Ποίηση, η καλύτερη διπλωµατία

Του Ευριπίδη Γαραντούδη

Σε µια εποχή που η εκτός συνόρων εικόνα της Ελλάδας ως της πιο φτωχής συγγενούς της µεγάλης ευρωπαϊκής οικογένειας δεν είναι η πιο τιµητική, η έκδοση στην Ιταλία µιας ογκώδους δίγλωσσης ανθολογίας επιβεβαιώνει ότι οι ποιητές µας παραµένουν από τους εξέχοντες πρεσβευτές της εικόνας µας στο εξωτερικό
Η Ιταλία είναι από παλιά ένας από τουςευνοϊκότερους χώρους δεξίωσης τόσο της ελληνικής ποίησης όσο και της πεζογραφίας. Στις περίπου 2.100 σελίδεςτου τόµου «Poeti Greci del Novecento» (Ελληνες ποιητέςτου 20ού αιώνα) – και µάλιστα σε µια απ’ τις γνωστότερες, πολυτελείς και έγκυρες σειρές,τη «Meridiani» του Mondadori – ανθολογούνται συνολικά 66 ποιητές, αρχίζοντας από την οµάδα7 «antefatti» (οι προηγηθέντες) του19ου αιώνα (ανάµεσά τους οι Σολωµός, Κάλβος και Βαλαωρίτης) και φτάνοντας µέχρι εκείνη 7 ποιητών της γενιάς του 1970.

Ετσι, ουσιαστικά η ανθολογία καλύπτει, σε αντίθεση µετον τίτλο της, την ελληνική ποίηση και του 19ου και του 20ού αιώνα. Η κατάταξη των ποιητώνσε οµάδες ακολουθεί γενικά τη χρονολογική τάξη και παράλληλα ανταποκρίνεται, αν και όχι µε σαφή τρόπο, στη γενικώς ισχύουσα στις ιστορίες λογοτεχνίας κατάτµηση σε γενιές και στην ένταξη σετεχνοτροπικές τάσεις έτσι ώστε να προσφέρεται στον ιταλό αναγνώστη ένα καλό πανόραµα τηςελληνικής ποίησης απότη δεκαετία του 1820 µέχρι σήµερα.Στο πανόραµα αυτόσυµβάλλει και η κατατοπιστική εισαγωγή του Filippomaria Pontani, γιου του αείµνηστου καικορυφαίου ελληνιστή Filippo Maria Pontani.

Από τους µείζονεςποιητές του 20ού αιώνα δεν λείπει κανείς, ενώ πολύ καλή είναι και η αντιπροσώπευση των ελασσόνων. Αυτονόητα υιοθετήθηκε επίσης η λογική του σηµερινού λογοτεχνικού κανόνα ως προς την ποσότητα ποιηµάτων κάθε ποιητή·π.χ. ο πολυγραφότατος Παλαµάς ανθολογείται µε 15 ποιήµατα, ενώ ο ολιγογράφος Καβάφης µε τα 83 απ’ τα 154 ποιήµατα του λεγόµενου «κανόνα» του (αλλιώς «αναγνωρισµένα»).

Οι µεταφράσεις τωνποιηµάτων οφείλονται στους δύο Pontani, πατέρα και γιο, και στον καλό µεταφραστή ελληνικής λογοτεχνίας καθώς και γνωστό εκδότη της στην Ιταλία Nicola Crocetti.Στο µεγαλύτερο µέρος τους οι µεταφράσεις είναι ανέκδοτες, ενώ αξιοποιήθηκαν και παλαιότερες ήδη γνωστές. Στο τέλος του τόµου η ενότητα διακοσίων σελίδων «Πορτρέτα των δηµιουργών και σηµειώσεις στα κείµενα» περιλαµβάνει ακριβείς βιογραφικές πληροφορίες, εύστοχες κρίσεις και πραγµατολογικά στοιχεία για τα ποιήµατα. Το βιβλίο κλείνει µε τη «Γενική βιβλιογραφία», χωρισµένη σε διάφορες ενότητες, για τη µελέτη της νεώτερης ελληνικής ποίησης. Συνολικά κρινόµενος ο τόµος αφήνει την αίσθηση ότι ο έλληνας αναγνώστης θα ήταν ευτυχής αν διέθετε µια αντίστοιχη ποσοτικά και ποιοτικά ανθολογία της ιταλικής ποίησης του 20ού αιώνα – ίσως και της ελληνικής ποίησης.


Με καίρια κριτική µατιά

Καθηγητής Θεωρίας και Κριτικής της Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήµιο Αθηνών, ποιητής καταξιωµένος και µεταφρασµένος µε έντεκα ποιητικές συλλογές στο ενεργητικό του, ο Βαγενάς είναι ένας δεινός µελετητής της λογοτεχνίας µας και ένας µαχητικός δοκιµιογράφος. Οι απόψεις του ανοίγουν καίριες και ενδιαφέρουσες συζητήσεις, ακόµα και αν προκαλούν ενστάσεις. Σ’ αυτό το καινούργιο του βιβλίο συγκεντρώνει 29 κριτικά κείµενα δηµοσιευµένα κυρίως στο «Βήµα» ή σε λογοτεχνικά περιοδικά, καθώς και ανακοινώσεις του σεδιάφορα συνέδρια. Κυριαρχεί ο Σεφέρης στον «διάλογό» του µε τον Λογγίνο, τον Παπαδιαµάντη, τον Σινόπουλο, τον Μαρωνίτη και στη σχέση του µε την πρωτοπορία και την παράδοση. Ακολουθούν ο Καβάφης, ο Καρυωτάκης και ο καρυωτακισµός, ο Καζαντζάκης, ο Θεοτοκάς, ο Καραντώνης κ.ά.
Ο χωρισµός µε την Αριάδνη

Αραγε ο Θησέαςεγκατέλειψε στη Νάξο την Αριάδνη (που του έδωσε τον µίτο για ναβγει από τον Λαβύρινθο) επειδή αγαπούσε άλλην ή επειδή τουτο ζήτησε ο θεός ∆ιόνυσος; Μεσπουδές κοινωνιολογίας/ανθρωπολογίας και τηνευαισθησία του δόκιµου ποιητή στο οπλοστάσιό του, ο Σπύρος Γεωργίου, καθηγητής στηΜέση Εκπαίδευση, γράφει ένα θαυµάσιο αφήγηµα µέσα από τοοποίο αναπλάθει τον µύθο και αναστοχάζεται τις διαφορετικές εκδοχές της αλήθειας, χρησιµοποιώντας ως κλειδιά ρήσεις φιλοσόφων και λογοτεχνών (Χάιντεγκερ, Νίτσε, Σελίν, Μπατάιγ, Λεοπάρντι, Μπόρχες). Ο αναγνώστης µπαίνει στην ιστορία σαν σε µιασπείρα που τον φέρνει πιο κοντά στα πρόσωπα του δράµατος, στις πράξεις απελευθέρωσης που µας λυτρώνουν από τους προσωπικούς µας λαβυρίνθους.


Στην έρηµο της µοναξιάς

Οι «Εξοµολογήσεις προδοµένων γυναικών» δεν είναι ένα βιβλίο µε αναγνώσµατα µελό αλλά ακριβώς το αντίθετο: ένα βιβλίο υψηλής επιστηµονικής αξίας. Ενας θεραπευτικός συνδυασµός µονολόγων εκ βαθέων και φιλοσοφικής αποτίµησης της προσωπικής ζωής από την πλευρά της γυναικείας φύσης. Από αυτή τη άποψη διαβάζεται και σαν οδικός χάρτης για ανθρώπους – ανεξαρτήτως φύλου – οι οποίοι είναι υποχρεωµένοι να διασχίσουν την έρηµο της µοναξιάς που δεν προκάλεσαν οι ίδιοι. Αλλά διαβάζεται και σαν ποίηµα σε κάποια σηµεία του: «Αποκοιµιέµαι εξαντληµένη πάνω στην υγρασία της ψυχής µου…».

Πεπειραµένηψυχοθεραπεύτρια και συµβουλευτική ψυχολόγος, η Μαριέττα Πεπελάση συνθέτει σε ενιαίο καµβά τις ατοµικές εµπειρίες δεκαοκτώ γυναικών. Ολες είδαν ξαφνικά να φεύγει το έδαφος κάτω από τα πόδια τους και βρέθηκαν στο κενό, µεταξύ απελπισίας και εγκατάλειψης. Οι ιστορίες τους – συνοδευόµενες από σχέδια της Ελένης Σπανούλη – παρουσιάζονται έτσι ώστε να προσλαµβάνονται µεταξύ τους συµπληρωµατικά. Στο τέλος προκύπτει το συναισθηµατικό πορτρέτο της γυναίκας συζύγου, µητέρας, ή και τα δύο, που βιώνει την απόρριψη, αλλά θέλει να τη διαχειριστεί µε αξιοπρέπεια και ζητάει βοήθεια. Οι συνοµιλήτριές της εµφανίζονται συχνά ακυρωµένες, αλλά δεν θυµατοποιούνται. Η συγγραφέας χειρίζεται µε ευαισθησία την απόφαση αυτών των γυναικών να µοιραστούν το βίωµά τους. Την αποκωδικοποιεί σαν το πρώτο βήµα προς την επόµενη πόρτα της ζωής τους µε έναν λόγο, που έχει λογοτεχνικές αρετές. Εξαιρετικό βιβλίο όχι µόνο στο είδος του.


Η κρητικοπούλα σουλτάνα

Γιατρός και πανεπιστηµιακός καθηγητής που στράφηκε στο γράψιµο (βλ. «Οι παλαιοί Ανωγειανοί - Τρόπος ζωής και αγώνες κατά της Τουρκοκρατίας»), ο Μανούσος συνδυάζει εδώ τις ιδιότητες του ιστοριοδίφη και του λογοτέχνη. Κεντρικός χαρακτήρας του µυθιστορήµατός τουείναι ένα ιστορικό πρόσωπο για το οποίο διαθέτουµε λίγα ντοκουµέντα, η Κρητικοπούλα ΕυµενίαΒεργίτση, που κατέληξε να γίνει γυναίκα του σουλτάνου Μεχµέτ ∆’ και να επηρεάσει τα πράγµατα ως Βαλιδέ Σουλτάνα, γνωστή για τον µουσουλµανικό φανατισµό της.

Ο συγγραφέας συµπληρώνει µε τη φαντασία του τα κενά της βιογραφίας της και ζωντανεύει το β’ µισό του 17ου αιώνα στην Κρήτη και στην Κωνσταντινούπολη.

Στο φόντο, οι συγκρούσεις Ενετών και Οθωµανών, η ήττα των Ενετών, οι σχέσειςΕνετών και Ελλήνων κ.ά.

 




http://www.tanea.gr/default.asp?pid=2&ct=4&artid=4622602