Εγχειρίδιο για να... κατασκευάσετε ποιήματα

ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΒΑΪΛΑΚΗ
Ηταν ο πρώτος που συνέλαβε τη σύνθεση του ποιήματος πάνω σε ένα αυστηρά δομημένο σχεδιασμό, ενώ -απ’ την άλλη- η παράδοξα ποιητική του υπόσταση δεν έπαψε να εμφανίζεται πολλαπλασιαστικά στον μονίμως αινιγματικό και μισοσκότεινο κόσμο των διηγημάτων του.

Θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς ότι ο Εντγκαρ Αλαν Πόε (1809-1849) αποτελεί μία πραγματικά ασυνήθιστη περίπτωση συγγραφέα που κατάφερνε να συνδυάζει υποδειγματικά -σε ό,τι έκανε- την τεχνική αρτιότητα με μία ακραία υποβλητική ποιητική ιδιοσυγκρασία. Και βέβαια, εάν υπάρχει κάποιος που να κατέχει ομόθυμα μία περίοπτη θέση στη διαμόρφωση και εξέλιξη του διηγήματος -σε παγκόσμια κλίμακα- αυτός δεν είναι άλλος από τον ιδιοφυή Αμερικανό, ο οποίος μέσα από ένα ευρύτατο φάσμα ιστοριών έφτασε σχεδόν την τελειότητα: διηγήματα φαντασίας, ορθολογισμού, αστυνομικής έρευνας, τρόμου, εγκλήματος και ψυχικής ανάλυσης. Είναι ο συγγραφέας του ακραίου, του υπερβολικού, του παράδοξου, του υπέρτατου, που ωθεί το καθετί πέρα από τα όριά του, στη σκοτεινή εκείνη περιοχή όπου η λογική απέχει ελάχιστα από την παράνοια, με τις δυνατότητες του ανθρώπινου πνεύματος να αμφισβητούνται ευθέως.
Καθόλου τυχαίοΙσως να μην είναι καθόλου τυχαίο που υπήρξε -στην ουσία- ο επινοητής των αστυνομικών ιστοριών. Με τις «Δολοφονίες της οδού Mοργκ» ο Πόε καθιέρωσε τον αστυνομικό ντετέκτιβ που αναζητάει λογικές λύσεις στην αμείλικτη γεωμετρία του εγκλήματος. Ξεκινώντας απ’ όπου έχει φτάσει ο δολοφόνος, ο Aύγουστος Nτυπέν ακολουθεί την αντίστροφη πορεία και συμπληρώνοντας τις ενδείξεις με τη συλλογιστική, ανακαλύπτει στην υφή της λεπτομέρειας την πιο φρικιαστική όψη της καθημερινότητας.
Στο διαχρονικό «Το βαρέλι του Aμοντιλλάδο», πάλι, συνδυάζει την ανατριχιαστική ιστορία εκδίκησης με την ενδελεχή ψυχολογική μελέτη, στο «Χρυσό Σκαραβαίο» εστιάζει στα κρυπτογραφήματα, στο «Μαύρος γάτος» ο δολοφόνος του άτυχου ζώου είναι ένας διεστραμμένος «σκηνοθέτης», που χτίζει μεθοδικά το «θέατρο» του φόνου, ενώ από τα διηγήματα φαντασίας και βίας, το «Oυίλλιαμ Oυίλσον» αποτελεί μία θαυμαστή σπουδή στο θέμα της διπλής προσωπικότητας. Το εύρος των επινοήσεων και των ιδεών του Πόε δεν μπορεί παρά να εντυπωσιάζει: Στη «Λιγεία» τα αντικρουόμενα χαρακτηριστικά των δύο ηρωίδων συμβολίζουν την εσωτερική σύγκρουση του ενός πρωταγωνιστή, με σκηνικό μία δεξιοτεχνικά διαμορφωμένη γοτθική ατμόσφαιρα, ενώ στην περίφημη «Bερενίκη» πραγματεύεται το θέμα της πρόωρης ταφής και της επιστροφής των νεκρών. Tέλος, η «Πτώση του οίκου των Ωσερ» έρχεται να αποκρυσταλλώσει όλη τη θεματική του συγγραφέα:
ΕλεγείαEνα διήγημα ή αλλιώς μία αξεπέραστη ελεγεία της παρακμής, του αδιεξόδου και του θανάτου, ένας αιχμηρός στοχασμός πάνω στην αναζήτηση της αιώνιας ομορφιάς που περιστοιχίζεται, όμως, από τα αδιέξοδα της θνητής υπόστασης. Aλλωστε, αυτό είναι το υπέρτατο όριο που ελκύει υπνωτιστικά αυτόν τον σπουδαίο συγγραφέα: Ο θάνατος.
Μία έμμονη ιδέα που σκιαγραφείται -με απαράμιλλη ευρηματικότητα- στις πιο ακραίες εκδοχές της: Τη δολοφονία, τη μοίρα του φυσικού θανάτου, την ακαθόριστη απειλή ενός επικείμενου τέλους, το φιλοσοφικό στοχασμό πάνω στον αναπόφευκτο αφανισμό. Oμως, αυτή η γοητεία του θανάτου όπως διαχέεται από όλο το έργο του Πόε δεν οφείλεται σε κάποιο νοσηρό «πυρετό», αλλά αποτελεί μία άμεση συνέπεια της απόλυτα -και άνευ όρων- λογικής συνειδητοποίησης του αλλόκοτου, του αδιανόητου, του ασύλληπτου.
Πρόκειται για έναν συγγραφέα που εστιάζει στο φανταστικό μέσα από μία αυστηρή και αναπόδραστη λογική και όχι τάχα από την άρνησή της. Αυτή, ωστόσο, η ικανότητα που διέθετε ο Πόε να εκλογικεύει το αλλόκοτο, βασιζόταν σε μία σειρά από αυστηρούς κανόνες, σε εκλεπτυσμένες αρχές πάνω στις οποίες «πατούσε» για να προχωρήσει στη σύνθεση ενός διηγήματος ή ποιήματος- όπως φαίνεται μέσα από την παρούσα εξαιρετική συλλογή θεωρητικών κειμένων του συγγραφέα με τίτλο «Ποιητική» (εκδ. Τυφλόμυγα) που διερευνά ποικιλοτρόπως τα όρια ανάμεσα στην ιδέα και την υλοποίησή της- στην έμπνευση και την τεχνική. Στο συναρπαστικό δοκίμιό του «Η φιλοσοφία της σύνθεσης», ο Πόε εξηγεί αναλυτικά -στον ανυποψίαστο αναγνώστη- τον τρόπο με τον οποίο δημιούργησε το περίφημο ποίημά του: «Το Κοράκι».
Δεν μας λέει πώς πρέπει να το διαβάσουμε, αλλά μας εξηγεί την μέθοδο την οποία ακολούθησε για να το πραγματώσει. Εάν η ανάγνωση του ποιήματος έχει προηγηθεί του συγκεκριμένου δοκιμίου, γίνεται κατανοητό ότι κάποια, φαινομενικά, τυχαία χαρακτηριστικά του είναι οι επιταγές ενός προσεκτικά δομημένου σχεδίου.
ΘεωρίαΜάλιστα, τα περισσότερα από τα ποιήματά του, αν όχι όλα, βασίζονται πάνω σε μία θεωρία, την οποία ο Πόε πρώτος συνέλαβε- τη θεωρία τού να κατασκευάζεις ποιήματα πάνω σε μια δεδομένη και αυστηρά μελετημένη ποιητική.
Πάντως, υπάρχει κάτι σε αυτά τα δοκίμια που μαγνητίζει τον αναγνώστη, πέραν του θεωρητικού τους ενδιαφέροντος: Η εκπληκτική αναλογία τους με το υπόλοιπο έργο του Πόε. Και αυτό γιατί -για ακόμη μία φορά- οι περίτεχνες διανοητικές του αναζητήσεις και οι παράτολμες εξερευνήσεις άγνωστων περιοχών ξεδιπλώνονται σε βάθος και όχι σε έκταση, ενώ -παράλληλα- αναδεικνύεται μία αθεράπευτα ρομαντική, ενίοτε πνιγηρή και μάλλον πληγωμένη εσωστρέφεια που -κατά έναν μυστηριώδη τρόπο- αισθάνεσαι ότι σε αφορά...
Εκδόσεις
Ναντίν Γκόρντιμερ
«Ο συντηρητής»Καστανιώτης, σελ. 320

 Ο Εντγκαρ Αλαν Πόε αποτελεί μία περίπτωση συγγραφέα που κατάφερνε να συνδυάζει υποδειγματικά την τεχνική αρτιότητα με μία ακραία υποβλητική ποιητική ιδιοσυγκρασία
http://www.imerisia.gr/article.asp?catid=13774&subid=2&pubid=75705148

Ο Μέρινγκ είναι πλούσιος. Κατέχει όλα τα προνόμια και τα αγαθά που έχει να προσφέρει η λευκή Νότια Αφρική, αλλά τα περιουσιακά του στοιχεία αρνούνται να παραμείνουν χειροπιαστά.
Η γυναίκα του, ο γιος του και η ερωμένη του τον εγκαταλείπουν. Ο επιστάτης και οι εργάτες του αρχίζουν σιγά σιγά να αδιαφορούν για τις οδηγίες του - ακόμη και η γη επαναστατεί, καθώς η ξηρασία κι ύστερα οι πλημμύρες καταστρέφουν τη φάρμα του.
Στέφεν Μπάξτερ
«Κατακλυσμός»Αίολος, σελ. 606
Ολα ξεκινούν το 2016, με καταστροφικές καταιγίδες στο Λονδίνο και άλλες πόλεις. Στην αρχή οι άνθρωποι νομίζουν πως πρόκειται απλώς για ακραία καιρικά φαινόμενα, μα ξαφνικά συνειδητοποιούν ότι βρίσκονται μπροστά σε έναν αληθινό κατακλυσμό, όπως εκείνος του Νώε. Οι θάλασσες πλημμυρίζουν κι οι πεδινές περιοχές της Γης βουλιάζουν η μια μετά την άλλη. Ενώ οι επιστήμονες προσπαθούν να ανακαλύψουν τις αιτίες της καταστροφής, ένας απεγνωσμένος αγώνας δρόμου ξεκινά για την ανθρωπότητα.
Χρήστος Τσιόλκας
«Το χαστούκι»Ωκεανίδα, σελ. 656
Σε μια οικογενειακή γιορτή ένας άντρας χαστουκίζει ένα ξένο παιδί. Το γεγονός αυτό διχάζει τους παρευρισκόμενους, αφού άλλοι βρίσκουν ελαφρυντικά και άλλοι απαιτούν την παραδειγματική τιμωρία του ενόχου. Ο Χρήστος Τσιόλκας σε αυτό το ευρηματικό μυθιστόρημα ανατέμνει με διεισδυτική ματιά και κοφτερή γλώσσα κάτι που μας αφορά όλους: τη μορφή και το ρόλο της οικογένειας στον 21ο αιώνα. Η ιστορία ξεδιπλώνεται από την οπτική γωνία οκτώ πρωταγωνιστών. Οι απρόβλεπτες συνέπειες του χαστουκιού θα τους αναγκάσουν όλους να διερωτηθούν και ν' αναθεωρήσουν την ίδια τους τη ζωή.