Η Πεταλούδα του Τάρικ Άλι

Ο Τάρικ Αλι δεν χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις. Ο Πακιστανός αριστερός συγγραφέας του «Τρότσκι - όχι μόνο-για αρχάριους», της «Σύγκρουσης των φονταμενταλισμών», του «Μπους στη Βαβυλώνα» ολοκληρώνει τον κύκλο των έργων της διάσημης «πενταλογίας του ισλάμ» με τη «Νύχτα της χρυσής πεταλούδας» που εκδόθηκε πρόσφατα στα ελληνικά.

Με τα προηγούμενα μυθιστορήματά του (Στον ίσκιο της ροδιάς, Το βιβλίο του Σαλαντίν, Η πέτρινη γυναίκα, Ένας σουλτάνος στο Παλέρμο), ο Άλι αναφέρεται στη συνάντηση του Ισλαμικού κόσμου με τον Δυτικό σε διαφορετικές χρονικές στιγμές και ιστορικές συγκυρίες, όμως με ένα κοινό χαρακτηριστικό: Ανατρέπει την κυρίαρχη σήμερα στην Ευρώπη απεικόνιση του Ισλάμ σαν ένα μονολιθικό, οπισθοδρομικο μόρφωμα, αντίθετα παρουσιάζει έναν ανοιχτό πολιτισμό όπου υπήρχε πολυφωνία, ζήλος για την κατάκτηση της γνώσης και δυναμισμός αδιανόητος για πολλές Δυτικές κοινωνίες. Η νύχτα της χρυσής πεταλούδας είναι ακόμη πιο φιλόδοξο έργο, ένα σχόλιο για την πρόσφατη ιστορία του Πακιστάν και των ανθρώπων του, αυτών που ζουν στην «πατρίδα» και αυτών που μετανάστευσαν στη Δύση.
Ο αφηγητής, Νταρά, είναι ένας διανοούμενος (προφανώς ο ίδιος ο Άλι) που ζει στο Λονδίνο και αναλαμβάνει να γράψει την ιστορία του Μοχάμεντ Αφλατούν (γνωστού ως Πλάτωνα), ζωγράφου και φίλου των εφηβικών του χρόνων στη Λαχόρη του 1960. Ο βίος του Πλάτωνα είναι μόνο η αφορμή. Ο Άλι θέλει να αφηγηθεί τις δικές του ιστορίες από το Πακιστάν στα πρώτα χρόνια της ανεξαρτησίας από τη Βρετανία, όταν μια ολόκληρη κοινωνία προσπαθούσε να διαμορφώσει την πορεία της σε συνθήκες κοινωνικών και πολιτικών αντιπαραθέσεων αλλά και αριστερής αμφισβήτησης.

Τα ‘60s στο Πακιστάν

Το Κομμουνιστικό Κόμμα έπαιζε ρόλο και κέρδιζε ακόμη και παιδιά των «καλών» οικογενειών, όπως τον Νταρά και την παρέα του, συνδικάτα συγκροτούνταν, τα πανεπιστήμια έβραζαν κι ο κόσμος συζητούσε πυρετωδώς στα περίφημα καφέ της κεντρικής Λαχόρης, επίσης παρακολουθούσε στο θέατρο Σαίξπηρ μεταφρασμένο στα Ούρντου!
Αντίθετα από την κυρίαρχη εικόνα της καθυστέρησης και της μονολιθικότητας, το Πακιστάν γεννήθηκε σαν κράτος μουσουλμανικό, αλλά και πολυπολιτισμικό, με εθνότητες όπως Παντζάμπι, Σίντι, Παστούν, Βαλούχους, Κασμίρι και πολλές ακόμη, όπως και μια μειονότητα Μουσουλμάνων προσφύγων από την Κίνα. Η Τζιντιέ, η χρυσή πεταλούδα του τίτλου και κρυφό αντικείμενο του πόθου του νεαρού Νταρά προέρχεται από μια τέτοια οικογένεια από το Γιουνάν της Νότιας Κίνας που έχει να πει τη δική της ιστορία.
Τι απέγιναν οι προσδοκίες της δεκαετίας του ’60 για τη νεογέννητη «πατρίδα»; Στη μετά τις 11 Σεπτέμβρη 2001 εποχή, όταν ο Νταρά κάνει την αποτίμησή του, ο παιδικοί του φίλοι έχουν σκορπίσει από τις ΗΠΑ ώς τη μετα-μαοϊκή Κίνα. Το Πακιστάν είναι ένα διεφθαρμένο κράτος, παγιδευμένο ανάμεσα στον ανταγωνισμό με την Ινδία και την εξυπηρέτηση των ΗΠΑ στον «αγώνα ενάντια στην τρομοκρατία».
Οι στρατιωτικές χούντες που κυβέρνησαν το μεγαλύτερο διάστημα χτύπησαν τα εργατικά και πολιτικά δικαιώματα και την Αριστερά, όμως δεν κατάφεραν να λύσουν τις τεράστιες αντιθέσεις μέσα στην κοινωνία, τη φτώχεια, τον αποκλεισμό, τον εθνικισμό. Ακόμη χειρότερα, το Πακιστανικό κράτος εξέθρεψε τους Ταλιμπάν και την ισλαμιστική κουλτούρα για να πολεμήσουν το καθεστώς του Αφγανιστάν στην εποχή του ψυχρού πολέμου.

Συμμαχίες

Τώρα όμως που οι ΗΠΑ απαιτούν από τον στρατηγικό τους σύμμαχο στροφή 180 μοιρών κατά του «ισλαμικού φονταμενταλισμού», το στρατιωτικό κατεστημένο και οι μυστικές υπηρεσίες είναι εξαιρετικά απρόθυμες να ευθυγραμμιστούν, να βγάλουν από την πρίζα συμμαχίες δεκαετιών κι αυτό οξύνει την πολιτική και κοινωνική κρίση.
Μια γεύση από αυτό το κομφούζιο μας δίνει ο Τάρικ Άλι μέσα από την ιστορία της Νότι (άτακτης) Λατίφ, μιας μοιραίας αλλά άμυαλης γυναίκας του Ισλαμαμπάντ που πηγαινοέρχεται στις κρεββατοκάμαρες υψηλόβαθμων στρατιωτικών. Όταν προκληθεί πολιτικό σκάνδαλο και η Νότι φυγαδευτεί άρον-άρον στη Γαλλία, μια ολόκληρη κουστωδία πρόθυμων νυν και πρώην αριστερών θα ανακαλύψει στο πρόσωπό της λίγο πολύ τον «νέο Ντιντερό» που ξέφυγε από τη μουσουλμανική καταπίεση. Ο Άλι δεν χαρίζεται: Την παρουσιάζει σε μια τηλεοπτική αντιπαράθεση να κατατροπωνεται κυριολεκτικά από μια νεαρή μουσουλμάνα με μαντήλα, ένα σκληρό σχόλιο πάνω στην υποκριτική ισλαμοφοβία της Δύσης, στην οποία έχει δυστυχώς ενδώσει και κομμάτι της αριστερής διανόησης.
Πάνω σ’ αυτό το πολύπλοκο μωσαϊκό στήνει τις ιστορίες του ο Τάρικ Άλι, τις οποίες συνοψίζει ο ζωγράφος Πλάτωνας στο κύκνειο άσμα του, μια τρίπτυχη τοιχογραφία αναπαράστασης της ιστορίας του Πακιστάν και του κόσμου ολόκληρου, στην οποία ο πρόεδρος Ομπάμα εμφανίζεται δίπλα στην ειρωνική λεζάντα «Ναι μπορούμε ακόμα... να καταστρέφουμε χώρες», ένα από τα πολλά μηνύματα του συγγραφέα. Παρά τα πάμπολλα θέματα που πιάνει και την υποβόσκουσα νοσταλγία για την «πατρίδα» της δεκαετίας του ’60, η «Νύχτα της χρυσής πεταλούδας» είναι ένα συναρπαστικό μυθιστόρημα για τη σχέση των ανθρώπων Ασίας – Δύσης και ένα γερό αντίδοτο στα ρατσιστικά και ισλαμοφοβικά στερεότυπα.

http://ergatiki.gr/index.php?option=com_k2&view=item&id=2880%3Ai985&Itemid=62