Γεώργιος Α΄, Πολκ, Λαμπράκης... Μέσα σε 55 χρόνια η πρωτεύουσα της Μακεδονίας γνώρισε δεκάδες άγριες δολοφονίες, από «στοχευμένες» πολιτικές εκτελέσεις ως μαζικές εξοντώσεις, οι οποίες σημάδεψαν την ιστορία της πόλης και ολόκληρης της Ελλάδας
Από το 1913 ως το 1968 η ιστορία της Θεσσαλονίκης δεν σταματά να βάφεται με αίμα. Πενήντα πέντε χρόνια πολιτικών δολοφονιών, ορισμένες από τις οποίες συγκλόνισαν την Ελλάδα και επέδρασαν καταλυτικά στην ιστορία της, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις είχαν και διεθνείς επιπτώσεις. Ενας βασιλιάς, ο Γεώργιος Α΄, το 1913, ένας αμερικανός δημοσιογράφος, ο Τζορτζ Πολκ, το 1948, ένας βουλευτής, ο Γρηγόρης Λαμπράκης, το 1963, ένα μάλλον αθώο θύμα μιας κατά πάσα πιθανότητα χουντικής σκευωρίας, ο Αριστείδης Παγκρατίδης, γνωστός και ως «Δράκος του Σέιχ Σου», το 1968, είναι απλώς οι πιο γνωστοί από τους εκατοντάδες τραγικούς πρωταγωνιστές ενός σκοτεινού πλην απόλυτα αληθινού μύθου μιας πόλης που πέρασε πολλά.Εκατοντάδες είναι τα θύματα των πολιτικών δολοφονιών που έγιναν στη Θεσσαλονίκη και που, σε πολλές περιπτώσεις, δεν εξιχνιάστηκαν ποτέ από τους σέρβους αξιωματικούς το 1917 ως τους έλληνες εβραίους του 1942 που εξοντώθηκαν μαζικά ή τα θύματα του ναζιστικού κολαστηρίου στο Στρατόπεδο Μελά και στο Γεντί Κουλέ, ενώ φρικώδης ήταν η αγριότητα των εκτελέσεων και των δολοφονιών- και από τις δύο πλευρές- του Εμφυλίου.
Σαν να ήταν μαγνήτης της πολιτικής βίας και του αίματος, η Θεσσαλονίκη τράβηξε πάνω της πλήθος πολιτικά εγκλήματα των πιο ταραγμένων δεκαετιών του 20ού αιώνα. Η πυκνότητα και η πολυμορφία τους είναι μοναδικές στον ελλαδικό χώρο. Ο Γιώργος Αναστασιάδης, αφού εκθέσει το εντυπωσιακό ματωμένο ψηφιδωτό, επιχειρεί να ανιχνεύσει το γιατί μετετράπη η πόλη σε προνομιακό τόπο του αίματος. Και αποδίδει μεγάλο μέρος των αιτιών στην ίδια της την ιστορική ταυτότητα: μια πόλη επί δεκαετίες διεκδικούμενη και πολιορκούμενη από πολλούς, πολυφυλετική, πολυθρησκευτική, με σχέσεις κοινωνικές που, ειδικά στην περίοδο του Μεσοπολέμου, χαρακτηρίζονται από «ένα κλίμα εξαιρετικά αυστηρό στις σχέσεις εξουσιαστών και εξουσιαζομένων».
Την ίδια στιγμή θεωρεί ότι «με φωτεινές εξαιρέσεις του κανόνα τη Διεθνή Εκθεση, το Πανεπιστήμιο και μερικούς πνευματικούς δημιουργούς, μια μιζέρια φαίνεται να διαποτίζει τον πληθυσμό και να ψαλιδίζει όνειρα και αιτήματα», φέρνοντας αντιμέτωπους τους γηγενείς με τους προσφυγικούς πληθυσμούς. Το κυριότερο όμως αίτιο ίσως να ήταν η αίσθηση του «συνόρου» που κυριαρχούσε πριν από τον Β΄ Παγκόσμιο αλλά και στα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου. Οι έννοιες «πατρίδα», «ασφάλεια συνόρων» και «εξωτερική πολιτική» αποκτούν εκεί άλλη βαρύτητα, η οποία με τη σειρά της πυροδοτεί έντονη συγκρουσιακότητα τμημάτων του πληθυσμού τόσο με τα όργανα εσωτερικής ασφάλειας και την Αστυνομία όσο και με τον Στρατό- κάτι που, τουλάχιστον στην περίπτωση της δολοφονίας του Λαμπράκη, πιστοποιείται απολύτως: ακόμη και ο Γεώργιος Ράλλης, αρμόδιος υπουργός Εσωτερικών τότε, στην τελευταία του συνέντευξη περιέγραφε με ένταση το επιθετικό και χαώδες κλίμα που είχε συναντήσει από την πλευρά των τοπικών αρχών ασφαλείας, ανεβαίνοντας στη Θεσσαλονίκη την επομένη της δολοφονίας. Πίσω απ΄ όλα αυτά, κυρίαρχος στη δημιουργία και εν μέρει στη «νομιμοποίηση» του υποστρώματος της βίας ήταν ο ρόλος του ιδεολογικού ζητήματος της «αυτοδιάθεσης της Μακεδονίας», όπως τον έχει περιγράψει ο Κωνσταντίνος Τσουκαλάς, ως «το πιο σημαντικό όπλο του συντηρητικού οπλοστασίου».
Τα πολιτικά εγκλήματα της Θεσσαλονίκης άφησαν τόσο έντονα τα σημάδια τους στη ζωή της πόλης ώστε να εμπνεύσουν και δεκάδες λογοτέχνες. Ακόμη και ο ίδιος ο Επιτάφιος του Γιάννη Ρίτσου, εκεί βρήκε την πηγή έμπνευσής του: στις εν ψυχρώ δολοφονίες των καπνεργατών τον Μάιο του 1936, οι οποίες πιθανόν ναξεπερνούσαν τις 20.
Τέσσερις φόνοι που συγκλόνισαν τη χώρα
5 Μαρτίου 1913
Η δολοφονία του βασιλιά Γεωργίου Α΄
Ο Αλέξανδρος Σχινάς,ένας ρακένδυτος άνεργος και χαρτοπαίκτης,δολοφονεί τον αγγλόφιλο βασιλέα της Ελλάδος.
Συλλαμβάνεται αλλά αυτοκτονεί.Η δικογραφία καίγεται στον δρόμο για την Αθήνα.Οι πάντες πιστεύουν ότι πίσω από τον φόνο,που υπήρξε η θρυαλλίδα του εθνικού Διχασμού, βρίσκεται η Αυστροουγγαρία, αλλά η δολοφονία δεν εξιχνιάζεται πραγματικά ποτέ.Το πτώμα του Σχινά εξαφανίζεται.
Η Ελλάδα του Βενιζέλου παραμένει στο πλευρό των Δυτικών Συμμάχων και πολεμά εναντίον των Κεντρικών Αυτοκρατοριών.
9 Μαΐου 1936
Η δολοφονία των καπνεργατών
Η μεγαλύτερη επίθεση κατά του εργατικού κινήματος στην Ελλάδα.Η Αστυνομία επιτίθεται εναντίον των απεργών καπνεργατών στο εργοστάσιο της Αυστροελληνικής Εταιρείας.Είχαν προηγηθεί επεισόδια στις 6 και 8 Μαΐου που άφησαν πίσω τους άγνωστο αριθμό νεκρών (μεταξύ 11 και 20) και περίπου 280 τραυματίες. 16 Μαΐου 1948
Η δολοφονία του Τζορτζ Πολκ
Ο αμερικανός δημοσιογράφος που επικρίνει την κυβέρνηση της χώρας του για τη βίαιη αντικομμουνιστική πολιτική που εφαρμόζει στην Ελλάδα πέφτει νεκρός από μια σφαίρα και το πτώμα του επιπλέει στον Θερμαϊκό, μπροστά στο σημερινό «Αχίλλειον». O Πολκ δολοφονήθηκε λίγο προτού φύγει για το βουνό για να συναντήσει τον Μάρκο Βαφειάδη. Η δολοφονία δεν εξιχνιάζεται, ενώ γράφονται γι΄ αυτήν πλήθος μελέτες στην Ελλάδα και στην Αμερική. Ο Βλάντον Ελίας γράφει το 1997 ότι οι δολοφόνοι του είναι ουσιαστικά ομάδα που 15 χρόνια αργότερα δολοφόνησε και τον Λαμπράκη.
22 Μαΐου 1963
Η δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη
Ο βουλευτής Γρηγόρης Λαμπράκης πέφτει νεκρός από ένα χτύπημα παρακρατικών μπροστά στα μάτια της Αστυνομίας, στο κέντρο της Θεσσαλονίκης. Η κυβέρνηση Καραμανλή κλονίζεται. Ο Μίκης Θεοδωράκης, ιδρυτής της Δημοκρατικής Νεολαίας Λαμπράκη, κατονομάζει στο δικαστήριο τη βασιλομήτορα Φρειδερίκη ως ηθική αυτουργό της δολοφονίας. Λίγο καιρό αργότερα ο Κωνσταντίνος Καραμανλής φεύγει από την Ελλάδα και η χώρα εισέρχεται στην αντίστροφη μέτρηση για τη δικτατορία της 21ης Απριλίου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου