Μάρεϊ Μπούκτσιν: μάχες σε δύο μέτωπα για τους ισπανούς αναρχικούς Ζωές αφοσιωμένες σε ουτοπικά ιδανικά

Αμερικανός αναρχικός, αλλά και θεμελιωτής της ριζοσπαστικής οικολογικής σκέψης, ο Μάρεϊ Μπούκτσιν πραγματεύεται την ιστορία των ισπανών αναρχικών από το 1868 μέχρι το 1936 - έτος έναρξης του ισπανικού εμφυλίου πολέμου. Ομως το βιβλίο του δεν είναι μια απλή εξιστόρηση της διαμόρφωσης του ισπανικού αναρχισμού• είναι μια ιστορία κοινωνικών αγώνων όπου περιπλέκονται ευγενή ιδανικά με απονενοημένες πράξεις, ενέργειες υψηλής αυταπάρνησης με πράξεις πολιτικής εκδίκησης, οργανωμένες πράξεις στο πλαίσιο ενός παράλογου αυθορμητισμού.

Είναι απίστευτα συγκινητικές και συγκλονιστικές εκείνες οι σελίδες στο βιβλίο του Μπούκτσιν στις οποίες αντιδιαστέλλει τα οράματα και τις πράξεις των αναρχικών με αυτά των κομμουνιστών. Οταν οι αναρχικοί προχωρούν «σε ανοικτές συζητήσεις για οποιοδήποτε θέμα, κατάργηση του χρήματος, ορθολογική διανομή τροφίμων και ειδών ρουχισμού» (σελ. 452), οι κομμουνιστές εγκαθίδρυαν «μια άκρως εξουσιαστική επιτροπή πολέμου», η οποία επεδίωκε να ελέγχει και την παραμικρή κίνηση στην κοινωνία.

Στο βιβλίο περιγράφεται η ιστορική κίνηση ίδρυσης των πρώτων αναρχικών συνδικάτων, κυρίως στην Ανδαλουσία και στην Καταλωνία, αλλά και στη Νότια και Κεντρική Ισπανία. Εντυπωσιάζει η μεγάλη επιρροή του αναρχικού κινήματος στους φτωχούς και ακτήμονες αγρότες. Η ίδρυση της Ισπανικής Περιφερειακής Ομοσπονδίας το 1870 αποτελεί την αφετηρία της μεγάλης επιρροής των αναρχικών στο συνδικαλιστικό κίνημα. Το αναρχικό συνδικαλιστικό κίνημα ωριμάζει μέσα σ' ένα κλίμα όπου απορρίπτεται ο ρεφορμισμός των αποκλειστικά οικονομικών διεκδικήσεων, αλλά και οι κομμουνιστικές και σοσιαλιστικές πολιτικές κινήσεις για κατάληψη της εξουσίας. Στον βαθμό που δεν θέλει καμία εξουσία, ούτε καν τη δική του, το πρώιμο ισπανικό αναρχικό κίνημα θα παραμείνει λοιπόν ένα κίνημα το οποίο μέχρι τον ισπανικό εμφύλιο δεν θα πάψει να θεωρεί ως κύριο εχθρό του την κάθε εξουσιαστική οργάνωση. Κατά τη δεκαετία του 1880 γίνεται μια στροφή προς την υποστήριξη τοπικών εξεγέρσεων, και τη δεκαετία του 1890 οι ατομικές τρομοκρατικές ενέργειες παίρνουν το πάνω χέρι στο κίνημα.

Η είσοδος στον 20ό αιώνα βρίσκει τους αναρχικούς να συνδυάζουν όλες τις προηγούμενες δράσεις τους. Το 1909 καταστέλλεται μια μεγάλη εξέγερση στη Βαρκελώνη, η οποία θα οδηγήσει σε εξελίξεις το επόμενο έτος. Το 1910 ιδρύθηκε η Εθνική Συνομοσπονδία Εργασίας ως μια αναρχοσυνδικαλιστική ένωση, η περίφημη CNT, η οποία διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο. Το 1920 ιδρύεται η Ιβηρική Αναρχική Ομοσπονδία (FAI) ως ένωση των ισπανών αναρχικών. Ξεκινά η περίοδος ωρίμασης του ισπανικού αναρχικού κινήματος και τίθενται τα ζητήματα της αντιμετώπισης της σκληρής αντίδρασης της Εκκλησίας και της μοναρχίας στα αιτήματα κυρίως των ισπανών αγροτών για αναδιανομή της γης, αλλά και των εργατών των πόλεων και της υπαίθρου για καλύτερες συνθήκες ζωής. Η CNT και η FAI καταδεικνύουν πλέον την αναγκαιότητα συμμαχιών, τη συμμετοχή τους σε πολιτικές εξεγέρσεις με στόχο την εξουσία, τη διεκδίκηση οικονομικών και πολιτικών αιτημάτων. Τότε παρατηρούνται οι πρώτες συγκρούσεις μεταξύ μετριοπαθών και ριζοσπαστών στους κόλπους των ισπανών αναρχικών για το ζήτημα της αποχής ή μη από τις εκλογές. Ολα αυτά προετοίμασαν το έδαφος για τη μετεξέλιξη των ισπανών αναρχικών σε πολιτικό κίνημα. Το 1936 συμμαχούν με τη δημοκρατική κυβέρνηση και βρίσκονται στη συνέχεια αντίπαλοι του φρανκικού φασισμού, αλλά και του σταλινικού κομμουνισμού. Μια ζωή αγώνες, όχι όμως για ένα αδειανό πουκάμισο, αλλά για μια ζωή γεμάτη με υψηλά (αν και, κατά τη προσωπική μου γνώμη, επικίνδυνα και ουτοπικά) ιδανικά. Αυτό όμως το αναρχικό κίνημα ποτέ δεν φλερτάρισε με τον ολοκληρωτισμό. Ακόμη και όταν προσέφευγε σε απεγνωσμένες και αποτρόπαιες τρομοκρατικές ενέργειες, δεν τις δικαιολογούσε στο όνομα της απόκτησης της εξουσίας, αλλά μόνο στο όνομα της άρνησής της.

Αναρχισμός και

φιλελευθερισμός

Ως κοινωνική θεωρία, ο αναρχισμός απεχθάνεται κάθε μορφής εξουσία. Ωστόσο, αυτός ο κατά βάση ορθός ορισμός από μόνος του περιορίζει την αναρχική ιδεολογία. Γιατί ο αναρχισμός - αν και ο συγγραφέας δεν υποστηρίζει αυτή τη θέση - βρίσκεται σε εγγύτητα με τον φιλελευθερισμό. Είναι και οι δύο θεωρίες που αναδεικνύουν σε υπέρτατη αρχή το ελεύθερο από εμπράγματες, υπερφυσικές και μεταφυσικές εξαρτήσεις άτομο. Η διαφορά του αναρχισμού από τον φιλελευθερισμό έγκειται στο ότι ο πρώτος, αντίθετα με τον δεύτερο, θέλει το ελεύθερο άτομο να μην ενδιαφέρεται για τα εγωιστικά του συμφέροντα (Ανταμ Σμιθ), αλλά να θυσιάζεται για το κοινωνικό σύνολο. Η αφετηρία όμως και των δύο θεωριών έγκειται στην προτεραιότητα του ατόμου έναντι της κυριαρχίας της κοινής γνώμης (Μπακούνιν - Μιλ) ή της πλειοψηφίας (Κροπότκιν - Τοκβίλ).

Επίσης, αναρχισμός και φιλελευθερισμός δεν πιστεύουν σε καμία κοινωνική νομοτέλεια, η οποία κάποια στιγμή θα τους δικαιώσει, έστω και μετά τον θάνατο. Και οι δύο θεωρίες απεχθάνονται τα χιλιαστικά οράματα των κομμουνιστών και των χριστιανών. Δεν είναι τυχαίο πως οι βαθύτεροι άθεοι και «αντιορθόδοξοι κομμουνιστές» συγκαταλέγονται ανάμεσα στους αναρχικούς και στους φιλελεύθερους. Στους ιστορικούς ταξικούς αγώνες οι κομμουνιστές, ακόμα και όταν θυσιάζονταν, πίστευαν πως στο βάθος το χρώμα της Ιστορίας που είναι πάντα κόκκινο, θα δικαιώσει τη θυσία τους. Ο γαλατικός πετεινός (σύμφωνα με τον αλληγορικό τρόπο που χρησιμοποιεί ο Μαρξ για το προλεταριάτο) προαναγγέλλει τη νίκη και την κυριαρχία του κομμουνιστικού κινήματος. Ο αναρχικός αγωνιστής «πεθαίνει στην Καταλωνία» ξέροντας πως με τον θάνατό του πεθαίνει και το όραμά του. Δεν είναι τυχαίο πως η κραυγή των φρανκιστών «ζήτω ο θάνατος» προκαλούσε τον αποτροπιασμό τόσο στους φιλελεύθερους στοχαστές Ουναμούνο και Ορτέγκα ι Γκάσετ, όσο και στους ήρωες του αναρχικού κινήματος Ντουρούτι και Ασκάζο.

Ενα τρίτο σημείο συμφωνίας είναι η πίστη τους πως η ζωή μπορεί να επιλύει καλύτερα τα προβλήματα όταν τα κατεβάζει σε όσο το δυνατόν πιο τοπικό επίπεδο, μακριά από τις κεντρικές και μεγάλες εξουσίες.

http://www.tanea.gr/vivliodromio/?aid=4663436