Γιάννης Μαρής, η μεγάλη επιστροφή Φόρος τιμής στον μεγάλο συγγραφέα από 15 ομότεχνούς του με ισάριθμα διηγήματα

Τη σοβαρότερη και χειρότερη υπόθεση που ανέλαβε στα τριάντα χρόνια της αστυνομικής του ζωής καλείται να εξιχνιάσει ο αστυνόμος Μπέκας. Ενας μελετητής της αστυνομικής λογοτεχνίας αποκωδικοποιεί το σύμπαν του Γιάννη Μαρή. Δεκαπέντε σύγχρονοι συγγραφείς αστυνομικών αφηγημάτων αποτίνουν φόρο τιμής στον μεταπολεμικό συγγραφέα, σε ισάριθμα διηγήματα γραμμένα «με τον τρόπο του Μαρή» και με πρωταγωνιστή τον διάσημο αστυνόμο του.

«Ο 13ος επισκέπτης» (Αγρα) του Γιάννη Μαρή, «Ο κόσμος του Γιάννη Μαρή» (Αγρα) του Ανδρέα Αποστολίδη και ο συλλογικός τόμος «Η επιστροφή του αστυνόμου Μπέκα» (επιμέλεια Αθηνά Κακούρη, Κώστας Καλφόπουλος, Καστανιώτης), τρεις νέες εκδόσεις που μόλις κυκλοφόρησαν, φέρνουν επιτακτικά στο προσκήνιο τον αποκαλούμενο «πατέρα» του ελληνικού αστυνομικού μυθιστορήματος Γιάννη Μαρή. Επέτειος δεν υπάρχει, μην την αναζητείτε. Ο Μαρής γεννήθηκε το 1916 και πέθανε το 1979. Τις τρεις εκδόσεις ενέπνευσε η ημερίδα για τον Μαρή που διοργάνωσε τον Απρίλιο του 2011 η Ελληνική Λέσχη Συγγραφέων Αστυνομικής Λογοτεχνίας. Με αυτές ολοκληρώνεται η παρουσίαση των παραμέτρων και του εύρους της απήχησης του φαινομένου Γιάννης Μαρής, του δημοσιογράφου-συγγραφέα ο οποίος, γράφοντας ακατάπαυστα από το 1953 ως το 1978, άφησε περισσότερα από πενήντα αφηγήματα. Μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο και στην τηλεόραση, ήταν εξαιρετικά δημοφιλής στην εποχή του και, για να πούμε την αλήθεια, δεν έφυγε ποτέ από τη μόδα. «Ολοι τον έχουν διαβάσει κάποια στιγμή της ζωής τους», λέει στο «Βήμα» ο συγγραφέας, μεταφραστής και μελετητής Ανδρέας Αποστολίδης.

Σοσιαλιστικών πεποιθήσεων γενικά, συνεργάτης δεξιών εφημερίδων ειδικά, ο Μαρής (Γιάννης Τσιριμώκος) έγραφε επί χρόνια αναγνώσματα που δημοσιεύονταν σε συνέχειες στην Ακρόπολη και στην Απογευματινή. Οι αναγνώστες των εφημερίδων αυτών αποτελούσαν το πρώτο κοινό του. Από τα τέλη της δεκαετίας του '50, όταν τα οι ιστορίες του αρχίζουν να κυκλοφορούν σε βιβλία, το κοινό του διευρύνεται και τα μυθιστορήματά του γνωρίζουν τεράστια κυκλοφορία. «Η επιτυχία του Μαρή είναι ότι πήρε το μοντέλο του μελοδράματος από το σινεμά, το ραδιόφωνο και το θέατρο και το μετέτρεψε σε ερωτικό θρίλερ με στόχο να διασκεδάσει τον αναγνώστη» εξηγεί ο Ανδρέας Αποστολίδης.

Για την εποχή του, το ερωτικό θρίλερ το οποίο καλλιέργησε ο Μαρής, ήταν τολμηρό: «Σχημάτισε ένα σταυρόλεξο μυστηρίου και αγωνίας γύρω από ερωτικά και άλλα εγκλήματα που απορρέουν από την εισδοχή των ασήμαντων ή των κάλπικων στον κόσμο της πολυτέλειας, ένα σταυρόλεξο ή ένα θέατρο σκιών που εκθέτει, αποκαλύπτει, αλλά και ικανοποιεί στο έπακρο τις ανομολόγητες ηδονοβλεπτικές ορέξεις και τις μικροαστικές εμμονές της εποχής του γύρω από τον πλουτισμό, την ανδροπρέπεια, το σεξ».

Πρωτίστως όμως τον απασχολούσε να διασκεδάσει το κοινό του, να περάσει καλά ο αναγνώστης διαβάζοντας τα βιβλία του. Στη μετεμφυλιακή εποχή των έντονων πολιτικών αντιπαραθέσεων, ο Μαρής στήνει μαστορικά ατμοσφαιρικές ιστορίες από τις οποίες εξορίζει πλήρως την πολιτική. «Εχοντας δει στα νιάτα του πολλούς τάφους, επέλεξε συνειδητά να αποστρέψει το πρόσωπό του από κάθε διχοστασία, κάθε σκάλισμα πληγής, κάθε ρητορεία που θα ευνοούσε νέα τραύματα. Πρόσφερε, καθαρή και σκέτη, την πολύτιμη αναψυχή στον αναγνώστη», γράφει η Αθηνά Κακούρη σε σημείωμά της στον συλλογικό τόμο «Η Επιστροφή του αστυνόμου Μπέκα».

Το πολιτικό και το κοινωνικό στοιχείο κυριαρχούν στο αστυνομικό μυθιστόρημα της εποχής μας. Μήπως έχουν αλλάξει, αναλόγως, και τα γούστα του αναγνωστικού κοινού της αστυνομικής λογοτεχνίας; Προκαλεί σήμερα το ενδιαφέρον το «ελαφρύ» αφήγημα που καλλιέργησε ο Μαρής; «Τα βιβλία του σε ξεκουράζουν, αντανακλούν μια εποχή, στο κλίμα της οποίας μπορεί να ανατρέξει ο σημερινός αναγνώστης, όπως συμβαίνει όταν διαβάζει Σέρλοκ Χολμς, και οι εισαγωγές του είναι καταπληκτικές, φρόντιζε με πολύ ταλέντο να προκαλεί από τις πρώτες γραμμές το ενδιαφέρον του κοινού» απαντά ο Ανδρέας Αποστολίδης.

Σε κάθε περίπτωση, ο Μαρής έχει εξασφαλισμένη την ηγεμονική θέση του στον χώρο της ελληνικής αστυνομικής λογοτεχνίας. Ο Πέτρος Μάρκαρης τον έχει αποκαλέσει «πατριάρχη» - ο δικός του μικροαστός αστυνόμος Χαρίτος είναι επίγονος του μικροαστού Μπέκα του Μαρή. Ολοι οι νεότεροι συγγραφείς του είδους τον έχουν διαβάσει και τον σέβονται, όπως διαπιστώνουμε από τα διηγήματα των Ανδρέα Αποστολίδη, Νεοκλή Γαλανόπουλου, Παναγιώτη Γιαννουλέα, Αντώνη Γκόλτσου, Τιτίνας Δανέλλη, Βασίλη Δανέλλη, Αννας Δάρδα-Ιορδανίδου, Δημήτρη Κεραμέα, Νίνας Κουλετάκη, Δημήτρη Μαμαλούκα, Τεύκρου Μιχαηλίδη, Αθηνάς Μπασιούκα, Γιάννη Πανούση, Αργύρη Παυλιώτη και Φίλιππου Φιλίππου στην «Επιστροφή του αστυνόμου Μπέκα».

Ο Μαρής δεν είναι ο πρώτος που ασχολείται με την αστυνομική λογοτεχνία στην Ελλάδα ούτε ο μοναδικός. Δείγματα του είδους έχουμε ήδη από το 1914 και αυξάνονται μετά τον Μεσοπόλεμο ιδίως στα λαϊκά περιοδικά της εποχής, στη «Μάσκα», στο «Μυστήριο», στο «Ρομάντσο». Εκείνο όμως που δίνει στον Μαρή την εξέχουσα θέση που διατηρεί στην ελληνική αστυνομική λογοτεχνία είναι ότι «έφτιαξε έναν δικό του κόσμο αναγνωρίσιμο και χαρακτήρες που επανέρχονται στα έργα του, και ήταν ο πρώτος που καλλιέργησε το είδος με επιμονή και σύστημα, αφήνοντας πολλά μυθιστορήματα».

Ο «13ος επιβάτης», που κυκλοφορεί τώρα, πρωτοδημοσιεύτηκε το 1962, σε 129 συνέχειες, στην Απογευματινή, με εικονογράφηση του Μ. Γάλλια. Σε βιβλίο κυκλοφόρησε περίπου μια δεκαετία αργότερα, το 1971, από τις βραχύβιες εκδόσεις Περγαμηνή. Εκτοτε, δεν ξανατυπώθηκε, αν και είναι ένα από τα καλύτερα μυθιστορήματα του Μαρή. Είναι ο πρώτος Μαρής της Αγρας, η οποία σκοπεύει να εντάξει στην αστυνομική της σειρά και άλλα ξεχασμένα κείμενά του, όσα δεν περιλαμβάνονται στη γνωστή σειρά των εκδόσεων Ατλαντίς-Πεχλιβανίδη.

Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Μύκονος, Υδρα. Καμπαρέ και εστιατόρια. Προνομιούχοι του Κολωνακίου και μη προνομιούχοι μικροαστοί. Εγκληματίες και αστυνομικοί. Δημοσιογράφοι, πολυτελείς γυναίκες-φιγουρίνια, ζιγκολό, μετρέσες και αριβίστες με σκοτεινό παρελθόν. Στην πρώτη συστηματική μελέτη για τον Γιάννη Μαρή που διαθέτουμε, ο Ανδρέας Αποστολίδης αποδελτιώνει κατ' αρχάς χαρακτήρες, ονόματα, σκηνικά, στοιχεία πλοκής και συγγραφικά τεχνάσματα σε μια εκ του σύνεγγυς ανάγνωση 47 αφηγημάτων του Μαρή, τα οποία στη συνέχεια παρουσιάζει και κρίνει. Μπορούμε πλέον, πέρα των γενικών εκτιμήσεων, να μιλήσουμε για τον Μαρή με στοιχεία και να τον τοποθετήσουμε με ακρίβεια στη θέση που του αναλογεί στην ιστορία της ελληνικής αστυνομικής αφήγησης. Τι βρήκε ο μελετητής πολύ ενδιαφέρον; Οτι ο Μαρής «κάνει παιχνίδι» με τον αναγνώστη του. Χρησιμοποιεί συγκεκριμένα συγγραφικά τεχνάσματα στα οποία «εκπαιδεύει» τον αναγνώστη με αρκετά μυθιστορήματα στη σειρά, για να τα ανατρέψει απρόσμενα, αιφνιδιάζοντας το κοινό του και ανανεώνοντας την περιέργειά του. Αν μη τι άλλο, αυτή η πρόκληση είναι επίκαιρη για κάθε αναγνώστη, σε κάθε εποχή.

Info

Το βιβλίο «Ο 13ος επιβάτης» του Γιάννη Μαρή και το βιβλίο του Ανδρέα Αποστολίδη «Ο κόσμος του Γιάννη Μαρή» θα παρουσιαστούν στο βιβλιοπωλείο Ιανός στην Αθήνα (Σταδίου 24), την Τετάρτη 20 Ιουνίου, στις 8.00 μ.μ. Θα μιλήσουν οι συγγραφείς Ανδρέας Αποστολίδης, Φίλιππος Φιλίππου, Κώστας Καλφόπουλος και ο κριτικός Βαγγέλης Χατζηβασιλείου.

 

http://www.tovima.gr/culture/article/?aid=462629