Νίκος Καββαδίας: 82 γράμματα νοσταλγίας και σαρκασμού

Γράμματα μιας ζωής. Γράμματα από το στρατό. Γράμματα από το Αλβανικό Μέτωπο. Γράμματα από λιμάνια και θάλασσες: Κάρντιφ, Μασσαλία, Τζένοβα, Αλεξάνδρεια, Βηρυτός, Άντεν, Περσικός, Ινδικός, Κολόμπο, Κεϋλάνη, Χονγκ Κονγκ, Μελβούρνη. Γράμματα νοσταλγίας και γράμματα σαρκασμού.

«Όσο για το δικό μου Πάσχα… Ανήμερα φτάσαμε στην Αλεξάνδρεια. Πρώτη φορά που λυπόμουνα γιατί ταξιδεύω. Δε μας έλειπε τίποτε από το τραπέζι. Μονάχα το κέφι. Πάλι, για πρώτη φορά στη ζωή μου στεναχωρήθηκα με τις αισχρές ιστορίες που συνηθίζουνε οι ναυτικοί στο τραπέζι. Ήθελα να ΄μουνα στην Αθήνα να πάμε μαζί βόλτα στις εκκλησιές. Είχα ένα κέφι για κλάματα…».

Ογδονταδύο επιστολές και καρτ ποστάλ από το 1935 έως το 1965 που έστειλε ο ασυρματιστής Νίκος Καββαδίας, «ασυρματιστής» μιας ξεχωριστής ποίησης, στην αδελφή του και στην ανιψιά του, παραδίδονται στη δημοσιότητα, με ένα βιβλίο 195 σελίδων που κυκλοφόρησαν αυτές τις μέρες οι εκδόσεις Άγρα. Τίτλος: «Νίκος Καββαδίας. Γράμματα στην αδελφή του Τζένια και στην Έλγκα».

Κομμάτια της ψυχής του χαραγμένα στο χαρτί . Εξομολογήσεις για τις πρώτες γραφές των ποιημάτων του. Ερωτήσεις για την υγεία της μητέρας, συγγενών , ηθοποιών, φίλων του λογοτεχνών και … «εχθρών». Ανταποκρίσεις για περιπέτειες και γυναίκες. Περιγραφή τόπων εξωτικών. Προαναγγελίες για τα σπάνια δώρα στην οικογένεια.

Ένας τρυφερός Καββαδίας με την ανιψιά του και ενοχικός με τον εαυτό του. Ύφος ενός κοινού ναυτικού στο μπάρκο, που γράφει για τα απλά και καθημερινά της βάρδιας και παράλληλα μικροί πίδακες ποιητικοί που προοιωνίζονται τα κατοπινά αριστουργήματα. Ενδεικτικό το γνωστό ποίημά του «Εφτά σε παίρνει αριστερά, μην το ζορίζεις», που παραθέτει σε γράμμα προς την αγαπημένη του ανιψιά, σημειώνοντας στο τέλος: «το Ατινάκι θα σου εξηγήσει τους ναυτικούς όρους».

Η Έλγκα Καββαδία στον πρόλογο του βιβλίου εξηγεί ότι δεν υπάρχει αλληλογραφία των τελευταίων χρόνων της ζωής του, γιατί ταξίδευε στη Μεσόγειο θέλοντας να κάνει το χατίρι τους, να τον βλέπουν κάθε βδομάδα. «Τα γράμματα δείχνουν το χαρακτήρα του» τονίζει, σημειώνοντας τη φράση που έλεγε στον αποχωρισμό: «ο χωρισμός ματώνει». Αλλά ο Καββαδίας ποτέ δεν αρνιόταν το χωρισμό…

Μια ανθολόγηση από τα γράμματα φανερώνουν τη ματιά του ποιητή:

«Γύρω σφυρίζουν, κλαίνε θα μπορούσε να πει κανείς, τα καραβοφάναρα…»

«Ξέρω πόσο σας έχω βασανίσει. Θα προσπαθήσω στο μέλλον να σας κάμω να ξεχάσετε όλοι σας , περισσότερο εσύ, τα κακά που σας έχω κάμει!».

