Βιβλίο: Οι καρποί του φθινοπώρου

ΤΗΣ ΣΤΑΥΡΟΥΛΑΣ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ (spapa@enet.gr)

 

 

 

 

 

Τι επιφυλάσσει το φθινόπωρο για τον εκδοτικό κόσμο; Θα επιβεβαιωθεί η ελπίδα ότι το βιβλίο αντέχει και στους δυσκολότερους καιρούς; 

Ή μήπως η υπερπαραγωγή των δύο τελευταίων δεκαετιών και ο πολλαπλασιασμός των σημείων πώλησης χωρίς ανάλογη αύξηση του πιστού αναγνωστικού κοινού δημιούργησαν μια «φούσκα» που σε συνθήκες ύφεσης είναι αδύνατον να συντηρηθεί; Τα σημάδια είναι ανησυχητικά. Τα βιβλιοπωλεία καθυστερούν συστηματικά τις αποπληρωμές τους, ενώ, κρίνοντας από τους ισολογισμούς του 2010, οι μεγάλες εκδοτικές επιχειρήσεις βλέπουν τους κύκλους εργασιών τους να φθίνουν και τις δανειακές τους υποχρεώσεις να σκαρφαλώνουν στο 70% κατά μέσο όρο των διαθέσιμων κεφαλαίων τους. Οπως, άλλωστε, επισήμανε στο «Επτά» ο Σωκράτης Καμπουρόπουλος του ΕΚΕΒΙ, «τα περσινά στοιχεία δεν αποτυπώνουν τον πανικό που επικρατεί σήμερα στην αγορά»...
Η σεζόν, πάντως, θα ανοίξει με δύο εκδόσεις αφιερωμένες στον νομπελίστα Οδυσσέα Ελύτη, με αφορμή τα εκατοντάχρονα από τη γέννησή του: μία επιλογή από τις μετρημένες συνεντεύξεις που είχε δώσει (εκδ. Υψιλον) κι ένα πλούσια εικονογραφημένο λεύκωμα επιμελημένο από την Ιουλίτα Ηλιοπούλου, «Ο ναυτίλος του αιώνα» (εκδ. Ικαρος), με εκτενές χρονολόγιο, βιβλιογραφικές πληροφορίες, έργα του ποιητή, κριτικά αποσπάσματα και άφθονες αναφορές στα καλλιτεχνικά ρεύματα που συνέβαλαν στη διαμόρφωση της ποιητικής του ταυτότητας. Εν τω μεταξύ, οι περισσότεροι από τους βασικούς «παίχτες» στον τομέα της ελληνικής λογοτεχνίας έχουν έτοιμους τους φθινοπωρινούς τους καταλόγους, κι είναι εντυπωσιακό πόσοι καταξιωμένοι συγγραφείς μας περιλαμβάνονται σ' αυτούς. Αλλοι εξομολογούνται δημοσίως, άλλοι καταφεύγουν στο παρελθόν και ορισμένοι -λίγοι, είναι η αλήθεια- επιχειρούν να ανιχνεύσουν το πώς φτάσαμε ως εδώ.
Η Ζυράννα Ζατέλη με την «Ηδονή στον κρόταφο» θα ανοίξει μία ακόμη πόρτα προς το μαγικό της σύμπαν με διηγήματα, αφηγήσεις και αυτοαναφορικά κείμενα, ενώ η Ευγενία Φακίνου με το «Τρένο των νεφών» μας καλεί σ' ένα ταξίδι στην λατινοαμερικάνικη ήπειρο και τη λογοτεχνία της, με οδηγό τον νέο μυθιστορηματικό της ήρωα που αναζητά τον πατέρα του στις Ανδεις. Δεξιοτέχνης της μικρής φόρμας, ο Δημήτρης Νόλλας συγκεντρώνει σ' έναν τόμο το σύνολο της διηγηματογραφίας του μαζί με μία κριτική εισαγωγή της Τιτίκας Δημητρούλια, η Αθηνά Κακούρη επιστρέφει με μία σειρά αστυνομικών ιστοριών, ενώ διηγήματα απαρτίζουν και το νέο βιβλίο της Ιωάννας Καρυστιάνη.
Ολοι οι παραπάνω συνυπάρχουν στον «Καστανιώτη», απ' όπου αναμένονται επίσης το νέο βιβλίο του Μίμη Ανδρουλάκη «Οι γυναίκες που κρύβουν κάτι», με τις ερωτικές περιπέτειες ενός καθηγητή-σύγχρονου Νοστράδαμου στις οικονομικές προβλέψεις, η συλλογή χρονογραφημάτων «Χτυποκάρδια στο θρανίο» της Ελενας Ακρίτα, καθώς και το αυτοβιογραφικό αφήγημα του ηθοποιού Γιώργου Κοτανίδη «Ολοι μαζί, τώρα!» που ανατρέχει στη δημιουργία του Ελεύθερου Θεάτρου αλλά και στη δράση των αντιστασιακών οργανώσεων κατά της χούντας, όπως το ΕΚΚΕ στο οποίο είχε θητεύσει κι ο ίδιος. Κι ακόμα, το καινούριο μυθιστόρημα της Μάρας Μεϊμαρίδη που καλύπτει δυο αιώνες πριν από τη Μικρασιατική Καταστροφή.
«Παρών» δηλώνει και ο Μένης Κουμανταρέας, μ' ένα γραπτό του, όμως, μ' έντονα αυτοβιογραφικά στοιχεία, που επί μισό αιώνα κρατούσε στο συρτάρι του ανέκδοτο - για την ακρίβεια από το 1959! Ο λόγος, για τις «Αλεπούδες του Γκόσπορτ» που διαδραματίζεται στα τέλη της δεκαετίας του '40 στον ομώνυμο παραθαλάσσιο οικισμό της Αγγλίας, όπου έχει μεταβεί ένας νεαρός Ελληνας για να βελτιώσει τα αγγλικά του. Ενα «μυθιστόρημα ενηλικίωσης» που αναπλάθει τη σχέση του κεντρικού ήρωα με μία παρέα αγοριών και κοριτσιών, καθώς ανακαλύπτουν μαζί τη φιλία και τον έρωτα (εκδ. Κέδρος).
Ενα επίσης ανέκδοτο έργο που φέρνει στη δημοσιότητα ο ιστορικός οίκος είναι τα «Παιδιά του Σπάρτακου» της Διδώς Σωτηρίου, σε επιμέλεια της πανεπιστημιακού Ερης Σταυροπούλου. Μυθιστόρημα δουλεμένο από τη συγγραφέα στα χρόνια του '50, εκτυλίσσεται μεταξύ Θράκης και Αθήνας κι εστιάζει στην εξέγερση των σηροτρόφων και στις διώξεις κατά των αριστερών, παρακολουθώντας την ιστορία μιας οικογένειας από τις αρχές του 20ού αιώνα ώς τον Εμφύλιο.
Ανάμεσα στις φθινοπωρινές εκδόσεις του «Κέδρου» συναντάμε τη συλλογή «Βαθέος γήρατος», το κύκνειο άσμα του πρόωρα χαμένου Γιάννη Βαρβέρη με ποιήματα που έγραψε την τελευταία τριετία για την αγαπημένη του μητέρα, την οικογενειακή σάγκα της Γιοβάννας «Ενα καράβι στο μπαλκόνι μας» που διατρέχει την περίοδο από τον Α' Παγκόσμιο ώς το '60, καθώς και το πολιτικό μυθιστόρημα «Η διάψευση» της γεννημένης στην Πάφο Αγγελικής Σμυρλή. Κεντρικός άξονας του τελευταίου είναι η φιλία ενός μετριοπαθούς τουρκοκύπριου γιατρού μ' έναν αντίστοιχα μετριοπαθή ελληνοκύπριο που δοκιμάζεται από την τουρκική εισβολή του '74. Ποια θα μπορούσε να είναι η δικαιότερη λύση για το Κυπριακό; Η διχοτόμηση, η διζωνική ομοσπονδία ή η ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα; Αυτό είναι το ερώτημα που βασανίζει τη συγγραφέα, η οποία μας είχε εντυπωσιάσει παλιότερα με την «Επιστροφή του Αγαπήνορα».
Ο Αλέξης Πανσέληνος, μία δεκαετία σχεδόν μετά τον «Κουτσό άγγελο», παρέδωσε το νέο του μυθιστόρημα στο «Μεταίχμιο». Τίτλος του, «Σκοτεινές επιγραφές». Στο φόντο του, μία κοινωνία σε παράκρουση και μία νεολαία οπλισμένη πότε με ρόπαλα και πότε με σπρέι. Και στο επίκεντρό του, ένας ερασιτέχνης ζωγράφος που, ανιχνεύοντας το νόημα ενός μυστηριώδους γκράφιτι, επιχειρεί ν' ανακτήσει τη χαμένη του αγάπη. Στον ίδιο οίκο κατέληξαν ο Δραμινός Βασίλης Τσιαμπούσης, ο Καβαλιώτης Κοσμάς Χαρπαντίδης και ο Καστοριανός Ηλίας Παπαμόσχος (όλοι τους με συλλογές διηγημάτων), όπως και ο Νίκος Παναγιωτόπουλος που είχε να δώσει μυθιστόρημα από το 2003 (βλ. «Αγιογραφία»). Στο καινούριο του, τα «Παιδιά του Κάιν», η δράση του οποίου εκτυλίσσεται παράλληλα μ' ένα πανευρωπαϊκό σεμινάριο σεναρίου, πρωταγωνιστεί μια παρέα καλοζωισμένων πενηντάρηδων που εκδράμουν σ' ένα παραδομένο στον τουρισμό ψαροχώρι και ανακαλώντας τα νειάτα τους κάνουν την αυτοκριτική τους.
Αστεγοι προσωρινά μετά το κλείσιμο των «Ελληνικών Γραμμάτων», ο Γιώργος Σκαμπαρδώνης και ο Κώστας Μουρσελάς ξανασυναντιώνται τώρα στον «Πατάκη», ο πρώτος με διηγήματα («Περιπολών περί πολλών τυρβάζω») κι ο δεύτερος με το μυθιστόρημα «Στην άκρη της νύχτας». Οπως μαθαίνουμε, αρχικός στόχος του Μουρσελά ήταν να γράψει κάτι για τον Παπαδιαμάντη, αλλά στην πορεία άρχισαν να εισβάλλουν στο γραπτό του ήρωες από το πολύκροτο «Βαμμένα κόκκινα μαλλιά», εμπλουτίζοντας την πλοκή με ισχυρές δόσεις μυστηρίου. Κι αν η Ερση Σωτηροπούλου επιστρέφει με διηγήματα, η Σώτη Τριανταφύλλου υπογράφει το μυθιστόρημα «Για την αγάπη της γεωμετρίας», με την πορεία προς την ωριμότητα μιάς κοπέλας, μεγαλωμένης στα χρόνια του '60 στην Αθήνα κι ερωτευμένης με τα μαθηματικά.
Στον «Πατάκη» εντάχθηκε κι ο Γιάννης Κιουρτσάκης, το «Σαν μυθιστόρημα» του οποίου γνώρισε φέτος θερμή υποδοχή στη Γαλλία ως «μια παραβολή για τη μοίρα της Ελλάδας που διχάζεται ανάμεσα στο μυθικό της παρελθόν και στην επιθυμία της να ενταχθεί σε μια Ευρώπη που την αγνοεί και την περιφρονεί», όπως έγραψε το «Lire». Στοχαστικό δοκίμιο, το νέο του βιβλίο με τίτλο «Το ζητούμενο του ανθρώπου» φέρει κι αυτό πολλά βιωματικά στοιχεία και καθρεφτίζει τον προβληματισμό του Κιουρτσάκη για την εξέλιξη αλλά και τις κρίσεις που ταλανίζουν τον δυτικό πολιτισμό. Ο Πέτρος Τατσόπουλος, πάντως, συνεχίζοντας τη συνεργασία του με το «Οξύ», επανέρχεται με το «Γκαγκάριν» αφηγούμενος την «cult κουλτούρα της μεταπολεμικής Ελλάδας» και το πώς οι εκπρόσωποι της υψηλής κουλτούρας συνδιαλέχτηκαν με την λαϊκή. Ενα υβριδικό έργο, μεταξύ δοκιμίου και ρεπορτάζ, με πρωταγωνιστές όπως ο Χατζιδάκις, αλλά και ο Γκουσγκούνης, ο Φλωρινιώτης ή ο Χάρρυ Κλυνν.
Στις εκδόσεις που ετοιμάζει η «Αγρα», ξεχωρίζει το ανθολόγιο του Γιώργη Γιατρομανωλάκη από τον «Μεγάλο Ανατολικό» του Ανδρέα Εμπειρίκου καθώς και το γραμμένο στα γαλλικά μυθιστόρημα της Μέλπως Αξιώτη «Republique Bastille», σε μετάφραση Τ. Δημητρούλια και υπό την φιλολογική επιμέλεια της Μαίρης Μικέ, ενώ ο «Ικαρος» θα δημοσιεύσει νέα δοκίμια των Ν. Δ. Τριανταφυλλόπουλου («Ο Παπαδιαμάντης του Ζήσιμου Λορεντζάτου») και του Χρήστου Γιανναρά («Εξι φιλοσοφικές ζωγραφιές»). Και καθώς η «Εστία» εγκαινιάζει τη συνεργασία της με τον Θεσσαλονικιό Περικλή Σφυρίδη εκδίδοντας «Το πάρτι και άλλα διηγήματα», οι εκδόσεις «Πόλις» το μόνο ελληνικό όνομα που προτείνουν είναι της 28χρονης Βασιλικής Πέτσα, που κάνει το λογοτεχνικό της ντεμπούτο με τη νουβέλα «Θυμάμαι»: μια ιστορία βασισμένη σε φόνο που συγκλονίζει μια μικρή επαρχιακή πόλη, φέρνοντας στην επιφάνεια τα ηθικά και ψυχολογικά αδιέξοδα των κατοίκων της.
Ούτε οι επανεκδόσεις λείπουν από τη φθινοπωρινή σοδειά. Το έβδομο και τελευταίο μυθιστόρημα του Αλέξανδρου Κοτζιά, η τιμημένη το '86 με κρατικό βραβείο «Φανταστική περιπέτεια» («Κέδρος») θα μυήσει τους νεότερους στα πρόσωπα και τα ήθη του λογοτεχνικού κατεστημένου αλλά και του κρατικού μηχανισμού της δεκαετίας του '80, καθώς αυτά σατιρίζει με την ιδιωματική του γλώσσα ο συγγραφέας, κρυμμένος πίσω από το προσωπείο του κεντρικού αφηγητή. Στην παρωδιακή πεζογραφία ανήκει και η «Φωνή» του Χρήστου Χωμενίδη («Πατάκης»), όπου ένας δημοφιλής τραγουδιστής χάνει τη φωνή του και δανείζεται εκείνη ενός αλλόκοτου παλιννοστούντα από την Τασκένδη, φέρνοντας τα πάνω κάτω στη ντόπια μουσική σκηνή. Οσο για τον «Αχρηστο Δημήτρη» του Γιώργου Συμπάρδη («Μεταίχμιο»), που επικεντρώνεται στη φιλία ενός καλλιεργημένου δικηγόρου κι ενός νεαρού λαϊκής καταγωγής, θεωρείται από τους κριτικούς ως ένα από τα γοητευτικότερα μυθιστορήματα των μεταπολιτευτικών χρόνων.


http://www.enet.gr/?i=news.el.texnes&id=302544