ΒΙΒΛΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ: Αλήθειες για την κρίση

Είναι δίλημμα αν θα διαβάσει κανείς βιβλία για την οικονομία το καλοκαίρι. Για τους περισσότερους οι διακοπές είναι ευκαιρία να ξεχάσουν για λίγο τα σπρεντ, τις χρεοκοπίες και τα επιτόκια. Από την άλλη, μόνο στις διακοπές υπάρχει χρόνος για να πάει κανείς λίγο βαθύτερα στα αίτια και στο χαρακτήρα της κρίσης.

Για όσους κάνουν αυτήν την επιλογή, το Μαρξιστικό Βιβλιοπωλείο μάς έχει προσφέρει στα ελληνικά το βασικό όπλο. Είναι ο “Καπιταλισμός Ζόμπι” του Κρις Χάρμαν. Ο Χάρμαν δούλευε πάνω στα ζητήματα της κρίσης και των μαρξιστικών οικονομικών για περισσότερες από τρεις δεκαετίες και αυτό το βιβλίο είναι το απαύγμασμα όλης αυτής της προσπάθειας. Η σπάνια ικανότητα αυτού του βιβλίου είναι ότι συνδυάζει τη μαρξιστική θεωρία με τη συγκεκριμένη ανάλυση για την σημερινή κρίση.
Στα πρώτα κεφάλαια η θεωρία δίνεται με καθαρό τρόπο, ώστε να εξοπλίσει τον αναγνώστη με εργαλεία ώστε να καταλάβει πού ήταν τα δυνατά σημεία και πού οι αδυναμίες σε κάθε μία από τις φάσεις που πέρασε ο παγκόσμιος καπιταλισμός. Η κρίση του '30, η ενίσχυση του ρόλου του κράτους, η μεταπολεμική άνθηση και η κρίση της δεκαετίας του '70 αναλύονται με τρόπο που φωτίζουν το χαρακτήρα της σημερινής κρίσης.
Πίσω από τα πολύπλοκα χρηματοπιστωτικά παράγωγα, ο Χάρμαν εντοπίζει την καρδιά του προβλήματος που βρίσκεται στην ίδια την παραγωγή, στην αδυναμία του συστήματος να βρει τρόπο να ξεπεράσει την μειωμένη κερδοφορία. Ο Χάρμαν βάζει στο επίκεντρο την πτωτική τάση του μέσου ποσοστού κέρδους, μια τάση που είχε περιγραφεί από τον Μαρξ. Όμως χρησιμοποιεί τα πραγματικά στοιχεία για να επιβεβαιώσει τη θεωρία, όχι το αντίστροφο.
Το βιβλίο του Χάρμαν έχει σημαντικό “δια ταύτα”. Αποδεικνύει ότι η σημερινή κρίση είναι κρίση του παγκόσμιου καπιταλισμού ως συστήματος, όχι πρόβλημα κάποιας λανθασμένης πολιτικής. Αυτό δεν σημαίνει ότι το σύστημα θα καταρρεύσει από μόνο του, αλλά ότι είτε θα δώσουμε επαναστατική λύση με την ανατροπή του καπιταλισμού, είτε θα δοθούν “λύσεις” στην κατεύθυνση της βαρβαρότητας. Η εργατική τάξη αναλύεται από το Χάρμαν όχι ως παθητικό στοιχείο της οικονομίας, αλλά ως πραγματικοί άνθρωποι που μπορούν να οργανώσουν την εναλλακτική λύση.
Ο Ρόμπερτ Μπρένερ είναι ένας αμερικάνος μαρξιστής συγγραφέας που διαφωνεί σε κάποια κρίσιμα σημεία της θεωρίας που αναπτύσσει ο Χάρμαν στα πρώτα κεφάλαια του Καπιταλισμού Ζόμπι. Ωστόσο το βιβλίο του “Ό,τι είναι καλό για την Goldman Sachs, είναι καλό για τις ΗΠΑ” που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Εργατική Πάλη, είναι χρήσιμο. Ιδιαίτερα για όσους θέλουν να παρακολουθήσουν πιο αναλυτικά τις συγκεκριμένες πολιτικές που ακολούθησε το αμερικάνικο κατεστημένο