Επιλέγει η ΜΙΚΕΛΑ ΧΑΡΤΟΥΛΑΡΗ
Η παγκόσμια κρίση, κοινωνική και οικονομική, κρίση των δημοκρατικών θεσμών και αξιών, κρίση πολιτισμική και κρίση ταυτοτήτων, έβαλε σε όλα τα σπίτια ένα μεγάλο «Γιατί;». Κανένας πια δεν έχει το δικαίωμα να είναι ανυποψίαστος. Κανένας δεν μπορεί να είναι αδιάφορος. Οι καιροί απαιτούν αφύπνιση (και δράση). Σε ένα τέτοιο αίτημα μοιάζει να απαντά η διεθνής και η εγχώρια βιβλιοπαραγωγή του 2011 που άμεσα ή έμμεσα εισάγει την πολιτική διάσταση παντού. Κι από κοντά, την ιστορική και κοινωνική διάσταση, γιατί πώς αλλιώς να κατανοήσει κανείς τι συμβαίνει στον κόσμο μας;
Τα πολιτικά οράματα, οι αντιφάσεις και οι διαψεύσεις που σημάδεψαν τον σύγχρονο κόσμο, οι ιστορικές συνθήκες και οι κοινωνικές πραγματικότητες που τον επηρέασαν, οι πολιτικές προσωπικότητες και οι πολιτικοί αγώνες που τον άλλαξαν, οι εφαρμογές της πολιτικής που διαμόρφωσαν τις νοοτροπίες και την καθημερινότητα των ανθρώπων- όλα αυτά βράζουν στο υπόβαθρο της καινούργιας σοδειάς βιβλίων, είτε πρόκειται για μυθιστορήματα είτε για βιογραφίες είτε για δοκίμια και μελέτες.
Το 2011 εγκαινιάζεται με τον στρατηγό Μακρυγιάννη, μια προσωπικότητα της παραδοσιακής κοινωνίας του 19ου αιώνα συνδεδεμένη με τους μύθους και τις ιδεολογικές κατασκευές του 20ού αιώνα, η οποία προσεγγίζεται με καινούργιο τρόπο από δύο σκοπιές. Στο «Μακρυγιάννης, Απομνημόνευμα και Ιστορία» του Νίκου Θεοτοκά (Εκδ. Βιβλιόραμα) θα παρακολουθήσουμε την ατομική του ιστορία (πετυχημένος έμπορος και τοκογλύφος της Αρτας, ο οποίος εμπλέκεται στον Αγώνα και στους Εμφυλίους και σηματοδοτεί τη νέα πραγματικότητα του ελληνικού βασιλείου). Και στα «Απομνημονεύματά» του, που θα κυκλοφορήσουν με την επιμέλεια του Αλέξη Πολίτη σε νέα τρίτομη έκδοση (Εκδ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας), θα παρακολουθήσουμε το χρονικό της ελληνικής Επανάστασης και την αυτοβιογραφία του με διαφορετική ματιά, χάρη στο εκτενές μελέτημα του Σπύρου Ασδραχά αλλά και στις σημειώσεις, και το γλωσσάρι που θα συνοδεύουν την έκδοση.
Η χρονιά θα κλείσει με άλλη μία αντιφατική προσωπικότητα του 19ου και 20ού αιώνα, τον Ιρλανδό σερ Ρότζερ Κέισμεντ (1864-1916) που πρωταγωνιστεί στο καινούργιο μυθιστόρημα του νομπελίστα Μάριο Βάργκας Λιόσα «Το όνειρο του Κέλτη» (Καστανιώτης).
Πρόκειται για έναν άνθρωπο με περιπετειώδη ζωή, ποιητή και πρόξενο της Βρετανίας, υπερασπιστή των ανθρώπινων δικαιωμάτων, ο οποίος κατήγγειλε τις φρικαλεότητες των λευκών ενάντια στους μαύρους του Κονγκό και στους Ινδιάνους Πουτουμάγιο του Περού, κατέληξε εθνικιστής και εκτελέστηκε ως κατάσκοπος. Το βιβλίο θα κυκλοφορήσει σε όλον τον ισπανόφωνο κόσμο και στην Ευρώπη τον Νοέμβριο.
Ο καινούργιος χρόνος θα είναι πλούσιος σε κορυφαία ονόματα. Θα διαβάσουμε αστυνομικά μυθιστορήματα του Πύντσον και του Μπάνβιλ (Καστανιώτης), υπαρξιακές νουβέλες του Ροθ (Πόλις), του Ντέιβιντ Φόστερ Γουάλας (Κέδρος) και του Γκομπρόβιτς (Νεφέλη), κι από κοντά τη «Διαθήκη» του ανατρεπτικού Γκομπρόβιτς (Πατάκης), το αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα (της γενιάς) του Λέοναρντ Κοέν (Κέδρος), το φιλοσοφικό ποτ-πουρί του Μπερνάρ-Ανρί Λεβί (Κέδρος), τα διηγήματα του Κάρβερ (Μεταίχμιο), το κοινωνικό μυθιστόρημα «Ελευθερία» (Ωκεανίδα) του Τζόναθαν Φράνζεν ο οποίος καταγράφει με κωμικοτραγικό τρόπο τα διλήμματα της ελευθερίας- προσωπικής και συλλογικής- μέσα από τις περιπέτειες μιας οικογένειας.
Ομως το στίγμα του 2011 θα το δώσουν τα εξαιρετικά και ανήσυχα πνεύματα που ξεκλειδώνουν μεγάλα ζητήματα της εποχής μας, με την ευρεία ή τη στενή έννοια πολιτικά.
Το φυλετικό ζήτημα
Ο ασυμβίβαστος Μαρτινικέζος Φραντς Φανόν (1925-1961), γιατρός ταυτισμένος με τον αγώνα για την ανεξαρτησία της Αλγερίας, περιγράφει το 1950 στο δοκίμιο «Μαύρο δέρμα, λευκές μάσκες» (Ασβός) τα αισθήματα κατωτερότητας και εξάρτησης που βιώνουν οι μη λευκοί σε έναν κατεξοχήν λευκό κόσμο. Παράλληλα, ο βραβευμένος (1953) Αμερικανός Ραλφ Ελισον με το μυθιστόρημά του «Ο αόρατος άνθρωπος» (Κέδρος) ανατέμνει την τρομερή φυλετική εξέγερση του Χάρλεμ στις αρχές του ΄50.
Το ιδεολογικό- πολιτικό ζήτημα
Ο αντι-σταλινικός Βικτόρ Σερζ (1890-1947) στο βιβλίο του «Μεσάνυχτα στον αιώνα» (Scripta), γραμμένο το 1940, αφηγείται την ιστορία ρώσων κομμουνιστών που η αφοσίωσή τους στην Επανάσταση του 1917 τους οδήγησε στα γκουλάγκ το 1934. Αντιστικτικά θα μπορεί κανείς να διαβάσει και τον β΄ τόμο του «Αρχιπελάγους γκουλάγκ» του Σολζενίτσιν (Πάπυρος). Ο Κουβανός Λεονάρδο Παδούρα, απ΄ την πλευρά του, κάνει ένα πορτρέτο του Τρότσκι και του σταλινικού δολοφόνου του Ραμόν Μερκαδέρ στο μυθιστόρημά του «Ο άνθρωπος που αγαπούσε τα σκυλιά» (Καστανιώτης). Και η νομπελίστρια Χέρτα Μύλλερ διαλέγει να μιλήσει αλληγορικά για τα ολοκληρωτικά καθεστώτα και τις επιβιώσεις του σταλινισμού στο «Η αλεπού ήταν και τότε κυνηγός» (Καστανιώτης). Η δική μας Διδώ Σωτηρίου, πάλι, στο ανέκδοτο και ανολοκλήρωτο μυθιστόρημά της Τα παιδιά του Σπάρτακου (Κέδρος) παρακολουθεί τις κοινωνικές αναταραχές στην Ελλάδα του ΄30 και τις διώξεις των αριστερών αγωνιστών στη διάρκεια του Εμφυλίου. Ο Βασίλης Βασιλικός συμπληρώνει την εικόνα, καταγγέλλοντας το παρακράτος της Δεξιάς στο «Ζ» που επανεκδίδεται (Διόπτρα). Και ο δικηγόρος Βασίλης Κουνέλης κάνει στον «Νοματαίο» (Ωκεανίδα) μια ανατομία της Μεταπολίτευσης. Ο Ραφαέλε Σιμόνε, απ΄ την πλευρά του, παρατηρεί στο δοκίμιο «Γλυκό τέρας». Η Δύση στρέφεται προς τη Δεξιά; (Πόλις) ότι όσο υποχωρούν τα ιδανικά της Αριστεράς αναπτύσσεται μια νέα Δεξιά η οποία ενισχύεται από τις ραγδαίες μεταβολές στις σύγχρονες κοινωνίες και από τη μαζική κουλτούρα. Και ο αιρετικός σλοβένος φιλόσοφος Σλαβόι Ζίζεκ προσθέτει κι άλλες αποχρώσεις σ΄ αυτά τα θέματα, με δύο δοκίμια: το «Σε υπεράσπιση των χαμένων αγώνων» (Κέδρος), για τις ιστορικές κατακτήσεις που έφεραν οι κυριότερες επαναστάσεις του 18ου αιώνα, και το επίκαιρο «Πρώτα σαν τραγωδία και μετά σαν φάρσα» (Scripta), για τις ηθικές αστοχίες του σύγχρονου κόσμου όπως προβάλλουν μέσα από την οικονομική και περιβαλλοντολογική κρίση του 21ου αιώνα.
Το ζήτημα της σύγχρονης δημοκρατίας
Ο 52χρονος Τούρκος Ιζζέτ Τζελάσιν, αριστερός ακτιβιστής ο οποίος φυλακίστηκε μετά το πραξικόπημα του 1980 και σήμερα εργάζεται ως διερμηνέας στη Νορβηγία, περιγράφει στο μυθιστόρημά του «Μαύρος ουρανός, μαύρη θάλασσα» (Πόλις) τον τουρκικό «Μάη ΄68», ο οποίος ξεσπά το 1977 με μια επανάσταση και μια αντεπανάσταση που θα σημαδέψουν ανεξίτηλα τη σύγχρονη Τουρκία. Η δική μας Ιωάννα Μπουραζοπούλου στο μυθιστόρημα «Στο βουνό των κατόπτρων» (Καστανιώτης), με ήρωα έναν κατάδικο που μεταφέρεται από τα Βαλκάνια στα Πυρηναία, εξετάζει το θέμα
της πολιτικής
αθωότητας ή ενοχής και τις επικίνδυνες βεβαιότητες στις σημερινές
ευνομούμενες δημοκρατίες. Ο ηρωικός Ρομπέρτο Σαβιάνο στο
βιωματικό και ντοκουμενταρισμένο «Η ομορφιά και η κόλαση» (Πατάκης)
καταγγέλλει τα κέντρα εξουσίας που απονέμουν τη δική τους «δικαιοσύνη»
κόντρα στις εκλεγμένες εξουσίες του δυτικού κόσμου. Και ο Πατρίκ
Σαβιντάν στο δοκίμιο του «Η ισότητα των ευκαιριών» (Πόλις) εξετάζει
τα ζητήματα της κοινωνικής συνοχής και της κοινωνικής δικαιοσύνης στη
σημερινή εποχή του δημοκρατικού ατομισμού. Το πολιτισμικόκοινωνικό ζήτημα
Ο πρόωρα χαμένος Χιλιανός Ρομπέρτο Μπολάνιο καταγράφει τον εκφυλισμό των πνευματικών, ηθικών και κοινωνικών αξιών του δυτικού κόσμου στη διάρκεια του 20ού αιώνα με το αποκαλυπτικό και ύστατο μυθιστόρημα «2666» (Αγρα), το οποίο έχει αστυνομική πλοκή και εμπνέεται μεταξύ άλλων από τα απανωτά ανεξιχνίαστα εγκλήματα ταπεινών γυναικών στην παραμεθόρια μεξικανική πόλη Χουαρές. Απ΄ την πλευρά του, ο Μεξικανός Κάρλος Φουέντες με το περίφημο (από το 1975) μυθιστόρημά του «Τerra nostra» (Αγρα) σκύβει πάνω στις συγκρούσεις και την ώσμωση Παλαιού και Νέου Κόσμου, δυτικού και ιθαγενικού πολιτισμού, καθολικισμού και παγανισμού στη Λατινική Αμερική των τελευταίων πέντε αιώνων, ενώ ο Γάλλος Μισέλ Ουελμπέκ σκαλίζει ανάλογες σχέσεις μεταξύ παλαιάς και νέας τάξης στη σύγχρονη Ευρώπη με το φετινό βραβευμένο μυθιστόρημά του «Ο χάρτης και η επικράτεια» (Εστία). Οσο για τον δικό μας Μιχάλη Μοδινό, αυτός αναδεικνύει τις αντιφάσεις μεταξύ του πνεύματος του Διαφωτισμού και της αποικιοκρατικής πολιτικής στο μυθιστόρημα «Η σχεδία» (Καστανιώτης). Τέλος, ο κορυφαίος Βαλκάνιος Ντανίλο Κις εξετάζει τον συσχετισμό λογοτεχνίας, κοινωνίας και πολιτικής στη συλλογή δοκιμίων «Ηomo poeticus» (Scripta).
Το ζήτημα του έρωτα...
... είναι (και) βαθύτατα πολιτικό διότι έχει να κάνει με νοοτροπίες και νόμους, με τις βασικές ατομικές ελευθερίες και την κοινωνική απελευθέρωση ή οπισθοδρόμηση, με τη δημόσια ηθική, την περιθωριοποίηση και την καταστολή κ.ο.κ. Ολα αυτά τα ζητήματα «τρέχουν» κάτω από το ερωτογράφημα του Ανδρέα Εμπειρίκου «Μέγας Ανατολικός» που επιστρέφει στο προσκήνιο συμπυκνωμένο σε ένα «Ανθολόγιον» (Αγρα)· «τρέχουν» κάτω από το ερωτογράφημα του 18ου αιώνα Χωρίς επαύριον του Βιβάν Ντενόν (Αγρα)· «τρέχουν» όμως και στα μυθιστορήματα του Μπρετ Ιστον Ελις (Κέδρος), του Τζον Ιρβινγκ (Μελάνι), του Μάρτιν Εϊμις και του Γιώργου Συμπάρδη (Μεταίχμιο) αλλά και της Σώτης Τριανταφύλλου (Πατάκης) που ανατέμνουν τις ερωτικές και κοινωνικές σχέσεις στην σύγχρονηη πραγματικότητα Το εβραϊκό ζήτημα
Ο ισραηλινός διανοούμενος Γιτζχάκ Λαόρ τα βάζει με τα ιερά τέρατα της πατρίδας του Αμος Οζ, Αβραάμ Γεοσούα και Νταβίντ Γκρόσμαν, εγκαλώντας τους ως κρυφο-σιωνιστές στο «Ο μύθος του φιλελεύθερου σιωνισμού» και οι «συγγραφείς της ειρήνης στο Ισραήλ» (Αγρα). Ταυτόχρονα ο ίδιος ο Νταβίντ Γκρόσμαν, στο κορυφαίο μυθιστόρημά του «Το τέλος της γης» (Καστανιώτης), εμπνευσμένο από τον πρόσφατο θάνατο του γιου του στο μέτωπο του Λιβάνου, προσπαθεί να ερμηνεύσει το δράμα της χώρας του. Και ο σημειολόγος του καιρού μας Ουμπέρτο Εκο με το μυθιστόρημά του «Το κοιμητήριο της Πράγας» (Ψυχογιός) σχολιάζει την επιβίωση του αντισημιτισμού, ξαναζωντανεύοντας την υπόθεση γύρω από τα Πρωτόκολλα των Σοφών της Σιών. Απ΄ την πλευρά του ο νέος αμερικανός αστέρας Τζόναθαν Σάφραν Φόερ γράφει για το Ολοκαύτωμα αλλιώς, σκύβοντας στη μικρή ιστορία στο «Ολα έρχονται στο φως» (Μελάνι).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου