Η Κάρμεν, ο Αντώνης ο βαρκάρης και τα τραγούδια τους

Η Κάρμεν, ο Αντώνης ο βαρκάρης και τα τραγούδια τους

επιμέλεια: Ειρηναίος Μαράκης

   Tο 1938 προβάλλεται στην Ελλάδα η ταινία του Φλόριαν Ρέι, «Carmen (la de Triana)» με πρωταγωνίστρια την Ιμπέριο Αργεντίνα (πραγματικό όνομα Magdalena Nile del Río). Η ταινία γίνεται αφορμή για να γραφτεί μια τριλογία ρεμπέτικων τραγουδιών εμπνευσμένων από το τραγούδι της «Αntonio Vargas Heredia».

   Η ταινία, σύμφωνα με το ιστολόγιο afmarx.wordpress.com, «προβλήθηκε με επιτυχία στην Αθήνα το 1939 και η ιστορία της Κάρμεν από την Τριάνα (παλιά λαϊκή συνοικία της Σεβίλλης με φλαμέγκο, τσιγγάνους κλπ) συγκίνησε βαθύτατα το ελληνικό κοινό. Σχεδόν αμέσως τα τραγούδια της ταινίας ντύθηκαν με ελληνικούς στίχους  από τον  στιχουργό Μιχάλη Γαϊτάνο και με βασικό κορμό αυτά ανέβηκε στο θέατρο Μικάδο της Θεσσαλονίκης η επιθεώρηση «Κάρμεν»,  κατ΄εντολήν του  εκδότη Γιάννη Βελίδη για να προωθηθεί η «προστατευομένη» του ηθοποιός Μιμόζα.»

     Οι Σπύρος Περιστέρης και Μίνωας Μάτσας το 1939 σκαρφίζονται τον έρωτα του «Αντώνη του βαρκάρη του σερέτη» για την Κάρμεν και το οποίο ερμηνεύει ο Μάρκος Βαμβακάρης. Ενώ οι Μάτσας και Σπύρος Περιστέρης συνεχίζουν την ιστορία με το απρόσμενο στη θεματολογία του «Η Κάρμεν στην Αθήνα», όπου φέρνουν την Ιμπέριο Αργεντίνα στο Πασαλιμάνι. Στην ουσία είναι μια έμμεση αναφορά στη δικαστική διαμάχη που προηγήθηκε. Από την άλλη ο Πάνος Τούντας συμπληρώνει αυτή την άτυπη αλλά τόσο μοναδική μουσική τριλογία με το «Τηλεγράφημα στην Κάρμεν», σε στίχους του Β. Μαυροφρύδη.

 

    Όλα τα τραγούδια αγαπήθηκαν από τον ελληνικό λαό αλλά ο Αντώνη ο βαρκάρης έγινε ιδιαίτερη επιτυχία, μπορούμε να πούμε και με διεθνή απήχηση. Όταν μάλιστα ο συνθέτης του «Antonio Vargas Heredia», Juan Μοstozo πληροφορήθηκε την επιτυχία της ρεμπέτικης εκδοχής του τραγουδιού του, ήλθε στην Αθήνα για να διεκδικήσει τα πνευματικά δικαιώματα «του Αντώνη του Βαρκάρη» δικαστικώς.

     Όπως θα περίμενες κανείς ο συνθέτης δεν δικαιώθηκε! Αν και σύμφωνα με πληροφορίες, το δικαστήριο δεν δικαίωσε τον Ισπανό συνθέτη καθώς η μουσική ήταν αρκετά παραλλαγμένη ενώ οι ελληνικοί στίχοι δεν ταυτίζονταν με τους αντίστοιχους ισπανικούς. Κι είναι αλήθεια, ότι ο Μάτσας στους στίχους του «Αντώνη» απέδιδε περιληπτικά το στόρι της ταινίας και όχι το νόημα των στίχων του αυθεντικού τραγουδιού.

    Λέγεται, βέβαια, ότι σαν μάρτυρα υπεράσπισης οι εναγόμενοι εμφάνισαν στο δικαστήριο κάποιον Αντώνη, βαρκάρη στο επάγγελμα, ο οποίος δήλωσε ότι το τραγούδι γράφτηκε ειδικά γι΄αυτόν! Παρόλα αυτά, το «Αntonio Vargas Heredia» και οι τρεις ρεμπέτικες εκδοχές/διασκευές ή συνέχειες του, αν θέλετε, αποτελούν ένα ιδιαίτερο και πολύ σημαντικό παράδειγμα για την πολιτιστική επικοινωνία μεταξύ τόσο διαφορετικών λαών αλλά και καλλιτεχνικών νοοτροπιών, ιδιαίτερα επίκαιρο αυτή την περίοδο με την άνοδο του εθνικισμού αλλά και με το παγκόσμιο αίτημα για να προστατεύσουμε τη λαϊκή ταυτότητα και τους πολιτισμούς.

       Σε αυτό το μικρό αφιέρωμα που ακολουθεί περιλαμβάνουμε το πρωτότυπο τραγούδι, τις ρεμπέτικες συνέχειες αλλά και την πιο στρωτή μεταφορά του στα καθ' ημάς με την φωνή της αείμνηστης Δανάης Στρατηγοπούλου, που κυκλοφόρησε την ίδια χρονιά με την ταινία.

        Αλλά η ιστορία των διασκευών δεν τελειώνει εδώ. Ο ρυθμός του «Αντώνη του βαρκάρη του σερέτη» επιστρατεύθηκε από τους δημιουργούς του για να φτιάξουν ένα αντιπολεμικό-αντιφασιστικό τραγούδι, «το Όνειρο του Μπενίτο». Ήταν η αρχή της ιταλικής εισβολής στην Ελλάδα και το τραγούδι ηχογραφήθηκε το 1941 από τους ίδιους δημιουργούς.

        Στη συνέχεια, σε ξεχωριστούς συνδέσμους, ακολουθούν τα τραγούδια του αφιερώματος.