Διπλή παρουσίαση: Λεονάρδο Παδούρα: Ο άνθρωπος που αγαπούσε τα σκυλιά

Βιβλίο: “ Ο άνθρωπος που αγαπούσε τα σκυλιά” - Από την Κούβα στον Τρότσκι 

"Με τη Μάγια να τον οδηγεί, περπάτησε ξανά προς την αντίθετη κατεύθυνση τα λίγα μέτρα που τον χώριζαν από το σπιτάκι: ο Λιεφ Νταβίντοβιτς ήξερε πως ακόμα του έμενε ζωή, καθώς και σφαίρες για να ρίξει."

Δεν είναι η πρώτη φόρα που η δολοφονία του Τρότσκι από τον σταλινικό πράκτορα Ραμόν Μερκαντέρ γίνεται αντικείμενο μυθοπλασίας, από τον κινηματογράφο με τους Ρίτσαντ Μπάρτον και Αλέν Ντελόν στους αντίστοιχους ρόλους στο The Assassination οf Trotsky μέχρι τη λογοτεχνία με τον δεύτερο θάνατο του Ραμόν Μερκαντέρ από τον ισπανό συγγραφέα Χόρχε Σεμπρούν. Όμως είναι η πρώτη φορά που γίνεται προσπάθεια να δοθεί μια σοβαρή απάντηση για το τι πήγε λάθος και χάθηκε η "μεγάλη ουτοπία του 20ού αιώνα", η οικοδόμηση του σοσιαλισμού και της αταξικής κοινωνίας.
Αυτό το δύσκολο και ενίοτε επικίνδυνο εγχείρημα αντιμετωπίζει ο βραβευμένος με Χάμετ, Κουβανός δημοσιογράφος και συγγραφέας Λεονάρδο Παδούρα στο καινούργιο μυθιστόρημά του με τίτλο «Ο άνθρωπος που αγαπούσε τα σκυλιά» (τίτλος δανεισμένος από διήγημα του Ρέιμοντ Τσάντλερ) που κυκλοφορεί από τον Καστανιώτη.
Βέβαια, κατά η γνώμη μας, οι απαντήσεις που θα περίμενε κανείς δεν δίνονται και ίσως θα ήταν παράλογο και υπερβολικό να περιμένουμε κάτι τέτοιο από ένα μυθιστόρημα, αλλά δεν μπορούμε να παραλείψουμε και την λανθασμένη αφετηρία που ξεκινά ο συγγραφέας και το alter ego του στο βιβλίο ο αφηγητής Ιβάν: μιλάει για "ουτοπία" κάτι που δεν ισχύει εφόσον γνωρίζουμε, τουλάχιστον οι τακτικοί αναγνώστες της Εργατικής Αλληλεγγύης το ξέρουν καλά, υπήρξαν πολλοί σοβαροί λόγοι για το πνίξιμο, στα γεννοφάσκια της ουσιαστικά, της υπόθεσης της Επανάστασης - ήττα στη Γερμανία, άνοδος της γραφειοκρατίας στη Ρωσία κτλ.
Όμως, αυτό δεν μειώνει καθόλου την αξία του βιβλίου, το οποίο μέσα από τα μάτια των τριών βασικών του πρωταγωνιστών - Τρότσκι, Μερκαντέρ, Ιβάν - επιχειρεί ένα δύσβατο ταξίδι μέσα στην δεκαετία του ΄30 που παίζοταν το μεγάλο στοίχημα για την ανθρωπότητα: εργατική επανάσταση ή φασισμός; Αλλά παράλληλα και μια γνωριμία με τον εσωτερικό κόσμο των κεντρικών χαρακτήρων. Οι οποίοι είτε υπερβαίνουν εαυτόν για την υπόθεση της εργατικής επανάστασης όσο κι αν ο κίνδυνος της δολοφονίας είναι κάτι περισσότερο από ορατός, είτε συνθλίβονται κάτω από την πίεση ενός αδίστακτου συστήματος που διαστρεβλώνει κάθε επιθυμία για ουσιαστική δράση και την υποτάσσει στην υπηρεσία των δικών του οικονομικών και διπλωματικών συμφερόντων, όπως έκανε ο κρατικός καπιταλισμός στη Ρωσία