«Οι μέρες περνάνε μονότονες, πότε σκοπός, πότε θαλαμοφύλακας η φρουρά».

«Προχθές είχα ένα γράμμα σου από τις 29 Δεκεμβρίου κι ένα τις 2 Ιανουαρίου. Με το χθεσινό ταχυδρομείο δεν είχα. Και ζηλεύω τους άλλους που έχουν».

«Εκτός από σας δε θυμάμαι κανέναν -εκτός από τον Καραβία-και δε θέλω να θυμάμαι κανέναν».

«Είμαι δειλός και δεμένος με τα πράγματα και τους ανθρώπους μου περισσότερο απ ΄όλους σας».

«Νοσταλγώ τη στεριά γιατί την κατοικείται… Δεν αλλάζω με τίποτε τη θάλασσα και την τρικυμία της».

«Τον κάθε τόπο τον αγάπησα πάντα για τη μυρωδιά του».

«Η κάμαρά μου βουίζει. Ιουδήθ… είσαι δίπλα μου… Χθες τη νύχτα σε αγάπησα για μιαν ώρα. Τώρα φύγε. Πάρε μαζί και τα μυρωδικά της φυλής σου…»

Και ένα απόσπασμα -εξομολόγηση μιας δικής του αντίληψης για την θρησκευτική πίστη:

«Είναι η στιγμή που οι Άραβες και οι Πέρσες εργάτες του καραβιού μας προσεύχονται. Ποτέ μου δεν είδα εξαντλητικότερη προσευχή. Εκατό μισόγυμνα κορμιά σε διάφορες στάσεις , πάνω στ΄ αμπάρια, στη γέφυρα, στο κατάστρωμα. Έτσι τους παίρνει ο ύπνος. Στέκομαι και προσεύχομαι. Ποτέ μου δεν πίστεψα σ΄ ένα θεό!» .

Ο Καββαδίας γεννήθηκε το 1910 στην Μαντζουρία και πέθανε το 1975 στην Αθήνα . Ποιητής και πεζογράφος με μικρό πεζογραφικό έργο και με προσωπικό ύφος στα ποιητικά του ταξίδια . Η οικογένειά του εγκαταστάθηκε για ένα διάστημα στο στον τόπο καταγωγής του , το Αργοστόλι και μετά στον Πειραιά. Συνέδεσε τη ζωή του και το έργο του με τη θάλασσα. Έργα του «Μαραμπού», «Πούσι», «Τραβέρσο» (ποιήματα), «Βάρδια» (πεζό).

Η έκδοση με τα «Γράμματα», ουσιαστικά, είναι και αυτή ένα ποιητικό βιβλίο.

Η ζωή του Νίκου Καββαδία

Ο Νίκος Καββαδίας γεννήθηκε το 1910 σε μιά μικρή πόλη της Ματζουρίας κοντά στο Χαρμπίν, από γονείς Κεφαλλονίτες. Πολύ μικρός πρωτοταξίδεψε, όταν οι γονείς του αποφάσισαν να επιστρέψουν στο νησί τους, αν και, η οικογένεια Καββαδία θα ζήσει ελάχιστα εκεί, και τελικός της προορισμός θα είναι το   λιμάνι του Πειραιά, στον οποίο μετοικεί το 1921, όταν ο Νίκος είναι μόλις 11 ετών. Στον Πειραιά ο ποιητής τελειώνει Δημοτικό και Γυμνάσιο. Μαθητής ακόμη του δημοτικού, γράφει τα πρώτα του ποιήματα. Το 1929 μπαίνει υπάλληλος σε ένα ναυτικό γραφείο. Αντέχει μόνο λίγους μήνες να βλέπει τους άλλους να ταξιδεύουν. Τα καράβια κι η θάλασσα είναι το όνειρό του.

