[παρουσίαση βιβλίου] Ουκρανία: Σταυροδρόμι ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών, γράφει ο Κώστας Πίττας

[παρουσίαση βιβλίου] Ουκρανία: Σταυροδρόμι ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών
γράφει ο Κώστας Πίττας

   Από την περασμένη άνοιξη στην Ουκρανία είναι σε εξέλιξη μια τραγωδία. Η χώρα σπαράζεται από έναν πόλεμο που έχει οδηγήσει σε εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες και χιλιάδες νεκρούς και τραυματίες. Η οικονομία της είναι βυθισμένη στο χάος. Στη φτώχεια και τη δυστυχία που εντείνονται κάτω από τους οικονομικούς εκβιασμούς ΔΝΤ-ΕΕ και Ρωσίας, θα προστεθεί η απειλή ενός παγωμένου χειμώνα, σε ανατολή και δύση.

 

Το βιβλίο του Λέανδρου Μπόλαρη, που μόλις κυκλοφόρησε από το Μαρξιστικό Βιβλιοπωλείο, είναι μια προσπάθεια να απαντηθούν μια σειρά κρίσιμα ζητήματα που προκύπτουν για την Αριστερά: «Πώς έφτασε μια ευρωπαϊκή χώρα στις αρχές του 21ου αιώνα να σπαράσσεται από μια τέτοια εμφύλια σύγκρουση; Είναι μοιραίο, καθορισμένο από την ιστορία, ότι οι Ουκρανοί θα μισιούνται μεταξύ τους; Ποιος μπορεί να σταματήσει το κατρακύλισμα στη βαρβαρότητα του εθνικιστικού μίσους και τη φρίκη του πολέμου; Και τι μπορεί και πρέπει να κάνει η Αριστερά γι’ αυτά τα ζητήματα, πώς πρέπει να αντιμετωπίσει την ουκρανική κρίση; Αυτά είναι ερωτήματα που έχουν τεθεί και συζητιούνται από χιλιάδες αγωνιστές και αγωνίστριες της Αριστεράς όλους τους τελευταίους μήνες».

 

Το βασικό πλεονέκτημα του βιβλίου είναι ότι εντάσσει την ουκρανική κρίση σε μια συνολική μαρξιστική θεωρητική ανάλυση, τόσο των ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών σήμερα, όσο και της ιστορικής πορείας που οδήγησε στα σημερινά γεγονότα. Ξεκαθαρίζει από την εισαγωγή ότι την «κάθαρση» στην τραγωδία της Ουκρανίας δεν μπορούν να την φέρουν αυτοί που τη δημιούργησαν, δηλαδή οι παρεμβάσεις της ΕΕ και των ΗΠΑ από τη μια μεριά και της Ρωσίας από την άλλη. Αντίθετα, η λύση βρίσκεται στα χέρια των εργατών και των εργατριών όλης της Ουκρανίας και στην προοπτική να ανατρέψουν τους ολιγάρχες και να ξεφορτωθούν τους ιμπεριαλιστές.

 

Το βιβλίο ξεκινάει με τη διαπίστωση ότι δεν χώριζαν πάντα αγεφύρωτα εθνικιστικά μίση το λαό της Ουκρανίας, αλλά ότι έχει υπάρξει εποχή που η εργατική τάξη πάλεψε ενωμένη σε ανατολή και δύση: η πρώτη φορά ήταν μετά την επανάσταση του Οκτώβρη του 1917. Και τότε η Ουκρανία ήταν χωρισμένη ανάμεσα σε αυτοκρατορίες και βρέθηκε στο σταυροδρόμι των ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών που οδήγησαν στο σφαγείο του Α’΄ Παγκόσμιου Πόλεμου. Οι μπολσεβίκοι, όμως, με την πολιτική τους κατάφεραν να κερδίσουν ένα μεγάλο κομμάτι του ουκρανικού εθνικού κινήματος από την επιρροή των ιμπεριαλιστών ψεύτικων ‘φίλων’. Έτσι επικράτησε η επανάσταση και στην Ουκρανία.

 

 

Καταστολή

 

 

Αλλά, την ανατροπή όλων των κατακτήσεων του Οκτώβρη από τη σταλινική αντεπανάσταση τη δεκαετία του 1930, οι εργάτες κι οι εργάτριες της ΕΣΣΔ, την πλήρωσαν με τεράστιες θυσίες και καταστολή. Το δεύτερο κεφάλαιο του βιβλίου εξηγεί αναλυτικά το πώς για την Ουκρανία αυτή η πολιτική έφερε τον λιμό και την επιστροφή του ‘μεγαλορώσικου’ εθνικισμού. «Η σπορά της διχόνοιας που έπεσε εκείνα τα χρόνια, έφερε τη σοδειά της απελπισίας όταν η Ουκρανία ξανάγινε το πεδίο αναμέτρησης των ιμπεριαλιστών στο Β’΄ Παγκόσμιο Πόλεμο».