Χωρίς σκέψη

Υπό αυτό το πρίσμα ο συγγραφέας δεν αισθάνεται απέχθεια, αλλά μάλλον οίκτο για τον δολοφόνο Ραμόν Μερκαντέρ που ενώ ξεκίνησε ως στρατιώτης των Δημοκρατικών στην Ισπανική Επανάσταση κατέληξε μια χωρίς σκέψη δολοφονική μηχανή. Αν και σε πολλά σημεία ο συγγραφέας μας δείχνει κι άλλες πτυχές του χαρακτήρα του, πιο αγνές ή πιο ευαίσθητες, ώστε να κρίνουμε μόνοι μας.
Από την άλλη, ο Τρότσκι είναι ένας ζωντανός άνθρωπος που δεν αγιογραφείται, με τους φόβους του, τα πάθη του - θαυμάσιες οι σελίδες για την σχέση του με τη Ναταλία Σεντόβα και την Φρίντα Κάλο - τις συγκρούσεις του με τους σταλινικούς, αλλά και τον γιο του Λιόβα, πάντα ταγμένος όμως στην υπόθεση ανοικοδόμησης του επαναστατικού κινήματος σε πλήρη αντίθεση με τον ανελέητο και υπολογιστή Ορεσίβιο (Στάλιν) που δεν χαρίζεται σε κανέναν, ούτε στους πιο κοντινούς ανθρώπους του.
Έκπληξη αποτελεί ο χαρακτήρας του Ιβάν, τελευταίου θεματοφύλακα της ιστορίας όπως την έμαθε από ένα μυστηριώδη ξένο (τον Ραμόν;) που συνάντησε κάποια καλοκαίρια στους απογευματινούς περιπάτους του και δεν ξαναείδε μετά από μια περίοδο, ο οποίος γνώριζε εκ των έσω(;) την υπόθεση της δολοφονίας του Τρότσκι. Αποτελεί εκπρόσωπο της σύγχρονης Κούβας που κάτω από την επιρροή της Μόσχας διέγραψε μια πορεία αλλοίωσης του πραγματικού νοήματος της Επανάστασης…
Δεν πρέπει να παραλείψουμε, ότι είναι ένα έργο με όλες τις αρετές ενός καλού μυθιστορήματος το οποίο ρέει σαν νεράκι - θα το διαβάσετε πολύ εύκολα παρόλες τις σχεδόν εφτακόσιες σελίδες του, με ωραίες εικόνες από τους τόπους δράσης των πρωταγωνιστών, πολύ όμορφα αποτυπωμένες από την πένα του Παδούρα, το οποίο μας βάζει κατευθείαν στο συναίσθημα της μοναξιάς και της εξορίας του Τρότσκι - αποτελώντας ίσως και το καλύτερο κομμάτι του.
Αλλά "Ο άνθρωπος που αγαπούσε τα σκυλιά" είναι περισσότερο ένα μυθιστόρημα για την περιπέτεια της γραφής και πόσο εξαρτημένη είναι, θέλει ή δεν θέλει, από τις κοινωνικές καταστάσεις και αναγκαιότητες. Αποτελεί μια ελεγεία στους αγώνες των απλών ανθρώπων. Στο πρόσωπο του Τρότσκι, του Ραμόν και του Ιβάν εικονίζονται οι ελπίδες και οι διαψεύσεις των ονείρων όχι μιας ή δύο γενιών αλλα μιας ολόκληρης τάξης, της εργατικής που και σήμερα, τηρουμένων των αναλογιών έχει να αντιμετωπίσει το ίδιο δίλημμα: βαρβαρότητα του καπιταλισμού και φασισμός ή σοσιαλιστική επανάσταση και αληθινός πολιτισμός;

Ειρηναίος Μαράκης, Χανιά Κρήτης

(αφιερωμένο στους συναγωνιστές της Χαλυβουργίας και όπου ξεδιπλώνονται αντιστάσεις)

http://ergatiki.gr/index.php?option=com_k2&view=item&id=3772:i1003&Itemid=153

Λεονάρδο Παδούρα: Ο άνθρωπος που αγαπούσε τα σκυλιά 

 

