Για το αναρχικό κίνημα
Για δεκαετίες, από την μέσα της δεκαετίας του 1860 μέχρι τις δυο
πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα, ο ισπανικός αναρχισμός παρέμενε το
μοναδικό επαναστατικό ρεύμα ανάμεσα στους εργάτες και τους αγρότες της
χώρας. Στα χρόνια που θα ακολουθούσαν μέχρι την Επανάσταση του 1936 θα
εξακολουθούσε να συγκεντρώνει τις ελπίδες ενός μαζικότατου –
πλειοψηφικού σε κάποιες στιγμές – τμήματος της εργατικής τάξης. Στην
βιομηχανική καρδιά του Ισπανικού κράτους, την Καταλονία, οι αναρχικοί
είχαν την αναμφίσβητη και συντριπτική πλειοψηφία, μέσα από τις
οργανώσεις που είχαν μείνει θρυλικές: την CNT (Εθνική Συνομοσπονδία
Εργασίας) και τη FAI (Αναρχική Ομοσπονδία Ιβηρικής). Το βιβλίο του Μάρεη
Μπούκτσιν λέει την ιστορία αυτού του κινήματος από τα πρώτα του βήματα
μέχρι το 1936 και την επανάσταση των εργατών ενάντια στο φασισμό, τη
“μεγάλη ελευθεριακή επανάσταση” όπως την ονομάζει.
Σαν ιστορία του μεγαλύτερου αναρχικού κινήματος, γραμμένη από έναν αναρχικό (έστω με την ιδιοτυπία του “οικολογικού” ρεύματος που εκπροσωπούσε ο Μπούκτσιν), το βιβλίο είναι πολύ καλό, γιατί συνδυάζει την ιστορική λεπτομέρεια που ξέρει πολύ καλά το κίνημα για το οποίο γράφει, το γνωρίζει “από μέσα”. Ετσι, μαθαίνουμε για τις διαφορές που χώριζαν, ή τις ομοιότητες που έφερναν κοντά, τους αναρχικούς που επέμεναν στις ιδέες του Μπακούνιν με τους αναρχο-κομμουνιστές που έλκονταν από τις θεωρίες του Κροπότκιν, για τον “αγροτικό αναρχισμό” στην Ανδαλουσία και τους “τεροριστές” που ρίχτηκαν στη “προπαγάνδα της πράξης” τις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα μέχρι τους αναρχοσυνδικαλιστές που ίδρυσαν ουσιαστικά τη CNT το 1910.
Το βιβλίο θα άξιζε να διαβαστεί και μόνο για τις αναφορές του στη διετία του 1918-20. Στο βορρά απεργίες, στο νότο, οι εργάτες γης κι οι φτωχοί αγρότες ξεσηκώνονταν στο πολύ λίγο γνωστό Trieno Bolchevista, μια περίοδο μαζικών κινημάτων και ξεσηκωμών που κατέστειλε η κεντρική κυβέρνηση με στρατό πέρα από τα μισητά αποσπάσματα της Γκουάρντια Σιβίλ.
Η Καταλονία συγκλονίστηκε στους πρώτους μήνες του 1919 από μια γενική απεργία εκατοντάδων χιλιάδων εργατών και υπαλλήλων που ξεκίνησε από την “Καναντιέζε”, το εργοστάσιο που παρηγαγε ηλεκτρική ενέργεια για την Βαρκελόνη. Εκεί οι υπάλληλοι ζήτησαν μια αύξηση, και όταν ο Αγγλος διευθυντής απέρριψε το αίτημα στράφηκαν στους χειρώνακτες εργάτες της CNT για βοήθεια. Η απόσταση που χώριζε τότε τους “χαρτογιακάδες” στα γραφεία της επιχείρησης από τους εργάτες στις μηχανές, ήταν πολύ μεγαλύτερη από εκείνη που χωρίζει σήμερα τους “προνομιούχους” του Δημοσίου από τους εργάτες της Χαλυβουργίας και του Λουκίσα.
Ωστόσο το κέντρο της προσοχής του Μπούκτσιν δεν είναι οι μάχες, τα πάνω και τα κάτω του εργατικού κινήματος στην Ισπανία από το 1919 μέχρι το 1936, αλλά κυρίως το αναρχικό κίνημα. Μια συνέπεια αυτής της επικέντρωσης είναι μια επιλεκτικότητα στην ιστορική αφήγηση. Η δίκαια περιφρόνησή του για την ρεφορμιστική ηγεσία του Σοσιαλιστικού Κόμματος (PSOE) και τη συνδικαλιστική γραφειοκρατία της UGT, επεκτείνεται σε υποτίμηση των εργατών και των αγροτών που αποτέλεσαν τη βάση αυτού του κόμματος. Η ριζοσπαστικοποίησή τους, μέσα από την εμπειρία οικονομικής κρίσης και της πολιτικής πόλωσης στη δεκαετία του '30, ήταν ένας βασικός παράγοντας τροφοδότησης της επαναστατικής έκρηξης του '36.
Ιδιαίτερα βάρος δίνει ο Μπούκτσιν στις οργανωτικές δομές και αρχές λειτουργίας, τόσο της CNT όσο και της FAI. H Συνομοσπονδία έκανε συνειδητές προσπάθειες να αποφύγει τη δημιουργία ενός στρώματος γραφειοκρατών που θα ζούσαν μακριά από την τάξη και θα ήταν οι “διαμεσολαβητές” με το κεφάλαιο. Ο Μπούκτσιν είναι αρκετά έντιμος για να παραδεχτεί ότι η θεωρία ήταν καλή, αλλά η πράξη δεν συμφωνούσε πάντα. Το βασικό πάντως που αξίζει να κρατήσουμε είναι ότι η CNT είχε ηγεσία, εκείνη που πρόσφεραν με τη συνειδητότητα, τη δράση και το παράδειγμα χιλιάδες αναρχικοί, στην συντριπτική τους πλειοψηφία εργάτες.
Πάλι ο Μπούκτσιν παραδέχεται ότι η ηγεσία της FAI είχε “συγκεντρωτικές” τάσεις αλλά τις θεωρεί “σκιώδεις παραβάσεις”. Η FAI συγκροτήθηκε το 1927 για να αντιμετωπίσει την επιρροή στην CNT “μετριοπαθών” συνδικαλιστών οι οποίοι φλέρταραν με συμμετοχή στις “επιτροπές διαιτησίας” που έστηνε η δικτατορία του Πρίμο ντε Ριβέρα με τη συνεργασία της UGT. Ηταν δηλαδή ένα οργανωτικά συγκροτημένο και αποκρυσταλλωμένο ρεύμα στα πλαίσια ενός ευρύτερου κινήματος. Ηταν ένα αναρχικό “κόμμα”. Η συγκρότησή της με βάση τα grupos de afinidad (ομάδες “εκλεκτικής συγγένειας”) δεν την έκαναν περισσότερο αποτελεσματική ως επαναστατική οργάνωση. Ο Μπούκτσιν δεν καταπιάνεται με τη περίοδο μετά το 1936 όταν και η CNT και η FAI έδωσαν υπουργούς στη Δημοκρατική Κυβέρνηση και ανέχτηκαν το ξερίζωμα της επανάστασης.
Παρόλο που ο Μπούκτσιν κατηγορεί τον Μαρξ για κάθε είδους ντετερμινισμό (και δικτατορικές προθέσεις), στο τέλος καταφεύγει ο ίδιος σε μια ντετερμινιστική απολογητική. Στο Ενδέκατο Κεφάλαιο του βιβλίου του, τα “Συμπεράσματα” υποστηρίζει ότι ο ισπανικός αναρχισμός ως η τελευταία εκδήλωση του “προλεταριακού σοσιαλισμού” δεν είχε δυνατότητες επιτυχίες. Πολύ περισσότερο, υποστηρίζει, η εργατική τάξη στις επόμενες δεκαετίες έπαψε να είναι, αν ήταν ποτέ, μια επαναστατική τάξη. Τέτοια συμπεράσματα βέβαια τα έχει διαψεύσει ξανά και ξανά η ίδια η εργατική τάξη.
Τιμή 29,82€, 588 σελίδες, Εκδόσεις Βιβλιοπέλαγος
http://socialismfrombelow.gr/index.php?option=com_k2&view=item&id=329:i90&Itemid=1
Σαν ιστορία του μεγαλύτερου αναρχικού κινήματος, γραμμένη από έναν αναρχικό (έστω με την ιδιοτυπία του “οικολογικού” ρεύματος που εκπροσωπούσε ο Μπούκτσιν), το βιβλίο είναι πολύ καλό, γιατί συνδυάζει την ιστορική λεπτομέρεια που ξέρει πολύ καλά το κίνημα για το οποίο γράφει, το γνωρίζει “από μέσα”. Ετσι, μαθαίνουμε για τις διαφορές που χώριζαν, ή τις ομοιότητες που έφερναν κοντά, τους αναρχικούς που επέμεναν στις ιδέες του Μπακούνιν με τους αναρχο-κομμουνιστές που έλκονταν από τις θεωρίες του Κροπότκιν, για τον “αγροτικό αναρχισμό” στην Ανδαλουσία και τους “τεροριστές” που ρίχτηκαν στη “προπαγάνδα της πράξης” τις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα μέχρι τους αναρχοσυνδικαλιστές που ίδρυσαν ουσιαστικά τη CNT το 1910.
Το βιβλίο θα άξιζε να διαβαστεί και μόνο για τις αναφορές του στη διετία του 1918-20. Στο βορρά απεργίες, στο νότο, οι εργάτες γης κι οι φτωχοί αγρότες ξεσηκώνονταν στο πολύ λίγο γνωστό Trieno Bolchevista, μια περίοδο μαζικών κινημάτων και ξεσηκωμών που κατέστειλε η κεντρική κυβέρνηση με στρατό πέρα από τα μισητά αποσπάσματα της Γκουάρντια Σιβίλ.
Η Καταλονία συγκλονίστηκε στους πρώτους μήνες του 1919 από μια γενική απεργία εκατοντάδων χιλιάδων εργατών και υπαλλήλων που ξεκίνησε από την “Καναντιέζε”, το εργοστάσιο που παρηγαγε ηλεκτρική ενέργεια για την Βαρκελόνη. Εκεί οι υπάλληλοι ζήτησαν μια αύξηση, και όταν ο Αγγλος διευθυντής απέρριψε το αίτημα στράφηκαν στους χειρώνακτες εργάτες της CNT για βοήθεια. Η απόσταση που χώριζε τότε τους “χαρτογιακάδες” στα γραφεία της επιχείρησης από τους εργάτες στις μηχανές, ήταν πολύ μεγαλύτερη από εκείνη που χωρίζει σήμερα τους “προνομιούχους” του Δημοσίου από τους εργάτες της Χαλυβουργίας και του Λουκίσα.
Ωστόσο το κέντρο της προσοχής του Μπούκτσιν δεν είναι οι μάχες, τα πάνω και τα κάτω του εργατικού κινήματος στην Ισπανία από το 1919 μέχρι το 1936, αλλά κυρίως το αναρχικό κίνημα. Μια συνέπεια αυτής της επικέντρωσης είναι μια επιλεκτικότητα στην ιστορική αφήγηση. Η δίκαια περιφρόνησή του για την ρεφορμιστική ηγεσία του Σοσιαλιστικού Κόμματος (PSOE) και τη συνδικαλιστική γραφειοκρατία της UGT, επεκτείνεται σε υποτίμηση των εργατών και των αγροτών που αποτέλεσαν τη βάση αυτού του κόμματος. Η ριζοσπαστικοποίησή τους, μέσα από την εμπειρία οικονομικής κρίσης και της πολιτικής πόλωσης στη δεκαετία του '30, ήταν ένας βασικός παράγοντας τροφοδότησης της επαναστατικής έκρηξης του '36.
Ιδιαίτερα βάρος δίνει ο Μπούκτσιν στις οργανωτικές δομές και αρχές λειτουργίας, τόσο της CNT όσο και της FAI. H Συνομοσπονδία έκανε συνειδητές προσπάθειες να αποφύγει τη δημιουργία ενός στρώματος γραφειοκρατών που θα ζούσαν μακριά από την τάξη και θα ήταν οι “διαμεσολαβητές” με το κεφάλαιο. Ο Μπούκτσιν είναι αρκετά έντιμος για να παραδεχτεί ότι η θεωρία ήταν καλή, αλλά η πράξη δεν συμφωνούσε πάντα. Το βασικό πάντως που αξίζει να κρατήσουμε είναι ότι η CNT είχε ηγεσία, εκείνη που πρόσφεραν με τη συνειδητότητα, τη δράση και το παράδειγμα χιλιάδες αναρχικοί, στην συντριπτική τους πλειοψηφία εργάτες.
Πάλι ο Μπούκτσιν παραδέχεται ότι η ηγεσία της FAI είχε “συγκεντρωτικές” τάσεις αλλά τις θεωρεί “σκιώδεις παραβάσεις”. Η FAI συγκροτήθηκε το 1927 για να αντιμετωπίσει την επιρροή στην CNT “μετριοπαθών” συνδικαλιστών οι οποίοι φλέρταραν με συμμετοχή στις “επιτροπές διαιτησίας” που έστηνε η δικτατορία του Πρίμο ντε Ριβέρα με τη συνεργασία της UGT. Ηταν δηλαδή ένα οργανωτικά συγκροτημένο και αποκρυσταλλωμένο ρεύμα στα πλαίσια ενός ευρύτερου κινήματος. Ηταν ένα αναρχικό “κόμμα”. Η συγκρότησή της με βάση τα grupos de afinidad (ομάδες “εκλεκτικής συγγένειας”) δεν την έκαναν περισσότερο αποτελεσματική ως επαναστατική οργάνωση. Ο Μπούκτσιν δεν καταπιάνεται με τη περίοδο μετά το 1936 όταν και η CNT και η FAI έδωσαν υπουργούς στη Δημοκρατική Κυβέρνηση και ανέχτηκαν το ξερίζωμα της επανάστασης.
Παρόλο που ο Μπούκτσιν κατηγορεί τον Μαρξ για κάθε είδους ντετερμινισμό (και δικτατορικές προθέσεις), στο τέλος καταφεύγει ο ίδιος σε μια ντετερμινιστική απολογητική. Στο Ενδέκατο Κεφάλαιο του βιβλίου του, τα “Συμπεράσματα” υποστηρίζει ότι ο ισπανικός αναρχισμός ως η τελευταία εκδήλωση του “προλεταριακού σοσιαλισμού” δεν είχε δυνατότητες επιτυχίες. Πολύ περισσότερο, υποστηρίζει, η εργατική τάξη στις επόμενες δεκαετίες έπαψε να είναι, αν ήταν ποτέ, μια επαναστατική τάξη. Τέτοια συμπεράσματα βέβαια τα έχει διαψεύσει ξανά και ξανά η ίδια η εργατική τάξη.
Τιμή 29,82€, 588 σελίδες, Εκδόσεις Βιβλιοπέλαγος
http://socialismfrombelow.gr/index.php?option=com_k2&view=item&id=329:i90&Itemid=1
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου