Στιγκ Λάρσον: Το «άλλο» σουηδικό μοντέλο (Ο εθνικισμός και η άνοδος της Ακροδεξιάς)

Ο διάσηµος Σουηδός Στιγκ Λάρσον ήταν µαχητικός προασπιστής των ανθρωπίνων δικαιωµάτων, δηµοσιογράφος και εκδότης του στρατευµένου περιοδικού «Expo», πολύ πριν κατακτήσει το διεθνές κοινό ως συγγραφέας αστυνοµικών µυθιστορηµάτων.

Μετά τον θάνατό του συγκεντρώθηκαν σε τόμο μερικά από τα αντιπροσωπευτικότερα δείγματα των πολιτικών του παρεμβάσεων που εκδόθηκαν μετά τη σφαγή του περασμένου Ιουλίου στη Νορβηγία. Και ιδού που ο Λάρσον αποδεικνύεται προφήτης.

Το αστυνομικό μυθιστόρημα ανθεί στις σκανδιναβικές χώρες για λόγους που δεν έχουν πλήρως αναλυθεί. Ο Χένινγκ Μάνκελ, ο Τζο Νέσμπο, ο Αρνε Νταλ, η Καμίλα Λάκμπεργκ, ο Αρνι Θοράρινσον, ο Γκούναρ Στόλεσεν, όπως και ο πρόωρα χαμένος Στιγκ Λάρσον πουλάνε εκατομμύρια αντίτυπα. Στα διακριτικά χαρακτηριστικά αυτού του κύματος περιλαμβάνονται η πολιτικοποίηση υπό μια «αριστερόστροφη» γωνία και η σύνδεση με τα ευρύτερα κοινωνικά ζητήματα. Εχει εύστοχα γραφεί ότι έχουμε να κάνουμε με μια ανανέωση του κοινωνικού μυθιστορήματος πίσω από το προσωπείο του νουάρ. Η γραμμή αυτή υπηρετείται εμμονικά και οι σκανδιναβοί συγγραφείς σπανίως κρύβουν το σοσιαλδημοκρατικό πρόταγμα στα έργα τους. Οι κακοί είναι κατά κανόνα ακροδεξιοί ή συνδέονται με τον νεοναζισμό. Είναι ξενόφοβοι, ρατσιστές, μισογύνηδες, μισούν τους Εβραίους. Είναι εχθροί της διαπολιτισμικότητας και προασπίζονται τη φυλετική καθαρότητα. Το κοινό ποινικό έγκλημα συχνότατα ενδύεται το πολιτικό πρόγραμμα της Ακροδεξιάς και αμφισβητεί το σκανδιναβικό μοντέλο. Το ενδιαφέρον είναι ότι το σχήμα συχνά λειτουργεί. Με άλλα λόγια, η στρατευμένη αστυνομική λογοτεχνία γίνεται πειστική όταν πέραν της ιδεολογίας καταφέρνει να εμβυθιστεί στο υπόστρωμα της βίας - τη φτώχεια, τη μοναξιά του μεγάλου σκανδιναβικού χειμώνα, τη σεξουαλική στέρηση ή την περιθωριοποίηση.

Στα άρθρα - αναλύσεις του Λάρσον διαγράφεται με απόλυτη καθαρότητα αυτή η τάση. Δεν πρόκειται για την άλλη όψη ενός αστυνομικού συγγραφέα αλλά - όπως λέει στον πρόλογο ο Μανώλης Πιμπλής - για την πολιτική που διαφωτίζει και εξηγεί το μυθοπλαστικό του έργο. Με ιδιαίτερη μαχητικότητα ο Λάρσον ξιφουλκεί κατά της Ακροδεξιάς διακρίνοντας ήδη από τη δεκαετία του '80 την άνοδο ενός παγκόσμιου νεοφασιστικού φαινομένου που εκκινεί από τα υπολείμματα της Κου Κλουξ Κλαν, δείχνει τα δόντια του στη βομβιστική επίθεση της Οκλαχόμα Σίτι, απλώνει τις παραφυάδες του σε ποικίλα σημεία του πλανήτη και τροποποιεί την πολιτική ατζέντα εντάσσοντας σ' αυτήν το ρατσιστικό μίσος, την κριτική στις μεταναστευτικές πολιτικές, τον αντιεβραϊσμό, τη δυσφήμηση της δημοκρατίας, την ενοχοποίηση των πολιτικών και τη συνωμοσιολογία. Κάτι θυμίζουν όλα αυτά ασφαλώς στον έλληνα αναγνώστη. Το σημαντικό όμως στην περίπτωση Λάρσον είναι ότι τα πράγματα λέγονται με το όνομά τους και το όνομα αυτό είναι «Ακροδεξιά» ακόμη και στις περιπτώσεις όπου νεοναζιστικές ομάδες, σκιν χεντς και εχθροί της «εθνικής αλλοτρίωσης» καταφέρνουν να συγκροτήσουν κόμματα που μπαίνουν στη Βουλή.

