«Ο Χριστός σταμάτησε στο Έμπολι» (1945), του εκπαιδευτικού Γιώργου Παπαγρηγοράκη

Σύντομη εισήγηση του εκπαιδευτικού Γιώργου Παπαγρηγοράκη για το μυθιστόρημα του Κάρλο Λέβι: «Ο Χριστός σταμάτησε στο Έμπολι» (1945)

 

 

 Το βιβλίο πάνω στο  οποίο βασίστηκε η ταινία πού θα προβληθεί απόψε, είναι το μυθιστόρημα με τίτλο «Ο Χριστός σταμάτησε στο Έμπολι»  ή στο πρωτότυπο «Cristo si e fermato a Eboli» με συγγραφέα τον Ιταλό γιατρό και ζωγράφο και αριστερό αγωνιστή Κάρλο Λέβι (1902- 1975). Γράφτηκε στη Φλωρεντία από τον Δεκέμβριο 1943 έως Ιούλιο 1944 και κυκλοφόρησε σε βιβλίο το 1945 από τον εκδοτικό οίκο Εϊνάουντι (Καλαμάρας 11/10/2014).

Μεταφράστηκε στα ελληνικά από την Ρίτα Μπούμη-Παπά και πρωτοεκδόθηκε από το εκδοτικό ινστιτούτο ΜΟΧΛΟΣ το 1957, ακολούθησαν και άλλες εκδόσεις (Οδυσσέας 1960), και άλλες μεταφράσεις (Φωτεινή Ζερβού/Πατάκης).

Στην «Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Α-Β-Γ Γυμνασίου) κατατάσσεται στο νεορεαλισμό. «Ο νεορεαλισμός, το πνευματικό κίνημα που άνθισε μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, βρίσκεται πολύ κοντά στη δημοσιογραφία και την τεχνική του ρεπορτάζ. Στο εξωτερικό οι συγγραφείς θέλουν να περιγράψουν τη ζωή όπως ακριβώς ήταν ή όπως είχε καταντήσει να είναι. Πολλοί απ’ αυτούς ζούσαν στην παρανομία (όπως ο Μοράβια), στη φυλακή (όπως ο Παβέζε) ή στην εξορία (όπως ο Κάρλο Λέβι και ο Σιλόνε), ενώ άλλοι εντάχτηκαν στην Αντίσταση. Το κίνημα αναπτύχθηκε ραγδαία μετά τον πόλεμο (ο Λέβι για παράδειγμα απέκτησε διεθνή φήμη με το έργο του: «Ο Χριστός σταμάτησε στο Έμπολι» (1945), στο οποίο περιγράφονται τα δεινά των χωρικών της νότιας Ιταλίας, όπου ο συγγραφέας ήταν εξόριστος…).

Το βιβλίο πράγματι είναι αυτοβιογραφικό μιας κι ο Λέβι είχε εξοριστεί το (1935-36 από το φασιστικό καθεστώς του Μουσολίνι στη νότια Ιταλία, στην περιοχή της Λουκάνια, στο χωριό Γκρασάνο και στη συνέχεια στο Γκαλιάνο (Αλιάνο στην πραγματικότητα) -«Σ’ αυτή την πικρή κι απαρηγόρητη γη μου, όπου ο χωριάτης ζει μέσα στην αθλιότητα και στην ερημιά τον ακίνητο σαν πέτρινο πολιτισμό του, πάνω σ’ ένα τραχύ και διψασμένο έδαφος πλάι στο θάνατο που καιροφυλακτεί. -Εμείς δεν είμαστε χριστιανοί: -λένε- ο Χριστός σταμάτησε στο Έμπολι. Και χριστιανός στη γλώσσα τους θα πει, άνθρωπος. (σελ.5)  » Σ’ αυτή τη φράση πού ο Λέβι άκουσε πολλές φορές, τους χωρικούς να λένε, οφείλεται και ο τίτλος του βιβλίου.

Εσύ γιατί να διαβάσεις  αυτό το βιβλίο, αφού θα δεις την ταινία;

Γιατί είναι ένα βιβλίο όπου ένας εκτοπισμένος – αριστερός – αστός – διανοούμενος έρχεται σε αναγκαστική επαφή μ’ έναν άλλο κόσμο, αυτό των χωρικών που είναι παθητικά αλληλέγγυος στους εκτοπισμένους (σελ.77)-που δεν έχουν πολιτική συνείδηση (σελ.76)-που ξενιτεύονται για να ξεφύγουν (σελ.120) -φτωχοί άνθρωποι του μόχθου-αγράμματοι …, κι αυτό τον κόσμο τον αγάπησε και τον νοσταλγεί- «Όμως ας ξέρουν, πως κλεισμένος σ’ ένα δωμάτιο, μέσα σ’ ένα κλειστό και ανάλγητο κόσμο, μ’ αρέσει να ξαναπηγαίνω με τη σκέψη μου σε κείνο, το χωμάτινο, κλειδωμένο στα βάσανα και στα έθιμα του, τον κόσμο κείνο που αρνήθηκε κι αγνοεί η Ιστορία και το Κράτος, τον κόσμο εκείνο με την ανεξάντλητη υπομονή.» (σελ. 5) και «Σ’ αυτή τη σκέψη ένιωσα να με πλημμυρίζει ένας γλυκός πόνος, για κείνο το μαύρο πολιτισμό της αγροτιάς, που είχα αφήσει.» (σελ. 245) στην αρχή και στο τέλος του βιβλίου αντίστοιχα.

Γιατί είναι ένα πολιτικό βιβλίο  που έχει καταπληκτικές περιγραφές:

• ανθρώπων, όπως του «προφεσόρε» Μαγκαλόνε Λουίτζι (σελ. 14),
• τόπων, όπως του Γκαλιάνο (σελ. 9-10),
• καταστάσεων, όπως  το γδάρσιμο της γίδας ή τον ευνουχισμό των γουρουνιών (σελ. 183-185),
• πολιτικών τοποθετήσεων, όπως «…Κάθε χωριάτικη εξέγερση, πηγάζει πάντα απ’ τη δίψα για μια στοιχειώδη δικαιοσύνη και παίρνει αυτή τη μορφή, της ληστείας όπως ο νόμος την ονομάζει. Και ξεπηδά από τη μαύρη λίμνη της αγροτικής καρδιάς, που κάθε τόσο κοχλάζει από παράπονο και σιωπηλό μίσος.» (σελ.145).

 

Σε κάποιους ίσως θα ξυπνήσει  άσχημες αναμνήσεις (εκτοπισμούς-εξορίες), σε πολλούς άλλους θα θυμίσει τη ζωή προηγούμενων δεκαετιών στα δικά μας χωριά (φτώχεια – θάνατος – προκατάληψη – ξενιτιά…), οι νεότεροι θα κατανοήσουν καλύτερα τις ρίζες τους και οπωσδήποτε θα μπορέσουμε, κάνοντας τις ανάλογες συνδέσεις, να καταλάβουμε την κοινωνικοπολιτική στάση των χωρικών και όχι μόνο στο εκεί και στο τότε.

Σας ευχαριστώ για την ακρόαση!

Καλή διασκέδαση!

Πηγή