Απολαυστικό ανάγνωσμα

Ένα πολιτικό και ιστορικό μυθιστόρημα γύρω από τη δολοφονία του Τρότσκι γραμμένο από ένα κουβανό συγγραφέα αποτελεί από μόνο του μια ενδιαφέρουσα έκδοση και αφορμή για πολιτική συζήτηση. Το γεγονός ότι το βιβλίο του Λεονάρδο Παδούρα "Ο άνθρωπος που αγαπούσε τα σκυλιά" εξαντλήθηκε μέσα σε λίγες εβδομάδες είναι ένας ακόμη λόγος να ασχοληθούμε με αυτό, αλλά αποτελεί και μια ακόμη απόδειξη ότι σε μια περίοδο κρίσης και αντίστασης όλο και περισσότερος κόσμος ψάχνει απαντήσεις στην ιστορία και γοητεύεται από τις μεγάλες πολιτικές συγκρούσεις του 20ού αιώνα.
Με αφορμή τη δολοφονία του Τρότσκι (στις 20 Αυγούστου 1940) από τον σταλινικό πράκτορα Ραμόν Μερκαντέρ, ο Παδούρα ξεδιπλώνει την ιστορία του σε τρεις παράλληλες και αλληλοτεμνόμενες αφηγήσεις. Καταρχήν ακολουθεί τον Τρότσκι από την οριστική του εξορία εκτός Σοβιετικής Ένωσης τον Ιανουάριο του 1929 μέχρι το τέλος της ζωής του στο Μεξικό, παρακολουθώντας με ιστορική ακρίβεια όλες τις πολιτικές μάχες που έδωσε την δεκαετία του ’30 απέναντι στο σταλινισμό, την άνοδο του φασισμού και το σφαγείο του Β’ παγκοσμίου πολέμου, καθώς και τη μάχη της προσωπικής και οικογενειακής του επιβίωσης. Ο δεύτερος άξονας του βιβλίου είναι η ζωή του δολοφόνου του Τρότσκι, Ραμόν Μερκαντέρ, που από νεαρός μαχητής του ισπανικού εμφύλιου στρατολογείται ως πράκτορας στις μυστικές υπηρεσίες του Στάλιν, εκπαιδεύεται για να δολοφονήσει τον Τρότσκι και αφού πετύχει την αποστολή του μένει 20 χρόνια φυλακισμένος στο Μεξικό, αρνούμενος να ομολογήσει ότι εκτελούσε τις εντολές της Μόσχας. Η τρίτη ιστορία που παρακολουθούμε είναι αυτή του Ιβάν, ενός κουβανού συγγραφέα που προσπαθεί να επιβιώσει στην Κούβα του εμπάργκο και γίνεται ο αφηγητής της ιστορίας. Μέσα από τις σελίδες του βιβλίου και παράλληλα με τις ζωές των ηρώων ξετυλίγονται μεγάλα ιστορικά γεγονότα όπως η ισπανική επανάσταση, οι δίκες της Μόσχας, η άνοδος των Ναζί, ο Β’ παγκόσμιος πόλεμος, η Κούβα του Κάστρο, ακόμη και η άνοιξη της Πράγας. Αν σε αυτά προσθέσουμε τις λογοτεχνικές αρετές του συγγραφέα, τη βαθειά γνώση και την ακριβή αποτύπωση και τοποθεσιών και κουλτούρων, την διεισδυτική απόδοση των χαρακτήρων καθώς και ότι καταφέρνει να κρατάει αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη, τότε μπορούμε να πούμε ότι αποτελεί ένα απολαυστικό ανάγνωσμα, παρά τις 680 πυκνογραμμένες σελίδες του.
Το κόκκινο νήμα που συνδέει όλες τις ζωές των ηρώων του βιβλίου είναι ότι όλοι τους υπήρξαν θύματα του σταλινισμού. Ο Τρότσκι κυνηγιέται με μανία και τελικά δολοφονείται, ο Ιβάν σταματάει να γράφει γιατί λογοκρίνεται από το καθεστώς, πέφτει σε κατάθλιψη και χάνει τον αδερφό του γιατί δήλωσε δημόσια πως είναι ομοφυλόφιλος. Αλλά και ο ίδιος ο Μερκαντέρ παρουσιάζεται ως θύμα των δολοπλοκιών και των σχεδιασμών της εκάστοτε ηγεσίας της Μόσχας (που ίσως αποτελεί και τη μεγαλύτερη έκπληξη του βιβλίου). Ο Παδούρα είναι κάτι παραπάνω από καταπέλτης απέναντι στα εγκλήματα, τις προδοσίες και τον κυνισμό του Στάλιν και των επιγόνων του: από την προδοσία της ισπανικής επανάστασης, τις δίκες της Μόσχας, το σύμφωνο Μολότοφ-Ρίμπεντροπ, την κατασυκοφάντηση του Τρότσκι, ως τις εκκαθαρίσεις του Χρουτσώφ και την καταστολή της άνοιξης της Πράγας. Ταυτόχρονα αποκαλύπτει τη μίζερη και καταπιεστική καθημερινότητα του "υπαρκτού σοσιαλισμού", είτε στη Μόσχα του Ψυχρού πολέμου, είτε στην Κούβα του Κάστρο. Όπως ο ίδιος χαρακτηριστικά λέει: "θέλησα να χρησιμοποιήσω την ιστορία της δολοφονίας του Τρότσκι για να πραγματευτώ τη διαστροφή της μεγάλης ουτοπίας του 20ού αιώνα, αυτής της διαδικασίας στην οποία πολλοί επένδυσαν τις ελπίδες τους και τόσοι από μας έχουμε χάσει όνειρα, χρόνια, ακόμα και αίμα και ζωή".
Το γεγονός ότι ένας κουβανός συγγραφέας που ανακάλυψε τον Τρότσκι μετά την κατάρρευση του ανατολικού μπλοκ γράφει ένα βιβλίο που τον αποκαθιστά απέναντι στη συστηματική λάσπη που είχε φάει επί δεκαετίες είναι από μόνο του σημαντικό βήμα, έστω και αν ο Παδούρα δυσπιστεί τελικά για το αν ο Τρότσκι είναι διαφορετικός από τον Στάλιν. Και γι’ αυτό ο Παδούρα παρόλη τη διεισδυτικότητα του στην περιγραφή της "διαστροφής" δεν απαντάει στο γιατί, ούτε επιχειρεί να προτείνει κάποια εναλλακτική λύση παρόλο που θέτει εύστοχα ερωτήματα.
Σήμερα που χιλιάδες αγωνιστές στην Ελλάδα και όχι μόνο δίνουν τη μάχη ενάντια στην κρίση του καπιταλισμού και αναζητούν την εναλλακτική λύση στον παραλογισμό αυτού του συστήματος είναι ενθαρρυντικό το ότι ανακαλύπτουν μαζικά τον Τρότσκι και αναρωτιούνται τι είδους κοινωνία ήταν το ανατολικό μπλοκ. Γι’ αυτό και το καλύτερο συμπλήρωμα στη μελέτη αυτού του μπεστ σέλερ είναι δύο βιβλία του Τόνι Κλιφ: η τετράτομη πολιτική βιογραφία του Τρότσκι και ο Κρατικός Καπιταλισμός. Το πρώτο εξηγεί πως ο Τρότσκι δεν ήταν απλώς ένα από τα εκατομμύρια θύματα του Στάλιν, αλλά ο υπερασπιστής της Οκτωβριανής Επανάστασης απέναντι στη σταλινική αντεπανάσταση. Το δεύτερο αναλύει μαρξιστικά τη φύση των καθεστώτων του κρατικού καπιταλισμού όχι μόνο για να ξεκαθαρίσει ότι δεν έχουν σχέση ούτε με τον Οκτώβρη ούτε και με το σοσιαλισμό, αλλά και για να εξηγήσει το ρόλο της σταλινικής γραφειοκρατίας ως μίας νέας άρχουσας τάξης. Κυρίως όμως γιατί μπορούν να εξηγήσουν ότι η ήττα της ρώσικης επανάστασης και η επικράτηση του σταλινισμού δεν ήταν μονόδρομος ούτε η αναπόφευκτη κατάληξη κάθε επανάστασης, αλλά αποτέλεσμα ιστορικών συγκυριών και πολιτικών μαχών, κρατώντας έτσι ζωντανό το όραμα μιας άλλης κοινωνίας απέναντι στο σφαγείο του καπιταλισμού.

Τιμή 19,17€, 685 σελίδες, Εκδόσεις Καστανιώτη

http://socialismfrombelow.gr/index.php?option=com_k2&view=item&id=325:i90&Itemid=1