http://www.tanea.gr/vivliodromio/

 

 

Ο εθνικισμός και η άνοδος της Ακροδεξιάς

Η παρουσία δραστήριων αντιδημοκρατικών ομάδων μπορεί να αποτελέσει ένδειξη για την πραγματική κατάσταση της δημοκρατίας… Το συνηθέστερο προπαγανδιστικό μήνυμα είναι ο ισχυρισμός ότι οι δημοκράτες πολιτικοί είναι κατά κάποιον τρόπο κακοποιοί που εξαπατούν και οικειοποιούνται πόρους εις βάρος του λαού και οι οποίοι "ξεπούλησαν" ή "πρόδωσαν" τη χώρα.

Δεν υπάρχει αμφιβολία πως οι ακραίες εθνικιστικές θέσεις έχουν αναπτυχθεί δραματικά τα τελευταία είκοσι χρόνια. Ομάδες που μόλις στη δεκαετία του '70 δεν έφταναν την ποσοστιαία μονάδα αποτελούν σήμερα μαζικά κινήματα υποστηριζόμενα από εκατομμύρια ψηφοφόρους. Πρόκειται για μια δραματική ανατροπή του πολιτικού σκηνικού. Οι δημοκράτες πολιτικοί δυσκολεύονται πολύ στον καθορισμό και την αντιμετώπιση της Ακροδεξιάς. Σε αντίθεση με τους ακτιβιστές της δεκαετίας του '30, οι σύγχρονοι πραιτοριανοί δεν φορούν μαύρες στολές αλλά κοστούμια Αρμάνι ραμμένα κατά παραγγελία. Εισέρχονται θριαμβευτικά στο Ευρωκοινοβούλιο και συμμετέχουν στις εθνικές κυβερνήσεις με χαμόγελα συνέπειας διαβεβαιώνοντας ότι είναι πέρα για πέρα "δημοκρατικά" κόμματα.

Οι πολιτικοί που θέλουν να υποβαθμίσουν την προέλαση όλων αυτών των ομάδων, ασμένως ισχυρίζονται ότι η κοινοβουλευτική Ακροδεξιά "προσαρμόζεται" στο δημοκρατικό σύστημα και έτσι γίνεται ακίνδυνη και ξεδοντιάζεται. Η αλήθεια είναι, εντούτοις, πως τα δημοκρατικά κόμματα προσαρμόζονται εξίσου συχνά στη ρητορική και τα μηνύματα της Ακροδεξιάς. Ενα τέτοιο παράδειγμα μπορεί κανείς να δει στην πολιτική της δανικής κυβέρνησης από τότε που το Δανικό Λαϊκό Κόμμα έγινε ρυθμιστής. Εντελώς αιφνίδια γίνονται αποδεκτές απόψεις που πριν από δέκα χρόνια θα είχαν χαρακτηρισθεί άκρως ρατσιστικές και ξενοφοβικές.

(Απόσπασμα που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Expo», τεύχος 2, 2003) 

 

http://www.tanea.gr/vivliodromio/?aid=4672346 

 

 

Στιγκ Λάρσον: οι βαθιές πληγές της σύγχρονης κοινωνίας

Γροθιά κατά του νεοναζισμού

 

Με πολεμική γλώσσα, ο Στιγκ Λάρσον καταγγέλλει συγκεκριμένα κόμματα και πολιτικούς φορείς που, αν και είναι εν πολλοίς άγνωστα στην Ελλάδα, θυμίζουν πολλά από τα καθ' ημάς. Δεινός εμπειριστής και χωρίς διάθεση θεωρητικολογίας, καταπιάνεται με την ακροδεξιά ατζέντα απορώντας που λίγες δεκαετίες μετά το Ολοκαύτωμα τα ζητήματα της φυλετικής καθαρότητας έχουν αποκτήσει τέτοιες διαστάσεις. Και εκεί διαπιστώνουμε τις αντιφάσεις ενός νεοφασισμού που ανάγει τους Αραβες (κυρίως μετά την 11/9) σε μείζονα εχθρό του δυτικού πολιτισμού ενώ ταυτόχρονα συμπαρατάσσεται με τρομοκρατικές αραβικές σέχτες προκειμένου να χτυπηθεί το εβραϊκό λόμπι «που κυβερνά τον κόσμο» και βεβαίως το Ισραήλ.

