Επιλεγμένες ειδήσεις από τον καθημερινό τύπο για την ελληνική λογοτεχνία και την παρουσία της στο εξωτερικό από τον Ανταίο Χρυσοστομίδη - συνέντευξη με τον Βασίλη Ζηλάκο και την αναγκαιότητα ή όχι της έκδοσης ενός νέου ποιητικού περιοδικού στην εποχή της κρίσης.
Οι δικοί μας στα ξένα ...
Η παραπαίουσα οικονομικά Ελλάδα,
δύο χρόνια τώρα, βρίσκεται στο επίκεντρο των διεθνών μέσων ενημέρωσης.
Ενδιαφέρθηκε άραγε κανείς από τον εκδοτικό κόσμο για το τι λογοτεχνία
γράφεται στα μέρη μας;
Ο Ανταίος Χρυσοστομίδης, που ως στέλεχος του «Καστανιώτη»
βρίσκεται σε τακτική επαφή με τους ξένους συναδέλφους του, μας
προσγειώνει στην πραγματικότητα:
«Η μιζέρια δεν κάνει καλό. Κι η εικόνα μιας χώρας μπαγαπόντηδων, όπως πέρασε η δική μας προς τα έξω, δεν αποτελεί θετική διαφήμιση. Καμιά περιέργεια δεν είδα να εκδηλώνεται. Η αγγλοσαξονική και η ισπανική αγορά παραμένουν απόρθητες, οι Γάλλοι είναι σήμερα πολύ πιο επιφυλακτικοί, και σε αντίθεση με την Τουρκία, τη Σερβία ή το Ισραήλ, η Ρωσία, η Πορτογαλία, η Ολλανδία και η Σουηδία μάς κρατάνε σε απόσταση. Η μανία, πάντως, των συγγραφέων μας να μεταφραστούν, δεν έχει κοπάσει. Ισως επειδή έτσι καταξιώνονται περισσότερο μέσα στη χώρα μας».
Οπως και να 'χει, οι μοναδικοί που κατάφεραν να θριαμβεύσουν στις ξένες αγορές την τελευταία δεκαετία, ο Απόστολος Δοξιάδης και ο Πέτρος Μάρκαρης, στο «είδος» τους διέπρεψαν. Ο πρώτος τόσο με το «Ο θείος Πέτρος και η εικασία του Γκόλντμπαχ» όσο και με το γκράφικ νόβελ «Logicomix», πάντρεψε την τέχνη της αφήγησης με την αγάπη και τις γνώσεις του για τα μαθηματικά, εισηγούμενος διεθνώς τη «μαθηματική λογοτεχνία». Ενώ ο δεύτερος, μπολιάζοντας τις περιπέτειες του επιθεωρητή Χαρίτου με την εγχώρια κοινωνικο-πολιτική πραγματικότητα, βρήκε τη θέση του ανάμεσα στους ανανεωτές του ευρωπαϊκού αστυνομικού μυθιστορήματος.
Ο Δοξιάδης μπήκε στην αρένα μόνος του. Το 1998 έπιασε να ξαναγράψει τον «Θείο Πέτρο...» στα αγγλικά, παρήγγειλε απ' το «Amazon» ό,τι εγχειρίδιο υπήρχε για το πώς κινείται κανείς στους αγγλοσαξονικούς οίκους, κι όταν συνειδητοποίησε ότι χρειάζεται ατζέντη, τον βρήκε στο πρόσωπο του 75χρονου Εγγλέζου που είχε συνεργαστεί και με την αδελφή του Ευφροσύνη για τα «Πορτρέτα του Φαγιούμ». Οπως φάνηκε, ο «Θείος Πέτρος...» διέθετε ένα ανταγωνιστικό πλεονέκτημα -το θέμα των μαθηματικών- ελκυστικό και στις δύο όχθες του Ατλαντικού. Κι ώσπου να κυκλοφορήσει σε τριάντα γλώσσες είχε αποσπάσει υμνητικές κριτικές από φυσιογνωμίες όπως ο Τζορτζ Στάινερ, ο Τζον Νας, ο Ολιβερ Σακς. Ανάλογη πορεία είχε και το «Logicomix», ακλόνητο ακόμη στις λίστες των μπεστ-σέλερ, που εκδίδεται οσονούπω στα κινέζικα και τα ιαπωνικά.
Με το «Νυχτερινό δελτίο» υπό μάλης -η γερμανική μετάφραση του οποίου έμελλε να επιχορηγηθεί από το ΥΠΠΟ- ο Πέτρος Μάρκαρης χτύπησε την πόρτα του ελβετικού οίκου Diogenis, συστημένος από την τότε υπεύθυνη του πολιτιστικού προγράμματος του Γκέτε στην Αθήνα, Αντρέα Σέλινγκερ. Κι όταν το 2001 η Διεθνής Εκθεση Βιβλίου της Φραγκφούρτης υποδεχόταν την Ελλάδα ως τιμώμενη χώρα, όλα τα φώτα στρέφονταν πάνω του, καθώς είχε και την «Αμυνα ζώνης» στους πάγκους, άφθονα δημοσιεύματα στο γερμανικό τύπο, κι έναν εκδότη απολύτως ικανοποιημένο από την εμπορική απήχησή του.
«Παιδί» της Φραγκφούρτης είναι αναμφισβήτητα και η Ιωάννα Καρυστιάνη της «Μικράς Αγγλίας» και των «Σακιών», που κάθε της μυθιστόρημα πια εκδίδεται αμέσως στα γερμανικά, σημειώνοντας πωλήσεις μεταξύ δέκα και τριάντα χιλιάδων αντιτύπων. Αντίστοιχες προοπτικές ανοίχτηκαν τότε και στην Ερση Σωτηροπούλου με το «Ζιγκ-ζαγκ στις νεραντζιές», την Αμάντα Μιχαλοπούλου με το «Γιάντες» ή τη Σώτη Τριανταφύλλου με τον «Υπόγειο ουρανό», αλλά καμιά τους δεν εξασφάλισε αδιάλειπτη παρουσία στο γερμανόφωνο κόσμο. Οπως λέει η Αννα Πατάκη, «η κληρονομιά της Φραγκφούρτης ήταν κατώτερη των προσδοκιών. Η ελληνική λογοτεχνία δεν έγινε της μόδας. Ας ελπίσουμε ότι ο κλυδωνισμός του δυτικού μοντέλου ζωής θα κεντρίσει κάπως το ενδιαφέρον για κουλτούρες όπως η δική μας».
Γεγονός παραμένει ότι ουδέποτε είχαμε τόσο πολλές μεταφράσεις, όσες στα χρόνια της παγκοσμιοποίησης. Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΕΚΕΒΙ, μεταξύ 2000 και 2009 πάνω από επτακόσια μυθιστορήματα, νουβέλες και συλλογές διηγημάτων με ελληνική υπογραφή, κυκλοφόρησαν σε τριάντα τρεις γλώσσες. Πέρα απ' τον Μάτεσι («Η μητέρα του σκύλου»), τον Στάικο («Επικίνδυνες μαγειρικές»), τη Γαλανάκη, τη Δούκα, τον Θέμελη, τη Ζατέλη ή τον Τεύκρο Μιχαηλίδη, προς τα έξω βγήκαν και νεότεροι, όπως ο Χωμενίδης, ο Σωτάκης, ο Χρυσόπουλος, ο Χειμωνάς. Κι αν ο Βαγγέλης Χατζηγιαννίδης, με τους αλληγορικούς «Τέσσερις τοίχους», αναδείχθηκε το 2007 υποψήφιος για το Independent Foreign Fiction Prize, την ίδια χρονιά η Μιχαλοπούλου και ο Σταμάτης διακρίνονταν από το Αμερικανικό Ομοσπονδιακό Ιδρυμα Τεχνών, που ενίσχυσε την έκδοση του «Θα ήθελα» και της «Αμερικανικής φούγκας» αντίστοιχα, από μικρούς πανεπιστημιακούς οίκους.
Ο Αλέξης Σταμάτης μετρούσε ήδη δύο εκδόσεις στη Βρετανία («Εβδομος ελέφαντας», «Μπαρ Φλωμπέρ»), σε μεταφράσεις του Ντέιβιντ Κόνελι, επίσης επιχορηγούμενες από το ΥΠΠΟ (ένα πρόγραμμα που μένει παγωμένο από το 2002..) Πρόσφατα μάλιστα, συνεργαζόμενος με αμερικανή αντζέντισσα, κατάφερε να εκδώσει τη «Μητέρα στάχτη», σε «κανονικό», όπως λέει, οίκο του Λος Αντζελες. «Τα ποσά από τις πωλήσεις είναι ασήμαντα», παραδέχεται. «Απ' ό,τι κατάλαβα αυτό που εξακολουθούν να ζητούν από εμάς είναι ο εξωτισμός μας. Ομως, η περιοδεία που έκανα στην Αμερική, μέσα στο πλαίσιο της χορηγίας, ήταν μια εμπειρία ζωής, που με αποζημίωσε».
Αξιοσημείωτη είναι και η περίπτωση του Νίκου Παναγιωτόπουλου με το «Γονίδιο της αμφιβολίας». Στην Ελλάδα είχε περάσει απαρατήρητο, αλλά, με το που βγήκε το 2003 στη Γαλλία από τον Gallimard, έκανε δύο εκδόσεις των 4.000 αντιτύπων κσι απέσπασε θερμές κριτικές από έντυπα όπως η «Μοντ», η «Λιμπερασιόν» και ο «Νουβέλ Ομπσερβατέρ». Πέρα από τα γαλλικά και τα γερμανικά, κυκλοφόρησε επίσης στα κινέζικα, τα ιταλικά, τα σλοβένικα και τα σέρβικα, και οδεύει τώρα προς την Πορτογαλία. Ολες, όμως, οι απόπειρες για μια αγγλική έκδοση, στάθηκαν ατελέσφορες, μολονότι ο Παναγιωτόπουλος μοιράστηκε με τον έλληνα εκδότη του («Πόλις») τα έξοδα της αγγλικής μετάφρασής του.
Η ελληνική ποίηση ζει στα Πυρηναία
Φιλολογικό μνημόσυνο για τα δέκα χρόνια από τον θάνατο του Καταλανού Αλέξη Σολά, ο οποίος μελέτησε και μετέφρασε τη νεοελληνική λογοτεχνία
3 ερωτήσεις
Στον ΒΑΣΙΛΗ ΖΗΛΑΚΟ*
*Ποιητικό περιοδικό σε περίοδο κρίσης;
- Επιχειρηματικά δίνονται σημαντικές ευκαιρίες. Στην περιπτωσή
μας προτείνουμε την ποίηση ως φάρμακο κατά της προσπάθειας να απαξιωθεί
το άτομο ως γεννήτορας νέων μορφών και αξιών, αλλά και η ίδια η ζωή ως
κοινωνία. Ενα περιοδικό είναι όχημα πολυφωνικό και η ποίηση, αποκάλυψη
και πρόταση ζωής.
*Ελληνική ή ξένη ποίηση;
- Η νεότατη ελληνική ποιήση δεν έχει να ζηλέψει σε τίποτα την
ξένη. Αυτό που ίσως της λείπει είναι επαφή με την παράδοσή μας, ακόμη
και με το δημοτικό τραγούδι. Και περισσότερα βιώματα. Το περιοδικό μας
δίνει προεξάρχουσα θέση σε αυτήν. Εχει σημασία να γνωρίσουμε και την
ποίηση ξένων χωρών, γιατί οι νεοέλληνες είμαστε εσωστρεφείς και αυτό δεν
είναι καλό.
*Υπάρχει η τέχνη της ανάγνωσης;
- Και βέβαια υπάρχει, και μάλιστα είναι μια δημιουργική πράξη,
που μοιάζει πολύ της καλλιτεχνικής. Ο κόσμος που προτείνεται από το
κείμενο αντανακλάται στο φαντασιακό και στην καρδιά του αναγνώστη και
παράγεται κάτι τρίτο. Οπως όλες οι τέχνες, προϋποθέτει πρόθεση, υπομονή,
γαλήνη, ανησυχία και ενδιαφέρον για μια μορφή αυτονομίας από τους
εξαναγκασμούς της ζωής.
*Εκδότης του περιοδικού περιΠοίησης «Κουκούτσι».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου