήρχε μια κατάσταση που βόλευε και τη Γερμανία ως εξαγωγική χώρα και τους Έλληνες πολιτικούς που αποκτούσαν πελάτες, παραμένοντας έτσι στις κυβερνητικές θέσεις για πολλά χρόνια.»

Ο Χιώτης συγγραφέας δήλωσε πως αυτή τη στιγμή «η Ελλάδα βρίσκεται στα πρόθυρα του κανιβαλισμού. Θα εξεγερθούν οι πελάτες των πολιτικών που μας κυβερνούν και θα φάει ο ένας τον άλλο – η μια κοινωνική τάξη την άλλη.»

 

Τελικά όμως η βραδιά που είχε οργανώσει το παράρτημα Ελληνικού Πολιτισμού στο Βερολίνο, ήταν λογοτεχνική. Έτσι διαβάστηκαν αποσπάσματα από το 4ο μυθιστόρημα του 40χρονου συγγραφέα, “Ο ήλιος με δόντια”. Πρόκειται για μια ιστορία που διαδραματίζεται στη Χίο στην περίοδο της γερμανικής κατοχής. Το θέμα του μυθιστορήματος είναι η διαφορετικότητα στους ανθρώπους. Ο ομοφυλόφιλος ήρωας περιθωριοποιείται στην κλειστή κοινωνία του νησιού, που θέλει τον καθέναν ομοίωμα ενός παραδοσιακού και αμετάκλητου κατεστημένου. Με αφορμή αυτήν την ιστορία ο Γιάννης Μακριδάκης επεδίωξε να αναπτύξει με τους ακροατές του μια συζήτηση για διαδικασίες εξομοίωσης και εναρμόνισης των μικρών κρατών της ΕΕ στην προκρούστεια κλίνη των μητροπολιτικών χωρών ‘τύπου Γερμανίας’. Το κοινό όμως δεν τον ακολούθησε....

 

Παναγιώτης Κουπαράνης, Βερολίνο

Υπεύθ. σύνταξης: Βιβή Παπαναγιώτου

 

http://www.dw-world.de/dw/article/0,,15408418,00.html 

Πανδαιμόνιο για το ελληνικό βιβλίο

 

Großansicht des Bildes mit der Bildunterschrift:

Δέκα χρόνια μετά το 2001, οπότε η Ελλάδα ήταν τιμώμενη χώρα στη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου της Φραγκφούρτης, οι μεγάλοι οίκοι δεν έχουν ελληνικές φιλοδοξίες. Και οι μικροί εξαρτώνται από την επιχορήγηση εξ Αθηνών.

 

Λέγαμε την περασμένη εβδομάδα για τη μοιραία χρονιά 2001, όταν η Ελλάδα και η λογοτεχνική της παραγωγή ήταν τιμώμενες στη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου της Φραγκφούρτης. Και διαπιστώναμε ότι δέκα χρόνια μετά η όρεξη των μεγάλων γερμανικών εκδοτικών οίκων να εκδώσουν ελληνικά λογοτεχνικά βιβλία έχει κοπεί. Επειδή τα πρώτα εκείνα, σαράντα περίπου, βιβλία το 2001 είχαν καταβαραθρωθεί εμπορικά. Και οι μικροί; Τι κάνουν οι μικροί εκδοτικοί οίκοι που δεν διοικούνται αποκλειστικά από τον Κερδώο αλλά και από τον Λόγιο Ερμή; Όλο και κάτι κάνουν.

 

Απονενοημένα διαβήματα

 

Bildunterschrift: Großansicht des Bildes mit der Bildunterschrift:  Και πάλι Σεφέρης στα γερμανικάΑς πάμε προς στιγμήν στο Frauenfeld της Ελβετίας, μια πολίχνη ούτε τριάντα χιλιάδων ψυχών, σε ένα ύψωμα όπου στα δυτικά ρεματιές οδηγούν στην κοιλάδα του Thur και στα βόρεια τα κατσάβραχα στα νερά του Murg. Εκεί εδρεύει ο μικρός οίκος Waldgut που φέτος φιλοδόξησε και κατάφερε να χαρίσει στο γερμανόφωνο κοινό το Ημερολόγιο Καταστρώματος ΙΙΙ του Γιώργου Σεφέρη σε νέα μετάφραση και σχολιασμό του Ευτύχιου Βάμβα, μουσικοδιδασκάλου, ποιητή και ευαίσθητου μεταφραστή. Για τους οίκους που έχουν στο πρόγραμμά τους ποίηση μια έκδοση Σεφέρη είναι τόλμημα αλλά όχι και απονενοημένο διάβημα. Η κυκλοφορία όμως στα γερμανικά νεοελληνικής πεζογραφίας, ναι είναι με εκδοτικά κριτήρια απονενοημένο διάβημα. Ο Waldgut το τόλμησε κι αυτό κι ετοιμαζόταν φέτος να εκδώσει στη σειρά αστυνομικής λογοτεχνίας που διαθέτει το Πανδαιμόνιο του Κώστα Ακρίβου, εκείνη την απίθανη ιστορία που πλέκεται γύρω από ένα γυναικείο πτώμα σε κάποιο κελί του Άθω. Να όμως που η κυκλοφορία του βιβλίου αναβάλλεται για του χρόνου, κι ας μην είναι οι Ελβετοί αναβλητικοί. Υποψιαζόμεθα νεοελληνικό δάκτυλο. Και ψάχνοντας τον ανακαλύπτουμε όντως.

 

Εν χορδαίς και οργάνοις

 

Bildunterschrift: Großansicht des Bildes mit der Bildunterschrift:  Τυμπανοκρουσίες για το βιβλίοΓια να εκδοθεί ένα βιβλίο 300 και πλέον σελίδων από ένα μικρό ξένο οίκο χρειάζεται κάποια υποστήριξη. Αυτή την υποστήριξη υποσχέθηκε επανειλημμένα και μετά το 2001 στεντορείως το ελληνικό Υπουργείο Πολιτισμού που αναγνώριζε ως υποχρέωσή του την προώθηση του βιβλίου και στο εξωτερικό. Οι πληροφορίες από τους οίκους που διεκδίκησαν την επιχορήγηση της μετάφρασης είναι ποικίλες: στην αρχή της μεγαλειώδους προσπάθειας μετά το 2001 κάποιοι οίκοι πήραν την επιχορήγηση, άλλοι την πήραν με μεγάλη καθυστέρηση, άλλοι δεν την πήραν ποτέ αν και τους την είχαν υποσχεθεί ρητά και κατηγορηματικά, άλλοι αγνοήθηκαν εντελώς. Η περίπτωση του Waldgut είναι μια άλλη εκδοχή της προώθησης ή μη προώθησης του ελληνικού βιβλίου στο εξωτερικό. Υπέβαλε την αίτηση ως όφειλε αλλά αυτή δεν εξετάστηκε ποτέ και ούτε θα εξεταστεί ποτέ. Διότι ατυχώς συνέπεσε με ένα χρονικό κενό στις δραστηριότητες του Υπουργείου Πολιτισμού υπέρ του βιβλίου, την περίοδο που παρέδωσε τη σκυτάλη της προώθησης από τον εαυτό του σε ένα ειδικό νέο πρόγραμμα επιχορηγήσεων με το όνομα Φράσις και αρχικό κεφάλαιο 150.000 ευρώ. Έτσι αν ο Waldgut θέλει να δει φως, θα πρέπει να υποβάλει εκ νέου την αίτησή του στο πρόγραμμα Φράσις πλέον βάσει των προδιαγραφών που διατυμπανίζονται για μια ακόμη φορά στην ειδική ιστοσελίδα. Το αποτέλεσμα: μέσα στο πανδαιμόνιο της νεοελληνικής πολιτικής για το βιβλίο το Πανδαιμόνιο του Ακρίβου ίσως εκδοθεί στα γερμανικά του χρόνου.   

