Η Σύλβια της κραυγής και της οργής

Δύο νέες βιογραφίες και η κυκλοφορία της τελευταίας συλλογής της αμερικανίδας ποιήτριας στα ελληνικά, 50 χρόνια μετά την αυτοκτονία της

 

γράφει ο Αναστάσης Βιστωνίτης

πηγή: Το Βήμα

 

«Είμαι μεγαλοφυής συγγραφέας. Το έχω μέσα μου. Γράφω τα καλύτερα ποιήματα της ζωής μου». Αυτά έγραφε σε επιστολή της 16ης Οκτωβρίου 1962 προς τη μητέρα της η Σύλβια Πλαθ. Πραγματικά, εκείνον ακριβώς τον μήνα, σε δημιουργική φρενίτιδα, έγραψε 30 ποιήματα της συλλογής Αριελ, που είναι και τα καλύτερά της.

Τέσσερις μήνες αργότερα, στις 11 Φεβρουαρίου 1963 τα χαράματα, πήγε στο υπνοδωμάτιο των δύο μικρών παιδιών της, της Φρίντας και του Νίκολας, και άφησε δίπλα στις κούνιες τους ψωμί και γάλα. Στη συνέχεια έκλεισε καλά τις χαραμάδες κάτω από τις πόρτες του υπνοδωματίου και της κουζίνας και τις σφράγισε με κολλητική ταινία. Κατόπιν έβαλε το κεφάλι της στον φούρνο και άνοιξε όλα τα κουμπιά του γκαζιού. Ηταν μόνο 30 ετών.

Τα 50 χρόνια από την αυτοκτονία της Σύλβια Πλαθ συνοδεύθηκαν από αμέτρητα δημοσιεύματα στον αγγλοσαξονικό Τύπο και στα ελληνικά κυκλοφόρησε η τελευταία της συλλογή, Αριελ, με πρόλογο της θυγατέρας της Φρίντας, που περιέχει τα αυθεντικά χειρόγραφα και δακτυλόγραφα της ποιήτριας.

Από την ημέρα του θανάτου της Πλαθ ως σήμερα η παραφιλολογία και οι φήμες οργιάζουν. Φανατικές φεμινίστριες δεν έπαψαν να κατηγορούν τον σύζυγό της Τεντ Χιουζ, επιφανή ποιητή επίσης, και να τον θεωρούν υπεύθυνο για τον θάνατό της: γιατί την απατούσε και την εγκατέλειψε έναν χρόνο προτού αυτοκτονήσει. Επί 35 χρόνια, ως το 1998 που πέθανε, ο Χιουζ έφερε σαν κατάρα τον θάνατό της και οι κατηγορίες εναντίον του έφθαναν στο επίπεδο της ύβρεως.

Ο ίδιος δεν έζησε για να υποστεί ένα επιπλέον δράμα: την αυτοκτονία από κατάθλιψη του γιου τους Νίκολας το 2009. Εξέδωσε όμως τη χρονιά του θανάτου του τα Γράμματα γενεθλίων, μια εξαίρετη συλλογή 88 ποιημάτων εμπνευσμένων από τη ζωή του με την Πλαθ - με όλες τις φωτεινές και σκοτεινές διακυμάνσεις της.

Ο φασίστας πατέρας

 

 

Μπορεί κανείς να φανταστεί την ιστορία δύο νέων ποιητών που συναντιούνται το 1956 στην Αμερική, τον κεραυνοβόλο έρωτά τους, τη μετακόμιση της Πλαθ στην Αγγλία, τη ζωή τους, την επιρροή του ενός στο έργο του άλλου, τα βιώματα και τις φαντασιώσεις τους. Και έπειτα τη σκοτεινή πλευρά, την κατάσταση της ψυχικής υγείας της Πλαθ, η οποία και κατά το παρελθόν είχε επιχειρήσει να αυτοκτονήσει, τη σχέση της με τον πατέρα της, για τον οποίο γράφει σε ένα από τα καλύτερα ποιήματά της, το «Daddy»: «Οταν σ' έθαψαν ήμουν δέκα χρόνων / και στα είκοσι προσπάθησα να σκοτωθώ / για να έρθω πίσω, πίσω σε σένα».

Ο πατέρας της, Οτο, πέθανε το 1940. Το σοκ των μελετητών του έργου της Πλαθ ήταν απίστευτο όταν πριν από δύο χρόνια άνοιξαν οι φάκελοι του FBI, όπου σε επίσημο έγγραφο ο αυστριακής καταγωγής Οτο Πλαθ χαρακτηρίζεται «νοσηρός χαρακτήρας». Ιδίως αν το συγκρίνει κάποιος με τα όσα γράφει γι' αυτόν η κόρη του: «Δεν είσαι Θεός παρά σβάστικα μαύρη / που κρύβει ολόκληρο τον ουρανό. / Οπως όλες οι γυναίκες έναν φασίστα αγαπώ, / την μπότα στο πρόσωπο, την κτηνώδη / κτηνώδη καρδιά ενός κτήνους σαν κι εσένα».

Εργο-καθρέφτης

Το συμπέρασμα για όσους αγαπούν την ποίηση της Πλαθ, μια ποίηση της κραυγής και της οργής, είναι ότι υπάρχουν στο έργο της όσα στοιχεία χρειάζονται ώστε να καταλάβει κανείς την προσωπικότητα και την ψυχοσύνθεσή της - επομένως και την άκρως εξομολογητική ποίησή της. Στα ελληνικά κυκλοφορούν το αυτοβιογραφικό μυθιστόρημά της Γυάλινος κώδων και τα Ημερολόγιά της, την έκδοση των οποίων επιμελήθηκε ο Τεντ Χιουζ. Το τελευταίο μέρος από αυτά το αφαίρεσε και το κατέστρεψε επειδή, όπως γράφει, δεν ήθελε να το διαβάσουν τα παιδιά της. Υποπτεύεται κανείς πως ο Χιουζ αφαίρεσε πράγματα που τον αφορούσαν αφού, όπως γράφει στον πρόλογο του Αριελ η κόρη του Φρίντα, και «ο ίδιος είχε αποτελέσει ένα από τα αντικείμενα της οργής της».

Ο δημοσιογράφος Αντριου Γουίλσον στη βιογραφία του για την Πλαθ γράφει ότι υπήρξε για τις φεμινίστριες ό,τι ο Μπάιρον για τους ρομαντικούς. Αυτό ισχύει ως εκεί που ισχύει. Η ποιήτρια που έγραψε τους συγκλονιστικούς στίχους «Η Σελήνη ακουμπά το χέρι της στο μέτωπό μου / ανέκφραστη και σιωπηλή σαν νοσοκόμα» βρίσκεται, 50 χρόνια μετά τον θάνατό της, πέρα και πάνω από αυτά.   

Ηρωίδα του φεμινισμού 

 

   
Ο τραγικός μύθος που σχετίζεται με τη Σύλβια Πλαθ δεν πρόκειται, ως φαίνεται, να σβήσει σύντομα - μολονότι κανείς ποτέ δεν ξέρει. Θα συνεχίζονται οι βανδαλισμοί στον τάφο της, όπου φανατικές θαυμάστριές της δεν θα σταματήσουν τις προσπάθειες να σβήσουν το επώνυμο «Χιουζ» ώστε να μείνει μόνο το όνομα «Πλαθ», αν και ο Χιουζ έχει πεθάνει κι έτσι δεν θα μπορούν να απειλούν τη ζωή του.

Δεν πρόλαβαν καλά-καλά να κλείσουν 50 χρόνια από τον θάνατο της ποιήτριας και δύο νέες βιογραφίες της κυκλοφορούν στις ΗΠΑ: η πρώτη, American Isis. The Life and Art of Sylvia Plath (Η αμερικανίδα Ισις: η ζωή και η τέχνη της Σύλβιας Πλαθ) από τον καθηγητή Καρλ Ρόλισον, στην οποία ούτε λίγο ούτε πολύ χαρακτηρίζει την Πλαθ «Μέριλιν Μονρόε της σύγχρονης λογοτεχνίας» - και τι σημασία που και οι συγκρίσεις έχουν τα όριά τους, όταν ο θάνατος της ντίβας του κινηματογράφου (1962) και της ποιήτριας ήταν τόσο κοντά ο ένας στον άλλον;

Στη δεύτερη, Made Girl's Love Song. Sylvia Plath and Life Before Ted (Το ερωτικό τραγούδι του τρελού κοριτσιού. Η Σύλβια Πλαθ και η ζωή της πριν από τον Τεντ) ο δημοσιογράφος Αντριου Γουίλσον ισχυρίζεται ότι, αν θέλουμε να καταλάβουμε την Πλαθ, πρέπει να ψάξουμε τη ζωή της πριν από τον Χιουζ. Γι' αυτό και έκανε τον ντετέκτιβ, συνάντησε παλιούς της συμμαθητές και φίλους, τους πήρε συνεντεύξεις και στη συνέχεια, καθώς έλεγε με απέχθεια ο Ναμπόκοφ, «έβαλε το μάτι στην κλειδαρότρυπα», απ' όπου είδε να παρελαύνουν τα είδωλα των εραστών και των βίαιων ανδρών οι οποίοι πέρασαν από τη ζωή μιας ποιήτριας παθιασμένης με το σεξ.