 

Το μαζικό κίνημα που αναπτύχθηκε τα χρόνια της κατάρρευσης των καθεστώτων του κρατικού καπιταλισμού, από το 1989 μέχρι το 1991, ένωσε ξανά την εργατική τάξη σε ανατολική και δυτική Ουκρανία. Οι μεγάλες και αλλεπάλληλες απεργίες των ανθρακωρύχων του Ντονμπάς συντονίστηκαν με τον ξεσηκωμό στα δυτικά και οδήγησαν στην ανεξαρτησία της Ουκρανίας. Όμως, οι ελπίδες που συνόδευσαν την ανεξαρτησία τσακίστηκαν πάνω στη σκληρή πραγματικότητα της μετάβασης από τον κρατικό καπιταλισμό στον καπιταλισμό της ‘ελεύθερης αγοράς’. Η άρχουσα τάξη, ένα συνονθύλευμα από παλιά και νέα αφεντικά – οι περιβόητοι ‘ολιγάρχες’ – που ζούσαν μέσα στην πολυτέλεια ενώ ο κόσμος υπέφερε, μαζί με τους πολιτικούς λακέδες τους ξεκίνησαν νέες εθνικιστικές εκστρατείες. Είναι η περίοδος που η Ουκρανία ξαναγίνεται θέατρο των ανταγωνισμών ανάμεσα στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ από τη μια πλευρά, και τη Ρωσία του Πούτιν από την άλλη.

 

Αυτοί οι ανταγωνισμοί θα παίξουν καθοριστικό ρόλο όταν η οικονομική και πολιτική κρίση οδήγησε στην αποσταθεροποίηση της Ουκρανίας.  Το κίνημα του Μαϊντάν που ξεκίνησε το Νοέμβρη του 2013 είχε υπόβαθρο τη δυσαρέσκεια από την οικονομική κρίση και τη διαφθορά των ‘ολιγαρχών’. Η ανατροπή του Γιανουκόβιτς, στην οποία οδήγησε, δεν ήταν ‘φασιστικό πραξικόπημα’. Όμως, αυτό το κίνημα είχε βασικές αδυναμίες – η κυριότερη ήταν οι αυταπάτες για την ΕΕ. Η ριζοσπαστική Αριστερά ήταν και μικρή και ασυγκρότητη και με μεγάλες συγχύσεις για να παρέμβει αποτελεσματικά. Το αποτέλεσμα ήταν μια νέα κυβέρνηση ολιγαρχών, νεοφιλελεύθερων πολιτικών και φασιστών που από τη μια στράφηκε προς τη Δύση και από την άλλη κατέφυγε στον έξαλλο εθνικισμό ενάντια στους ‘ρωσόφωνους’ πληθυσμούς της ανατολικής Ουκρανίας.

 

 

Προσάρτηση

 

 

Η απάντηση του Πούτιν στην προοπτική να περάσει η Ουκρανία στη δυτική σφαίρα επιρροής, ήταν η προσάρτηση της Κριμαίας και η συγκαλυμμένη ή ανοικτή επέμβαση στις ανατολικές περιοχές της χώρας. Έτσι, η κρίση στρατιωτικοποιήθηκε και κλιμακώθηκε.

 

«Από αυτή την άποψη, ο εναγκαλισμός των ‘Λαϊκών Δημοκρατιών’ της ‘Νοβοροσίας’ από τμήματα της Αριστεράς στην Ελλάδα και διεθνώς, είναι μια επικίνδυνη αυταπάτη… Αυταπάτη, γιατί από τα πρώτα τους βήματα σε αυτές τις ‘Λαϊκές Δημοκρατίες’ τον έλεγχο τον είχε και τον έχει μια ηγεσία όπου τα όρια ανάμεσα στους πράκτορες του Πούτιν, τους νοσταλγούς του Στάλιν και τους ρώσους εθνικιστές είναι δυσδιάκριτα. Επικίνδυνη, γιατί η αντίληψη που αναζητάει την προοπτική στη συνέχιση του πολέμου μέχρι την πλήρη ανεξαρτησία των συγκεκριμένων περιοχών ή μέχρις ότου η ‘Νοβοροσία’ υψώσει την σημαία της στην Οδησσό, το Χάρκοβο και το Κίεβο, μόνο νέα δεινά και βαθύτερη διαίρεση μπορεί να προκαλέσει στην εργατική τάξη της Ουκρανίας».

 

Στο τελευταίο του κεφάλαιο, το βιβλίο αφού ξεκαθαρίζει ότι ο ιμπεριαλισμός δεν είναι απλά η ‘επιθετικότητα της Δύσης’, αλλά ένα σύστημα κεφαλαίων και κρατών που πότε συμμαχούν και πότε συγκρούονται μεταξύ τους, όπως έλεγαν ο Λένιν και ο Μπουχάριν, κλείνει με μια ανάλυση της σημερινής φάσης των ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών μέσα στα αδιέξοδα των πολλαπλών κρίσεών τους και τα καθήκοντα της Αριστεράς.

 

Σε ένα επίκαιρο ζήτημα, όπως η κρίση στην Ουκρανία, που ανοίγει ‘καυτές’ συζητήσεις για τις πολιτικές επιλογές της αντικαπιταλιστικής αριστεράς σήμερα, αξίζει να διαβάσετε τις απαντήσεις που δίνει αυτό το νέο βιβλίο του Μαρξιστικού Βιβλιοπωλείου.

 

 

Εργατική Αλληλεγγύη