Γεώργιος Βρισιμιτζάκης, «Το έργο του Κ. Π. Καβάφη», (Εκδόσεις «Ίκαρος», Αθήνα)

Του Δημήτρη Τρωαδίτη

Το βιβλίο αυτό αποτελεί συλλογή κειμένων που έγραψε ο Γιώργος Βρισιμιτζάκης για τον Κωνσταντίνο Καβάφη όταν ο ίδιος ήταν εγκατεστημένος και δημιουργούσε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου την εποχή της πνευματικής (και όχι μόνο) ακμής της εκεί ελληνικής παροικίας.

Όπως γράφει ο Γ. Π. Σαββίδης στον εκτεταμένο πρόλογο του βιβλίου, η συγκέντρωση και έκδοση των κειμένων αυτών σε έναν τόμο ήταν στοιχειώδες χρέος τιμής των νεώτερων καβαφιστών απέναντι στη μνήμη του ανθρώπου αυτού ο οποίος θεμελίωσε τη συστηματική κριτική μελέτη του έργου του μεγάλου Αλεξανδρινού. Και όμως μέχρι σήμερα, ο Γ. Βρισιμιτζάκης, αν και δικαιούται πλήρως την πρώτη θέση στην ιστορία των καβαφικών μελετών, παραμένει λησμονημένος ως ποιητής, αγνοημένος ως στοχαστής, αυτόβουλος “προσκυνητής της σιωπής και της λήθης” (όπως είναι ο τίτλος ενός έργου του).

Εκτός από τη συλλογή κριτικών κειμένων για την ποίηση και το γενικό έργο του Κ. Π. Καβάφη, στην εν λόγω έκδοση περιλαμβάνονται βιβλιογραφικά στοιχεία, εργογραφία του Γ. Βρισιμιτζάκη καθώς και τρεις επιστολές του ίδιου προς τον Καβάφη.

Ο ποιητής και διανοούμενος Γεώργιος Βρισιμιτζάκης ήταν Κρητικός την καταγωγή, αλλά γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου το 1890. Από μικρός ήταν ατίθασος, νευρώδης και με εξαιρετικά ανήσυχο πνεύμα. Σπούδασε Γαλλική Φιλολογία και Θετικές Επιστήμες στο Παρίσι. Δεν ειδικεύτηκε σε κάποιο επιστημονικό κλάδο και ποτέ δεν επεδίωξε να αποκτήσει ακαδημαϊκούς τίτλους. Γνώριζε άπταιστα γαλλικά, ιταλικά και αραβικά, ενώ στα ελληνικά ήταν αυτοδίδακτος.

Από το καλοκαίρι του 1912 μέχρι την άνοιξη του 1913 έζησε στο Βιαρέτζιο της Ιταλίας και συνδέθηκε με έναν τοπικό αναρχικό κύκλο, τους «Απουάνους». Το καλοκαίρι του 1915, έμενε στο Παρίσι. Επέστρεψε στην Αλεξάνδρεια όπου οργάνωσε πολιτικές διαλέξεις στη Λαϊκή Βιβλιοθήκη της πόλης. Στο 1918-1919 ήταν εγκατεστημένος στην Αθήνα όπου και συνεργάστηκε με το περιοδικό «Βωμός». Το 1921 επέστρεψε στην Αλεξάνδρεια, αλλά το 1926 εγκαταστάθηκε μόνιμα στη Γαλλία, όπου έμεινε μέχρι το τέλος της ζωής του (σκοτώθηκε σε δυστύχημα) στις 19 Δεκεμβρίου 1947.

Ασχολήθηκε με φιλολογικές μελέτες, και ειδικά με το έργο του Κωνσταντίνου Καβάφη, Επίσης, έκανε μεταφράσεις, μεταξύ άλλων, έργων κλασικών του αναρχισμού (Μιχαήλ Μπακούνιν «Ζωϊκότητα και ανθρωπότητα» – πρώτη έκδοση Αλεξάνδρεια 1917, δεύτερη έκδοση «Αγράμπελη», Αθήνα 1978) και εξέδωσε το περιοδικό «Γράμματα». Έγραψε, επίσης, τα έργα «Η ατομική επανάστασις» (1914), «Ο αντάρτης» (1918), «Η δρώσα μνήμη», «Φιλολογία και ζωή», «Η υπόθεση Δρέϋφους», «Η μιζέρια των Ελλήνων διανοουμένων», «Η νέα γενεά των διανοουμένων», από τα οποία τα περισσότερα εκδόθηκαν από το περιοδικό «Γράμματα» και αναδημοσιεύθηκαν και σε άλλα περιοδικά και εφημερίδες. Στο κείμενό του «Η Ατομική Επανάστασις» (1914) τόνιζε πως «τίποτε δεν χαρακτηρίζει ασφαλέστερα την μετριότητα, όσο το να μην έχη κανείς ποτέ θεωρηθή ως επικίνδυνος και στασιαστής”.

Ενδιαφέρουσα έχει μείνει μέχρι σήμερα η ειρωνική παρατήρησή του στο κείμενο «Η ελληνικότης του έργου του Καβάφη» (1928): «Βεβαίως δεν είναι (ο Καβάφης) βουκολικός ποιητής, ως θα ήθελαν πολλοί· το αρνί, για να εκφρασθώ με χιούμορ, λείπει τελείως από την ποίησή του».

Μέχρι το 1931 πλήθος περιοδικών και εφημερίδων στην Ελλάδα και την Αίγυπτο περιείχαν μεταφράσεις, προλόγους και σημειώματά του, ενώ δεκάδες είναι τα βιβλία, τα φυλλάδια ή τα περιοδικά που εξέδωσε ο ίδιος ή συμμετείχε στην έκδοσή τους. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του δημοσίευσε κείμενα σε γαλλικά λογοτεχνικά περιοδικά, σε πολλά από τα οποία υπέγραφε με το ψευδώνυμο Philetas.

* Δημοσιεύεται στις 24 Σεπτέμβρη 2011 σε φύλλο της ελληνικής εφημερίδας της Μελβούρνης “Νέος Κόσμος” και αναδημοσιεύεται από το προσωπικό ιστολόγιο του Δημήτρη Τρωαδίτη, Το Κόσκινο