Στην αρθρογραφία του ο δημοσιογράφος - συγγραφέας διαπιστώνει τις ασυνέπειες μιας κοινωνικής τάσης που θέλει να ενοχοποιήσει τους ξένους για όλα τα ευρωπαϊκά δεινά και αποδεικνύει ότι η εγκληματικότητα δεν είναι μεγαλύτερη στους κύκλους των μεταναστών. Καταγγέλλει τη βία από όπου και αν προέρχεται παρά το ότι, κακώς, δεν επιλέγει να ασχοληθεί με τις αριστερές παραφυάδες της. Και θεωρεί ότι φαινόμενα όπως η κακομεταχείριση των γυναικών και των ομοφυλοφίλων συνιστούν εκδηλώσεις ευρύτερων στάσεων και αντιλήψεων και όχι προνόμιο εθνοτικών ομάδων όπως οι Κούρδοι και οι λοιποί μετανάστες.

Ο Λάρσον κάνει επίδειξη πολιτικής ορθότητας χωρίς να αμφιβάλλει διόλου για τις αρετές του σκανδιναβικού συνεργατικού - σοσιαλδημοκρατικού μοντέλου. Το πώς και γιατί όμως παράγεται τόση αποξένωση και βία στις χώρες πρότυπα του Βορρά της Ευρώπης δεν μας το εξηγεί επαρκώς. Αντ' αυτού προασπίζεται προγραμματικά μια πολυπολιτισμικότητα που παίρνει αυτονοήτως το μέρος της νεαρής χειραφετημένης μουσουλμάνας η οποία δολοφονήθηκε από τον κούρδο πατέρα της ενώ ταυτόχρονα σέβεται ακόμη και όσα ιερά και όσια των μειονοτήτων - παρθενία, πίστη, κλειτοριδεκτομή κ.ο.κ. - αντιστρατεύονται το Ευρωπαϊκό Δίκαιο αλλά και τις διεθνείς συμβάσεις που οι ίδιες οι χώρες προέλευσης των μεταναστών έχουν υπογράψει. Φεμινισμός και πολυπολιτισμικότητα δεν συμβαδίζουν αναγκαστικά...

Στο πιο ενδιαφέρον και εκτενές άρθρο αυτής της συλλογής (σελ. 161-200) ο Λάρσον τα βάζει με τους κοινωνικούς ανθρωπολόγους που επιχειρούν να συνδέσουν νομοτελειακά την εγκληματικότητα των ξένων με τις πολιτισμικές παραδοχές των κοινωνιών τους, στηρίζοντας έτσι εκ του πονηρού τις ρατσιστικές πολιτικές. Παρά τις επικαλύψεις και επαναλήψεις αναδεικνύεται εδώ ένα έξυπνο ερώτημα: μήπως θα ήταν ορθό να ασχοληθούμε, εκτός από την κοινωνική ανθρωπολογία του Κουρδιστάν, με αυτήν των σκανδιναβών μέθυσων, φορέων φυλετικού μίσους που κακοποιούν συστηματικά νεαρές σουηδέζες και εσθονές πόρνες τα Σαββατόβραδα; Μήπως, και η δική μας κοινωνία χρειάζεται τους ανθρωπολόγους της σ' αυτούς τους καιρούς που η αυτογνωσία δεν είναι αγαθό εν επαρκεία; Η απάντηση θα ήταν ναι, υπό τον όρο να διερωτηθούμε πώς η ατζέντα της ευρωπαϊκής Αριστεράς συρρικνώθηκε σε μια συζήτηση περί του μεταναστευτικού ζητήματος ωσάν να είχαν εξαλειφθεί η ανισότητα, η εκπτώχευση και η όποια ταξική πάλη. Αλλά με αυτό το ζήτημα ο συγγραφέας δεν ασχολείται - ούτε άλλωστε και η ευρωπαϊκή Αριστερά.

 

http://www.tanea.gr/vivliodromio/?aid=4672345