 

Σπύρος Μοσκόβου

Υπεύθ. σύνταξης: Κώστας Συμεωνίδης

 

http://www.dw-world.de/dw/article/0,,15426769,00.html 

Ανέκδοτο ποίημα του Γιάννη Ρίτσου: Η Χρωματοθήκη του Πικάσο

Η Χρωματοθήκη του Πικάσο

 

Τα χρώματα του Πάμπλο είναι 9+1. Και μ΄άλλο

Χρώμα το μεγάλο, πίσω από τον πίνακα:

Ο άνθρωπος είναι αθάνατος σε κάθε κίνηση

και στάση του.

Και μ΄ άλλο, το λαχανιασμένο χρώμα,

(που ότι στέκει το χαμόγελο στα χείλη του):

Ούτε μία στιγμή, ούτε μία στιγμή μην πάει χαμένη.

Κι αυτό το περιστέρι, Πάμπλο –προς Θεού-

που κάθεται στον ώμο σου

σ΄ ένα χρυσό καμπαναριό με τρεις χιλιάδες σήμαντρα;

9+12 = Κόσμος. Ο άρτιος και ο περιττός.

Δεν είναι τούτο πρόσθεση,

είναι η ενότητα που κλαίει από τη χαρά της

γιατί υπάρχουμε,

από τη χαρά της που γνωρίζουμε

την ύπαρξή μας και την κατορθώνουμε.

Μια καρέκλα και ο κόκκινος τοίχος.

Η κιθάρα με γόνατο γυμνό.

Η λάμπα και το φωτισμένο χέρι.

Το προφίλ της γυναίκας με τα τέσσερα μάτια.

Έκλεισε το σκάκι με τα κυκλικά τετράγωνα.

 

Γ.Ρίτσος

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

 

 Παραθέτω και το σχόλιο από τα

MΗΧΑΝΙΩΤΙΚΑ ΝΕΑ

όπου δημοσιεύεται το ποίημα: 

 

 Από τον φίλο συλλέκτη Θάνο Ευαγγελινό, εξασφαλίσαμε και δημοσιεύουμε το ανέκδοτο ποίημα του Γιάννη Ρίτσου  «Η Χρωματοθήκη του Πικάσο». Το ποίημα, συνοδεύει ένα εκπληκτικό σχέδιο, το οποίο φιλοτέχνησε ο ποιητής της Ρωμιοσύνης προς τιμή του φίλου και συντρόφου  του, μεγάλου ισπανού ζωγράφου Πάμπλο Πικάσο. Το έργο του Γιάννη Ρίτσου, είναι (ήταν) μεταξύ των 120 έργων τέχνης που θα δημοπρατηθούν από τον Θάνο Ευαγγελινό απόψε στις 7 μμ, στο ξενοδοχείο «Ηλέκτρα Παλάς».

 

22 Νοεμβρίου 2010

- - - - - -- - - - - - - - -- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Christopher Hill: Ο αιώνας της επανάστασης 1603-1714 : Οι αστοί, οι “Σκαφτιάδες” και οι “Ισοπεδωτές”

Οι αστοί, οι “Σκαφτιάδες” και οι “Ισοπεδωτές”