Μπαρκάρει ναύτης σε φορτηγό, και για μερικά χρόνια συνεχίζει να φεύγει με τα φορτηγά, γυρίζοντας πίσω μονίμως ταλαιπωρημένος και αδέκαρος. Η ανέχεια τον κάνει ν' αποφασίσει να πάρει το δίπλωμα του ασυρματιστή. Στην αρχή σκεφτότανε να γίνει καπετάνιος, αλλά τα χρόνια είχαν περάσει και το δίπλωμα του Ασυρματιστή (Μαρκόνις στη ναυτική γλώσσα) ήταν ο μόνος σύντομος και αξιοπρεπής δρόμος γιά τα καράβια. Παίρνει το δίπλωμα του το 1939, αλλά αντί να μπαρκάρει βρίσκεται στρατιώτης στην Αλβανία και κατόπιν ξέμπαρκος στην Αθήνα με την γερμανική Κατοχή. Μόλις τελείωσε ο πόλεμος , το 1944, ξαναμπαρκάρει, αδιάκοπα πιά, ως ασυρματιστής, γυρίζοντας όλο τον κόσμο, ως το Νοέμβρη του 1974. Τρεις μήνες άντεξε μακρυά από τη θάλασσα. Πεθαίνει από εγκεφαλικό επεισόδειο στις 10 Φεβρουαρίου του 1975.

Ο Νίκος Καββαδίας είναι ίσως ο μόνος που αξίζει τον χαρακτηρισμό του απόλυτα βιωματικού στήν ποίησή του. Μιλάει πάντα γιά τα καράβια που έζησε, τους ναυτικούς που γνώρισε, τους έρωτες, τους καυγάδες και τους θανάτους στα λιμάνια,με την γλώσσα των καραβιών,αλλά και κάποιους ιδιωματισμούς της Κεφαλλονιάς, να μπλέκονται στα γνήσια λαϊκά ελληνικά του. Ο έρωτας του για τα ταξίδια και τη θάλασσα, μια  σχέση αγάπης και μίσους, ο ίδιος έρωτας που τον οδήγησε να μπαρκάρει μικρός, μόλις 19 ετών, αφήνοντας την σίγουρη δουλειά του ναυτικού γραφείου, είναι ορατός σε κάθε στίχο του, και τόσο δυνατός που διαπερνά τον αναγνώστη, τον κάνει να ξεχάσει τις άγνωστες λέξεις και τους ναυτικούς όρους , και να συνεπαρθεί απόλυτα από την αλήθεια του λόγου του Ποιητή.

Ο Νίκος Καββαδίας άφησε πολύ λίγα πίσω του, μόλις τρείς ποιητικές συλλογές, ένα μυθιστόρημα και τρία μικρά πεζά. Ταπεινά παρουσιάστηκε στα ελληνικά γράμματα, κι η ταπεινότητά του αυτή, μαζί με την μελοποίηση πολλών ποιημάτων του, τον έφερε κοντά στη μεγάλη πλειοψηφία των Ελλήνων, κάνοντάς τον έναν από τους πιό δημοφιλείς Έλληνες ποιητές.

Τα έργα του

• Μαραμπού, 1933, Ποιήματα
• Πούσι, 1947 , Ποιήματα
• Τραβέρσο, 1975 , Ποιήματα
• Βάρδια, 1954 , Μυθιστόρημα
• Λι, Στο Αλογό Μου , Του Πολέμου, 1987 , μικρά πεζά.

Πηγές: ΑΠΕ (επιμέλεια Νίκος Μαρδάς), Greece literature, Nikoskavadias blogspot, Eθνικό Κέντρο Βιβλίου, Αρχείο INSIDER, You tube


http://www.theinsider.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=12139:eisner-82-letters-nostalgia-and-sarcasm&catid=58:art&Itemid=100