από την εποχή Κλίντον μέχρι σήμερα, το ρόλο που έπαιξε το φτηνό χρήμα, οι πιστώσεις, τα δολάρια που επέστρεφαν μέσω Κίνας πίσω στις αμερικάνικες τράπεζες. Ο Μπρένερ, όπως και ο Χάρμαν, ήταν ανάμεσα στις λιγοστές φωνές που τόνιζαν τα χαρακτηριστικά φούσκας που είχε το σύστημα ήδη στις δεκαετίες του '90 και του 2000. Μπορεί τότε να μην έδιναν σημασία στους Μαρξιστές. Τώρα είναι η στιγμή να διαβάσουμε αυτούς που δικαιώθηκαν.
Πώς μπαίνει η Ελλάδα σε όλη αυτήν την εικόνα; Την απάντηση βρίσκει κανείς στο βιβλίο «Ο ελληνικός καπιταλισμός η οικονομία και η κρίση» που κυκλοφόρησε το 2010 από το Μαρξιστικό Βιβλιοπωλείο. Μια πολύ χρήσιμη ενότητα έχει να κάνει με την πορεία του ελληνικού καπιταλισμού από τη δεκαετία του '50 μέχρι σήμερα. Συναντά κανείς συχνά περιγραφές που είτε εντοπίζουν την κρίση στην μόνιμη καθυστέρηση του ελληνικού καπιταλισμού, είτε στο άλλο άκρο τονίζουν την υψηλή κερδοφορία του ελληνικού κεφαλαίου με τρόπο ώστε η κρίση να μοιάζει ακατανόητη.
Στην έκδοση αυτή γίνεται κατανοητό πώς η δυναμική του ελληνικού καπιταλισμού που τον έφερε στο μεγάλο τερέν της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, των Βαλκανίων και της Μέσης Ανατολής ήταν αυτή που τον έκανε να δέσει την τύχη του με τον ευρωπαϊκό και παγκόσμιο καπιταλισμό. Στο βιβλιό βρίσκει κανείς άρθρα που επιχειρηματολογούσαν από νωρίς ενάντια στη θεωρία της “ελληνικής εξαίρεσης” προβλέποντας τον συνολικό χαρακτήρα της κρίσης.
Το καινούργιο βιβλίο του Λέανδρου Μπόλαρη, “Η εργατική τάξη σήμερα” είναι μια απαραίτητη συνεισφορά στο πώς θα απαντήσουμε στην κρίση. Με ιδιαίτερη έμφαση στην Ελλάδα, εξηγεί τις αλλαγές που έχουν συμβεί στην εργατική τάξη τις τελευταίες δεκαετίες, επιχειρηματολογώντας ότι αυτές οι αλλαγές δεν μας έχουν αποδυναμώσει αλλά αντίθετα μας έχουν πυκνώσει και δυναμώσει.
Ανάμεσα στα μπεστ-σέλερ για την οικονομία βρίσκεται το “Δόγμα του Σοκ” της Ναόμι Κλάιν. Το ισχυρό σημείο του βιβλίου της Κλάιν είναι η συγκλονιστική περιγραφή των άγριων επιθέσεων σε βάρος των εργατών και των φτωχών από τη Χιλή του Πινοτσέτ μέχρι την Αγγλία της Θάτσερ και από εκεί ως την Ανατολική Ευρώπη. Η Κλάιν εξηγεί πολύ καλά το τι έγινε, αλλά όσον αφορά το γιατί, δεν δίνει συγκροτημένες απαντήσεις. Εξηγεί τα πράγματα με βάση την επιθετικότητα των αφεντικών και όχι με βάση την κρίση του συστήματος που τους σπρώχνει σε παράλογες επιλογές.
Για όσους θέλουν να διαβάσουν την κριτική του ίδιου του Καρλ Μαρξ στον καπιταλισμό και στην “Οικονομική Επιστήμη” δυο πρόσφατες πολύ χρήσιμες εκδόσεις είναι “Η Κριτική της πολιτικής οικονομίας” που έκανε η Σύγχρονη Εποχή και το “Μισθωτή Εργασία και Κεφάλαιο” από το Μαρξιστικό Βιβλιοπωλείο.


http://ergatiki.gr/index.php?option=com_k2&view=item&id=2672:i978&Itemid=62