Η μελέτη της ιστορίας είναι πεδίο πάλης για την αριστερά και το εργατικό κίνημα.
Η ιστορία διδάσκει ότι οι κοινωνίες αλλάζουν με επαναστάσεις, κουβαλά εμπειρίες, μνήμες, συμπεράσματα, μπορεί να είναι οδηγός για δράση, για ανατροπή σήμερα. Γι' αυτό, οι άρχουσες τάξεις, γατζωμένες στα προνόμιά τους, θέλουν να διαγράψουν την ιστορία – ακόμα και τη δική τους ιστορία όταν αυτή αφορά τις επαναστάσεις που άνοιξαν το δρόμο για να επικρατήσει το σημερινό σύστημα, τις μεγάλες αστικές επαναστάσεις του 17ου και του 18ου αιώνα στις Κάτω Χώρες, την Αγγλία και τη Γαλλία.
Το βιβλίο του Κρίστοφερ Χιλ “Ο αιώνας της επανάστασης 1603-1714” που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Οδυσσέας γράφτηκε το 1961. Αποτελεί μια από τις πρωτοπόρες μαρξιστικές αναλύσεις της αστικής επανάστασης στην Αγγλία το 1640-1660. Μιας επαναστατικής διαδικασίας που, όπως εξηγεί ο Χιλ, είχε της ρίζες της στην βαθιά οικονομική, πολιτική, κοινωνική και ιδεολογική κρίση στην Αγγλία του 17ου αιώνα. Ξεκίνησε με μια διστακτική “εσωτερική” σύγκρουση μέσα στην ίδια την άρχουσα τάξη: ανάμεσα στο “κοινοβούλιο” των ευγενών και τον βασιλιά Κάρολο. Αλλά η ορμητική παρέμβαση των “πληβειακών στοιχείων” κλιμάκωσε τη σύγκρουση και οδήγησε στον εμφύλιο πόλεμο. Στην ηγεσία του “Στρατού Νέου Τύπου”, του στρατού του κοινοβούλιου, βρίσκονταν στρατιωτικοί, όπως ο Όλιβερ Κρόμγουελ που τάχθηκαν με το πλευρό των νέων “ιδιοκτητριών τάξεων”. Αλλά τη νίκη ενάντια στον Κάρολο την εξασφάλισαν τα πιο λαϊκά και φτωχά στρώματα του πληθυσμού, πολλά από αυτά οργανωμένα στις γραμμές ριζοσπαστικών “κομμάτων” όπως οι Ισοπεδωτές (Levellers) και οι Σκαφτιάδες (Diggers). Με τον αποκεφαλισμό του βασιλιά κόπηκαν και συμβολικά οι δεσμοί με το “παλιό καθεστώς” στο οποίο κυριαρχούσε η αριστοκρατία και η εκκλησιαστική ιεραρχία και άνοιξε ο δρόμος για μια σειρά ριζικές αλλαγές που καθόρισαν το μέλλον των βρετανικών νήσων σαν τη μελλοντική κυρίαρχη δύναμη του ανατέλλοντος καπιταλισμού. Μπορεί στις επόμενες δεκαετίες η μοναρχία να επανήλθε στην Αγγλία, μέσα από τους συμβιβασμούς των νικητών αστών με την αποδυναμωμένη αριστοκρατία των γαιοκτημόνων, αλλά η κυριαρχία ανήκε πια στην αστική τάξη που επέβαλλε θεσμικά όλα τα πρακτικά οικονομικά, νομικά, ιδεολογικά θεμέλια του νέου συστήματος: από την καθιέρωση του δικαιώματος ψήφου για όλους τους άνδρες που κατείχαν ιδιοκτησία και την ισχυροποίηση και ανεξαρτητοποίηση του κοινοβούλιου μέχρι τον περιορισμό της ισχύος της εκκλησίας, την επιβολή νόμων για ελεύθερο ανταγωνισμό στην αγορά, την επεκτατική εξωτερική πολιτική, το εμπόριο κλπ.
Όπως πολύ χαρακτηριστικά γράφει ο Χιλ σε άλλα κείμενά του: «Η Μαρξιστική αντίληψη της αστικής επανάστασης, η οποία βρίσκω ότι αποτελεί το πιο βοηθητικό μοντέλο για την κατανόηση της Αγγλικής Επανάστασης, δεν σημαίνει μια επανάσταση που γίνεται από την αστική τάξη». Η Αγγλική Επανάσταση ήταν αστική επανάσταση επειδή είχε ως συνέπεια, αν και λίγοι από τους συμμετέχοντες σε αυτήν το υποψιάζονταν, «την εγκαθίδρυση συνθηκών πολύ πιο ευνοϊκών για την ανάπτυξη του καπιταλισμού, από αυτές που υπήρχαν πριν το 1640».
Ο συγγραφέας σπάει τον “αιώνα της επανάστασης” σε τέσσερις υποπεριόδους: την κρίση των χρόνων της δυναστείας των Στιούαρτ μέχρι το 1640, τον Εμφύλιο Πόλεμο και την κατ' εξοχήν επαναστατική εποχή 1640-1660, την Παλινόρθωση μέχρι τη δεύτερη “επανάσταση” το 1688 και τέλος την περίοδο “σταθεροποίησης” και παγίωσης του νέου κοινωνικού καθεστώτος μέχρι το θάνατο της βασίλισσας Άννας το 1714. Κάθε υποπερίοδος με τη σειρά της διαιρείται σε τέσσερα κεφάλαια: α) την (σύντομη αναγκαστικά) αφήγηση των γεγονότων, β) την οικονομική κατάσταση, γ) τα πολιτικά και συνταγματικά ζητήματα και δ) τις ιδεολογικές συγκρούσεις και το ρόλο της θρησκείας.
Με αυτόν το τρόπο έχει τη δυνατότητα να αναλύει σε κάθε περίοδο τις σχέσεις ανάμεσα στην οικονομία, την πολιτική και τις ιδέες που καθόρισαν τις αντιμαχόμενες πλευρές, αλλά και την έκβαση της σύγκρουσης, βγάζοντας τα αντίστοιχα συμπεράσματα. Για παράδειγμα, δείχνει το πόσο ασφυκτιούσαν οι παραγωγικές δυνάμεις κάτω από το παλιό καθεστώς της κυριαρχίας των αριστοκρατών γαιοκτημόνων: «Ο αιώνας πριν το 1640 ήταν αιώνας πληθωρισμού. Η τιμή του σιταριού εξαπλασιάστηκε... Αυτό ευνοούσε εκείνους που παρήγαν για να πουλήσουν στη βιομηχανία ή στη γεωργία... Το 1640 η Αγγλία παρήγε τρεις φορές περισσότερο άνθρακα απ' ό,τι όλη η υπόλοιπη Ευρώπη». Η πολιτική της Αυλής, όμως, ευνοούσε τους γαιοκτήμονες, ενώ «βιομήχανοι, έμποροι και καλλιεργητές ήθελαν μεγαλύτερη ελευθερία στο εμπόριο, λιγότερες κυβερνητικές ρυθμίσεις, κατάργηση των μονοπωλίων... Ο εκπρόσωπος της ιδιοκτήτριας τάξης που μιλούσε γι' αυτά τα οικονομικά ζητήματα κατέληξε να γίνει η Βουλή των Κοινοτήτων... Αν και σε αυτήν κυριαρχούσαν οι κατώτεροι ευγενείς, τα μισά μέλη της ήταν μέτοχοι σε εμπορικές εταιρείες».
Η ιδεολογική κάλυψη όλων των αντιμαχόμενων πλευρών με θρησκευτικές αναφορές ήταν ένα άλλο χαρακτηριστικό της Αγγλικής Επανάστασης που αναδεικνύει ο Χιλ. Κάθε επανάσταση έχει ανάγκη μια ιδεολογία και αναζητά κάποιο προηγούμενο νομιμοποιητικό στήριγμα σε ό,τι έχει διαθέσιμο από το παρελθόν. Για τους Γιακοβίνους στη Γαλλική Επανάσταση ήταν η Ρωμαϊκή Δημοκρατία, για τους άγγλους ομόλογούς τους έναν αιώνα πριν ήταν η Βίβλος. Οι θρησκευτικές αιρέσεις έδωσαν το ιδεολογικό υπόβαθρο στα “κόμματα” της εποχής: «Στο πολιτικό πεδίο η λέξη “Πρεσβυτεριανός” σήμαινε συντηρητικός υποστηρικτής του Κοινοβούλιου, η λέξη “Ανεξάρτητος” σήμαινε κάποιον που ήταν υπέρ της ανεξιθρησκίας. Ή, όπως το έθετε ένας ανώνυμος φιλοβασιλικός συγγραφέας ενός φυλλαδίου της εποχής, “όποιος κατανοεί σωστά αυτές τις λέξεις πρέπει στη λέξη Πρεσβυτεριανός να διαβάζει αριστοκρατία και στη λέξη Ανεξάρτητος να διαβάζει δημοκρατία”».
Καθώς προχωρούσε η επαναστατική διαδικασία τα ρήγματα στο στρατόπεδο των υποστηρικτών του Κοινοβούλιου γέννησαν ομάδες πολύ πιο ριζοσπαστικές. Οι Ισοπεδωτές (Levellers) υποστήριζαν ότι «ο φτωχότερος έχει εξίσου αληθινό δικαίωμα να ψηφίζει όπως και ο πλουσιότερος». Ζητούσαν «αναδιανομή του δικαιώματος ψήφου, κατάργηση της μοναρχίας, εκλογή του sheriff και των ειρηνοδικών, μεταρρύθμιση του δικαίου, κατεδάφιση των περιφράξεων των κοινοτικών γαιών, κατάργηση της δεκάτης [φόρου για την Εκκλησία] και της κρατικής Εκκλησίας... Το σχέδιό τους, έλεγε ένας εχθρικός συντάκτης κάποιου φυλλαδίου, ήταν “να ξεσηκώσουν τον υπηρέτη εναντίον του αφέντη, τον παχτωτή εναντίον του γαιοκτήμονα, τον αγοραστή εναντίον του πωλητή, τον δανειζόμενο εναντίον του πιστωτή, τον φτωχό εναντίον του πλούσιου”». Οι Ισοπεδωτές έκφραζαν τις αντιλήψεις των ανθρώπων με μικρή ιδιοκτησία. Μια άλλη ομάδα, οι Σκαφτιάδες (Diggers), προχώρησε ακόμα περισσότερο. «Υποστήριζαν ένα κομμουνιστικό πρόγραμμα και το 1649 άρχισαν την κοινή καλλιέργεια της γης στο Λόφο του Αγίου Γεωργίου κοντά στο Λονδίνο. Ο Γκέραρντ Γουινστάνλεϊ, ο ηγέτης τους έλεγε ότι “η πραγματική ελευθερία βρίσκεται εκεί που ο άνθρωπος παίρνει την τροφή του και συντηρείται, δηλαδή στη χρήση της γης”... Οι Σκαφτιάδες συμφωνούσαν με τους Ισοπεδωτές ότι οι μισθωτοί εργάτες δεν ήταν ελεύθεροι [και άρα δεν μπορούσαν να έχουν δικαίωμα ψήφου], αλλά έβγαζαν το συμπέρασμα ότι η μισθωτή εργασία έπρεπε να καταργηθεί». Το Μάη του 1649 ο Κρόμγουελ προχώρησε στη συντριβή των Ισοπεδωτών και των καθοδηγούμενων από αυτούς ανταρσιών στο στρατό.
Ο Κρίστοφερ Χιλ ανήκει σε εκείνο το ρεύμα των μαρξιστών ιστορικών που είναι γνωστό ως “ιστορία από τα κάτω”. Εντάχθηκε στο Κομμουνιστικό Κόμμα Μ. Βρετανίας τη δεκαετία του 1930. Το 1946 μαζί με άλλους μαρξιστές ιστορικούς δημιούργησε την περίφημη Ομάδα Ιστορικών του ΚΚΜΒ. Αποχώρησε από το ΚΚ, όπως και τα περισσότερα μέλη της ομάδας, το 1956 μετά τη βάρβαρη καταστολή της Ουγγρικής Επανάστασης από τα ρωσικά τανκς. Ο Χιλ, με τις πολλές μελέτες του για την αστική επανάσταση στην Αγγλία και το πέρασμα στον καπιταλισμό, άνοιξε ένα δρόμο που πολλοί μαρξιστές ιστορικοί ακολούθησαν και επέκτειναν να επόμενα χρόνια. Ο Μπράιαν Μάνινγκ, ένας από τους σημαντικότερους από αυτούς, έγραψε στο περιοδικό International Socialism όταν πέθανε ο Χιλ το 2003: «Ο Κρίστοφερ Χιλ είχε μεγάλη συνείδηση της αλληλεπίδρασης ανάμεσα στο παρελθόν και το παρόν. “Η πιο καρποφόρα αλλαγή στην ιστορική αντίληψη της εποχής μου”, έγραψε, “είναι η εμφάνιση της ιστορίας από τα κάτω, η κατανόηση πως οι απλοί άνθρωποι παίζουν το μεγαλύτερο ρόλο στον καθορισμό της πορείας της ιστορικής διαδικασίας”. Τα παραπάνω λόγια του ήταν προϊόν της αίσθησης που είχε ο ίδιος για το σήμερα, για το ότι οι “απλοί άνθρωποι” μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο, παίρνοντας έμπνευση από την ιστορία των λαϊκών κινημάτων».
Τιμή 28 €, 471 σελίδες, Εκδόσεις Οδυσσέας, 2011

http://socialismfrombelow.gr/index.php?option=com_k2&view=item&id=283:i88&Itemid=1 

Επισκόπηση αριστερού περιοδικού τύπου

Τρία άρθρα σε τρία περιοδικά θα απασχολήσουν αυτή την Επισκόπηση.

Το πρώτο περιοδικό είναι η «Ελληνική Επιθεώρηση Πολιτικής Επιστήμης» (τεύχος 37, Ιούνιος 2011). Στο άρθρο του «Δημοτικές εκλογές 2010 στην Αθήνα: ΛΑ.Ο.Σ. ή Κολωνάκι», ο Παναγιώτης Κουστένης αναλύει τα αποτελέσματα των εκλογών στον μεγαλύτερο δήμο της χώρας, όπου για πρώτη φορά μετά από έξι συνεχείς τετραετίες ηττήθηκε ο υποψήφιος της Δεξιάς. Ο Κουστένης εντοπίζει την διπλή πίεση που υπέστη η υποψηφιότητα Κακλαμάνη: στις μεν πιο αστικές περιοχές από την υποψηφιότητα Καμίνη, στις δε πιο μικροαστικές από την υποψηφιότητα του Μιχαλολιάκου της Χρυσής Αυγής. Έτσι, η ήττα που υπέστη η Νέα Δημοκρατία στις βουλευτικές εκλογές του 2009 (όχι μόνο εθνικά αλλά και στα διαμερίσματα του Δήμου της Αθήνας) μετατράπηκε πλέον σε εκλογική συντριβή. Κι αυτό παρά την ομόθυμη στήριξη του Κακλαμάνη και από τα τρία δεξιά κόμματα, τη Νέα Δημοκρατία, το ΛΑΟΣ και τη Μπακογιάννη.

Η ανάλυση του Κουστένη πάσχει σε διάφορα σημεία, σίγουρα στο γεγονός ότι παραλείπει να εντάξει σ’ αυτήν τα αποτελέσματα της Αριστεράς (η οποία πήρε πάνω από 22% αν αθροίσει κανείς τα αποτελέσματα Σοφιανού, Πορτάλιου και Κωνσταντίνου). Αποδέχεται έτσι ένα δικομματικό πλαίσιο αναφοράς, όπου ο Καμίνης ήταν υποψήφιος της «καλής κοινωνίας», σε αντίθεση με τον Κακλαμάνη που εξέφραζε τις «λαϊκότερες τάξεις». Αλλά πέρα απ’ αυτό, το άρθρο είναι χρήσιμο για κάποιες σημαντικές πληροφορίες, όπως για τα αποτελέσματα της Χρυσής Αυγής. Κατά βάση, λέει ο Κουστένης, πρόκειται για «τμήμα του συντηρητικού χώρου που έχει πάψει να εκφράζεται από την πολιτική της ΝΔ… καταφεύγοντας στο ΛΑΟΣ, με συνέπεια τώρα να μην ακολουθήσει τη στήριξη Κακλαμάνη από τον Γ. Καρατζαφέρη». Η συσχέτιση ποσοστών Μιχαλολιάκου (Αθήνα) - Γεωργιάδη (Αττική) συγκρίνεται μόνο με τη συσχέτιση ποσοστών Σοφιανού - Παφίλη. Το πολιτικό κενό στα δεξιά του Κακλαμάνη, μαζί με τη στοχοποίηση της περιοχής από τη Χρυσή Αυγή με κέντρο τον ρατσισμό κατά των μεταναστών, σήμαναν ψηλά εκλογικά ποσοστά για τους νεοναζί (με μεγαλύτερα το 14,7% στον Άγιο Παντελεήμονα και το 12,6% στη Βικτώρια). Ενδιαφέρον παρουσιάζει ακόμα η προσπάθεια του Κουστένη να εκτιμήσει την ψήφο των 2.500 μεταναστών που συμμετείχαν στις εκλογές. Το ποσοστό του υποψηφίου της ΑΝΤΑΡΣΥΑ Πέτρου Κωνσταντίνου υπολογίζεται σε 11,5%-19%. Ο αντιρατσισμός μπορεί να είναι όχι μόνο δύναμη για την ενότητα της εργατικής τάξης, αλλά και κομμάτι της ενίσχυσης της αντικαπιταλιστικής Αριστεράς.
Στο περιοδικό «Ένεκεν» που κυκλοφορεί (τεύχος 20, Απρίλιος-Ιούνιος 2011), ο Michael Lowy θυμίζει την παρακαταθήκη της Ρόζας Λούξεμπουργκ στο επαναστατικό κίνημα του 20ού αιώνα. Αν και βαθιά γνώστρια του μαρξισμού και σημαντική θεωρητικός του (βλέπε για παράδειγμα τα οικονομικά της κείμενα για τη «Συσσώρευση του Κεφαλαίου»), η Ρόζα επέμενε στην πρωταρχικότητα της ζωντανής επαναστατικής πρακτικής στην πάλη για τον σοσιαλισμό. Ο τίτλος του άρθρου είναι: «Η σπίθα ανάβει στην πράξη: Η φιλοσοφία της πράξης στη σκέψη της Ρόζας Λούξεμπουργκ».
Τέλος, σε ένα αυστηρά ακαδημαϊκό περιοδικό, στα «Ιστορικά» (Ιούνιος 2011, τεύχος 54), η Βίκυ Καραφουλίδου στο άρθρο «Ηθική, οικονομία και δημοκρατία στο σοσιαλισμό του Πλάτωνα Δρακούλη» παρουσιάζει τις ιδεολογικές επιρροές του πρώιμου αυτού Ιθακήσιου σοσιαλιστή. Οι ιδέες του σοσιαλιστικού κινήματος, όταν αυτό έκανε τα πρώτα του βήματα, μπορεί να μας φαίνονται σήμερα αφελείς και ξεπερασμένες. Όπως και να χει, όμως, οι προδρομικές μορφές του Δρακούλη, του Καλλέργη, του Αντύπα έβαλαν τα θεμέλια για το κίνημα της εργατικής τάξης που συνεχίζει να παλεύει στο σήμερα για έναν καλύτερο κόσμο.

http://socialismfrombelow.gr/index.php?option=com_k2&view=item&id=286:i88&Itemid=1

Επιστημονικά αντίδοτα στην ισλαμοφοβία

Ανατομική περιγραφή του ματιού σε σύγγραμμα του Hunayn ibn Ishaq το 860

Ο Πάνος Γκαργκάνας παρουσιάζει ένα νέο βιβλίο για τον “Χρυσό Αιώνα” των Αραβικών Επιστημών”.

Η πολύνεκρη φασιστική επίθεση στη Νορβηγία έφερε αναγκαστικά στο προσκήνιο τα θέματα της ισλαμοφοβίας. Όσες προσπάθειες κι αν έγιναν για να παρουσιαστεί ο δολοφόνος Μπρέιβικ σαν μοναχική διαταραγμένη προσωπικότητα, η επιμονή του να αυτοπροβάλλεται ως σύγχρονος σταυροφόρος που επιχειρεί να σώσει την χριστιανική Ευρώπη από την «εισβολή» του ισλάμ ανάγκασε όλες τις πολιτικές δυνάμεις της «γηραιάς ηπείρου» να τοποθετηθούν. Το έγκλημά του ήταν τόσο φρικαλέο ώστε ακόμα και η ακροδεξιά προσπάθησε να πάρει αποστάσεις, έστω κι αν τα αντανακλαστικά στελεχών της σε πολλές χώρες (Γαλλία, Ιταλία, Αυστρία) ήταν να δηλώσουν ότι «πολλά από αυτά που λέει ο Μπρέιβικ είναι σωστά». Όμως, το γεγονός ότι κραυγαλέοι ρατσιστές αναγκάζονται να αναδιπλωθούν, δεν σημαίνει ότι έπαψαν να υπηρετούν μια εκστρατεία που «δεν τολμάει να πει το όνομά της».
Οι προσπάθειες να ζωγραφιστεί το ισλάμ με τα πιο μελανά χρώματα μιας «σκοτεινής απειλής» δεν πρόκειται να σταματήσουν, γιατί υπηρετούν πολλαπλές πολιτικές σκοπιμότητες – από τη συκοφάντηση των μουσουλμάνων μεταναστών στις ευρωπαϊκές μητροπόλεις μέχρι την κάλυψη των ιμπεριαλιστικών επεμβάσεων στο Αφγανιστάν, στο Ιράκ, στη Σομαλία, στην Τσετσενία, στις επαρχίες των Ουιγούρων στην Κίνα, τώρα και στη Λιβύη. Όσο ο Καντάφι προσπαθούσε να πείσει τη Δύση να προτιμήσει το καθεστώς του απέναντι στους εξεγερμένους, μιλούσε για «ισλαμιστές τρομοκράτες» που θα χτυπάνε την Ευρώπη από τη Λιβύη αν επικρατήσουν. Τώρα που ο Καντάφι καταρρέει, είναι το ίδιο το ΝΑΤΟ που ανησυχεί για «ανεξέλεγκτα ισλαμιστικά στοιχεία στη διάδοχη κατάσταση» και είναι βέβαιο ότι θα χρησιμοποιήσει αυτό το πρόσχημα για να κλιμακώσει την επέμβασή του περνώντας από την εναέρια στην επίγεια δράση.
Οι προπαγανδιστικές ανάγκες των ιμπεριαλιστικών πολέμων και του ρατσισμού έχουν να αντλήσουν πυρομαχικά από μια παράδοση που πηγαίνει πολύ πίσω. Οι προκαταλήψεις που ταυτίζουν το ισλάμ με τον σκοταδισμό και την υπανάπτυξη έχουν ευρωπαϊκές ρίζες που απλώνονται πίσω στον 20ο και τον 19ο αιώνα. Και αν μιλάμε για την Ελλάδα, η κυρίαρχη ιδεολογία πάντα είχε σαν συστατικό της την αντιμετώπιση του «προαιώνιου εχθρού» από την ανατολή.
Ένα βιβλίο που κυκλοφόρησε στα αγγλικά την περασμένη χρονιά έρχεται να βοηθήσει στην κατάρριψη αυτών των πλαστών στερεότυπων. Έχει τίτλο «Ιχνηλάτες» (Pathfinders) και υπότιτλο «Ο Χρυσός Αιώνας των Αραβικών Επιστημών». Ήδη ο υπότιτλος προκαλεί: υπήρξε άραγε ανάπτυξη των επιστημών στον αραβικό κόσμο και μάλιστα τέτοια που να αξίζει να ονομαστεί χρυσός αιώνας; Κι όμως, οι σελίδες του βιβλίου δεν αφήνουν κανένα περιθώριο για αμφιβολία.
Ο συγγραφέας του βιβλίου, ο καθηγητής Θεωρητικής Φυσικής στο Πανεπιστήμιο του Σάρεϊ στην Αγγλία Jim Al-Khalili, εξηγεί εισαγωγικά ότι δεν πιστεύει στο διαχωρισμό της επιστήμης σε χριστιανική, εβραϊκή ή μουσουλμανική, ούτε σε ευρωπαϊκή ή ασιατική. Διάλεξε τον όρο «αραβική» απλά για να υποδηλώσει ότι ερευνά την ανάπτυξη των επιστημών σε μια συγκεκριμένη ιστορική περίοδο και περιοχή όπου η αραβική ήταν η γλώσσα στην οποία έγραψαν οι άνθρωποι που υπηρέτησαν τις επιστήμες όταν ανθούσε το ισλάμ από τις ακτές του Ατλαντικού μέχρι τα βάθη της Ασίας, περίπου από το 750 μέχρι το 1250.
Με την έρευνά του αυτή, ο συγγραφέας μάς δίνει μια εμπεριστατωμένη εικόνα για τη γέφυρα που αποτέλεσε η «ισλαμική Αναγέννηση» στην εξέλιξη των επιστημών από τους αρχαίους ελληνιστικούς χρόνους στις σύγχρονες επιστημονικές επαναστάσεις του Κοπέρνικου, του Γαλιλαίου και του Νεύτωνα. Το βιβλίο λειτουργεί σαν ένας μεγεθυντικός φακός πάνω στις ήδη γνωστές αναφορές στη συμβολή των λογίων του μουσουλμανικού κόσμου στη μεσαιωνική εποχή.
Γράφει ο Ευτύχης Μπιτσάκης στο κλασικό του βιβλίο για την «Εξέλιξη των Θεωριών της Φυσικής»:
«Επικρατεί η αντίληψη ότι ο χριστιανικός Μεσαίωνας ήταν μια εποχή καθολικά σκοτεινή. Ειδικότερα, ότι Μεσαίωνας και επιστημονική πρόοδος είναι έννοιες ασυμβίβαστες. Ότι, όπως γράφει ο Rene Taton, πιστεύεται ότι το “ελληνικό θαύμα” λησμονήθηκε και ξεθαύτηκε από τους Ουμανιστές της Αναγέννησης. Η άποψη αυτή, κατά τον γάλλο ιστορικό της επιστήμης, αντιφάσκει με την πραγματική ιστορία.
Είναι γεγονός ότι μετά την κατάρρευση της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας υπήρξε μια συνολική οπισθοδρόμηση και ειδικότερα στα γράμματα, στις επιστήμες και στη φιλοσοφία. Όπως σημειώνει ο Th. Kuhn, μέχρι τον 7ο αιώνα οι Ευρωπαίοι δεν είχαν πρόσβαση στην αρχαία ελληνική επιστήμη. Ο Ευκλείδης ήταν γνωστός μόνο σε μια μη πλήρη λατινική μετάφραση από τον Βοήθιο. Ο Πτολεμαίος ήταν εντελώς άγνωστος. Από το έργο του Αριστοτέλη ήταν γνωστά μόνο λίγα έργα λογικής. Η επιστήμη είχε παραμεληθεί. Η εκκλησία ήταν αρχικά εχθρική προς τις επιστήμες. Αλλά όταν στην Ευρώπη η επιστήμη βρισκόταν στο ναδίρ, στο Ισλάμ πραγματοποιόταν μια μεγάλη Αναγέννηση. Οι Άραβες ανασυγκρότησαν την αρχαία επιστήμη, μεταφράζοντας αρχικά κείμενα ελλήνων από τα συριακά στα αραβικά. Οι ίδιοι προώθησαν τα μαθηματικά, την αστρονομία, την οπτική, τη χημεία κλπ. Η χριστιανική Ευρώπη γνώρισε την αρχαία επιστήμη από τους Άραβες, συνήθως από αραβικές μεταφράσεις (το Αλμαγέστη [το κλασικό έργο του Πτολεμαίου] είναι σύντμηση αραβικού τίτλου του 9ου αιώνα)». (σελ.178-9).
Το βιβλίο του Al-Khalili αφιερώνει ξεχωριστά κεφάλαια σε κάθε μια πτυχή της μεγάλης εκείνης Αναγέννησης, αρχίζοντας από το κίνημα των μεταφράσεων.

Το μεταφραστικό κίνημα

Η Βαγδάτη στον 8ο και 9ο αιώνα, κάτω από την ηγεσία των Αβασιδών Χαλίφηδων Χαρούν αλ-Ρασίντ (μεταφράζεται σαν Ααρών ο Δίκαιος) και του γιου του Αλ-Μαμούν, αναδύεται σαν μια τεράστια πόλη, η μεγαλύτερη της εποχής με ένα εκατομμύριο κατοίκους, πρωτεύουσα μιας απέραντης αυτοκρατορίας που αναπτύσσει το εμπόριο καθώς ενσωματώνει τους εμπόρους στην άρχουσα τάξη και τους δίνει δυνατότητα να κινούνται από τον Ατλαντικό μέχρι την Ινδία. Αναφέρεται χαρακτηριστικά ότι ήταν δυνατό να γράφεται μια επιταγή στη Βαγδάτη και να εξαργυρώνεται στα παράλια της Βόρειας Αφρικής με κοινό νόμισμα το δινάριο.
Η ιστορικός Reay Tannahil στο βιβλίο της για τα τρόφιμα και τη διατροφή αναφέρει:
«Σύντομα η Βαγδάτη εξελίχθηκε σε μεγάλη αποθήκη της εποχής της, γεμάτη με τα προϊόντα της Ανατολής. Από τη Βαγδάτη ξεκινούσαν Άραβες και Εβραίοι έμποροι και ταξίδευαν στην Κίνα για να φέρουν κανέλα και rhubarb (απαραίτητο για την ιατρική), αλλά και στην Ινδία για καρύδες. Άλλοι πήγαιναν στο Ισπαχάν για μέλι, κυδώνια, μήλα, σαφράν και αλάτι, στη Μοσούλη για ορτύκια και στη Χαλουάν για ρόδια, σύκα και ξύδι.
Ορισμένα από αυτά τα προϊόντα προορίζονταν για να προωθηθούν και να πουληθούν στην Ευρώπη. Άλλα ταξίδευαν μαζί με τους άραβες αξιωματούχους στις αποικίες που διοικούσαν μέχρι την Ισπανία, όπου με τη βοήθεια ενός νέου δικτύου καναλιών δημιουργούνταν συντριβάνια και κήποι κατ’ εικόνα και ομοίωση της Μεσοποταμίας». («Food in History», Penguin Books, 1988,σελ.141).
Η συγκέντρωση πλούτου και στρατιωτικής δύναμης σε αυτό το κέντρο συνδυάστηκε με την ανάγκη για συγκέντρωση του επιστημονικού πλούτου της εποχής. Οι επικοινωνίες είχαν ανάγκη από γέφυρες, κανάλια, χάρτες (αλλά και κεραμικά για τα κτίρια και ατσάλι για τα σπαθιά των πολεμιστών), και, κατά προέκταση, από όλα τα μέχρι τότε επιτεύγματα της αστρονομίας, της γεωμετρίας, της ιατρικής και όσων άλλων γνώσεων είχαν συσσωρευθεί.
Η Βαγδάτη αποκτάει τη μεγαλύτερη βιβλιοθήκη από την εποχή της ελληνιστικής Αλεξάνδρειας, τον Μπαίτ αλ-Χίκμα (Οίκο της Σοφίας), όπου συγκεντρώνονται μεταφρασμένα στα αραβικά όλα τα έργα της ελληνικής κληρονομιάς, αλλά και της περσικής και της ινδικής.
Ο Ραμπάν αλ-Ταμπαρί μεταφράζει την «Μεγίστη Σύνταξη» του Πτολεμαίου που θα συνεχίσει την πορεία της στην ιστορία πλέον με το αραβικό της όνομα ως «Αλμαγέστη». Ο Χουναίν ιμπν Ισάκ μεταφράζει Ιπποκράτη και Γαληνό, ο Ταμπίτ ιμπν Κούρα Ευκλείδη, Αρχιμήδη και Απολλώνιο, ο Κούστα ιμπν Λούκα Διόφαντο και Αρίσταρχο. Εκτός από τους διάσημους μεταφραστές, το κίνημα απλώνεται σε πλήθος άλλους που ενισχύονται από τις χορηγίες όχι μόνο του Χαλίφη και του Βεζύρη αλλά και των άλλων αξιωματούχων και των πλουσίων εμπόρων. Οι πιο μεγάλοι μεταφραστές διαθέτουν ακολουθία από αντιγραφείς που αναπαράγει τις μεταφράσεις σε αντίγραφα. Ο όγκος των βιβλίων στον Οίκο της Σοφίας αλλά και στις ιδιωτικές βιβλιοθήκες των αρχοντικών φτάνει σε πρωτοφανή επίπεδα.
Χαρακτηριστικό του κλίματος εκείνης της εποχής είναι το γεγονός ότι ένας από τους άραβες ιστορικούς αναφέρει μια ιστορία που κυκλοφορούσε για τον χαλίφη Al-Mamun ότι είδε στο όνειρό του τον Αριστοτέλη!
Χαλίφηδες που ονειρεύονται και εμπνέονται από τον Αριστοτέλη και γίνονται αραβικοί θρύλοι, είναι σίγουρα μια εικόνα που αντιφάσκει με τα κυρίαρχα στερεότυπα. Ο Al-Khalili δίνει στο πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου του τον τίτλο «Ένα Όνειρο για τον Αριστοτέλη».
Έστω και αν η Βαγδάτη και ο Οίκος της Σοφίας καταστράφηκε μετά την εισβολή των Μογγόλων το 1258, η παράδοση αυτή βρήκε τη συνέχειά της και στον Οίκο της Σοφίας του Κάιρου και στις περίφημες βιβλιοθήκες της Ανδαλουσίας, στην Κόρδοβα και στη Γρανάδα.
Όταν ο Al-Khalili γράφει για χιλιάδες βιβλία κυριολεκτεί. Ένας από τους παράγοντες που συνέβαλαν σε εκείνη την άνθηση ήταν το πέρασμα της γνώσης του χαρτιού από την Κίνα στους άραβες. Η πρώτη παραγωγή χαρτιού στην αυτοκρατορία των Αβασιδών έγινε στη Σαμαρκάνδη, από κινέζους αιχμάλωτους πολέμου μετά την ήττα της κινεζικής δυναστείας των Τανγκ από τα μουσουλμανικά στρατεύματα το 751. Η παραγωγή χαρτιού άνθισε στη Βαγδάτη την τελευταία δεκαετία του 8ου αιώνα και συνδυάστηκε με άνθηση όλων των τεχνικών που απαιτεί η παραγωγή βιβλίων (μελάνια, κόλλες, δέρματα, βιβλιοδεσία).
Εκτός από τις ιδέες, λοιπόν, το ισλάμ και ο αραβικός κόσμος αποτέλεσε τη γέφυρα και για την πρώτη ύλη για τη διάδοσή τους. Σύμφωνα με τον Henri-Jean Martin και το κλασικό του έργο «Η Έλευση του Βιβλίου»:
«η ανακάλυψη της τυπογραφίας θα ήταν αδύνατη χωρίς την ώθηση που έδωσε το χαρτί, το οποίο έφτασε στην Ευρώπη από την Κίνα διαμέσου των αράβων…
Τον 12ο αιώνα εμφανίστηκε στην Ιταλία ένα νέο είδος “περγαμηνής”, το χαρτί, το οποίο έφεραν έμποροι που συναλλάσσονταν με αραβικές χώρες. … Οι αξιωματούχοι της Γένοβας, όπου πρωτοεμφανίστηκε το χαρτί από την αραβική Ισπανία, το χρησιμοποιούσαν για τους λογαριασμούς τους… Σύντομα, ολόκληρα δέματα χαρτιού έφταναν στα ιταλικά λιμάνια». (Lucien Febvre and Henri- Jean Martin, The Coming of the Book, Verso, 1990, σελ. 30).
Από το πλούσιο απόθεμα γνώσεων που συγκέντρωσαν τα κέντρα του μεσαιωνικού ισλάμ άντλησε πλουσιοπάροχα το μεταφραστικό κίνημα από τα αραβικά στα λατινικά που αναπτύχθηκε αιώνες αργότερα, στο Τολέδο του 12ου αιώνα. Ο επίσκοπος Ραυμόνδος του Τολέδο δημιούργησε ένα μεταφραστικό κέντρο που άνθησε στα μέσα εκείνου του αιώνα. Αλλά η Reconquista της αραβικής Ανδαλουσίας από τους χριστιανούς ηγεμόνες δεν ήταν η μόνη πύλη εισόδου της αραβικής επιρροής στην Ευρώπη. Η Βενετία με το εκτεταμένο εμπόριο της στην Ανατολή και η Σικελία σαν σταυροδρόμι όπου τα εβραϊκά, τα αραβικά, τα λατινικά και τα ελληνικά συνυπήρχαν σαν επίσημες γλώσσες κάτω από την ηγεμονία των Ρογήρων (πατέρα και γιού), έπαιξαν αντίστοιχο ρόλο. Στα τέλη του 15ου αιώνα, γράφει ο Al-Khalili, τα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια ήταν εφοδιασμένα με λατινικές μεταφράσεις όλων των σημαντικών αραβικών έργων.

Τα άλματα στην επιστήμη

Ωστόσο η σημασία της ισλαμικής Αναγέννησης δεν περιορίζεται στο ρόλο της γέφυρας ανάμεσα στην αρχαιότητα και την ευρωπαϊκή Αναγέννηση, παρόλο που αυτό από μόνο του θα ήταν τεράστιο. Όπως και σε άλλες στιγμές της ιστορίας όπου συμπυκνώνονται πολλές αλλαγές και συσσωρεύονται γνώσεις και εμπειρίες, σημειώθηκαν άλματα στην εξέλιξη της επιστημονικής γνώσης. Το βιβλίο του Al-Khalili εντοπίζει αυτά τα άλματα και εξηγεί τη συμβολή τους για τη συνέχεια σε πολλούς τομείς, αφιερώνοντας κεφάλαια στη Χημεία, στα Μαθηματικά, στην Αστρονομία, στη Φιλοσοφία, στην Οπτική, στην Ιατρική.
Ένας τρόπος για να γίνει κατανοητό αυτό είναι να δούμε πόσοι άραβες απέκτησαν λατινικά ονόματα, γιατί τα έργα τους έγιναν απαραίτητα στην επιστημονική βιβλιογραφία: Averroes (Ibn Rushd), Avicenna (Ibn Sina), Alkindus (Al-Kindi), Geber the Alchemist (Jabir ibn Hayyan), Algorithmus (ο πατέρας της άλγεβρας Al-Kwarizmi), Abulcasis (Abu al-Qasim al-Zahrawi), Albatenius (al-Battani), Alfraganus (Al-Farghani) και πολλοί άλλοι.
Προφανώς δεν μπορούμε στα πλαίσια αυτού του άρθρου να συνοψίσουμε όλες αυτές τις τομές. Ας περιοριστούμε, λοιπόν, σε μερικά από τα πιο σημαντικά παραδείγματα.
Η άλγεβρα χρωστάει το όνομα της στο βιβλίο του Al-Kwarizmi με τίτλο al-Kitab al-Mukhtasar fi Hisab al-Jebr wal-Muqabala, που σημαίνει «Το Εγχειρίδιο των Υπολογισμών με Αποκατάσταση και Εξισορρόπηση». Εκείνο το al-Jebr από όλο αυτό το μακρυνάρι έμεινε στην ιστορία. Ο Al-Kwarizmi ήταν από τους βασικούς λόγιους του Οίκου της Σοφίας στη Βαγδάτη στο πρώτο μισό του 9ου αιώνα. Συνδύασε τις επιρροές από τον Ευκλείδη και από την ινδική αριθμητική και κατάφερε να δώσει κανόνες (αλγόριθμους, από το λατινικό όνομά του), για τη λύση αλγεβρικών εξισώσεων μέχρι το δεύτερο βαθμό. Το βιβλίο του μεταφράστηκε στα λατινικά το 1145 και βοήθησε στην εξέλιξη των σύγχρονων μαθηματικών. Ο Al-Khalili εξετάζει τη σχέση του με τον Διόφαντο και με τον ινδό Brahmagupta και επιμένει ότι ο τίτλος του πατέρα της άλγεβρας ανήκει στον Al-Kwarizmi.
Παράλληλα, ο Αl-Kwarizmi έπαιξε ρόλο στην καθιέρωση των ινδικών ψηφίων για τους αριθμούς στον ισλαμικό κόσμο και από εκεί στην Ευρώπη. Εκεί βρίσκονται οι ρίζες των αριθμών που χρησιμοποιούμε (1,2,3,4,…) καθώς και η δυνατότητα να γράφουμε όχι μόνο μέχρι το 9 αλλά οποιοδήποτε μέγεθος με τα ίδια ψηφία, όπως επίσης και η χρήση δεκαδικών ψηφίων.
Ένα δεύτερο σημαντικό παράδειγμα αφορά στην Αστρονομία. Τι πρόοδος υπήρχε πριν ο Κοπέρνικος ανατρέψει την γεωκεντρική θεώρηση του Πτολεμαίου με το ηλιοκεντρικό σύστημα; Ο ίδιος ο Κοπέρνικος είχε μελετήσει την Αλμαγέστη του Πτολεμαίου στα λατινικά από την μετάφραση που είχε κάνει από τα αραβικά ο Γεράρδος της Κρεμόνα, ένας από τους πρωταγωνιστές του μεταφραστικού κινήματος της ευρωπαϊκής Αναγέννησης. Είχε χρησιμοποιήσει επίσης την Επιτομή της Αλμαγέστης που είχαν συγγράψει από κοινού ο Γκέοργκ Πόιερμπαχ και ο Ρεγκιομοντάνους. Από εκεί έμαθε για τα έργα αράβων αστρονόμων όπως ο Τhabit ibn Qurra και ο al-Battani και έκανε αναφορές σε αυτά στο περιβόητο σύγγραμμά του De Revolutionibus. Σύμφωνα με τον Al-Khalili όμως, η πιο σημαντική επιρροή στο έργο του Κοπέρνικου προέρχεται από τους αστρονόμους της λεγόμενης Σχολής της Maragha.
H Maragha ήταν αστρονομικό παρατηρητήριο στα ανατολικά της Τεχεράνης, όπου εργάστηκε ο Nasr al-Din al-Tusi από το 1259 και μετά. Εκτός από την καταγραφή παρατηρήσεων με μεγαλύτερη ακρίβεια, αυτό που πρόσφερε ο al-Tusi ήταν ένα μαθηματικό μοντέλο (το “ζεύγος Tusi”) με κίνηση ενός μικρότερου κύκλου μέσα σε έναν μεγαλύτερο, χάρη στο οποίο μπορούσε να απλοποιηθεί η προσπάθεια του Πτολεμαίου να ερμηνεύσει τις τροχιές στο γεωκεντρικό μοντέλο του. Ο Κοπέρνικος χρησιμοποίησε ένα αντίστοιχο μοντέλο με το «ζεύγος Tusi» στο δικό του ηλιοκεντρικό σύστημα.
Το βιβλίο του Al Khalili είναι γεμάτο με ιστορικές αναδρομές, επιστημονικές συγκρίσεις και πίνακες και διαγράμματα από αραβικά συγγράμματα που στοιχειοθετούν και ζωντανεύουν τα επιτεύγματα της ισλαμικής Αναγέννησης. Τα πρώτα βήματα από την Αλχημεία στη Χημεία, ο υπολογισμός του μήκους της περιφέρειας της γης με απίστευτη ακρίβεια, η ανάπτυξη της ιατρικής έτσι ώστε επί περίπου πέντε αιώνες στη μεσαιωνική ευρώπη τα βασικά ιατρικά συγγράμματα ήταν μεταφράσεις των έργων των Al-Razi, Ibn Sina και Al-Zahrawi.
Το αδύνατο σημείο στο βιβλίο του Al-Khalili βρίσκεται στην προσπάθειά του να απαντήσει στο ερώτημα γιατί η ισλαμική Αναγέννηση δεν είχε συνέχεια όπως η ευρωπαϊκή που ακολούθησε. Στον τομέα αυτό περιορίζεται να αντικρούσει τις αντιλήψεις που χρεώνουν την παρακμή σε εγγενή σκοταδισμό του ισλάμ σαν θρησκεία, λες και η χριστιανική εκκλησία πολέμησε λιγότερο την ανάδειξη των επιστημών όταν έκαιγε τον Τζιορντάνο Μπρούνο στην πυρά και καταδίωκε τον Γαλιλαίο. Γιατί οι επιστημονικές επαναστάσεις απογειώθηκαν στην ευρώπη παρά αυτές τις διώξεις, ενώ αντίθετα παρήκμασαν στον αραβικό κόσμο;

Μαρξιστική προσέγγιση

Για να απαντηθεί αυτό το ερώτημα χρειάζεται μια μαρξιστική προσέγγιση για τις ρίζες αλλά και τα όρια της ισλαμικής Αναγέννησης. Στην προσπάθεια αυτή μπορούμε να βρούμε χρήσιμους προσανατολισμούς στο βιβλίο του Κρις Χάρμαν «A People’s History of the World».
H επικράτηση των Αβασιδών δεν ήταν μια απλή αλλαγή δυναστείας σε μια μεγάλη αυτοκρατορία. Ήταν καρπός εξέγερσης και υπάρχουν ιστορικοί που φτάνουν στο σημείο να μιλούν για επανάσταση, ακόμη και για πρώιμη αστική επανάσταση. Σίγουρα έφερε αλλαγές στη θέση των εμπόρων μέσα στην άρχουσα τάξη και απελευθέρωσε μια αναπτυξιακή δυναμική που βοήθησε στην ανάδειξη μεγάλων πόλεων και στη δημιουργία θεσμών όπως οι «Οίκοι της Σοφίας». Αλλά αυτή η δυναμική ποτέ δεν έφτασε σε αλλαγές στον τρόπο παραγωγής που να στηρίξουν την παραπέρα ανάπτυξη των επιστημονικών επαναστάσεων.

Γράφει ο Χάρμαν:

«Η ανάδειξη του ισλαμικού πολιτισμού τον 7ο και 8ο αιώνα οφειλόταν στον τρόπο που αρχικά οι αραβικοί στρατοί και στη συνέχεια η επανάσταση των Αβασιδών κατάφεραν να ενώσουν την περιοχή από τον Ατλαντικό ωκεανό μέχρι τον Ινδό ποταμό με ένα δόγμα που καθιστούσε τον έμπορο και τον βιοτέχνη εξίσου σημαντικό με τον γαιοκτήμονα και τον στρατηγό. Αυτό ήταν που επέτρεψε σε προϊόντα, τεχνικά επιτεύγματα, καλλιτεχνικές αναζητήσεις και επιστημονικές γνώσεις να κυκλοφορούν από το ένα άκρο της Ευρασίας στο άλλο και να προστεθούν πραγματικές κατακτήσεις πάνω στην κληρονομιά των αρχαίων αυτοκρατοριών της Μεσοποταμίας, της Αιγύπτου, της Ελλάδας, της Ρώμης, της κλασικής Ινδίας και της Κίνας εκείνης της εποχής. Αντίστοιχα, όμως, η παρακμή του ισλαμικού πολιτισμού από τον 10ο αιώνα και μετά οφειλόταν στα όρια της επανάστασης των Αβασιδών. Στην πραγματικότητα ήταν μισή επανάσταση. Επέτρεψε στους εμπόρους και τους βιοτέχνες να ασκούν επιρροή πάνω στο κράτος, αλλά όχι να πάρουν τον έλεγχό του.
Ισορροπώντας ανάμεσα στις τάξεις των πόλεων και στις μεγάλες τάξεις των γεωκτημόνων, η κρατική μηχανή έγινε πανίσχυρη. Απορροφούσε φόρους από όλες τις τάξεις, χάριζε απέραντα κτήματα στους στρατηγούς και τους γραφειοκράτες της, ρουφούσε το πλεόνασμα που θα μπορούσε να είχε αξιοποιηθεί για την ανάπτυξη της παραγωγικής βάσης της κοινωνίας και τελικά οδήγησε το μεγάλο πλήθος των καλλιεργητών της γης κάτω από τα όρια επιβίωσης με αποτέλεσμα τη συρρίκνωση της συνολικής παραγωγής. Αυτό με τη σειρά του περιόρισε την αγορά για τους εμπόρους και τους βιοτέχνες που δεν είχαν κίνητρα να περάσουν από τη μικρή παραγωγή σε κάποιες πρώτες μορφές εργοστασιακής παραγωγής. Η τεχνολογική πρόοδος σκόνταψε… Ο πολιτισμός ήταν περιορισμένος σε ένα σχετικά λεπτό στρώμα του πληθυσμού και άρχισε να μαραίνεται καθώς οι οικονομικές συνθήκες που τον συντηρούσαν χειροτέρεψαν. …
Ο ισλαμικός πολιτισμός, όπως και οι πολιτισμοί των περιόδων Τανγκ και Σουνγκ στην Κίνα, ήταν σημαντικοί για να δημιουργήσουν τους σπόρους μιας μελλοντικής ανάπτυξης. Αλλά το συντριπτικό βάρος του παλιού εποικοδομήματος δεν επέτρεψε σε αυτούς τους σπόρους να ριζώσουν – παρά μόνο όταν μεταφυτεύτηκαν σε μια πρωτόγονη περιοχή της Ευρώπης, όπου τέτοιο εποικοδόμημα σχεδόν δεν υπήρχε» (σελ.134-5).
Η «πρωτόγονη» σε σύγκριση με τον ισλαμικό πολιτισμό μεσαιωνική Ευρώπη προχώρησε να φτάσει και να ξεπεράσει τις κατακτήσεις των προηγούμενων πολιτισμών. Αλλά αυτό δεν νομιμοποιεί όσους επιχειρούν να διαιωνίσουν ισλαμοφοβικές προκαταλήψεις. Νομιμοποιεί μόνο τους επαναστάτες της εργατικής τάξης που πιστεύουν ότι οι σοσιαλιστικές επαναστάσεις θα φέρουν νέα περάσματα σε ανώτερους πολιτισμούς, όπως η πορεία προς τις αστικές επαναστάσεις ξεπέρασε τις κατακτήσεις του ισλαμικού πολιτισμού.

http://socialismfrombelow.gr/index.php?option=com_k2&view=item&id=280:i88&Itemid=1